Morgunblaðið - 05.11.1953, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtuclagur J5. nóvember 1953
Ríkissjóður myndi losna við tcg-
milljónaútgjöld ef Skipaútgerð rík
isins yrði lögð niður
Og fólkið myndi verða aðnjátandi
margfalt belri þjénttsfu
i
Ræða Gísla Jónssonar á þingi i gær
í GÆR kom til umræðu í Sameinuðu þingi þingsályktunartillaga
Gísla Jónssonar og Sigurðar Ágústssonar, sem felur í sér fyrir-
skipun til ríkisstjórnarinnar um að leita nú þegar samninga við
JEimskipafélags íslands og SÍS um að þau taki að sér frá næstu
éramótum eða svo fljótt sem verða má, aliar strandferðir og flóa-
létaferðir umhverfis landið.
SNAR ÞÁTXUR SJÁLF-
STÆÐISBARÁTTUNNAR
Lesendum Mbl. er tillaga þessi
■þegar kunn, því hennar og þeirr-
ar greinargerðar sem henni fylg-
ir var rækilega getið í blaðinu ^
er tillagan var lögð fram. í gær j
iylgdi Gísli Jónsson tillögunni
úr hlaði með ítarlegri ræðu.
Hakti hann þar hve snar þáttur.
baráttan fyrir bættum samgöng-
•um milli landa og innanlands er j
í sjálístæðisbaráttunni, og við
bvaða örðugleika þjóðin átti að
búa þegar þessi mál voru í hönd-
xim skilningslítilla erlendra
aðilja.
„Það var frá upphafi tilætlun-
dn“, sagði Gísli, „að Eimskipa-
íélagið skyldi annast allar sigl-
ingar landa á milli og með strönd
um fram eftir því sem því yxi
íiskur um hrygg og það var
einungis fyrir féleysi að félagið
gat ekki frá byrjun sinnt strand-
ferðunum, þótt það raunar frá
upphafi sigldi á margar hafnir
umhverfis landið, samfara milli-
landasiglingum, og annaðist
þannig nokkurn þátt strandferð-
anna og ekki þann þýðingar-
minnsta, að færa vöruna beint
á hafnirnar frá útlöndum, og
taka þar aftur útflutningsvör-
una og færa hana beint til
markaðslandanna, og spara þar
með margvísleg útgjöld í sam-
bandi við umhleðslu á milli
skipa. Eru þeir ekki fáir, sem
sakna þessa fyrirkomulags og
óska þess, að það mætti aftur
takast að koma því á, þúsund-
um manna til mikils hagræðis.
Hitt komst félagið ekki yfir, að
sinna allri þjónustunni, vegna
skorts á skipum. Því var það, að
ríkissjóður neyddist, til þess að
hlaupa undir bagga, og taka að
sér nokkurn hluta ferðanna. Um
árabil var þó fullt samstarf milli
líkisins og Eimskipafélagsins um
l>essi mál, og var félagið lengi
vel látið annast útgerð ríkisskip-
anna, báðum aðilum og allri þjóð
inni til hagsbóta. En í stað þess
■að draga smátt og smátt úr af-
skiptum ríkissjóðs af þessum
málum og láta þau öll og óskipt
færast-yfir til Eimskipafélagsins,
eftir því sem ástæður leyfðu, var
farið öfugt að. Reksturinn var
tekinn undan félaginu og ríkið
látið kaupa annað skip til ferð-
anna í viðbót við það sem fyrir
var.
Þessi ráðstöfun var á marga1
lund óheillavænleg og undanfari
margra víxlspora, sem stigin hafa
verið á þessari braut síðan. Skip- j
ið, sem keypt var var þjóðinni
í alla staði óboðlegt, og gersam-'
lega óhæft til að inna af hendi!
J>á þjónustu, sem bví var ætlað,
en kostaði þó ríkissjóðinn marg- 1
faldar upphæðir í hallarekstri á
Jiverju ári, miðað við nýrri og
betri farkost".
VÍXLSPORIN MÖRGU
Síðan rakti Gísli Jónsson sögu
Skipaútgerðar ríkisins. Drap á
stærstu víxlsporin sem tekin
hefðu verið, spor sem kostað
hefðu mikið. Síðan skýrði hann
frá störfum milliþinganefndar í
málinu og hver áherzla þar hefði
verið á það lögð af einstaka mönn
um að sem allra minnstur kostn-
aður yrði við framhaldsflutninga
og umskipun á vörum. Á þeim
tíma benti Gísli Jónsson á, að
því takmarki yrði vart náð nema
með því að dreifine vörunnar á
hinar ýmsu hafnir yrði í hönd-
um sömu aðila og flytja hana til
Gísli Jónsson
landsins. Kom þar og fram tillaga
frá þáverandi forstjóra skipaút-
gerðarinnar, að ríkið yrði að vera
eitt um strandferðirnar, ef þær
ættu að geta borið sig og lagði
hann til að komið yrði upp nokkr
um innflutningshöfnum úm-
hverfis landið og skyldi síðan
flytja vörur til þeirra og frá þeim
á aðrar hafnir landsins. Kvaðst
Gísli Jónsson ekki ræða það
hversu óheppilegt og skaðlegt
það hefði orðið fyrir allan lands-
lýð, ef lögbjóða ætti, að ekki
mætti setja vörur á land nema
á örfáum stórum höfnum á land-
inu hvernig sem á stæði.
EÐLILEG RÁÐSTÖFUN
Og í niðurlagi framsöguræðu
sinnar sagði Gísli Jónsson:
Að við flutningsmenn teljum
eðlilegt að leitað sé samninga
bæði við Eimskipafélag íslands
og Samband ísl. samvinnufélaga
um að þessir aðilar taki að sér
strandsiglingar, kemur til af því,
að báðir þessir aðilar hafa nú
yfir að ráða miklum og góðum
skipakosti, sem nú þegar hefur
á hendi allmikinn hluta af þeirri
þjónustu, sem íbúunum víðsveg-
ar um landið er í té látin, með
strandsiglingum. Það er því ekk-
ert eðlilegra en að þeir taki
einníg að sér þann hluta strand-
siglinganna sem skipaútgerðin
hefur í dag, og skift verði þá
jafnframt á milli þeirra þeim
skipakosti, er skipaútgerðin ræð-
ur nú yfir og ríkissjóður er eig-
andi að. Að sjálfsögðu verður þá
einnig að gera samninga til
margrá ára, t.d. 25 ára, og samn-
ingsaðilar jpinframt að skuld-
binda sig til þess, að láta þessa
þjónustu af hendi á þann hátt,
að hún verði íbúum landsins á
engan hátt óhagstæðari en nú.
Um allt þetta og mörg önnur
atriði er nauðsynlegt að semja,
en það á ekki að vera neinum sér
stökum vandkvæðum bundið að
komast að slíkum samningum,
sem allir aðilar gætu vel við un-
að, og sem rikissjóður hagnaðist
mjög verulega á.
FARMGJÖLDIN HLJÓTA
AÐ LÆKKA
Því hefur verið haldið fram í
umræðum um þetta mál, að með
því að taka það úr höndum rík-
isins, myndi þungum bagga verða
velt yfir á þegnana, í hækkandi
far- og farmgjöldum og lakari
þjónustu. í þessu sambandí þyk-
ir mér rétt að benda á tvennt.
Hið fyrra, að far- og farmgjöld
skipaútgerðarinnar eru þegar
svo há, að ekki þykir fært að
hækka þau meir, m.a. vegna
þess, að ýmsir aðrir aðilar hafa
haft af því verulegan hagnað, að
sigla allskonar skipum á strönd-
ina fyrir allmikið lægri gjöld,
og það einmitt vegna þess hversu
gjöldin eru há og skipulagning
ferðanna óþolandi, að fólkið er
hætt að nota skipin nema i neyð,
þ,e. þegar enginn annar kostur
er fyrir hendi, svo að þessi þátt-
ur á ekki fyrir sér neina aðra
breytingu eft að batna, ef aðrir
aðilar tækju við. Hið síðara: að
þessi sömu rök voru framborin
af þeim er ekki vildu að ríkið
hætti að starfrækja sérleyfisferð
irnar á milli Hafnarfjarðar og
Reykjavíkur og á milli Akureyr-
ar og Reykjavíkur. Þeirri Grýlu
var haldið mjög fast að mönnum,
að jafnvel tvöfaldur þungi á við
rekstrahallann yrði lagður á
þjóðina í formi af hækkandi far-
gjöldum og lakari þjónustu. En
hver hefur reynzlan orðið? Hún
hefur orðið sú, að slíkar umbæt-
ur hafa verið gerðar á þessum
leiðum, síðan einstaklingar tóku
við rekstrinum, að engan hafði
dreymt um þær, og allir viður-
kenna, að þær hefðu aldrei kom-
izt á í höndum ríkisstofnunnar,
auk þess sem ferðirnar eru á all-
an hátt miklu hagkvæmari fyrir
fólkið. Og ríkissjóðurinn er laus
við milljóna töp. Það sama
myndi verða ofan á, ef strand-
ferðirnar vrðu afhéntar þeim að-
ilum, sem þál. gerir ráð fyrir.
BETUR VARIÐ í RAFORKU-
FRAMKVÆMDIR
Háværar kröfur eru sí og æ
gerðar til þings og stjórnar um
að spara útgjöld ríkissjóðs hvar
sem það er hægt, og slíkar kröfur
Framh. á bls. 7.
órn landhelgisgærlunnar
Frá umræðum á Alþingl í gær
EINS og getið er á öðrum stað^
í blaðinu í dag urðu allmiklar
umræður á fundi Sameinaðs
þings í gær, um þingsályktunar-
tillögu Gísla Jónssonar og Sig-
urðar Ágústssonar hvort semja
ætti við Eimskip og SÍS um rekst
ur strandferða hér við land, sem
Skipaútgerð ríkisins hefur ann-
azt.
Skúli Guðmundsson, sem forð-
aðist að ræða um kjarna málsins,
gagnrýndi þá ákvörðun Sjálf-
stæðismanna, að setja strand-
gæzluha undir aðra og nýja yfir-
stjórn, en hún áður laut.
ÓLÍK MÁL
Bjarni Benediktsson, dóms-
málaráðherra, kvað sér hljóðs og
kvað strandgæzlu og strandferða
mál gersamlega ólík mál í eðli
sínu og ómögulegt að láta þau
mál lúta sömu stjórn.
Ráðherrann sagði, að 10 millj.
króna halli á strandferðum hér
við land talaði skýrustu máli um
það, að forráðamenn strandferða
mála þyrftu að einbeita sér betur
að störfum sínum, í stað þess að
hafa víðara verksvið.
HIN BREYTTA
FJÁRHAGSIILIÐ
Ráðherrann kvað rekstur
strandgæzlunnar ekki hafa geng-
ið ver fjárhagslega séð eftir
breytinguna en fyrir. Strand-
gæzlan hefði eigi að síður verið
aukin m.a. hefði flugvélum verið
beitt í auknum mæli við strand-
gæzluna, en það væri kostnaðar-
samt mjög, auk þess sem mikill
aukakostnaður hefði orðið vegna
vélabilana Þórs.
1951 var síðasta árið sem
strandgæzlan og strandferðirnar
lutu sömu stjórn. Þá fór kostnað
ur við strandgæzluna 1,7 millj.
kr. fram úr áætlun. Árið eftir,
þegar strandgæzlan var undir
sérstakri yfirstjórn fór kostnað-
urinn hins vegar aðeins um 30
þús. kr. fram úr áætlun. Benti
þetta tií þess að ekki hefði verið
vanþörf á að skipta um yfirstjórn
landhelgisgæzlunnar og væri
óskandi að kostnaður við strand-
ferðirnar færi ekki frekar fram
úr áætlun en kostnaður við
strandgæzluna.
Reiknivél stolið
í skriístofutíma
BÍRÆFINN þjófur var á kreikí
í Miðbænum í fyrradag, er hann
fór inn í skrifstofu eina hér og
stal þar skrifstofuvél, meðani
maður sá er með vél þessa var,
hafði brugðið sér frá litla stund.
Þetta var reiknivél mjög full«
komin, gráleit, nýleg, frá Friedén
verksmiðjunum.
Það eru tilmæli rannsóknar-
lögreglunnar að hafi einhver
orðið reiknivélarinnar var, er
viðkomandi bcðinn að tilkynna
það tafarlaust.
Kvennaskóla-
meyjarnar
koma á snnnu-
daginn
SUNDLAUG Vesturbæjar heitir
auglýsingarit, sem lokið er við
að dreifa um Vesturbæinn. Það
er fjáröflunarnefnd Sundlaugar-
máls Vesturbæinga, sem ritinu
dreifir. Inni i ritinu er laus miði
sem Vesturbæingar eru beðnir
að útfylla, ef þeir vilja leggja
eitthvað af mörkum til þessa
hagsmunamáls þeirra.
Á sunnudaginn koma kvenna-
skólameyjar og vitja framlag-
anna og er það ósk nefndarinnar
að þá verði miðarnir útfylltir
tilbúnir, svo þær tefjist ekki að
óþörfu.
Vesturbæingar! Leggið allir
fram ykkar skerf til þess að
hrinda sundlaugarmálinu í fram-
kvæmd.
Leikfélag stofriað
á KeflavíkurveHi
SUÐUR á Keflavíkurflugvelli
hefur verið stofnað Leikfélag
Keflavíkurflugvallar, en aðal-
hvatamenn að félagsstofnun þess
ari er starfsfólk hjá Hamilton-
félaginu og hefur hið nýstofnaða
leikfélag fengið ádrátt um að fá
afnot að samkomuhúsi, sem fé-
lagið er að byggja og einnig af
húsnæði til æfinga, en eins og
nafn félagsins ber með sér, er
það einkum tilgangur félagsins að
halda uppi leikstarfsemi. En
einnig hyggst það taka upp ann-
að menningarstarf til aukins
þroska fyrir hinn fjölmenna hóp
íslendinga, sem starfar þar á flug
vellinum. Þó stofnendurnir, sem
eru 19, séu eingöngu starfsmenn
hjá Hamilton-félaginu, er það
ósk félagsins að þeir starfsmenn
aðrir á flugvellinum, sem hefðu
hug á að taka þátt í félagsstarfi
hins nýstofnaða félags, að þeir
gefi sig fram við einhvern í
stjórn félagsins, en þeir eru:
Ingibjörg Steinsdóttir, Helgi S.
Jónsson og Björn Jóhannesson.
Meðstjórnendur eru þau Soffía
Karlsdóttir og Sig. Scheving. —
Endurskoðandi er Guðmundur S.
Hofdal.
Þrír KeflaWkurbálar
fara á sífdveiðar
KEFLAVÍK, 4. nóv. — Á morg-
un, fimmtudag, munu fara héðart
þrír bátar til síldveiða í Grund-
arfirði, en bátar þessir eru
Reykjaröst, Gullborg og Sæmund
ur. Enn er þó óvíst hvort útgerð-
armenn hér muni almennt eenda
skip sín til síldveiðanna, þar eT3
ekki hefur verið ákveðið verð
sem gefið verður fyrir síldina, en'
hún fer eingöngu í bræðslu. —<
Vafamál er og hvort hægt verðt
að taka meiri síld en hálffermi
til að sigla með hingað heim, þaí
eð nú er orðið allra veðra von.
Einn bátur héðan er að búasti
á handfæraveiðar í Faxaflóa.
Ætlar hann að veiða upsa til
söltunar, en mikill upsi er nú 1
Flóanum. Handfæri þessi eru úp
næloni. — Fjórir bátar héðail
eru á ýsuveiðum og afla vel.
—Ingvar.
Ný mynd ii! ágóða
fyrir norsk-íslenzk
menningarfengsl
FRÚ Guðrún Brunborg, sem sýnfl
hefur við mikla og góða aðsókrt
norskar kvikmyndir til ágóða
fyrir norsk-íslenzk menningar^
tengsl, hefur nú fengið nýjal
norska kvikmynd til sýninga héfl
og nefnist hún „Nauðlending"*
Gerist hún í Noregi í heimsstyrj-t
öldinni og er leikin af leikuruní
af ýmsu þjóðerni. Segir þar frái
því er Þjóðverjar skjóta niðufi
bandaríska sprengjuflugvél, en|
áhöfnin bjargar sér í fallhlífum,,
en norskir frelsisvinir koma flug-
mönnunum til hjálpar, en Þjóð-
verjar leita að þeim af mikln
ofurkappi. En síðan er sagt fr^
því á spennandi hátt, hvernig
frelsisvinirnir norsku komu hin-<
um bandarísku flugmönnunS
undan úr landi.
Norðmenn telja mynd þesssj
eina þá beztu úr styrjöldinni, senj
gerð hefur verið þar í landi, enda
er myndin að mestu byggð g
raunverulegum atburðum.
Noísk h’öð hafa farið vinsam-
legum orðum um myndina í dóirj
um sir'im um hana.
Gamanleikur næsfa
leikrif Þjoðleik-
hússins
1
ÞJÓÐLEIKHÚSSTJÓRI, Guð*
laugur Rósenkranz, gat þess ]
viðtali við fréttamenn í gær,
Framh. á bls. 12. í