Morgunblaðið - 07.10.1954, Blaðsíða 1

Morgunblaðið - 07.10.1954, Blaðsíða 1
 Fíni mtndagyr 7. okf. 1954 Fyrsta lelhrit Arthurs Millers gekk aBeins fjóra daga á Broadway En nú er hann einn dáðasti leik- ritahöfundur Bandaríkjanna WILLOWSTRÆTI 155, Brook- ásamt fjölskyldu sinn, eitt fræg- c.sta ieikritaskáld Bandaríkj anna, Arthur Miller. Sá sem dvalizt hel'ir á Manhattan um skeið og klatthias Johannessen ræðir við höf- und leikritsins „Sölumaðus deyr“ Kvaðst hann hafa lagt sig þá um morguninn eftir 15 tíma þrot- lausa vinnu og þætti sér því gott ég' því að gera mér nokkra grein fyrir manninum og hugsaði um, kynnzt vélrænum óróa þessarar hvernig þessi frægi rithöfundur steinborgareyju, þar sem enginn mundi taka óþekktum íslenzkum að fá sér kaldan mjólkuVsopa, maður hefir tíma til neins nema blaðamanni; fannst alveg eins áður en við byrjúðum að rabbs flýta sér, skilur, hvers T/egna hið líKlegt, að ég fengi lítið upp úr 1 saman. Fórum við síðan upp é fræga leikritaskáld hefir tekið honum annað en já og nei, ef, skrifstofu hans, og á leiðinni Brooklyn fram yfir Manhattan Enda þótt ekki sé meira en svo hann þá á annað borð hefði nokk- j þangað innti ég hann eftir því urn tíma til að rabba við mig eins hvort hann ynni .alltaf svona sem 15 mmútna lestarferð frá iega. Slíku var maður farinn að lengi. — Já, svaraði Miller, ég hjarta J'.íanhattan út í íbúðar- venjast í þeirri stóru borg New vinn alltaf mjög lengi í einu. York; það kom manni ekki leng- þegar ég byrja á annað borð. ur á óvart, þótt menn hefðu ekki betta 14-—15 tíma á sólarhring. tíma til að taka það rólega. I gærmorgun fannst mér ég endi- —@—lega þurfa að skrifa smásogu sem hverfi Brooklyn, er þarna um að ræða tvo ólíka heima: — annan iðandi af óróa og drepandi hraða, •með skuggalegum skýjakljúfum er teygja sig, eins og svartir EN óui minn reyndist ástæðu. e‘g hefi lengi verið með í kollin- RkllO’O’flr Ti I hvrmnc nirvn fnrVcacal- ' __' i ' _ i -í • skuggar til himins, hinn friðsæl •an, með lágum, gömlum húsum ■er láta lítið yfir sér, eri eiga þó •sína sögu mörg hver. í einu slíku húsi býr höfundur meistara- verksins Sölumaður deyr. laus. —- Er ég hafði nokkrum um’ en setlaSi mér þó aldrei að sinnum barið að dyrum í Willow- skrifa. En í gær sótti efnið svo stræti 155, var opnað og innan ákaft á mig, að ég fékk engan dyra stóð hár, grannur og mynd- frið, fyrr en ég var seztur við arlegur maður með dökkt hrokk- ritvélina og byrjaður að setja það ið hár. Tindrandi augu. Hann var á pappírinn. Hefi ég nú unnið í . Einn sólheitan dag fyrir nær órakaður og bar mjög á því vegna alla nótt °S vélritað milli 40—50 hálfum mánuði var mér tilkynnt, dökkrar skeggrótar, klæddur biaðsíður af sögunni .... Þetta að Arthur Miller ætti von á mér kö|lóttri sportskyrtu og brúnum a heimili sínu og væri reiðubú- flauels-buxum. Hann var heldur inn að rabba við mig og svara þreytulegur á að líta, andlits- nokkrum spurningum er ég hefði drættirnir þó ákveðnir og skarp- hug á að leggja fyrir hann. Hafði ir Andlitið mjóslegið. Þetta var ég þá fyrir nokkru farið þess á /\rthur Miller sjálfur. Hann bauð leit að fá við hann stutt blaða- mig velkominn og ég fann strax, viðtal, enda þóttist ég vita, að að þarna var vingjarnlegur mað- íslenzka lesendur fýsti að kynn- ur Nokkuð alvörugefinn Ilann 3st skoðunum hs.ns sl hinum ymsu vsi* frjálslc^ur í fnsi pins málum. Að minnsta kosti kunnu fiestir Bandaríkjamenn, og tók þeir að meta Sölumaður deyr á sínum tíma. En hvað um það. Hann beið eftir mér, og það var aðalatriðið. Lítið vissi ég um manninn sjálf- an, áður en ég hitti hann að máli, er mjög undarleg saga. Mjög und- arlega. — ★ EINSTAKLINGURINN — OG GILDI HANS — Um hvað fjallar hún, ef ég j má spyrja? — Ja, í stuttu máli fjallar hún * eiginlega um gildi mannsins, gildi mannssálarinnar. Hún er úm ungan, brjálaðan listamann sem mér, eins og hann hefði þekkt reynir — þrátt fyrir veikindi sín Arthur Milier rithölundur í vinnustofu sinni í Willow-stræti 155. mig alla ævi. Er Miller hafði boðið mér inn, fór hann fram í eldhúsið á neðstu hæð hússins, fékk sér glas af ís- — að bjarga sál sinni, komast heill í höfn, ef svo mætti segja. Miller virðist ætla að láta þetta nægja, en þá er eins og grípi hafði aðeins lesið dálítið eftir I hann og um hann, séð Sölumað- ur deyr og hrifizt mjög. Á leið- kaldri mjólk og bauð mér. Þótti hann einhver löngun til að segja mér þetta heldur undarlegt uppá- þessa hálfgerðu sögu. Hann fitl- tæki í landi hins ágæta Schiltz-1 ar við ritvélablöðin, sem liggja j bjórs, en Miller var ekki lengi að á skrifborðinu, hálfvandræðaleg- inni í neðanjarðarlestinni reyndi svara spyrjandi augnaráði mínu. • ur j fyrstu og eins og’ dapur yfir I eymdarlegum örlögum sögu- persónu sinnar. Siðan,hefur hann frásögn sína skýrum rómi, ákveð- inn, eins og til að leggja áherzlu á, að svona ömurlegt geti mann- j lífið verið: — Sagan er um ung- an mann, ungan listmálara öllu heldur, 24 ára gamlan, segir hann og lítur á mig. 24 ára gamlan. Hann þjáist af brjálsemi og gerir ítrekaðar tilraunir til að ná tali af frægum rithöfundi, segist langa mikið til að ræða við hann svo sem fimm mínútur um list- mál. Rithöfundurinn hefir engan áhuga á slíkum viðræðum, vill halda slíkum manni í hæfilegri fjarlægð frá sér, finnur þó til ákveðinnar ábyrgðar gagnvart þessum meðbróður sínum og fær hálfgert samvizkubit út af öl!u saman. En ungi maðurinn gefst ékki upp, er ekki aldeilis á því, að leggja árar í bát. Svo er að sjá sem honum sé lífsspursmál að ræða við rithöfundinn, og að því kemur loks, að þeir hittast og mæla sér mót. Kemur þá í ljós, að unga málarann langar ekkert til að ræða listmál við rithöfundinn, — spyr hann aðeins þeirrar einu spurningar, hvort hann álíti, að einn maður geti náð algjöru áhrifavaldi yfir öðrum. Kveður Þessi inynd var tekin þegar nýjasta leikrit Millers „The Grucible" iiann frænku sína eina gamla vnr sýnt á Broadway í ársbyrjun 1953, undir stjórn hins þekktu hafa náð á sér tökum og reyni leikstjóra Jed Harris. Sýnir hún þaó atriði leikriísins, þegar Jolin hún af öllum mætti að eyðileggja j JProctor er ákærður fyrir galdra. t líf sitt, koma í veg fyrir, að hann ’ gtíii tío.neguiii prosíva — og málað. Rithöfundurinn svarar spurn- ingu listmálarans unga á þá lund, að frænkan hafi ekkert áhrifa- vald yfir honum, heldur sé það ímyndun hans. Hann hafi sjálfur gefið henni þetta áhrifavald. — Annars er bezt, að menn kynnist sögunni af eigin raun með því að lesa hana sjálfir, en ég vara þó menn við henr.i, því að hún er hálfundarleg, eins og ég sagði áðan. Hálfundarleg. —. En þunga- miðja hennar er þessi: — Þrátt fyrir brjálsemina reynir ungi maðurinn að bjarga sér í land, óttinn við að biða algert skipbrot verður jafnvel brjálseminni vfir- sterkari. Mannssálirnar eru jafn- verðmætar heilar eða vanheilar, því að líf manna verður ekki veg- ið, eins og gullmdlar. Nú á dög- um ber því miður talsvert á því, að menn glatist, séu troðnir und- ir, ef svo mætti að orði komast. ★ KANNSKI VILL ENGINN BIRTA IIANA — Hvar á þessi saga að birtast? Margir hafa áreiðanlega gaman af að kynna sér hana, en hvar i geta þeir fundið hana, ef ... . ? j — Veit það ekki, svarar Miller nokkuð snöggur upp á lagið og j hálfkæruleysislega. Kannski vill j enginn birta hana á prenti, bætir hann við og vpptir öxlum. — Hafið bér skrifað margar smásögur, Miller? — Nei, ekki nema sex, og af þeim er ég aðeins ánægður með eina, Monte Saint Angelo, sem fvrst var prentuð í hinu ágæta bókmenntariti Harpers og hlotið hefir mörg verðlaun Einnig hefir hún birzt í ýmsum smásagna- söfnum, svo að auðvelt er að ná í hana. ★ UM G.YÐLNGAHATUR — Annars hauo pc. „uðvitað lielzt fengizt við leikritagerð Hvenær var fyrst sýnt eftir yðúr leikrit? — Það var árið 1945: Leikritið heitir The Man Who Had All The Luck. Það hefir aldrei verið gef- ið út, vegna þess að mér hefir ekki líkað það alls kostar, og er það var frumsýnt á Broadway fyrir níu árum, gekk það aðeins í fjóra daga. Og síðan ekki söguna meir. Það virtist vera dauða- dæmt. — Er þetta leikrit mitt hafði fengið þessa hraklegu út- reið á Broadway, missti ég alveg kjarkinn og hugðist hætta við leikritagerð. Sneri ég mér þá að skáldsagnagerð og samdi bókina Focus, sem fékk ágæta dóma og varð geysivinsæl. Hún fjallar um Gyðingahatur og hefir verið gef- in út bæði á dönsku og sænsku, svo að það eru hæg heimatök fyrir ykkur Norðurlandabúa að komast yfir hana. — En segið mér eitt, ætlið þér aldrei að gefa út The Man Who Had AU the Luck? — Jú. Ég hefi nú breytt um skoðun og ákveðið að leyfa út- gáfu leikritsins. Ástæðan er sú, að Riksteatret í Noregi fór þess á leit við mig ekki alls fvrír löngu að mega sviðsetja þetta leikrit mitt. Eftir talsverðar bolla leggingar lagði ég blessun sína á, að þáð yrði sýnt, og nú er mér sagt, að það hafi hlotið ágæta dóma gagnrýnenda og góðar við- tökur leikhúsgesta. Ég er mjög ánægður með þann árangur, — bætir Miller við, um leið og hann sækir myndir af leiknum í Nor- egi og blaðaúrklippur sem hon- um hafa verið sendar. — — Ég get að vísu ekki lesið þetta sjálfur, en hvernig er það annars, eru ekki norskan og ís- lenzkan lík mál? Kannski þér getið þýtt fyrir mig eitthvað af þessum blaðadómum? Hann sat hljóður sem barn, á rheftan ég las fyrir hann lofsam- legan dóm í Dagbladet; lítillátur, Frh. á bls. 18.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.