Morgunblaðið - 07.10.1954, Blaðsíða 4

20
MORGVNBLAÐIÐ
FimLmtudagur 7. okt. 1954
Karl Strand:
LU
DN AB
IDAG, mánudaginn 27. sept.
er flokksþing Verkamanna-
flokksins brezka að hefjast í
Scarborough. Þessa þings hefir
verið beðið með allmikilli eftir-
væntingu af báðum aðalflokkum
þjóðarinnar, því fyrir liggur að
ákveða afstöðu Verkamanna-
flokksins til endurvopnunar
Þýzkalands, og eins og kunnugt
er hafa skoðanir verið mjög skipt
ir innan flokksins, á undanförn-
um mánuðum, um það, að hverju
stefna beri í þessu vandamáli. Nú
kemur til kasta flokksþingsins að
ákveða hvað flokkurinn skal gera
þegar til framkvæmdanna kem-
ur.
ÁGREININGUR MIKILL
Af öllum þeim deilumálum,
sem komið hafa upp í flokkn-
um á undanförnum árum, er
þessi klofningur tvímælalaust
mestur. Og þótt Attlee sé fyrir
þeim hlutanum, sem kýs end-
urvopnun, en Bevan fyrir hin-
um, sem enga endurvopnun
getur fallist á, af hvaða tægi
sem er, þá er sú skipting
hvergi nærri eftur sömu lín-
um og áður hefir gerzt í tog-
streitunni milli þessara
tveggja aðalleiðtoga. Sá álit-
Iegi fjöldi, sem stendur að
baki Bevans að þessu sinni er
skoðanalega af ýmsum rótum
runninn, og sterkastar stoðir
renna undir hann frá mönn-
um, sem sjálfir tóku þátt í
ógnum síðasta stríðs gegn Þjóð
verjum, undir vopnum, í loft-
árásum og í fangabúðum.
Ýmsir þessara manna hafa tek
ið þátt í heimsstyrjöldunum
háðum, og erfitt mun vera að
sannfæra marga þeirra um
það að vænlegt sé að fá Þjóð-
verjum vopn í hendur á ný. Á
sama hátt eru ýmsir Verka-
mannaflokksmenn, sem fylgja
mundu Bevan að málum í öðr-
um efnum, en telja að Attlee
sé að þessu sinni raunsærri um
það, hvernig komisí verði hjá
hættu af nýjum þýzkum her.
Þær fregnir, sem við og við
berast frá Vestur Þýzkalandi, um
fvrrverandi nazistaleiðtoga, sem
3iú eru að koma fram á sjónar-
sviðið á ný, sumir jafnvel í virð-
ingarstöðum, hafa gert sitt til
þess að skapa þá andstöðu, sem
Attlee á í vændum i Scarborough.
ATTLEE Á MIKLUM
VINSÆLDUM AÐ FAGNA
Enginn vafi er á því að frá
sjónarmiði Attlee er mikið í húfi.
Það hefir jafnvel verið stungið
upp á því í stöku blaði, að ef
hann biði ósigur myndi hann
segja af sér flokksformennskunni.
Eigi er þó vita, að hann hafi lát-
ið slíkt í veðri vaka. Á það hefir
verið bent að fyrir 19 árum hafi
s.vipað atvik komið fyrir, en það
var þegar George Lansbury þá-
verandi formaður flokksins beið
ósigur gagnvart flokksmönnum
sinum fyrir mótspyrnu sína. er
rætt var um hefndarráðstafanir
gegn Mussolini, er þá hafði ráð-
ist ínn í Abbyssiniu. Þótt öðru-
visi standi á nú, eru þær skoð-
anir, er Attlee grundvallar af-
stöðu sina á, eigi allsólíkar þeim,
er Lansbury hafði á sínum tíma.
En eins og kunnugt er sagði
Lansbury af sér þegar í stað er
hann var ofurliði borinn af
flokknum og Attlee tók við, og
hefir verið við stjórnartaumana
síðan til þessa dags.
En þess ber að gæta að aðstaða
þrssara tveggja manna er mjög
óhk. Tímarnir hafa breytzt og
þeir, sem af störfum létu í mót-
mæJaskyni fyrir 19 árum mundu
nú ýmsir sitja sem fastast í sams-
konar árekstrum. Þrauklyndi og
seigla Attlee er önnur en skap-
lyndi Lansbury. En það, sem
Þmsj Verkamannaflokksins — Aítlee eykur vinsældir sínar. —
Rómverskt musteri í City. — Verður það varðvoitt í neðan-
jardarhvelfingu? — Framtíðarflughöfn Lundúna. — „Fljúgandi
rúinstæðið“ — Heimsókn Fóstbræðra.
_______
30 þúound sterlingspund vantar til að varðýeita rómverska hofið í hjarta Lundúna.
mestu skiptir þó, er að afstaða
þessara tveggja foringja innan
flokksins er gjörólik. Lansbury
hafði tapað persónufylgi sínu inn
an flokksins og var nær einangr- I
aður, jafnvel framkvæmdar- }
stjórn flokksins hafði snúizt á
móti honum. Þótt Atllee tapaði
atkvæðagreiðslu am endurvopn-
un Þjóðverja mysidi engum daíta
í hug að persónufylgi hans ætti
þar hlut að máli. Þsssi deila er
um málefni en ekki menn. Fylgi
Attlees innan ílokksins hefir
vafalaust sjaldan verið meira en
j nú. Cg engum mun það ljósara
! en htfuðandstæðingi hans,
' Aneurin Bevan.
HEFIP. STILI.T STJÓRNAR-
ANBSTÖÐUNNI í HÓF, EN ÞÓ
HVERGI GEFIÐ EFTIR
Ástæðurnar fyrir persónufylgi
Attle 's eru margar, en sú er ekki
sízt, að á undanförnum árum hef-
ir frapikoma hans í brezka þing-
inu verið mjög góð. Hann hefir
stillt stjórnarandstöðu sinni í hóf,
en eigi að síður haldið vel á mál-
um sínum, og ekkert geíið Cburs-
hill eftir í kappræðum. Sú fylg-
isaukning, sem Verkamannaflokk
urinn virðist hafa náð á síðustu
mánuðum, ef dæma má eítir skoð
anakönnuhum, er tvímælalaust
skriíuð á hans reiknirfg í hugum
mikils fjölda flokksmanna. Ferð
Attlee til austurlanda hefir einn-
ig styrkt fylgi hans innan flolcks-
ins. Flestir fylgismenn hans eru
ánægðir með framkomu hans og
ummæli austan járntjalds, og
þær greinar, sem hann hefir sent
heim hafa ve: ið víðlesnar. Marg-
ir flokksmenn hans eru hróðug-
ir yíir því að það skyldi verða
Attlee en ekki Churchill, sem
fyrri varð til þess að ganga á vií
hinna margumdeildu austrænu
, leiðtoga.
Svo einkennilega vill til, að
þeir sex fylgismenn Bevans, sem
sæti eiga í framkvæmdarstjórn
Verkamannaflokksins, geta, ekki
tekið til máls á flokksþinginu til
þess að andmæla frumvarpi
Attlees um þýzku endurvopnun-
, ina. Orsök þessa er sú, að frum-
varpið er borið fram af fram-
kvæmdarstjórninni í heild og
samkvæmt flokksreglum er það
ekki siður að minnihluti fram-
kvæmdarstjórnarinnar tali móti
þeim frumvörpum, sem þannig
eru fram borin. Bevan nýtur því
ekki allra fylgismanna sinna, ef
til átaka kemur.
Ef frumvarpið verður fellt,
yrði slíkt vitanlega mikill sigur
fyrir Bevan. En þótt ólíklegt
kunni að virðast yrði persónuleg- ‘
ur ósigur Attlees naumast að
sama skapi mikill. i
(Úrslit urðu þau, að
Attlee og stefna hans hlaut
öruggan sigur).
RÓMVERSKT MUSTERI
Meðan fulltrúar dægurmálanna
mæðast í mörgu þessa dagana |
hefir fortíðin snögglega látið á
sér bæra undir gráum múrum j
milljónaborgarinnar, hin forna
Londinium Rómverjanna, sem
fæstir minnast að hvílir undir
gangstéttunum þar sem leið okk-
ar liggur daglega. Niðri í City,
örskammt frá St. Páls kirkjunni,
þar sem loftárásirnar gerðu einna
mestan usla, er verið að grafa
fyrir stórhýsi á ehmi lóðinni, sem
staðið hefir auð síðan í stríðinu,
og meðan á þessu verki stóð
komu verkamennirnir niður á
rústir, sem lágu djúpt undir
grunni hins nýja húss.
Þegar farið var að athuga
nánar kom í ljós, að hér var
um að ræða rómverskt must-
eri. Og á nokkrum dögum
luktist upp nýr heimur átján
alda gamall, slitrótt saga varð
rakin hægt og hægt úr hleðsl-
um, súlubrotum, líkneskjum
og leirmunum. Hér var um að
ræða hof, reist til dýrðar sól-
guðinum Miþrasi, meira að
segja höggmynd guðsins sjálfs
fannst lítt skemmd í rústun-
um. Hér var blótstallur, goða-
stúkur, brunnur, frárennsli,
hver hluturinn af öðrum, sem
sannaði að hér lá grafin há-
borg hins persneska guðs, er
Rómverjar hinir fornu tign-
uðu á Kornhæðinni við
Thames á öld krossfestingar-
innar. Sólguðinum Miþrasi
voru mergnarnir helgaðir og
héðan af hæðinni hefir sólar-
upprásarinnar yfir Thames-
árósunum notið vel.
VERÐA RÚSTIRNAR
GEYMDAR í NESANJARÐAR-
HVELFINGU?
Þegar spurðist um fund þenn-
an þyrptist fólk að hvaðanæva
til þess að sjá minjar hinna fornu
íbúa borgarinnar. Stöðva varð
byggingarframkvæmdirnar í
bráð meðan fornfræðingarnir
kepptust við rannsóknir sínar.
Höfuðvandamálið var hvernig
varðveita mætti rústir þessar á
sínum stað. Lóðir í City eru ákaf-
lega dýrar, og jafnvel sú töf, sem
orðið hefir á framkvæmdum
kostar fyrirtækið, sem ætlar að
byggja á lóðinni, um 1000 ster-
lingspund á dag.
Sem stendur er enn ekki
ákveðið hvort hægt verði að
bjarga rústunum, en stungið
hefir verið upp á því að grafa
niður fyrir grunn þeirra og
láta þær síga niður í heilu
lagi sem svarar tveimur kjall-
arahæðum og geyma þær þar
í neðanjarðarhvelfingu, en
reisa fyrirhugaða stórbygg-
ingu yfir eins og áður var ráð
fyrir gert. Kostnaðurinn við
slíkt verk mundi vcrða um
30.000 sterlingspund, og það
ráðuneyti, sem sér um varð-
veitingu fornminja hcfir ekki
enn látið uppskátt hvort það
treysti sér til þess að leggja
í þarm kostnaö. En almenning-
ur, sem fylgst hefir með þess-
um máium af áhuga, og sem
komið hefir í tugþúsundatali
til þess að skoða musterið,
hefir látið ótvírætt í Íjós and-
úð sína á því að fórna þessum
einstæðu fornminjuiþj vegna
byggingarlóðar. '
VÍNKJALLARA HINRjÍKS VIII.
VAR BJARGAÐ -
Svipuð tilfæring og.Vjhér cr
stungið uppá, var gfei|$ý Jyrir
skömmu er verið var áðýréisa
stjórnarráðshús í Whitelíaf}. Sý
bygging var reist á grunni hinn-
ar gömlu konungshallar Tudor-
ættarinnar og vínkjallari Hinriks
konungs áttunda var þar enn við
lýði. Brezkur húsameistari
Vincent Harris að nafni lét grafa
undir kjallarann, aka honum aft-
ur í baklóð hússins og siga síðan
um 20 fet niður í jörðina, þar sem
honum var komið fyrir á ný á
föstum grunni. Kjallari þessi var
62x32 fet að stærð. Grunnflötur
Miþrasarhofsins er lítið eitt
minni, svo ekkert ætti að vera
því til fyrirstöðu að bjarga megi
því á sama hátt.
Þær fornleifar frá tímum
Rómaveldisins, sem grafnar
hafa verið upp í Londen,
ásamt þeim leifum, sem enn
eru ofanjarðar, eru senn nægl-
Iegar til þess að gefa nokkra
hugmynd um hvernig hin
forna borg Londinium hefir
litið út. Aðalhluti borgarinn-
ar virðist hafa verið þar sem
nú heitir Cornhill og áður-
nefndar hofrústir eru rétt hjá
höll borgarstjórans, Mansion
House. Enn sér víða fyrir víg-
girðingum borgarinnar og
nöfnin Aldgate, Cripplegate,
Newgate og Bishopsgate gefa
til kynna hvar borgarhliðin
voru á síðari tímum. Líkur eru
til að eitthvað af Rómverja-
borginni hafi náð vestur yfir
River Fleet, þar sem blaða-
mannagatan Fleet Street er i
dag. Við Cripplegate var höf-
uðvígi borgarinnar, að líkind-
um reist um eða eftir 140, eða
á sama tíma og borgarmúrinn.
Hvílík freisting að halda áfram
og láta sig gruixa hvað liggur
undir fótum okkar, grafið í jörð,
hvernig gleði og sorg togaðist á
á þessum sömu stöðum, eins og
enn í dag.
MUSTERI HINS NÝJA „GUÐS“
Út við flughöfn Lundúnaborg-
ar er musteri hins nýja guðs,
hraðans, sem óðast að rísa.
Heathrow á að verða ein af þrem-
ur framtíðarflughöfnum borgar-
innar og mikil mannvirki eru á
döfinni til þess að gera hana sem
bezt úr garði. Búið er þegar að
reisa eitt stórhýsi, sem taka á til
notkunar í marz næstkomandi.
Efst í þessari byggingu er stjórn-
arstöð, þar sem gert er ráð fyrir
að hægt verði að stjórna lendingu
og flugtaki yfir 200 flugvéla á
dag. Síðan á að reisa afgreiðslu-
sali, skrifstofur og veitingahús,
með hverskyns þægindum fyrir
þá sem leið eiga um flughöfnina.
Fyrir ferðamanninn er þeíta
gott, en því meir sem flugtækn-
inni fleygir fram því hvimleioari
verður hún þeim sem búa í grend
við flugvellina. Einkum gildir
þetta þar sem hernaðarflugvél-
ar eru að æfingum daglega. Þeir
dynkir sem fylgja því þegar far-
ið er fram úr hljóðhraða gerast
æ óvinsælli hér í Bretlandi, og
svo rammt hefir kveðið að ó-
ánægju fólks, að í stöku stað hafa
borgarafundir verið haldnir til
þess að mótmæla óþægindum
þeim og skaða sem af slikum
hávaða stafar. Enn sem komið er
hefir flugmálaráðuneytið verið
tregt að sinna skaðabótakröfum
vegna flugskemmda, en sýnilegt
; er að hér er að skapast vanda-
mál, sem fæsta óraði fyrir. Sem
dæmi má nefna gróðurhúsaeig-
anda nokkurn, sem býr skammt
frá Southampton. Á tveimur síð-
astliðnum mánuðum hafa um 700
rúður brotnáð í gróðurhúsum
, hans vegrfa titrings frá flug-
I dynkjuÉúi Fleiri hafaf■/ svipaða
Sögu ‘áð segja. Gert er ráð fyrir
, þ.ví,.,sáð hernaðarflugvélar að æf-
úiijgfím fari ekki •■fram úr hljóð-
, hraða •nfettia y$*i"sjó eða óbyggðu
íandi, en nokkur misbrestur virð-
■ ist vera á því að slíkum reglum sé
I fyigt til hlítar.
I Frh. á bls. 28