Morgunblaðið - 03.04.1955, Blaðsíða 2

2
MORGVNBLAÐIB
Sunnudagur 3. apríl 1955
Kaupgjaldið og tekjuskipting
*
effir prófessor OBaf Sjörnssoo
HARALDUR Jóhannesson, hag-
fræðingur, hefur nýlega birt
í Þjóðviljanum greinaflokk, er
hann nefnir: „Hverjir bera skarð-
an hlut frá borði“ en tilefni þess
greinaflokks virðist einkum vera
greinarstúfur er ég skrifaði hér
í blaðið eftir það að útreikning-
ar þeirra Torfa Ásgeirssonar um
breytingar á kaupmætti launa
síðan 1947. voru birtir.
Það hefði út af fyrir sig verið
gaman að gera greinarflokki
þeasum ýtarleg skil, og ekki sízt
með tilliti til þess, hversu sjald-
gæft það er, að í málgagni sem
Þjóðviljanum birtist greinar, þar
sem þjóðfélagsleg málefni eru
rökrædd, án þess að beitt sé þeim
gífuryrðum, slagorðum og rang-
færslum, sem kommúnista er
jafnan siður. Til þess verður þó
ekki tóm á þessum vettvangi,
þótt ég myndi fús til þess að
ræða við greinarhöfund um ým-
iss fræðileg atriði er á er drepið
í greinum hans á öðrum vett-
vangi, enda eru dagblöðin varla
sá vettvangur sem eðlilegt er,
að slík mál séu rædd á.
ÚTREIKNINGAK BM
KAUPMÁTT LAUNA
Verður hér því aðeins vikið að
þeim atriðum í grein hans er
sérstaklega snerta útreikningana
um kaupmátt launa og yfirstand-
andi vinnudeilu. Haraldur gagn-
rýnir þá áætlun mína, að ef tekið
myndi tillit til lækkunar skatta
og fjölskyldubóta myndi rýrnun
kaupmáttar verkamannslauna
síðan 1947 vart nema meiru en
10%.
Eins og fram kemur í ummæl-
um í grein minni sem réttilega
•eru tilfærð hjá Haraldi, var hér
aðeins um lauslega ágizkun mína
að ræða. Skal ég fúslega gera
liér nánari grein fyrir því, á
liverju hún byggðist. Þar sem
•útreikningar þeirra Haraldar og
Torfa miðast við „vísitölufjöl-
skylduna", stærð hennar, útgjöld
og tekjur, taldi ég eðlilegt að
miða einnig við hana, er ágizkun
þessi var gerð.
„Vísitölufjölskyldan“ er 5
manns, þannig að ég gerði ráð
fyrir hjónum og 3 börnum á ó-
magaldri. Fjölskyldub. til slíkrar
fjölskyldu nema nú um 1600 kr.
á ári, en voru engar fyrir des-
emberverkfallið 1952. Útgjalda-
tipphæð slíkrar fjölskyldu er
eamkvæmt vísitölugrundvellin-
iim 28500 kr., og þar sem varla
verður gert ráð fyrir því að slík-
ar fjölskyldur spari, virðist eðli-
legast að ætla þeim sömu tekjur
og útgjöldin nema. Fjölkyldu-
bæturnar nema þannig 5—6%
teknanna, en vegna hækkaðra
iðgjalda og þess, að eitthvað af
bótunum — þótt óverulegt sé í
þessum tilfellum — fer í hækk-
aðan skatt, taldi ég rétt að gera
xáð fyrir því, að hækkun fjöl-
skyldubóta mætti reikna sem
næmi 4% kjarabótum. Ég taldi
ekki óvarlegt að áætla að lækk-
un skatta næmi 1—% kjarabót-
um, en auk þess miðaði ég við
marzmánuð, er greidd var full
visitöluuppbót, ekki við febrúar
sem þeir Torfi gerðu. Samanlögð
aettu þessi atriði að nema því, að
rýrnun kaupmáttar launa ætti
ekki að nema meiru en 10%, ef
að öðru leyti er byggt á útreikn-
dngum Haraldar og Torfa. Ég
sleppti því þó að taka tillit til
hækkunar orlofs, sem þeir telja
að nemi um 1% kjarabótum, og
á auðvitað að taka tillit til þess,
ef meta á breytingar á heildar-
afkomu verkamanna.
MINNI KJARABÆTUR HJÁ
FINSTAKMNGUM
Með því að ganga út frá öðr-
um forsendum, svo sem þeim að
miða við einhleypinga í stað fjöl-
skyldumanna, verða kjarabætur
þær, sem leitt hafa af lækkun
skatta og aukningu fjölskyldu-
bóta þó allmiklu minni, sem auð-
sætt er. Ef það hins vegar væri
talið skipta einhverju máli,
hverju skattalækkun og hækkun
fjölskyldubóta nemur verka-
mönnum til handa frá því 1947,'
er auðvelt að fá úr því skorið (
með nákvæmari útreikningum en
ég hef haft aðstöðu til að gera. I
Hitt er svo annað mál, hvort
telja ber, hvort útreikningar af
því tagi sem við Klemenz hag-
stofustjóri gerðum annars vegar
og þeir Haraldur og Torfi hins
vegar, snerta í rauninni það, sem
ætti að vera kjarni málsins í
sambandi við lausn vinnudeiln-
anna.
Próf. Gylfi Þ. Gislason sprif-
aði nýlega grein í Alþýðublaðið,
þar sem hann hélt því fram, að
það væri tiltölulega ófrjótt í sam-
bandi við launadeilur að bolla-
leggja um það, hver breyting
hefði orðið á kaupmætti launa
frá ákveðnum tíma, hvort sem
þar væri miðað við 1947, 1953 eða
einhver önnur ár.
Ég er þessu í rauninni alveg
sammála. Aðalatriðið hlýtur að
vera það, bæði í sambandi við
þessa launadeilu og aðrar, hvað
hægt sé að gera til þess að koma
á móts við óskir launþeganna
um kjarabætur, sem verða megi
til einhverrar frambúðar.
Innan verkalýðsfélaganna virð-
ast ennþá margir vera þeirrar
skoðunar, að almennar kaup-
hækkanir öllum launþegum til
handa geti tryggt þeim slíkar
kjarabætur, a. m. k. nógu marg-
ir til þess að hægt er að stofna
til stórverkfalla eins og þess,
sem nú stendur yfir, í þeim til-
gangi að knýja slíkt fram.
FURHULEGA ÓRAUNSÆ
SKOÐUN
Haraldur virðist ganga út frá
þvi, að almennar kauphækkanir
hafi aðeins áhrif á tekjuskipt-
inguna milli atvinnurekenda og
launþega, en hins vegar ekki
teljandi áhrif á verðlagið. Þessi
skoðun virðist mér furðulega
óraunsæ hjá manni sem hefur
þó þá hagfræðimenntun til að
bera sem Haraldur.
Ef litið væri til reynslunnar
hér á landi í þessum efnum að
undanförnu, virðist hún síður en
svo styðja skoðun Haraldar. —
Bezta sönnunin í því efni eru
útreikningar hans og Torfa Ás-
geirsonar, en af þeim kemur í
ljós, hversu fljótt kauphækkanir
þær, sem orðið hafa hér á því
tímabili, sem útreikningar þeirra
ná yfir, hafa runnið út í sandinn,
þannig að launþegarnir stóðu
brátt í sömu sporum og fyrir
kauphækkanirnar.
Ályktanir af fenginni reynslu
í þessum efnum ber þó að taka
með varúð, og er því rétt að at-
huga hina fræðilegu hlið máls-
ins.
Fyrir nokkru birtust í Mbl. og
Tímanum athyglisverðar greinar
eftir Bjarna Braga Jónsson við-
skiptafræðing um kaupgjaldsmál.
Kjarni þeirra var rökstuðningur
fyrir alveg gagnstæðri skoðun
þeirri er Haraldur heldur fram
um samhengi kaupgjalds og
verðlags.
Bjarni Bragi heldur því fram,
að kaupgjaldið sé grundvöllur
verðlagsins, þannig að almennt
kaupgjald og verðlag hljóti allt-
af að hækka í sömu hlutföllum.
Almennar kauphækkanir geti því
ekki breytt tekjuskiptingunni
launþegum í hag, heldur aðeins
rýrt verðgildi peninganna.
Hvor hefur nú réttara fyrir
sér fræðilega séð, Haraldur eða
Bjarni Bragi?
Það skal fúslega játað, að for-
sendur þær, sem skoðun Harald-.
ar byggist á, geta verið fyrir
hendi. Ef launadeilan nær að-:
eins til fámenns hóps manna, og
ekki eru líkur á því, að aðrir
krefjist kauphækkana til sam-
ræmis við þá, má það til sanns
vegar færa, að fyrst og fremst |
væri verið að deila um skiptingu
arðsins milli launþega og at-
vinnurekenda.
En ef höfð er í huga svo víð-
tæk launadeila, sem sú, er nú
stendur yfir, er ekki á því neinn
vafi að mínu áliti að skoðanir
þær, sem settar voru fram í grein
Bjarna Braga eru í meginatrið-
um réttar.
ALMENNAR HAUPHÆKK-
ANIR FYIGJA Á EFTIR
Það er vitað að nú er ekki aðeins
verið að deila um kaupgj. þeirra,
sem í verkfallinu taka þátt, held-
ur allra launþega á landinu. —
Önnur verkalýðsfélög en þau,
sem taka þátt í verkfallinu munu
þegar er samningafrestir ley*a,
hækka kaup sitt til samræmis við
kauphækkanir þær er semst um
að lokinni vinnudeilunni. Sama
máli gegnir auðvitað um verzl-
unarmenn, opinbera starfsmenn
og aðra launþega,
Þau ummæli voru að vísu höfð
eftir Einari Olgeirssyni úr þing-
ræðu í Þjóðviljanum, að það sé
,,óframbærilegt“ þegar ríkis-
stjórnin gerir ráð fyrir því, að
laun opinberra starfsmanna verði
að hækka til samræmis við aðrar
almennar kauphækkanir. Ég býst
þó ekki við því, að margir opin-
berir starfsmenn samsinni hon-
um í þessu, ekki einu sinni hans
eigin flokksmenn.
Og þó er ekki öll sagan sögð
með þessu. Það er vitað, að það
verða ekki eingöngu aðrir laun-
þegar en þeir, sem í verkfallinu
taka þátt, sem munu samræma
sig væntanlegum kauphækkun-
um. Atvinnurekendur munu gera
það sama á eftir. Bezta aðstöðu
hafa þar bændurnir, sem sam-
kvæmt lögum ber hækkun á af-
urðaverði til samræmis við
hækkað verkamannskaup. En svo
koma útgerðarmenn til skjal-
anna með kröfur um hækkaða
styrki til útgerðarinnar eða
gengislækkun vegna aukins
framleiðslukostnaðar, enn-
fremur munu iðnrekendur hækka
verð á framleiðslu sinni af sömu
ástæðum og kaupmenn álagn-
ingu sína. Þegar allir hafa þann-
ig unnið sína „sigra“, er tekju.-
skiptingin í þjóðfélaginu óbreytt
frá því sem áður var, allir fá að
eins tekjur sínar goldnar í fleiri
en verðminni krónum.
Þetta eru svo sem engin ný
sannindi og víst er, að þau eru
miklum fjölda launamanna þeg-
ar ljós. Með hávaða og upphróp-
unum um að það sé „verkalýðs-
fjandskapui-“, að benda á þetta,
hefur þó hingað til tekizt að
blekkja nægilega stóran hóp
launamanna til þess að vega
ávallt í þeim knérunn, að koma
ekki auga á neitt annað sem orðið
gæti þeim til hagsbóta en al-
mennar kauphækkanir, þrátt
fyrir það þótt bæði fengin
reynsla og heilbrigð skynsemi
mæli slíku í gegn.
Á þennan hátt hefur enn sem
komið er tekizt að hindra það,
að launamenn gætu án tillits til
pólitískra skoðana sameinazt um
baráttu fyrir raunhæfum ráð-
stöfunum er verða mættu til þess
að auka hlutdeild þeirra í þjóð-
artekjunum, en hversu lengi það
verður, skal hér engu um spáð.
í dag hefjast aftur barnasýning-
ar í Þjóðleikhúsinu á ballettinum
„I7immalimm“, sem sýndur var
hér fyrr í.vetur við miklar vin-
sældir. Auk ballettsins verður
flutt ævintýrið um Pétur og úlf-
inn við músik eflir Prokoffief. En
Lárus Pálsson leikari les ævin-
týrið. Fyrsta sýningin verður kl.
3 í dag. — Myndin sýnir Önnu
Brandsdóttur í hlutverki Dimma-
limm kóngsdóttur.
Abyrgðarlepi cg
Skipasmíðastöðin
Dröfn í Hafnarfirði
í GÆRDAG birti kommúnista- *
blaðið Þjóðviljinn þá frétt á for-
síðu, að tveir atvinnurekendur í
Hafnarfirði hefðu gengið að
kröfum verkalýðsfélaganna. — ^
Væru það Skipasmíðastöðin
Dröfn og Byggingarfélagið Þór. I
Vinnuveitendasambandið bar
þessa frétt til baka í gærkveldi,
þar eð aðeins annað félagið, Bygg j
ingarfélagið Þór hafði samið. —
Seinast í gærkveldi hafði Dröfn
ekki gengið að kröfum verka-
lýðsfélaganna. I
í HAFNARFIRÐI er nú mikið
rætt um það, að bærinn og fyrir-
tæki hans ásamt fleirum séu bú-
in að semja við verkamenn og
lofi að uppfylla allar þeirra kröf-
ur. Það er út af fyrir sig ágætt
fyrir verkamenn, ef svo væri í
raun og veru.
Sannleikurinn er hins vegar sá,
að hér er einungis að verki póli-
tísk loddaramennska og hlægi-
legur skrípisháttur, þar sem all3
ekki er meiningin að um sé að
ræða fasta samninga um ákveð-
inn tíma heldur eiga þessir svo-
kölluðu samningar að breytast
til samræmis við samninga Vinnu
veitendasambandsins eða deilda
þess, þegar er samkomulag hefir
náðzt með þeim aðilum og verka
mönnum. Þessir uppávæntan-
legu kjör samningar eru því ekk
ert, nema blekking óábyrgra
manna, sem velta ábyrgðinni og
vandanum af samningunum á
aðra, en reyna að ganga í augun
á fólki með sýndargóðmennsku.
Rétt er einnig að minna á að um-
ræddir aðilar (þ.e. bæjarstjórnar
meirihlutinn) ráða einungis fyr-
irtækjum, sem þeir hafa engra
persónulegra hagsmuna að gæta
um, hvernig fjárhagslega afkomu
möguleika hafa í framtíðinni.
Eitt af því, sem bæjarstjórnin og
aðrir, sem samið hafa, lofa, er að
greiða öllum tímakaupsmönnum,
sem unnið hafa hjá sama vinnu-
veitenda í eitt ár eða lengur,
vikukaup. Er gott til þess að vita,
að verkamenn, sem svo stendur
á um, skuli m. a. fá alla páska-
vikuna greidda með kr. 20 48 á
timann, orlof innifalið. Þætti mér
fróðlegt að sjá þegar bæjargjald-
keri fer að telja kaupið út fyrir
páskavikuna. Þykir líklegt að
bæjarstjórnin hafi ekki verið
komin svo langt í lestri á kröf-
unum, þegar hún skrifaði undir
samninginn, að hún hafi áttað sig
á þessu atriði, og þykir nú „Haf-
liði nokkur dýr“.
Vikukaupsmenn fá einnig 14
daga veikindafri, sem komið gæti
til greiðslu bráðlega, t. d. í fram-
haldi af páskavikunni.
Ég ætla ekki að ræða meira um
þessi mál að sinni, en ábyrgðar-
lausum lýðskrumurum mun ég
aldrei fylgja að málum.
Utsvarsgreiðandi.
Helga Björnsdéftir
75 ára
EKKI bendir útlit hennar til þesa
aldurs en ekki verða kirkjubækur
rengdar.
Helfea Björnsdóttir er ein af
hinum þekktu Svarfhólssystkin-
um, sem um langt árabil settu
svip sinn á þetta byggðarlag með
margháttuðum afskiptum sínum
af félagsmálum héraðsins.-Um
frú Helgu verður ekki sagt að
hún hafi ýtt sér fram til áhrifa
á þeim vettvangi, en eigi að síður
var hún áhrifarík sem ein glæsi-
legasta húsfreyja þessa héraðs.
Um 40 ára skeið var hún búsett
í Borgarnesi og átti þar ásamt
manni sínum, Jóni Björnssyni,
kaupmanni frá Bæ, eitt hið glæsi-
legasta menningar- og risnuheim-
ili, er hugsast getur.
í Síðustu 7 árin hefur frú Helga
verið búsett að Hagamel 15 í
I Reykjavík og missti þar mann
sinn 1948.
Frú Helga Björnsdóttir hefur
verig gæfukona, Hún átti ástrík-
an og göfugan eiginmann, mann-
vænleg og vel gefin börn og um-
fram allt gat hún alla sína löngu
æfi þjónað ríkulega sinni hug-
stæðustu eðlishvöt, að vera gef-
andi og veitandi.
Frú Helga Björnsdóttir er góð
kona því hefur henni vel farið
um alla hluti. Ástríki hennar,
hjálpfýsi og góðvild, áttu sér eng-
in takmörlc og mannkærleiki
hennar svo mikill, að aldrei mun
nokkur hafa heyrt hana mæla eða
láta í Ijósi andúð til nokkurs
manns. Þessir mannkostir hennar
og ótal aðrir hafa skapað henni
Uygga vináttu og virðingu allra
þeirra mörgu, er notið hafa sam-
vista hennar og kynna. Þeir óska
henni áframhaldandi gæfu og
J gengis og þakka henni allt, sem
liðið er.
I
málefn!
KVENFÉLAG Bústaðasóknar
hefur á skömmum tíma unnið
örðugt en íarsælt brautryðjenda-
starf. Hafa félagskonur sýnt lif-
andi áhuga á ýmsum menningar-
og kirkjumálum.
En í nýbyggð þar sem að þessu
hefir ekki verið neinn samkomu-
staður er auðsætt, að öll félags-
starfsemi á erfitt uppdráttar, þó
verkefnin sem að kalla séu næst-
um óteljandi.
Nú hefur svo giftusamlega til
tekizt, að nokkuð hefir úrrætzt
með stað til menningarlegrar
starfsemi, enda hyggst kven-
félagið líka herða enn sóknina
til eflingar málum sínum.
Meðal annars er ætlun þess að
fegra að nokkru guðsþjónusturn-
ar í hinum nýja messusal og
leggja jafnframt hönd að því, að
söfnuðurinn eignist sem fyrst
sína eigin kirkju, sem honum er
vitanlega mikil nauðsyn.
f þessu augnamiði stofnar
kvenfélagið til kaffisölu í Breið-
firðingabúð n. k. sunnudag kl.
2 e. h.
Verða þar hinar ágætustu
veitingar á boðstólum við sann-
gjörnu verði.
Þar gefst ekki aðeins Bústaða-
söfnuði heldur bæjarbúum al-
mennt ákjósanlegt tækifæri til
að ljá góðu málefni lið jafnframt
þvi, sem þeir gleðja sjálfa sig,
Ég vænti þess líka að fjölmarg-
ir eigi hlýhug til þessarar nýju
byggðar og sýni hann í verki með
því að drekka þarna síðdegis-
kaffið. Og þannig leggja þeir og
smástein í þá byggingu, sem síð-
ar á að verða að fögru musteri,
Gunnar Árnason.

Merklð, sem
klæ#ir Landið.