Morgunblaðið - 01.12.1954, Blaðsíða 8

e
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 1. des. 1954
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
! ÚR DAGLEGA LÍFINU
i
ingar, sem aldrei fölna
ÞÆR minningar, sem tengdar
eru við 1. desember árið 1918
munu aldrei fölná. Þess vegna
rís þessi dagur alltaf bjartur úr
drunga og rökkri skammdegitúns.
Saga þeirrar baráttu, sem háð
var af miklum þrótti og raun-
sæi fyrir frelsi þjóðarinnar rifj-
ast upp. Einstakar myndir henn-
ar standa skírar og ljóslifandi í
hugskoti fólksins.
En það er ekki nóg að líta um
öxl á slíkum dögum og minnast
þess, sem þjóðin sjálf og glæsi-
legir leiðtogar hennar hafa af-
rekað. Hitt skiptir ekki síður
máli, að gera sér það ljóst,
hvernig málin standa á líðandi
stund og hvernig snúast beri við
framtíðinni.
í dag og á morgun skiptir
það öllu máli, hvernig frelsi
íslands, sjálfstæði og öryggi
íslenzks fólks verði tryggt. í
því felst sjálfstæðisbarátta ís-
lendinga um þessar mundir
eins og allra annarra frjálsra
þjóða. Fjölnismenn, Jón Sig-
urðsson, Benedikt Sreinsson
og fleiri mikilhæfir leiðtogar
börðust fyrir að endurheimta
frelsið úr höndum lítillar
frændþjóðar. Okkur, sem í dag
lifum hefur verið fengið það
verkefni að varðveita það og
treysta.
Að þessu hefur sjálfstæðis-
barátta núlifandi kynslóðar
stefnt. Og að því mun hún stefna
á ókomnum árum. Með samvinnu
við þær þjóðir, sem okkur eru
skyldastar að menningu, stjórn-
arháttum og uppruna hafa ís-
lendingar reynt að skapa landi
sínu skjól í þeim miklu hretviðr-
um, sem yfir heiminn hafa geng-
ið síðustu áratugi.
Enn sem komið er hefur þessi
samvinna gefist vel. Hin fámenna
íslenzka þjóð hefur aflað sér við-
urkenningar og vina um allan
hinn siðmenntaða heim. Hags-
muna íslands er gætt innan víð-
tækustu alþjóðasamtaka og þar
gefst tækifæri til þess að kynna
landið, þjóð þess, þarfir og
menningu.
E. t. v. hafa ekki allir íslend-
ingar gert sér mikilvægi þessar-
ar staðreyndar ljósa. Ennþá heyr-
ast raddir um það, að við eigum
að snúa okkur til veggjar, treysta
á einangran landsins og lifa í
liðnum tíma, í stað þess að átta
okkur á hinum gerbreyttu að-
stæðum í heiminum.
Þá menn, sem þannig hugsa
skortir vissulega skilning á
aðstöðu lands síns á líðandi
stund. Þá hefur dagað uppi á
miðri leið. Þess vegna er bar-
átta þeirra andstæð íslenzkum
hagsmunum og myndi leiða til
ófarnaðar ef hún næði tak-
marki sínu.
En jafnhliða því, að íslending-
ar verða að byggja hina nýju
sjálfstæðisbaráttu sína á skiln-
ingnum á hinum breyttu aðstæð-
um út á við, verða þeir að haga
starfi sínu þannig inn á við í
sínu eigin landi, að þróun efna-
hagslífs þeirra geti haldið áfram.
Við verðum að leggja megin
áherzlu á, að treysta grundvöll
afkomu okkar, miða kröfur okkr
ar til lífsins við getu okkar á
hverjum tíma.
Sá .sannleikur verður að segj-
ast, að þrátt fyrir tröllauknar
framfarir á örskömmum tíma í
þessu landi höfum við ekki gætt
þess sem skyldi, að tryggja heil-
brigðan og traustan grundvöll
bjargræðisvega okkar. — Þess
vegna hefur gengi íslenzks gjald-
miðils farið lækkandi. — Þess
vegna eru ýmsar þýðingarmestu
atvinnugreinar okkar í dag rekn-
ar með tapi og bornar uppi af
ríkisstyrkjum.
Slíkt ráðslag hlýtur að leiða til
stórfelldra erfiðleika og beinna
vandræða.
í dag er okkur því tvennt
nauðsynlegast: í fyrsta lagi,
að halda fast við þá stefnu,
sem mörkuð hefur verið í
hinni nýju sjálfstæðisbaráttu.
í öðru lagi, að hverfa til auk-
innar varúðar og ábyrgðartil-
finningar gagnvart rekstri
okkar eigin bjargræðisvega.
Þessa tvenns er íslending-
um hollt og nauðsynlegt að
minnast við bjarmann frá
minningu hins 1. desember.
Opið að affan!
ALÞÝÐUBLAÐIÐ skýrir frá því
í gær, að miðstjórn Alþýðu-
flokksins hafi gert samþykkt um
það á fundi sínum í fyrradag, að
Hannibal Valdimarsson gegni
ekki störfum með stuðningi, vilja
né á ábyrgð Alþýðuflokksins sem
forseti Alþýðusambands íslands,
og geti því ekki tekið þátt í störf-
um verkalýðsmólanefndar flokks
ins. t
í öðru lagi lýsir miðstjórnin
yfir því, að hann geti ekki að
óbreyttum þessum ákvörðunum
hennar talað í nafni Alþýðu-
flokksins á opinberum vettvangi.
Jafnframt ályktar miðstjórnin að ,
kjósa fimm manna nefnd, er at-I
hugi og geri tillögur um, hverj-
ar frekari aðgerðir séu nauðsyn-
legar í sambandi við afstöðu og
ALMAR skrifar:
ERINDI SVEINBJARNAR
SIGURJÓNSSONAR
SUNNUDAGINN 21. nóv. flutti
Sveinbjörn Sigurjónsson magi-
ster afbragðsgott og skemmtilegt
erindi er hann nefndi: „íslenzk
tunga í önnum dagsins. Fjallaði
erindið um tungu vora eins og
hún lifir á vörum fólksins, — hið
daglega málfar. Gerði ræðumað-
ur aðallega að umtalsefni hversu
óvandað hið daglega mál væri og
skipti því eftir því í þrjá höfuð-
flokka, tökuorð, slettur og am-
bögur. Tók hann mörg dæmi úr
flokkum þessum, sem öll eru
mjög áberandi í tali manna. —
Benti hann sérstaklega á hversu
nauðsynlegt er, ef ekki er hægt
að finna íslenzkt orð yfir erlend
hugtök, að taka þau þannig upp
í málið, að þau lúti að öllu lög-
máli tungunnar. — Rakti hann og
ástæðurnar fyrir málspilling-
unni og komst að þeirri niður-
stöðu, að hún ætti oft rætur sínar
að rekja til lélegra auglýsinga í
blöðunum og brýndi fyrir kaup-
mönnum að hyggja vel að, er þeir
gefa nýjum vörutegundum nafn.
Jrá átuan
rpma
L óL&uáta ulLlí
Erindi þetta var, sem vænta
mátti ágætlega samið og vel flutt,
enda vissulega þörf hugvekja og
tímabær.
„CAVALLERIA
RUSTICANA"
í MIÐDEGISTÓNLEIKUNUM
voru fluttir þættir úr óperunni
„Cavalleria Rusticana“ eftir Mas-
cagni, með skýringum Guðmund-
ar Jónssonar óperusöngvara. Er
þetta eina óperan af mörgum eft-
ir hið ítalska tónskáld, sem hlot-
ið hefur heimsfrægð, enda er hún
heillandi bæði að efni og tónlist.
ítalskir söngvarar sungu aðal-
hlutverkin, þeirra á meðal Benia-
mio Gigli, en kór o ghljómsveit
Scala-óperunnar í Mílanó sá um
hljómlistina að öðru leyti. Var
mjög ánægjulegt að hlusta á
flutning þessarar óperu, en hún
verður, sem kumjugt er, flutt í
Þjóðleikhúsinu hér um jólin.
VeLL andi óhripar:
framkomu Hannibals.
í langri greinargerð, sem Al-
þýðublaðið birti einnig í gær fyr- '
ir þessum niðurstöðum miðstjórn
arinnar eru rakin þau atvik, sem
til þeirra liggja. Bent er á, að
þessi fyrrverandi f ormaður j
flokksins hafi tekið upp nána'
samvinnu við kommúnista, bæði
í hreppsnef ndarkosningum í,
Kópavogshreppi og á þingi Al- j
þýðusambandsins, þvert ofan í
samþykktir miðstjórnarinnar. Er
komist mjög hart að orði um
þessa ráðabreytni og í forystu-
grein blaðsins er hún einnig þung
lega vítt.
Af þessari yfirlýsingu mið-
stjórnarinnar verður ekki annað
séð en að Alþýðuflokkurinn hafi
ákveðið að hreinsa sig algerlega
af hinum flasfengna fyrrverandi
formanni sínum. Yfirlýsingin fel-
ur í raun og veru í sér brottrekst-
ur úr flokknum. En formlega séð
á hún þó ekki að þýða það. Mið-
stjórnin ætlast til þess að orð
hennar séu skilin á svipaða lund
og kall strætisvagnastjóra, sem
tilkynnir farþegum sínum að
vagninn sé „opinn að aftan“ og
til þess sé ætlað að þeir gangi
þar út!!
Er nú eftir að sjá, hvernig
Hannibal bregst við þeirri vís-
bendingu. Almennt mun talið, að
flan hans og kommúnistadekur
hafi nú fengið verðugan endi. En
trúlega stendur honum opínn
náðarfaðmur „þjóðarínnar á Þórs
götu 1“.
Ræningjaleikur
í Skjólunum.
FORELDRAR ættu að líta bet-
ur eftir því að láta börn sín
ekki vera að slæpast lengi úti á
kvöldin, eða a.m.k. að fylgjast
betur með hvað þau hafa fyrir
stafni. Síðastliðið föstudagskvöld,
klukkan dð verða 10, var hávaði
mikill og ærsl fyrir utan verzl-
unarhús á Nesvegi hér í bæ. Þeg-
ar ég gætti betur að, hverju þessu
sætti voru nokkrir strákar á aldr-
inum 8—10 ára úti á götunni, sjá-
anlega að leika ræningjaleik, sem
þeir svo kalla eða eitthvað þess-
háttar. Þeir voru allir makaðir í
sóti í framan og börðu utan blikk
brúsa og handléku margskonar
lurka, sem þeir höfðu sem sverð.
Hvílíkar aðfarir.
INN á lóðina á umræddu húsi
höfðu þeir farið og skorið þar
niður rólur barnanna í húsinu,
allir kaðlarnir átta að tölu voru
þverskornir í sundur. Þegar ég
kom út var orðbragð drengjanna
þvílíkt, að ég hefði vart trúað
því, að slíkt gæti átt sér stað í
þessum bæjarhluta.
Ég geri ráð fyrir, að foreldrar
þessarra drengja hafi tekið á móti
þeim, þegar þeir komu inn svona
útleiknir i framan og eru það vin-
samleg tilmæli mín til þeirra, að
þeir líti betur eftir börnum sín-
um framvegis á kvöldin.
Með þökk fyrir birtinguna.
Reykjavík, 27. nóv. 1954.
Skjólabúi".
Ekkert einsdæmi.
ÞETTA segir Skjólabúinn og
mun saga hans ekkert eins-
dæmi. Börn á flækingi síðla
kvölds er alltof algeng sjón —
sérstaklega í úthverfum bæjar-
ins. Er ekki annað sýnna en að
foreldrar þessara barna geri sér
alls ekki grein fyrir, hve börn-
unum er slíkt háttalag óholt —
eða þá að þeir reyni ekki — eða
geti ekki haft neinn hemil á
þeim og er sú skýringin senni-
legri.
Hver hefir stjórnina?
KONA ein sagði mér að í hyjerff
inu þar sem hún á heima virð
ist sá leikur iðkaður ,í ya#^dj
mæli meðal barnanna, ,, þ^lzt
dr.engja á aldrinum 10—12 ára,
að gerð er atför að einhyerjumi
einum dreng í hverfinu bg hann
bundinn með valdi ofureflisins
upp við staur — má það heita
mildi, sagði konan, að ekki skuli
hafa orðið alvarleg meiðsli og
vandræði af slíkum aðförum.
Það er engin furða þótt fólk
spyrji: Eru það foreldrarnir sem
stjórna börnunum eða börnin for-
eldrunum, nú til dags?
Léttari tónlist
á morgnana.
A' RRISULL skrifar:
„Með aðstoð þinni, Velvak-
andi góður, langar mig til að
koma á framfæri lítilli ósk —
ákaflega sanngjarnri að mínu
áliti; og óskina eiga þeir (eða
þær) í allri vinsemd að taka til
sín, sem falið hefur verið það
ábyrgðarmikla starf að velja
morguntónlist Ríkisútvarpsins,
er okkur berst til eyrna alla virka
daga.
Hér kemur svo óskin: Fyrir
alla muni lofið okkur að heyra
léttari tónlist á morgnana, þótt
ekki sé nema í svartasta skamm-
deginu. Okkur hlustendum myndi
ganga svo miklu betur að vakna,
ef þið sæjuð ykkur fært að færa
hann Marius Jakobsen, vöggu-
vísurnar og útfararsálmana yfir
í hádegis- eða miðdegisdagskrána
og varpa í þess stað út til okkar
léttum og leikandi tónum. Þá
myndi loku fyrir bað skotið, að
fleiri henti það óhapp að sofna
aftur eftir að hafa farið í annan
sokkinn eins og kom fyrir einn
kunningja minn hér á dögunum.
Vögguvísan hefur sennilega flutt
hann yfir í draumalandið á ný,
en til allrar guðslukku, þá björg-
uðu hinir snöggu og hljómmiklu
tónar rafmagnsboranna, sem
varpað var út í byrjun fréttanna,
honum frá því að halda nema rétt
inn fyrir landamæri draum-
heimanna.
í vinnuna í sólskinsskapi
VONANDI eru tónlistarveljend-
ur Ríkisútvarpsins það góð-
hjartaðir menn, að þeir sjái sér
f fært að verða við bónum þeirra
hlustenda, sem svefnþunga eru
haldnir núna í skammdeginu.
Verið nú einu sinni tillitssamir og
sendið okkur létta og skemmti;
lega hljómlist á morgnana, svo
við komumst á réttum tíma í
vinnuna — í sólskinsskapi.
— Árrisull.“
' LEIKRITIÐ
ÞETTA sama kvöld var flutt
leikritið „Doktor Knock“ eða
„Öll erum við sýkt“, eins og það
er einnig nefnt, eftir franska rit-
höfundinn Jules Romains. — Er
hann einn af fremstu rithöfund-
um Frakka (f. 1885) og liggur
eftir hann mikið af skáldverkum,
sögum og leikritum. Leikritið
' „Doktor Knock“, sem samið er
j 1923, er bráðskemmtilegt og
deilir á læknana og um leið ekki
síður á mannfólkið, sem alltaf er
reiðubúið að láta sannfærást um
„veikindi“ sín, ef nógu lævíslega
er að þeim farið. — í leikritinu
koma fram allmargar persónur,
en með aðalhlutverkin fóru þeir
Rúrik Haraldsson og Þorsteinn
Ö. Stephensen með mestu prýði,
eins og reyndar aðrir leikendur.
Rúrik hafði og á hendi leikstjórn-
ina.
EINSÖNGUR SVERRIS
RUNÓLFSSONAR
SVERRIR Runólfsson söng mánu
dagskvöldið 22. nóv. sjö lög eftir
innlend og erlend tónskáld. Var
það satt að segja ekki góð
skemmtun, því að rödd söngvar-
ans — tenor-bariton — var ekki
góð, hrjúf og hás, og þó verst á
hærri tónunum. Er mér sagt að
Sverrir hafi um nokkur ár dvalið
erlendis við söngnám, en ekki
gætti þess í söng hans, að hann
hefði hlotið mikinn „skóla“. Það
kemur alltaf betur og betur í
Ijós, þegar metinn er allur sá
fjöldi söngvara, karla og kvenna,
er koma fram í útvarpinu, hversu
fáa söngvara við eigum, sem eru
þess umkomnir að láta til sín
heyra opinberlega.
ÚTVARPSSAGAN
FYRIR skömmu var hafin lestur
sögunnar „Brotið úr töfraspegl-
inum“ eftir Sigrid Undset, og les
Arnheiður Sigurðardóttir söguna.
Mér þykir líklegt, að hér sé um
gott skáldverk að ræða, því að
höfundurinn er snjall, sem allir
vita. En lesturinn er svo sviplaus
og leiðinlegur, að til þessa hefur
sagan goldið þess í ríkum mæli.
Útvarpið verður að hafa betri
gætur á því hverjum það felur
lestur útvarpssögunnar, því að
það er vandaverk, sem ekki er á
allra meðfæri að leysa svo af
hendi að vel fari.
ÁKVÖLDVÖKUNNI
EITT AF atriðum kvöldvökunn-
ar fimmtudaginn 25. nóv. var
lestur Jónasar Kristjánssonar
cand. mag. á kafla úr bók Jón-
asar Jónssonar frá Hriflu „Saga
Þjóðleikhússins“. Ekki skal það
dregið í efa að Jónas Jónsson hafi
átt góðan þátt að því að Þjóð-
leikhúsið reis af grunni, en ó-
, þarflegra drýginda og sjálfshóls
höfundar gætti í þessum kafla,
sem reyndar víðar í þessari bók.
Og óviðkunnanlegt „herbragð“
var það af hendi lesandans að
nota aðstöðu sína við hljóðnem-
ann til þess að hafa uppi áróður
fyrir þessu ritverki við hlust-
endur úti á landsbyggðinni.
SINFÓNÍUTÓN-
LEIKARNIR
FÖSTUDAGINN s.l. var útvarp-
að af segulbandi fyrrihluta sin-
fóníutónleikanna, sem haldnir
voru í Þjóðleikhúsinu þá um
kvöldið undir stjórn Róberts
Abrahams Ottóssonar. — Útvarp-
að var „Ský“, nocturne 1 eftir
Debussy og „Jupitersinfóníunni“
eftir Mozart. — Hvort tveggja
þessi verk eru fögur, en „Jupi-
tersinfónían“ eitt glæsilegasta
verk sinnar tegundar. — Róbert
Abraham Ottósson stjórnaði
hljómsveitinni með miklum á-
gætum, enda er hann mikilhæfur
Framh. á bls. 12