Morgunblaðið - 08.12.1954, Page 9

Miðvikudagur 8. des. 1954
MORGUNBLAÐIÐ
9
fCrisfmann Guðmundsson skrifar m
>ék ára árna
Sólarsýn.
Eftir Ara Arnalds.
Hlaðbúð.
Arið 1949 kom út bók eftir
Ara Arnalds: „Minningar“, er
vakti mikla og mjög verðskuld-
aða athygli um land allt. Þetta
var ein þeirra bóka, sem veitir
lesandanum óblandinn unað, því
allt fór þar saman með ágætum
og snilld: stíll, frásögn, mann-
lýsingar og atburðalýsingar, skír
og skipulegur fróðleikur um
menn og málefni, og menningar-
söguleg verðmæti. Höf. hafði írá
mörgu að segja, var þó fáorður
Merkileg sýning þýzkra iistmnna
um ungum skáldum til að lesa
vandlega bækur Ara Arnalds og
læra sem mest þau mega af þeim!
„Skilaboð“ er ágæt saga, en
allmiklu veigaminni en hin fyrr-
nefnda.
Að síðustu langar mig til að
j þakka höf. þessar hans ágætu
Igjafir til handa íslenzkum bók-
menntum. Hann hafði þegar skil-
. að löngu og merku dagsverki í
þágu lands og þjóðar, er hann
hóf rithöfundarferil sinn. En
I „kvöldverk" hans mun vissulega
geyma nafn Ara Arnalds óborn-
um kynslóðum og forða því frá
gleymskunni um langar tiðir.
Ari Arnalds
um sjálfan sig, of fáorður, að mér
fannst, en af ýmsum helstu mönn
um sinnar tíðar, hér og á Norð-1
urlöndum, sýndi hann lifandi
myndir. — Þótt höf. væri þá
kominn undir áttrætt urðu ekki
nein ellimörk á bókinni séð, en
ró og heiðríkja þess manns, sem
lífsreynslan hefur gert vitrann,
auðkenndi hverja málsgrein.
Þetta var tíginmannleg bók, sem
auðgaði bókmenntir okkar og
aflaði, að vonum, höfundi sínum
mikilla vinsælda. j
Tveim árum síðar kom út nýtt
verk eftir kra Arnalds: „Örlaga-
brot“ og jók enn hróður hans.1
Var þar sögð saga fólks, er höf.
hafði þekkt, en í skáldlegu
formi, og svo fagurlega, að bók
sú mun ávalt verða talin perla í
íslenzkum bókmenntum.
Og nú er enn komin ný bók
eftir Arnalds: „Sólarsýn". Höf.
er á níræðisaldri og mætti það
eitt duga til aðdáunar á þrek-
virki sem þessu. En aldurs hans
sjást enn engin spor, nema í því
mannviti, heiðríkju og öryggi
andans, sem vel lifað líf veitir
heilbrigðri elli. Stíllinn er eink-
um frábær í tærum einfaldleik
sínum, episkt hreinn og meitlað-
ur. Frásögnin öll er gædd hinu
leyndardómsfulla lífi lifandi
skáldskapar sem hvorki verður
lært né aðfengið. Þessi litla bók
er eitt þeirra verka, sem maður
les með listnautn og gleði, og á
komandi árum mun maður oft
taka hana sér í hönd að nýju
og njóta þess um stund að vera í
óvenjulega prúðum og góðum
selskap.
Tvær sögur eru í bókinni:
„Orlygur í Urðardal", sem skift-
ist í sjö kafla, og „Skilaboð“, —
hin síðari stutt. — Gömul kynni
kallar höf. þetta, og er augljóst
að uppistaðan eru sannir við-
burðir, sem skáldið vefur í glit-
vefnað sinn. Ekki held ég að
neitt verði um það deilt, að
„Orlygur í Urðardal“ er hið tær-
asta listaverk, gert af hagleik og
snilld meistarans. Það lætur ekki
mikið yfir sér við fyrstu kynni,
en vex því meir sem það er at-
hugað betur. Lýtalausar mann-
lýsingar og atburðalýsingar er
þar að finna; hreinleiki og fegurð
auðkennir alla frásögn, og vinnu-
brögðin yfirleitt sönn fyrirmynd.
— Vildi ég sérstaklega ráða öll-
Valsmenn sigursælir
í handknattfeiksmótinu
HANDKNATTLEIKSMÓTI
Reykjavíkur lauk í gærkvöldi,
en öll Reykjavíkurfélögin tóku
þátt í því. Fór keppni fram í sjö
flokkum, karla og kvenna. I
Eins og svo oft áður í þessu
móti máttu stóru félögin láta
í minni pokann fyrir Val, sem
sigraði í fjórum flokkum: Meist-
araflokki karla og kvenna í ann-
að sinn í röð í báðum flokkum.
í öðrum flokki karla með yfir-
burðum og í þriðja flokki B,
karla. Við lá að Valsmenn sigr-
uðu einnig í 1. flokki, en þar
sigruðu Hafnfirðingar FH). sem
gestir mótsins, en Reykjavíkur-
meistarar í þessum flokki urðu
KR-ingar, sem þó töpuðu síðasta
leik sínum fyrir Ármanni. Ár-
mann sigraði í 2. fl. kvenna, en
ÍR 3. A-fl. karla. . |
Þetta var mjög fjölmennt mót,
en aðsókn hefði mátt vera betri.
Voru margir leikir spennandi en
þó sérstaklega þótti leikurinn
milli Vals og Ármanns í meist-
araflokki karla spennandi og vel
leikinn og hraður. Úrslitin voru
þj álfurum Vals til mikils sóma,
en þeir eru: Þórður Þorkelsson,
Pétur Bjarnason og Jóhann Gísla
son.
ILISTAMANNASKALANUM
stendur nú yfir sýning á
þýzkum listiðnaði, sem er hin eft-
irtektarverðasta í alla staði.
Sýningarmunir eru margir og
fjölbreyttir, bæði að efni og til-
gangi. Er þar að finna hluti úr
gleri, postulíni, kristal og leir.
Einnig er sýndur listvefnaður og
ýmsir aðrir hlutir, bæði úr málmi
og strái. Allir þessir hlutir eiga
það sameiginlegt að vera gott
vitni um þann hagleik, sem þýzku
þjóðinni virðist í blóð borin, og
þann smekk, er nú ræður þar í
landi, hvað listiðnað snertir.
Óvenjulega vel og haganlega
er þessari sýningu fyrirkomið,
hvergi hrúgað saman sýningar-
hlutum og hverjum sýningargrip
gefið nægilegt svigrúm til að
njóta sín til fulls: Ég tel ekki of-
sagt, að þessi sýning sé vafalaust
sú lang merkilegasta sinnar teg-
undar, sem hefur verið haldin
hér í Reykjavik. Sú snerting við
listræna framleiðslu einnar af
öndvegisþjóðum Evrópu, sem
þessi sýning færir okkur, er sann
arlega mikils virði fyrir íslend-
inga og Þjóðverjum mikill sómi.
Þegar sýningin er skoðuð, kem-
ur greinilega í ljós, hve vandað
hefur verið til vals sýningar-
hlutanna og hver hugsunarháttur
hefur ráðið. Sá hagleikur og þær
gáfur, sem auSkenna þessa fram-
leiðslu og sú samræming þessara
tveggja staðreynda, er góð sönn-
un fyrir því, hve langt má kom-
ast þegar unnið er á sviði þekk-
ingar og reynslu. Einnig er auð-
velt að gera samanburð á fyrri
tíma listiðnaði og má með því
sjá, hver þróun hefur átt sér stað
á þessu sviði. Við slíkan saman-
burð kemur greinilega í ljós, hver
áhrif nútímamyndíist hefur haft
á listiðnaðinn að undanförnu, og
hverja þýðingu hún hefur haft á
daglegt líf nútímamannsins.
málverki, og virðist þessi list-
, iðnaður óhugsanlegur í þeirri
J mynd, sem hann birtist hér. nema
j fyrir þær miklu hræringar og
umbrot, sem átt hafa sér stað í
| myndlistinni undanfarna ára-
I tugi. Mikilla áhrifa frá verkum
hins heimsfræga nútima lista-
manns, Paul Klee, gætir í öllu
formi og mynstri þess vefnaðar,
: sem sýndur er, og er listiðnaðar- j
Glervasi og krukka, teikna'ð af
Aloys F. Gangkofner, en fram-
leitt af Lamberts, Waldsassen/
Opf.
mönnum þýzkum mikill sómi að
því að sýna greinilega í verki, að
þeir hafa kunnað að notfæra sér
reynslu þessa merka meistara.
Myndlistarmennirnir hafa orðið
hér þeir brautryðjendur, sem
gert hafa það kleift, að þessi list-
iðnaður Þjóðverja stendur með
þeim blóma, sem þessi sýning í
Listamannaskálanum sannar.
Það samstarf, sem listamenn
og listiðnaðarmenn hafa komið
á fót í Þýzkalandi, er sannarlega
til fyrirmyndar og vonandi veit-
um við því verðskulda eftirtekt,
en hér er listiðnaður í nútíma-
búningi á algeru byrjunarstigi,
og stöndum við þar miklu hallari
fæti en nokkur önnur Norður-
landaþjóð svo að nærtækur sam-
anburður sé nefndur.
Eg held að fáir íslendingar efist
um afburðagáfur Þjóðverja og
hugvit þeirra fyrr og síðar, ekki
hvað sízt á sviði tækni, vísinda,
bókmennta og lista Er því ekki
lítill fepgur fyrir okkur í sýn-
ingu þeirra á úrvals listiðnaði,
sem svo greinilega sannar, hvers
virði hverri gáfaðri þjóð er að
eiga nútímalist og hver áhrif hún
hefur á smekk og þróun listiðn-
aðar og grípur þannig inn í hin-
ar praktízku hliðar framleiðsl-
unnar og þjóðlífsins.
Það er því staðreynd, sem ekki
verður hrakin, að nútímalist er
sá andlegur aflgjafi, sem orsakað
hefur þá glæsilegu þróun, sem
átt hefur sér stað seinustu ára-
tugi í listiðnaði og með því þrosk-
að manninn, ekki hvað minnst í
umgengni hans sjálfs á sínum
eigin dvalarstað, heimilinu. Við-
horf þýzkra listiðnaðarmanna
sannar þetta greinilega. Það verð
ur því dálítið hjákátlegt, þegar
rætt er um það, í riti og ræðu,
á miðri tuttugustu öldinni hér á
íslandi, hvort nútímalist eigi sér
yfirleitt nokkurn tilverurétt, og
hún jafnvel talin ólífrænir hug-
arórar og tómur hégómi.
Svo vil ég færa Þjóðverjum
mínar beztu þakkir fyrir þessa
sýningu, og um leið eggja alla
þá, sem einhvern óhuga hafa á
listum, að láta þessa fögru sýn-
ingu ekki framhjá sér fara.
Sýningarmunir eru flestir til
sölu, og vonandi ílengjast þeir
hér í landi til prýði og gleði fyrir
íslenzk heimili.
Valtýr Pétursson.
Háskólsfyrirleslur
um sænsk
ætlamöfn
FIMMTUDAGINN 9. desember
kl. 20,30 heldur sænski sendi-
kennarinn við Háskóla íslands,
Anna Larsson, fyrirlestur í I.
kennslustofu Háskólans um
sænsk ættarnöfn. Fyrirlestur sinn
nefnir hún „Svinhutvud, Himm-
elstand och Chronschough“ og
mun í houm rekja sögu sænsku
ættarnafnanna í höfuðdráttum.
Að ýmsu leyti eru sænsku ættar-
nöfnin kringileg svo furðu gegnir
og vekja oft athygli og kímni út- !
lendinga — einkum þó hinna
Norðurlandabúanna. — En þrátt
fyrir allan furðanleik nafnanna
hefur þó ekki kylfa ráðið kasti
með myndun þeirra og uppkomu
alla. Ýmis konar erlend menn- ]
ingaráhrif hafa ráðið um sænskar
nafnagiftir og reyndar speglast
sænsk menningarsaga á athyglis-
verðan hátt í sænsku ættarnöfn-
(fórinel-leikari, píanóleikari
00 húsmóir í fríslundum
EHsabel Sigyrðsson fær gSæsiiega dóma í Khcfn
HIN EFNILEGA unga listakona, Elísabet Sigurðsson, hefir ný-
lega hlotið mikið lof fyrir frammistöðu sína á tónleikum, sem
hún kom fram á með „Musika Vitalis“-kvartettinum í Oddfellow-
höllinni í Kaupmannahöfn 3. þ. m. Lék hún þar ýmist á píanó eða
klarinett. Listakonan fékk glæsilega dóma í Kaupmannahafnar-
blöðunum fyrir leik sinn.
— Hæslarétfardómur
Framh. af bls. 2
samkvæmt umboðsskrám, víkur
úr dómarasæti í málinu: Ákæru-
valdið gegn Helga Benediktssyni.
Ákvæði hins kærða úrskurðar
í tölulið 4 um samprófun og heit-
festingu vitna er úr gildi fellt.
Að öðru leyti eiga ákvæði hins
kærða úrskurðar að vera óröskuð.
Myndvefnaður frá Fritz Vahle
í Berlín.
Á sýningunni eru flestir hlut-
ir gerðir i form, sem áður hafa
ekki verið algeng, en ryðja sér
nú óðfluga til rúms, og er það
sannarlega gleðilegt að sjá. hver
árangur þegar hefur náðst. Má
í því sambandi t. d. benda á
borðbúnað allan, sem þarna er
til sýnis. Verður því ekki neitað,
að mikilla áhrifa gætir þar frá
nútíma höggmyndalist, og sú
formkennd, sem lýsir sér í fram-
leiðslu þessara hluta er náskyld
þeim vandamálum, sem mynd-
höggvarar aldarinnar hafa verið
að kryfja til mergjar. Sama er að
segja um formið á vösum, kristal
og lömpum t. d.
Handunninn vefnaður sá, sem
á sýningunni er, vekur mikla
eftirtekt, bæði vegna forms og
litasamsetninga, að ógleymdu því
snjlldar handbragði, sem auð-
kehnir þessa listgrein í Þýzka-
l.andi. í þessum vefnaði gætir
fyrst og fremst áhrifa frá nútíma
INNLIFUN OG AST A
VIÐFANGSEFNUNUM
Það vekur sérstaka athygli og
, aðdáun hve Elísabet er jafnvíg
á tvö hljóðfæri og hvílíka inn-
lifun og ást á viðfangsefnum sín-
um hún hafi sýnt á tónleikunum.
Lék hún m. a. í tveimr klarinet-
kvintettum eftir Mozart og
Brahms og í píanókvintet eftir
Schumann.
Elisabet Sigurðsson
DROTTNING I TVEIMUR
RÍKJUM
í „Politiken" segir m. a.: —
Elisabet er drottning í tveimur
ríkjum, þar sem hún ríkir með
klarinettinn að veldissprota og
píannóið sem ríkiseplið. Áheyr-
andinn gerði meira en að njóta
leiks hennar, hann lifði hann með
henni og gat ekki á sér setið
að hnippa í sessunaut sinn til
að deila með honum ánægjunni.
DJARFUR OG
HEILLANDI LEIKUR
Socialdemokraten segir: —
Elísabet Sigurðsson var hinn leið-
andi kraftur á kammertónleik-
unum sem hún hélt með aðstoð
„Musica Vitalis“-kvartettinnum í
Oddfellowhöllinni. Píanóleikur
hennar var í senn djarfur, heill-
andi og sannfærandi og sem
klarnetleikari býr hún einnig yf-
ir miklum hæfileikum.
„Information" birtir og mjög
lofsamlega dóma u mleik Elísa-
betar og gerir auk þess þá at-
hugasemd að hún hafi s. 1. sum-
ar gengið í heilagt hjónaband
með stjörnufræðingnum Peter
Naur, svo að nú verði listakon-
an að skipta sér á milli píanósins,
klarinettsins — og heimilisins.