Morgunblaðið - 03.04.1955, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 3. apríl 1955
ATLANTSHAFSBANDALAGIÐ SEX ÁRÁ
Bandalagið er tiíraun ti!
og á sér engan
öflugra þjóðasamtaka
í sögu fribartíma
Churchill átfi frumkvæðið að
stofnsetningu varnarbaiKÍaSags
lýðræðisríkja í ræðu sinni
í Fulton í IHissouri í Banda-
ríkjunum árið 194S
Æðiidl Vestus'-Þýzkalansis að
A,-bandalaginu markasr þáttaskil
í sögu þess cg reynir á, hversu
breytaniegt það er og hæft
til framþróunar
AMORGUN eru rétt sex ár liðin
síðan fulltrúar tólf ríkja
komu saman til fundar í húsi
bandaríska utanríkisráðuneytis-
ins í Washington og undirrituðu
samning þann, er hvað mest hefir
mótað sögu heimsins frá styrjald-
arlokum. Hinn 4. apríl 1949 var
Atlantshafsbandalagið sett á
stofn.
* UTANRÍKISRÁÐHERRA-
FUNDURINN
í WASHINGTON
í húsi bandaríska utanríkis-
ráðuneytisins í Washington sett-
ust utanríkisráðherrar 12 ríkja
kringum samningaborðið og
gengu endanlega frá stofnskrá
Atlantshafsbandalagsins. — Þeir,
sem formlega fyrir hönd þjóð-
anna drógu þetta breiða penna-
far, voru: Paul Henri Spaak
(Belgíu), Lester B. Pearson
(Kanada), Gustav Rasmussen
(Danmörku), Robert Schuman
(Frakklandi), Bjarni Benedikts-
son (fslandi), Carlo Sforza
(Ítalíu), Joseph Bech (Luxem-
burg), D. U. Stikker (Hollandi),
Halvard Lange (Noregi), José
Caerio da Matta (Portúgal),
Ernest Bevin (Bretlandi) og De-
an Acheson (Bandaríkjunum).
Síðan var Grikklandi og Tyrk-
landi boðin innganga í bandalag-
ið og þáðu þau það 18. febr. 1952.
❖ ♦> ❖
Á þessum tímamótum í
sögu Atlantshafsbandalagsins
eru jafnframt að verða nokk-
ur þáttaskil í skipulagi þess,
er reyna munu — eins og
framkvæmdastjóri þess, Is-
may lávarður, orðar það —
hversu breytanlegt það er og
hæft til framþróunar.
Ír LÖGGILDINGU PARÍSAR-
SAMNINGANNA EF TIL
VILL LOKIÐ FYRIR PÁSKA
Vestrænar þjóðir hafa undan-
farna mánuði glímt við það
vandamál, hvernig bezt megi
koma fyrir þátttöku Vestur-
Þýzkalands í vörnum vestrænna
ríkja. í samningum þeim, er
kenndir eru við London og París
og undirritaðir voru á níuvelda-
ráðstefnunni í London í haust,
er gert ráð fyrir endurhervæð-
ingu, Vestur-Þýzkalands innan
fyrirhugaðs V.-Evrópubandalags,
og þjóðþing Vesturlanda hafa
undanfarið unnið að löggildingu
samninganna.
Fyrir skömmu löggiltu bæði
franska þjóðþingið og vestur-
þýzka sambandsþingið samning-
ana — en einmitt þar höfðu
flestar tálmanir staðið í vegi fyr-
ir löggildinpu þeirra, þar sem sér-
stök samþykkt um Saar-héraðið,
þrætuepli Frakka og Þjóðverja
frá. fornu fari, var innifalin í
samningunum. Þær þjóðir, sem
enn hafa ekki löggilt Parísar-
samningana, vinna nú kappsam-
lega að fullgildingu þeirra — og
má jafnvel búast við, að löggild-
ingunni verði lokið fyrir páska.
★ SAMA MARKMID — ATJKIÐ
ÖRYGGI VESTURVELDA
Meðan Lundúna-ráðstefnan
stóð enn yfir í október í haust,
lýsti Atlantshafsbandalagið yfir
eindregnum stuðningi við aðild
Chaillot-höllin á eystri bakka árinnar Signu, beint á móti Eiffel-turninum, er stendur vestan megin
árinnar. Aðalbækistöðvar Atlantshafsbandalagsins eru í þessari glæsilegu byggingu.
V.-Þýzkalands að varnarsamtök-
um vestrænna þjóða — en lík-
legt þykir, að V.-Þjóðverjar taki
ekki formlega sæti í Atlantshafs-
bandalaginu fyrr en um miðjan
maí.
Þó að skipulag V.-Evrópu-
bandalagsins verði með nokkuð
öðrum hætti en Evrópuhersins,
er aldrei komst á laggirnar vegna
sundrungar vestrænna þjóða,
verður markmið þess hið sama
— að auka öryggi V.-Evrópu-
landa. Hið nýja bandalag bvggist
á því að efla og færa út áhrifa-
svæði Brússel-sáttmálans, er ut-
anríkisráðherrar Belgíu, Hol-
lands, Bretlands, Frakklands og
Luxemburg undirrituðu í Palais
des Académes í Brússel 17. marz
1948 — samningur um gagn-
kvæman stuðning í varnar-,
efnahags- og félapsmálum, er
gilda skyldi næstu 50 ár.
yr F’MMTÁN pjÓÐA
RANDALAG
Löggilding Par!sar-samning-
anna myndu ekki aðeins gera
Atlantshafsbandalagið að fimm-
tán þjóða bandalagi, heldur efla
það á allan hátt — í fyrstu stjórn-
málalega séð og síðar hernaðar-
lega.
Vafalaust mun á komandi ár-
um þurfa mikinn ötulleika til að
halda við og efla samheldni í
vörnum vestrænna þjóða, jafnvel
þó að samábyrg forusta sé nú
íyrir hendi í Atlantshafsbanda-
laginu — og einnig síðar innan
vébanda V.-Evrópubandalags.
Alfred M. Grúnther yfirhershöfðingi.
Af þeim tilraunum er gerð-
ar voru til slíkra gagnkvæmra
varnarbandalaga eftir síðustu
heimsstyrjcH svo sem fjór-
veldasáttmálinn frá árinu
1921, níuveidasáttmálinn frá
1922 og Kellogg-Briand sátt-
máiinn frá 1927 — en cll fóru
að meira eða minna leyti út
um þúfur — cr ijóst, að aðal-
hættan Iiggur í því, að þjóð-
irnar þreytist á því að vera
stöðugt á verði — og sofni.
Byrðin s.'gur i því lengur sem
menn verða að bera hana, og
aliar aðildaþjóðir Atlantshafs-
bandalagsins hafa þegar orðið
að bera þunga byrði fjárfram-
laga til varna um nokkurt
skeið.
-,V HEFílI SAGAN ORSI3
ÖNNUR?
Ep allir varnarsáttmálarnir
frá árunum 1920—1930 voru
reistir á mjög veikum grundvelli
— og framkvæmdavald og sam-
ábyrga forustu skorti gersamlega.
Ósjálfrátt vaknar því sú spurn-
ing i hug manna, hvort sapa fyrri
hluta 20. aldarinnar hefði orðið
önnur, ef stofnun í líkingu við
Atlantshafsbandalagið, hefði ver-
ið til á árunum 1914—39, og heim-
inum hefði þannig verið hlíft við
blóðsúthellingum og eyðilegg-
ingu annarrar heimsstyrjaldar-
innar.
Er sigur hafði verið unninn í
heimsstyrjöldinni árið 1945, hefði
jafnvel ekki hinn mesti ítur-
hyggjumaður haldið því fram, að
himinn alþjóðlegra vandamála
væri heiður. Churchill, forsætis-
ráðherra Breta, var ekki einn um
þær áhyggjur, er hann lét í ljósi
í símskeyti til Trumans, forseta,
12. maí 1945.
★ „HVAÐ AÐIIAFAST
RÚSSAR . . .?“
„.... Blöðin ræða vart annað
en brottflutning bandarískra
herja frá Evrópu. Sennilega
verður herafli okkar minnkaður
að mun. Kanadiski herinn fer
áreiðanlega á brott. Frakkar
mega sín lítils .... Innan
skamms mun herafli Banda-
manna á meginlandinu að mestu
horfinn á braut að undanteknum
nokkrum herdeildum í Þýzka-
landi. Og hvað aðhafast Rússar
á meðan? .... Það veldur mér
talsverðum áhyggjum vegna
rangra túlkana þeirra á ákvæð-
um Yalta-ráðstefnunnar, afstöðu
þeirra til Póllands, áhrifa þeirra
á Balkan-skaganum, að Grikk-
landi undanteknu .... og sér-
staklega vegna getu þeirra til að
hafa undir vopnum mannmarga
landheri. Hvernig verða aðstæð-
urnar eftir eitt eða tvö ár, þegar
brezkir og bandarískir herir hafa
afvopnazt .... en Rússar taka ef
til vill þann kostinn að hafa 200
—300 herdeildir undir vopn-
um? ....“
Vesturveldin fengu engu áork-
að í viðleitni sinni til að komast
að samkomulagi við Ráðstjórnina
að styrjöldinni lokinni. Á árun-
um 1943—1949 undirrituðu Ráð-
stjórnarríkin og leppríki þeirra
24 gagnkvæma varnar- og vin-
áttusamninga. Segja má, að
Moskvu-róðstefnan árið 1947
marki endalok samningaviðleitni
milli Ráðstjórnarríkjanna og vest
rænna landa. Að vísu áttu utan-
ríkisráðherrar stórveldanna með
sér fund í París í maí árið 1949
til að ræða mál Þýzkalands og
Austurríkis, en varð litlu ágengt
og fulltrúar stórveldanna rædd-
ust við í 109 daga á hinum ráð-
lausa fundi í Palais Rose árið
1951 og fengust aðeins við að
ákveða dagskrármál annarrar
slíkrar ráðstefnu.
★ CHURCHILL VAR
FRUMKVÖÐULL
Sá, er fyrstur vakti máls á
hugmyndinni að varnarbandalagi
lýðræðisríkja, er halda vildu vörð
um hugsjón lýðræðisins, var
Churchill, er hann flutti ræðu í
Fulton í Missouri-fylki í Banda-
ríkjunum í marz árið 1946. Hug-
myndin fékk ekki mikinn byr þá,
en hún gleymdist ekki.
Rúmu ári síðar, í september
1947, drap St. Laurent, þá utan-
ríkisráðherra Kanada, á það
sama í ávarpi frammi fyrir alls-
herjarþingi SÞ: „Vestrænar þjóð-
ir hljóta —• ef í hart fer — að
leita öryggis í bandalagi lýðræðis
ríkja, er vilja frið öllu framar,
og eru fúsar til að leggja á sig
kvaðir á alþjóðavettvangi til
þess að geta í ríkara mæli tryggt
öryggi sitt“.
Framh. á bls. 11