Morgunblaðið - 28.10.1954, Síða 7

Fimmtudagur 28. okt. 1954
MORGVNBLAOIÐ
23
Bréf frá Jóflands:
Lýsing d Berjninge-hælinu — vinnnheimili,
sjúkrahúsi, stærstn hæli sinnnr tegundnr i
skólu eg
Evrópu
GREININ, sem hér fer á eftir
er bréf skrifað af íslenzkum
kennara, Birni Gestssyni, sem
dvelur um þessar mundir ásamt
konu sinni, Ragnhildi Ingibergs-
dóttur, í bænum Brejninge á Jót-
landi, þar sem þau eru bæði
starfandi, hann sem kennari, hún
sem læknir á hæli fyrir vangefið
fólk. Hæli þetta, „Den Kellerske
Aandssvageandstalt“ var stofnað
árið 1865 af guðfræðiprófessorn-
um Johann Keller. Sonur hans,
prófessor Chr. Keller, var yfir-
læknir þess til ársins 1932 en nú-
verandi yfirlæknir þess er H. O.
Wildenskov.
Björn Gestson hefir kennara-
menntun og lagði stund á kennslu
hér í Reykjavík, en fór árið 1951
út til Sviss með styrk frá Barna-
verndaríélagi Reykjavíkur og
kynnti sér uppeldi og kennslu
vangefinna bama við háskólann
í Ziirich. Var nám hans þar fólg-
ið m. a. í „praktiskum" kennslu-
æfingum á heimilum slíkra
barna.
Frú Ragnhildur hefir lagt stund
á geðveikralækningar, sem sér-
grein og hefir unnið sem aðstoð-
arlæknir við Brejninge hælið,
sem að ofan er greint síðan 1.
marz þ. á. en fram að þeim tíma
Hjúkrunarheimili fyrir stálpuð börn. Önnur eins deild er fyrir
yngri börn (idiote og lágt standandi imbezillitát). Á báðum deild-
unum eru samtals 180 börn.
Aðalhlutó hælisins liggur hér í
Brejninge og eru hér um 1900
vistmenn, börn og fullorðnir, í
mörgum mismunandi deildum.
Hver deild er í sérstakri bygg-
ingu. Skiptingin er í stórum
dráttum þessi. Skóli og vinnu-
deildir fyrir börn. Þessar deildir
liggja saman í útjaðri þorpsins.
Vinnuheimili fyrir fullorðna karlmenn. Þeir fást aðallega við vefn-
að og garðyrkjustörf. Margir þeirra eru einnig líkamlega fatlaðir.
Greindarvísitala ekki yfir 60. Þeir eru að jafnaði alla æfi á hælinu.
sækja hann flest til 16 ára ald-
urs. Mörg hafa verið hér í leik-
skóla áður, en önnur koma hing-
að fyrst eftir að þeim hefur mis-
tekist í venjulegum skóla. Eink-
um er það algengt með sveita-
börn.
í skólanum eru kenndar flestar
þær námsgreinar, sem kenndar
eru í venjulegum barnaskóla, en
kennslan sniðin eftir getu og
| þörfum vangefinna barna. Aðal
| áherzlan er þó lögð á uppeldis-
i legu hliðina, t. d. að börnin læri
að þvo sér, halda herbergjunum
hreinum, hugsa um fötin sín, um-
gangast annað fólk, og vekja
áhuga þeirra á skyldurækni og
iðjusemi.
KOMIÐ FYRIR Á GÓÐUM
HEIMILUM
Þegar skólagöngunni líkur fer
nokkur hluti barnanna hekn, en
er þó áfram undir eftirliti hælis-
ins og fá fjárhagslegan stuðning,
ef þess er þörf. Slíkt fer þó eftir
heimilunum.
Meginhluti barnanna er þó
áfram á hælinu i nokkur ár.
Drengjunum eru þá kennd algeng
Þeim börnum, sem ekki hafa
þroska til að sækja skólann, er
svo reynt að kenna að vinna eitt
hvað í höndunum og að leysa af
hendi lét störf í þágu hælisins.
Ekki vegna þess að það borgi sig
fjárhagslega, heldur vegna barn-
anna sjálfra. Aðallega er um
vefnað og knipplinga að ræða,
einfaldari hússtörf og að halda
lóð og görðum hælisins hreinum
og þokkalegum. Þetta eru börn
með greindarvísitölu 35 til 50.
Þau verða yfirleitt alla æfi á
hælinu, nema þau eigi ættingja,
sem geta séð fyrir þeim og vilja
heldur hafa þáu heima, sem ekki
er algengt.
NOIÍKUR UTIBU
Auk þeirra deilda, sem eru hér
í Brejninge, rekur hælið nokkur
útibú, sem er stjórnað héðan.
Hinum megin við Vejlefjörð er
„Skovbrynet“. Það er heimili
fyrir 30 ungar vangefnar stúlkur,
sem eru að læra hússtörf. í sö-
greindarvísitölu en 75. Héðan frá
hælinu er haft eftirlit með um
2000 slíkum einstaklingum og
þeim veitt aðstoð. Nokkur hluti
þess er fullorðið fólk og margt af
því hefur áður gengið hér á skól-
ann eða verið á hælinu. Margt af
því er fært um að vinna fyrir sér
að miklu eða öllu leyti, en þarf
þó á því að halda, að það sé stutt
með góðum ráðum, þvl hjálpað
til að finna vinnu við sitt hæfi og
fleira þessháttar.
MIKIÐ OG ÞARFT STARF
Sérstakir starfsmenn heim-
sækja það svo eins oft og þurfa
þykir. Þarna er unnið mikið og
þarft starf, þvi að margt af þessu
fólki yrði þjóðfélaginu allt tíð
byrði eða mundi leiðast á glap-
stigu. Nokkur hluti eru börn, sem
foreldrar eða aðstandendur vilja
hafa heima og eru færir um að
veita góðan aðbúnað. Þessum
heimilum eru svo veittar leið-
beiningar um uppeldi barnanna
var hún við geðveikrahælið í
Middelfart. Við Brejningehælið
eru 5 læknar, auk yfirlæknisins,
4 deildarlæknar og einn sjúkra-
húslæknir. Hefir Ragnhildur að-
allega verið sjúkrahúslæknirinn
og til aðstoðar þeim deildar-
lækninum, sem hefir barna- og
sjúkradeildirnar. Hjónin hyggj-
ast koma alkomin heim til Islands
næsta sumar.
Hér hefst svo bréf Björns:
Við erum bæði hérna á „Den
Kellerske Aandssvageanstalt“ í
Brejninge. Það er hæli fyrir van-
gefið fólk og fávita frá miðhluta
Jótlands og Fjóni, Þetta mun
vera stærsta hæli í Evrópu þess-
arar tegundar.
Ileimili fyrlr konur, sem hafa getað lært
vinna önnur störf, flestar rosknar konur.
að prjóna en ekki að
lund við Skanderborg er hæli
fyrir 500 sjúklinga. Það eru aðal-
lega hjúkrunardeildir. Auk þess
tvær eyjar, Sprogö í Stórabelti ,
og Livö á Limafirði. Á Sprogö er ]
Hjúkrunardeildir fyrir börn og
fullorðna. Þær liggja nær firð-
inum og skilur skógivaxin bi’ekka
þær frá skóladeildunum. Á
hjúkrunardeildunum eru nánast
tiltekið örvitar um 500 alls. Til
hliðar við hjúknxnardeildirnar
liggur svo deild fyrir vinnufært
kvenfólk og niður við fjörðinn
deildir fyrir vinnufæra karlmenn.
Eg legg hérna með myridir af
nokkrum helztu deildunum.
NEMENDAFJÖLDI
OG NÁMSTILHÖGUN
Skólinn er fyrir 200 börn með
greindarvísitölu 50 til 75. Kring-
um 15 börn eru í hverjum bekk.
Börnin koma í skólann 9 ára og
Deild fyrir vangefna berklasjúklinga.
sveitastörf og stúlkunum hús-
störf. Reynslan hefur sýnt að
þau reynast bezt sem vinnumenn
og vinnukonur. Þegar ungling-
arnir eru 18—20 ára er reynt að
koma þeim fyrir á góðum heim-
ilum, en fylgst er með*þeim héð-
an frá hælinu. Mörg þeirra eru
gerð ófrjó áður en þau eru send
út af hælinu, Það á einkum við
um stúlkúrnar.
Ragnhiklur Ingibergsdóttir.
Björn Gestsson.
LEYSA AF IIENDI LETT STORF
Mikill hluti þessara unglinga
verður fær um að vinna fyrir
sér, en nokkur koma þó
inn á hælið aftur. Það eru þau,
sem hafa erfitt lundarfar eða
skapgerðargalla. Mörg þeirra
verða góður vinnukraftur fyrir
hælið.
hæli fyrir erfiðar vangefnar
stúlkur. Þær hafa allar gerzt brot
legar við lögin, aðallega fyrir
lauslæti og því um líkt.
Á Livö eru svo vangefnir karl-
menn með glæpahneigð, flestir
hafa þeir margsinnis brotið lög, j að skólagöngu lýkur.
og mörgum einnig einhver fjár-
hagsleg aðstoð. Mörg af börnun-
um koma svo síðar í skólann eða
inn á aðrar deildir hælisins
I HEIMANGÖNGUSKÓLAR
OG FRÍSTUNDAHEIMILI
j Hælið rekur einnig heiman-
gönguskóla fyrir böi-n með
1 greindarvisitölu 50 til 75 í Árhus,
Odense, Horsens, Vejle, Randers
og Kolding. Kennsla fer þar fi'am
með svipuðu sniði og í heimavist-
arskólanum hér í Brejninge og
skólastjórinn er sá sami fyrir
alla skólana. í sambandi við skól-
ann í Árósum er einnig rekið frí-
stundaheimili fyrir vangefin
börn. Byrjað var, á því í fyrra og
hefur.það gefist vel og er heim-
ilunum mikill léttir. Mörg af
börnunum, sem sækja heiman-
gönguskólana koma þó inn á
heimavistarskólann eða hælið
áður en lýkur. Það fer eftir heim-
ilunum og getu barnanna.
Við Ragnhildur höfum meðal
annars unnið að því undanfarið
að safna skýrslum og bera saman
börn, sem gengið hafa á heiman-
göngu- og heimavistarskólann.
Heimilisástæður, námsárangur
miðaðan við greindai'visitölu og
hvernig þau standa sig síðar eftir
aðallega með flakki og þjófnaði.
Allt er þetta fólk, sem ekki þykir
fært að hafa á opinni deild á
hælinu og eru þá eyjarnar loka
úrræðið. Þaðan á það erfitt með
að hlaupast á brott, en er þó ekki
lokað inni. Þegar það hefur verið
þar nokkurn tima og hagað sér
alltaf'tve^ er því útveguð vinna í landi
eða það er flutt til hælisins hér
í Bejninge.
Framfærsla vangefinna (Aands
svageforsorgen) hér í Danmörku
nær til allra, sem hafa lægri
Nýtt leikrit
RÓM, 26. október: — Bandaríski
rithöfundurinn John Steinbeck
hefir búið á Ítalíu í allmarga
mánuði. Hann vinnur nú að
samningu nýs leikrits. Fjallar það
um fljúgandi diska. Steinbeck
hefir skýrt svo frá, að hann líti
á þessi ókennilegu fyrirbrigði
sem tákn um ringulreiðina í ver-
öldinni. — Reuter-NTB.