Morgunblaðið - 28.10.1954, Blaðsíða 4
20
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 28. okt. 1954
Miklar breytingar á glugga-
sýningum síðustu 30 árin
Ræí) við Magnús Pálsson, elzða núsfarfandi
úlsíillingamann í Reykjavík
— Eru útstillingar aðalstarf
þitt?
— Nei, ekki nú orðið. Ég vann
að vísu við það eingöngu einu
sinni í samfleytt 7 ár og var þá
þegar þeir í Kiddabúð. Annars hefi ég það
hve mikil sem aukavinnu, en ég er sölu-
Útstillingar hafa verið fámenn
atvinnugrein hér á landi allt fram
að þessu. A seinni árum hefur þó
nokkuð fjölgað mönnum sem lagt
hafa þetta starf fyrir sig. Farið
til annar landa og numið list-
ina. En þótt meiri áherzla sé nú
lögð á þetta atriði verzlunarinnar,
en áður fyrr, er gluggaútstilling
jafn gömul sjálfum verzlununum
og hefur þróazt með þeim. Elzti
maður í þessu starfi hér í Reykja-
vík, er Magnús Pálsson og tókum
við tal saman um útstillingar um
daginn.
UNNIÐ VIÐ ÚTSXILLINGAR
í 30 ÁR
— Hvað ert þú lengi búinn að
vinna við útstillingar?
— Það eru rúm 30 ár.
— HVernig stóð á því að þú
lagðir þetta starf fyrir þig?
— Það var eiginlega tilviljun
sem réði því. Ég vann þá hjá Agli
Jacobsen, en þar starfaði einnig
Dani, sem átti að stilla út í glugg-
ána. Þessi Dani varð þó ekki gró-
inn í starfinu því að hann strauk
frá verzluninni og hefur ekki látið
til sín heyra síðan. Ég var látinn
taka við hans verki, og fékk upp
úr því mikinn áhuga fyrir útstill-
ingum. Um það leyti voru ekki
margir sem höfðu lagt þetta fyrir
sig og lítil tök á að læra það hér
heima.
FÓR TIL DANMERKIIR
Árið 1930 fór ég til Danmerk-
ur, með þetta fyrir augum. Ég
dvaldist fyrst í Óðinsey í nokkra
mánuði og síðan í Falstri. Á báð-
vm þessum stöðum vann ég í
verzlunum við útstillingar. í Óð-
insey vann ég ásamt 6 öðrum
mönnum við glugga stórrar verzl-
unar. Við gerðum ekkert annað
en hirða um útstillingar. í Dan-
mörkú er mikið lagt upp úr sýn-
ingargiuggum og eiga Danir mjög
færa'menn á því sviði.
— Er ekki venjulega stuðzt við
einhverjar fyrirmyndir þegar
Stillt er út í glugga?
— Yfirleitt er það, en auðvitað
er mest undir því komið að sá
sem verkið vinnur hafi góðan
smekk og hafi auga fyrir því sem
vel fer. Annars fara Danir mikið
eftir þýzkum fyrirmyndum. Það
hefi ég sjálfur einnig gert. Ég
styðst mjög mikið við þýzk fag-
blöð.
3VIIKIL VINNA
— Viltu ekki segja mér eitt-
hvað frá því hvernig unnið er að
útstillingum?
— Það er ekki svo gott að
skýra það út. Það er með það
eins og annað, að hver hefur sína
aðferð. Ef um stærri glugga er
að ræða, geri ég teikningu af
glugganum og vinn svo eftir
henni. Teikningin er lang mesta
verkið. Eftir að henni er lokið
er tiltölulega fljótlegt að koma
vörunum fyrir. Annars er oft ó-
þægilegt að gera það svo vel
fari þar sem mjög margir sýn-
ingargluggar eru þannig byggðir
að ekkert er í þeim til þess að
koma vörunum fyrir á. Annars
er það mjög misjafnt.
MIKLAR BREYTINGAR
— Hafa ekki orðið miklar breyt
ingar á þessu sviði frá því að þú
byrjaðir að vinna við það fyrir
30 árum?
— Jú, það er alveg rétt. Fyrir
30 árum var næstum því hver
einasti meiri háttar sýningar-
gluggi með svokölluðu þili. Það
er, lokaður að innan frá sjálfri
verzluninni. Ég verð að segja, að
það er auðveldara að stilla út í
þannig glugga, og vandaminna
en þegar eins og nú er mjög al-
gengt orðið, að gluggarnir eru
opnir inn í búðina, vegna þess að
meiri hugkvæmni þarf til þess að
koma vörunum þannig fyrir að
þær skyggi samt sem áður ekki á
ÞAB ERU líklega fæstir sem leiða hugann að því,
ganga fram hjá fallega skreyttum verzlunarglugga
vinna er í þeim falin, og hverjum heilabrotum og vangaveltum maður hjá heildverzlun Stefáns
skreytingin hafi valdið útstillingarmanninum, sem komið hefur Thorarensen.
vörunum fyrir af smekkvísi og listræni.
JÓLAÚTSTILLINGAR
Á SELFOSSI
— Hefirðu eingöngu unnið við
þetta í Reykjavík?
— Nei, ég hefi til dæmis ann-
ast jólaútstillingar undanfarin ár
fyrir Kaupfélag Árnesinga á Sel-
fossi. Annars hefi ég lítið gert af
því að vinna að útstillingum úti
á landi.
— Varst þú ekki einn af þeim,
sem annaðist uppsetningu Iðn-
sýningarinnar hér 1950?
— Jú, ég, ásamt Atla Már, ann-
aðist uppsetningu bókadeildar-
Sýningargluggi Fatabúðarinnar
það sem inni í búðinni er og allt
njóti sín jafn vel. En það er alltaf
skemmtilegra að fást við það sem
vandasamt er.
Þá er einnig mikil breyting
orðin á innréttingum sjálfra verzl
ananna.. Áður var mikið lagt upp
úr hillupi inni í þeim og þá kom
til þess vanda að raða smekklega
upp í þær. Nú er aftur meira um
það að hafa vörurnar á borðun-
um, og vitanlega' er það til mikils
hagræðis fyrir kaupandann. S :r j
staklega á þetta við um rnatvöru-
verzlanir.
STILLT UT I FLF.STAR
VERZLANIR HÉR
— Það eru líklega nokkuð
margar verzlanir sem þú ert bú-
inn að stilla út fyrir hérna í
bænum?
— Já, þær eru orðnar nokkuð
margar. Ég held að mér sé óhætt
að fullyrða, að ég hafi annast
sýningarglugga einhverntíma |
fyrir flestallar þær eldri og ég j
hefi satt að segja ekki tölu yíir
allar þær verzlanir sem ég hefi
stillt út fyrir.
— Er þetta ekki mjög skerrrmti-
legt og líflegt starf?
— Jú, það er það. En fer þó
nokkuð eftir því, hvert nægar
vörur eru fyrir hendi. Það getur
verið jafn óskemmtilegt, að stilla
út þegar lítið er um varning, því
alltaf vill maður nú prýða glugg-
ána eins vei og hægt er, eins og
það er skemmtilegt að hafa nógu
úr að moða.
innar á sýningunni. Það var
mikið verk og talsvert vanda-
samt.
STENDUR TIL AI) STOFNA
FÉLAG
— Hafa útstillingamenn ekki
með sér félagsskap?
— Það hefur nú ekki verið
ennþá, en það stendur til að svo
verði. Nú eru nokkrir ungir
menn á leiðinni að læra þetta fag,
og þegar útstillingamönnum fjölg
ar, verður óhjákvæmilegt að þeir
geri með sér félagsskap. Annars
hefur hingað til verið mikil
vöntun á slíkum mönnum, því ef
vel ætti að vera þyrfti hver
verzlun að hafa 1—2 slíka menn,
til þess að geta fullnægt þeim
kröfum sem gerðar eru. En nú
er það þannig að kaupmenn
verða að annast þetta atriði
sjálfir, með hjálp afgreiðslu-
fólksins víðast hvar.
Þetta sagði Magnús Pálsson,
aldursforseti nú starfandi ústill-
ingamanna í Reykjavík. Hann
þekkir verk sitt til fullnustu.
Hann veit hvað það er, að prýða
útstillingaglugga, allt frá því þeg-
ar ekkert er hægt að nota til þess
anhað en nokkra sápupakka til
þess þegar svo mikið er fyrir
hendi af mislitum jólavarningi
að þsð rúmast varla í gluggun-
urn. En verkið vinnur hann alltaf
af jafn mikilli samvizkuserhi og
af sinni meðfæddu smekkvísi.
M. Th.
STILLINN AÐ BREYTAST
Annars er eftirtektarvert, hvað
útstillingastíllinn er að taka mikl
um breytingum á seinni árum.
Áður fyrr voru vörurnar að
miklu leyti, til dæmis vefnaðir-
vara, negld upp og breidd út i 1
gluggakistuna. Nú er aftur á
móti mikið um að hafa hana í
lausu lofti, i ósýnilegum nylon- ,
þráðum, og einnig er komið hálf- I
gert „abstrakt“ tímabil, því í
mörgum gluggum er hínni óskyld j
ustu vöru stillt út saman.
rtvað kosuir undur brefin?
HiinfoiO fJugpOstbrél (20 gr.).
iianmork, Noregui, dvipjoö kj
í.uu, riiiniana tu 2,o0, Engianr
/g N.-IrJanO kx. 2,4o, Austumki
r-yzKaJanQ, FraKKiano ug svisí> kj
»,00, KussianQ, Itaiía, Spann os
Júgóslavia ki. 3,2o — iíanuarikn
ilt) gr.j kr.í 3,1&; CanaOa ilO gr.;
•ít 3,30. — Sjópóstui tu Noröur
ianda (20 gr.) kr. l,2b og tii aan
arra landa kr. 1,75.
Læknisráð vikunnar:
Frásagnarverf
hundrað ára afmœli
VAFALAUST eru þeir fáir, sem
engan hafa kunnleika á
hvernig læknislyfjum er spraut-
að innundir húð manna. Fjöldi
manna hefur kynnzt þessari
læknisaðferð frá blautu barns-
beini. Strax þegar börn eru 5
mánaða gömul eru þau t.d. bólu-
sótt gegn barnaveiki.
Nú eru einmitt hundrað ár liðin
síðan snjall læknir fann aðferð-
ina hvernig hægt væri að setja
læknislyf undir húðina. Menn
vita nákvæmlega hvenær þessi
aðferð var notuð í fyrsta skipti,
28. nóvember 1853 kl. 10 að
kvöldi. Er menn taka tillit til
þess, hve mörgum mannslífum
hefur verið bjargað með þessu
snjallræði, að koma lyfjunum inn
í líkama mannsins án þess að láta
þau koma í snertingu við melt-
ingarfærin, er ekki of mikið sagt,
að þessi uppgötvun, sem var
gerð fyrir öld síðan, hefur verið
mannkyninu jafn gagnleg eins og
er fundin var eimreiðin, og aðrir
jafn mikilsverðar uppgötvanir.
Að vísu var þetta ekki í fyrsta
sinn, að menn smeygðu læknis-
dómum undir húð manna, án
þess að snerta meltingarveginn,
því það mun hafa verið árið 1657,
sem þessi aðferð var notuð í
fyrsta sinn. Maður, sem þá átti
í hlut hét Christoffer Wren. Hann
dældi beint inn í æð. Hann var
fyrst og fremst stjörnufræðingur
og síðar arkitekt. En menn gerðu
sér enga rellu út af því í þá daga.
Verkfæri hans var nál, sem var
hol að innan. Nálin var ýmist úr
gulli eða silfri. Senniléga hefur
hann notað gullnálina, þegar um
höfðingja var að ræða. Við nál-
ina var fest blaðra, sem hafði að
geyma vökvann, sem átti að
koma inn í æðina. Með því að
þrýsta á blöðruna komst vökvinn
inn í æðina. — Þetta gat verið
„ambra“, arsenik, kanell, brenni-
steinn eða annað góðgæti. Líka
gat þetta verið opíum og það var
ekki lakara.
En tækin voru svo frumstæð á
þeim árum, að aðferðin var lögð
niður með öllu. Hún var endur-
vakin fyrir alvöru fyrst þegar
salvarsanið kom til sögunnar
eftir síðustu aldamót, þegar lækn
irinn Ehrlich fann þetta undra-
lyf. En þá höfðu læknar líka
fundið hin réttu áhöld, spraut-
una og hina lausu nál, er Wood
notaði í fyrsta sinn 28. nóvember
árið 1853, til að dæla lyfinu undir
húðina. Sama tækið og sama að-
ferðin var notuð fyrr á árinu, í
janúar 1853.
En uppgötvun Woods var fólg-
in í því, að hann vissi að hægt er,
með því að dæla hverju sem er
undir húðina, geta menn læknað
ýmis líffæri hvar sem þau eru í
líkamanum.
Sjúklingar, sem hann hafði
undir höndum, var með mjög ill-
kynjaða taugaverki í handleggn-
um. Hann hugsaði sem svo:
Verkjaeyðandi áhrif opíumsins
verður meiri, þegar lyfið er sett
undir húðina, rétt hjá tauginni,
en ef lyfið er gefið að annari
leið. Hann gaf sjúklingi sínum
opíumið í sherry, og verkanirnar
gerðu strax vart við sig.
Seinna komst Wood að þeirri
niðurstöðu, að nokkurn vegin
stendur á sama, hvar lyfinu er
dælt undir húðina, ef aðeins það
er opíum eða morfín, sem haft
er í sprautunni. Lýsingin, sem
hann gaf fyrir 100 árum er á
þessa leið:
1. Dæli maður morfíni undir
húðina nálægt því, sem sársauk-
inn er, þá linast eða hverfur
hann.
2. Verkanirnar af morfíni,
sem dælt er undir húðina, ná til
heilans og geta því sárindin dofn-
að eða horfið þó verkurinn sé
langt frá þeim stað, þar sem
menn fá dælt lyfinu.
3. Sennilega gildir sama máli,
hverju sem dælt er undir húð-
ina, þó það sé ekki morfín.
4. Tilraunir hafa sannað að
vefurinn undir húðinni er einkar
hentugur til að sjúga í sig læknis
íyf-
Þetta vissu menn ekki í þá
daga. Og einmitt þess vegna varð
uppgötvun Woods merkileg.
Ríkið styrki Flafeyinga
til sjálfsbjargar
Tillaga Císla Jánssonar rædd
EG vil leyfa mér að fara þess á leit að hið háa ráðuneyti, úthluti
Flateyjarhreppi kr. 1.000.000 af því fé, sem ætlað er til atvinnu-
bóta á fjárlögum yfirstandandi árs.“ Svo segir í bréfi, sem Gísli
Jónsson alþm. ritaði til atvinnumálaráðuneytisins og prentað er
sem fylgislcjal með þingsályktunartillögu, sem hann bar fram um
aðstoð vegna atvinnumála í Flateyjarhreppi.
MARGVÍSLEG ÓHÖPP
Kom þingsályktunartillagan til
umræðu á fundi í sameinuðu
þingi í gær. Flutti Gísli fram-
söguræðu með tillögunni og gat
þess, að til vandræða horfði nú
og auðnar í eyjunni, ef ekkert
væri að gert og íbúunum þar
veitt fjárhagsaðstoð. Fyrir marg-
vísleg óhöpp, m.a. síldarleysi,
hafa atvinnufyrirtæki þau, sem
kómið hefur verið upp í eyjunni
fengið slík áföll, að þau hafa
komizt í greiðsluþrot og orðið að
gefast upp. Af þessum ástæðum
væru tveir bátar, sem aðallega
áttu að vera undirstaðan undir
atvinnurekstrinum í eyjunni,
seldir burt úr hreppnum um sum-
arið 1953. Hraðfrystihúsið stöðv-
aðist nokkru seinna af sömu á-
stæðum.
110 MANNS Á EYNNI
Um aldamótin voru taldir um
400 manns í Flatey en um síðustu
áramót voru þar 110 manns. — í
eynni eru ágætir lífsmöguleikar
og skilyrði til atvinnureksturs,
að öllu jöfnu, en eins og sakir
standa liggur þar við landauðn.
RAUNHÆFAR TILLÖGUR
í tillögu Gísla Jónssonar er
þess farið á leit að ríkið styrki
hreppinn til að koma frystihús-
inu í rekstrarhæft ástand, en það
liggur nú undir skemmdum. Að
auki greiði ríkið til fólksins í Flat
eyjarhreppi öll ógoldin vinnu-
laun þess vegna fyrrverandi
rekstrar frystihússins og útgerð-
arinnar.
Var málinu frestað að lokinni
framsöguræðunni, en atkvæða-
greiðsla fór ekki fram vegna þess
hve fáir þingmenn voru við-
staddir á fundi.