Morgunblaðið - 06.04.1955, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIB
Miðvikudagur 6. apríl 1955
Helgi Sveinsson fyrrv. bankastjóri
Minningarorð
um þeim, sem urðu miklir for-
kólfar á sviði sjósóknar og út-
A' :
síðar — fjörmenn og stríðs-
menn ekki síður en daufingjarnir
qg rolumennin — og nú er Helgi
okkar Sveinsson dáinn.“
í/Þannig var sagt við mig í síma gerðar vestra.
aP morgni sunnudagsins 27. marz, | gn þ0 ag mörg framfaramál
þá hafði Helgi Sveinsson, fyrr- ættu Helga Sveinsson að liðs-
vírandi bankastjóri og fasteigna- mannj 0g hann væri alltaf trú-
sgli, látizt um nóttina, fám mín- maður á árangur félagshyggju og
ú^tum fyrir miðnætti. 1 umbóta, mun honum hafa vérið
(iHelgi fæddist að Staðarbakka maj öllum öðrum hjartfólgn-
í^Vtiðfirði hinn 25. október 1868 ara, Það var bindindismálið.
og var því meir en hálfníræður, • Fyrir aldamótin var mikill um-
er hann lézt. Foreldrar hans b0ta- og framfarahugur vaknað-
vóru séra Sveinn Skúlason, um ur með þjóðinni, og þá var það,
SReið ritstjóri Norðra og þing- að fjeiri og fleiri hugsjóna- og
nfeður Norður-Þingeyinga, og áhugamenn skipuðu sér í fylk-
kpna hans Guðný Einarsdóttir. ingU hinnar í fyrstu áhrifalitlu
Sera Sveinn var sonur^ Skúla 0g jongum margrægðu bindindis-
hveppstjóra Sveinssonar á Þverá hreyfingar. Þeir sáu, að til lítils
Vesturhópi, en Guðný dóttir var að skapa nýja möguleika til
Ijhars, smiðs í Reykjavík, Helga- atvinnu, lífsþæginda, uppfræðslu
sjinar. - 0g menningar, ef áfengið ætti að
fHelgi stundaði nám í lærða veita hinni uppvaxandi kynslóð
Sfólamum, en hvarf frá námi, svipaðar búsifjar og raun hafði
véiktist alvarlega í stúdentsprófi á orðið á tímum alveldis einok-
og lá alllengi. Hann fluttist til unar- og selstöðukaupmanna,
íááfjarðar árið 1890, stundaði þar sem flestir kusu frekar að taka
fennslu um fjögra ára skeið, en
'ðan verzlunarstörf, unz hann
arð bankastjóri Islandsbanka á
ísáfirði árið 1904. Því starfi
skjótfenginn gróða af áfengi og
tóbaki, heldur en freista fjársöfn-
unar með tilstuðlan aukinnar
—,----- ----- bjargar og framsóknar á sviði at-
gfgndi hann til ársins 1922, en vinnulífsins. Helgi Sveinsson sá
í^kk þá lausn með fullum eftir- þetta snemma, og alla ævi var
láunum. Síðan stundaði hann það sannfæring hans, að svo
f^Steignasölu í Reykjavík, meðan framarlega sem áfengið væri ekki
héilsan entist — eða íram yfir j látið herja þjóðina, spilla áhuga,
á^rætt. þreki og hvers konar atgervi,
Árið 1896 kvæntist Helgi | væri henni vís vegur til velfarn-
K*ristjönu Jónsdóttur frá Gaut- j aðar á sviði atvinnu- og menn-
löndum, mikilli konu og góðri. ingarlífs. — Vandamálin mundu
rfún lézt frá átta börnum árið , leysast á viðunandi hátt að beztu
1908, og tók þá við umsýslu hins 1 manna yfirsýn, ef hinni uppvax-
stóra heimilis og barnahópsins! andi kynslóð væri ekki glapin
Margrét, systir Helga, og var hún j sýn af Bakkusi, hún látin færa
síðan til æviloka bústýra hans og j fórnir fjár, tómstunda, heilsu og
bfrnum hans móðir. Hún var ein- j krafta á altari hans og þeirra, er
stæð kona að myndarskap og í gróðaskyni gerast hans skó-
stjófnsemi og mannkostamann-
eskja á alla grein, og Helgi var
frábær heimilisfaðir, börnum sín-
um umhyggjusamur og ástúðleg-
sveinar. Helgi Sveinsson stofnaði
bindindisfélög og stúkur vestra,
og hann var þar sístarfandi að
bindindismálum. Hann tók mjög
ur og systur sinni samhentur um ’ mikinn þátt í útbreiðslustarfsemi
flest, sem tók til þeirra beggja. j templara, í félagslífi þeirra var
B$rn þeirra Helga og Kristjönu hann fjör- og aflvaki, og í bar
erju: Guðný, gift Brynjólfi Jó-
hannessyni leikara; Guðrún, kona
Gunnars Viðars bankastjóra;
Sólveig, gift Aðalsteini Friðfinns-
syni verzlunarmanni; Margrét,
skrifstofustúlka hér í bæ; Þorlák-
áttunni fyrir banninu vann hann
ótrúlega fjölþætt starf og átti
sinn mikla þátt í því, hve bann-
stefnan hafði mikið fylgi á Vest-
fjörðum.
Eftir að hann fór hingað suður,
- Minningarlundir
Framh. af bls. 7
félag sveitarinnar gaf eitt sinn
þúsund krónur og síðustu árin
höfum við fengið 5 þ'úsund krón-
ur úr ríkissjóði. Á síðastliðnu ári
fengum við líka 2500 krónur úr
sýslusjóði Evfirðinga og þúsund
krónur árið áður, en við vorum
ekki komin mjög langt með
framkvæmdir þegar mér hug-
kvæmdist að þetta væri ekki
alveg nóg. Þarna þurfti líka að
koma upp myndistyttu af Jóni
Arasyni, og þótti mér líka vel
til fallið að þetta væri fyrsta
mynaastyttan, sem reist væri í
sveit og kostuð væri af íslending-
um sjálfum.
Þegar ég svo hreifði því máli,
mætti ég töluverðri mótspyrnu
af hendi almennings, ekki fvrir
það, að almenningur viðurkenndi
bað ekki að viðeigandi væri, að
koma upp styttu af mestu
þjóðhetju íslendinga. En menn
sáu engan veg til að útvega nauð-
svnlegt fé til þess. En bar sann-
aðist málshátturinn: „Ekki fellur
tré við fyrsta högg“: — Ég hélt
ótrauður áfram, og nú er það mál
komið svo langt áleiðis, að búið
er að gera frummyndina af Jóni
Arasyni og verður hún send til
Kaupmannahafnar á sumri kom-
anda, þar sem hún verður steypt
í eir. En Alþingi veitti á síðustu
j fjárlögum 25 þúsund krónur til
myndastyttunnar.
BÓLU-HJÁLMARS-
LUNDURINN
Þá er að nefna með nokkrum
' orðum minningarlund Bólu-
Hjálmars. Á Akureyri hefur
verið kosin þriggja manna nefnd
í Skagfirðingafélaginu þar á
! staðnum. Hafa verið kosnir þrír
menn í nefnd til að hrinda því
j áformi fram á við. Nefndarmenn
j eru auk mín, Hannes Magnússon,
skólastjóri, sem er ritari nefnd-
í arinnar, og Þormóður Sveinsson,
skrifstofumaður, er gjaldkeri, en
í sumar eru liðin 80 ár frá því að
Hjálmar dó í beitingarhúsunum
í Víðimýrarsei og minnisvarðinn
j afhjúpaður á 80 ártíð Hjálmars
h. 5. ágúst í sumar.
Bjarni í Bæjarsfæði
Minningarorð
uh, verkfræðingur hjá vitamála- j vann hann að regluboðun fyrir
stjóra, kvæntur Elsu Björgvins- Stórstúku íslands. Hann gekkst
dc/ttur, sýslumanns; Helga, gift hér fyrir stofnun stúkunnar
Eiríki Einarssyni arkitekt; Nanna Freyju og var lengstum æðsti
giit A. C. öhlsson, kommandör- templar hennar, meðan heilsan
kapteini í sjóliði Dana; og Sveinn entist. Hann sat um hríð í fram-
kvæntur Gyðu kvæmdanefnd Stórstúkunnar, og
I hann beitti sér mjög í hverri
sennu, sem háð var milli bindind-
ismanna og andstæðinga þeirra,
en einnig var hann bardagamað-
ur innan Góðtemplarareglunnar,
var þar alltaf í broddi þeirrar
fylkingar, sem taldi allan afslátt
örlögþrunginn til óheilla. Hins
vegar var Helgi engan veginn
harðdæmur um þá, sem áfengið
hafði leikið grátt, og í stúkunni
Freyju voru ýmsir, sem áttu í
vök að verjast gegn áfenginu.
áttrætt, þá er eitthvað var, sem 1 Áhugi og hugsjónaeldur Helga
tellið hafði hug hans, og þær Sveinssonar, fórnfýsi hans í
StUndir munu ekki hafa verið starfi, fjör hans og baráttuhugur,
márgar, ef Helgi Sveinsson ann- lífsgleði hans og æðruleysi gleym
ará var vakandi, aðekki væri of- ist ekki þeim, sem þekktu hann
arfega í huga hans eitthvað það, og störfuðu með honum, lengur
seýi honum fyndist þurfa á að eða skemur, enda fylgdu þess-
halda mjög skjótri forsögn eður um eiginleikum liprar og fjöl-
fy^irgreiðslu. þættar gáfur. Honum þótti oft
Á ísafirði sinnti Helgi Sveins- vort ferðalag ganga „grátlega
soh margvíslegum félags- og seint“, en ekki hafði honum,
framfaramálum, og af stjórnmál- þegar ég hitti hann seinast,
unl hafði hann þar mikil afskipti, myrkvazt svo fyrir augum, að
Stórkaupmaður,
Bergþórsdóttur.
Helgi Sveinsson var hinn mesti
áhuga- og dugnaðarforkur, þrek-
mikill afkastamaður, ólgandi af
lífsþrótti, baráttuglaður og all-
óvæginn, þegar í orrahríð var
kojnið. Hann var hreinskilinn og
hreinskiptinn og drengur góður
í ijaun, manna glaðastur og reif-
astur í hópi góðra kunningja og
fétagsbræðra, kvikur í gangi og
öHum hreyfingum, var á hlaup-
unk hér um götumar fram um
sat þar á annan áratug í niður-
jöAiunarnefnd og um skeið í
bæjarstjórn, og mjög var hann
atnafnasamur í kosningum. Hann
fram undan sæi hann ekki, þrát.t
fyrir svartan bakka og seyrnar
blikur, blómlegar og frjóar lend-
ur, sem þjóð hans mundi nema
var hraðmælskur og harðskeytt- fyrr eða síðar og veita mundu
ur ræðumaður og háði margar
sennur við hlið þeirra séra Guð
mupdar frá Gufudal og Magnús-
ar i Torfasonar, sýslumanns og
bæáarfógeta. Óhætt er að segja
þaS, að skilningur og áhugi Helga
Sveinssonar átti mjög mikinn
þáft í hinni öru þróun útgerðar-
inifar við ísafjarðardjúp á fyrstu
tveimur áratugum vélbátaaldar-
innar, og greiddi Helgi leið ýms-
henni mikla uppskeru manndóms
og sannrar menningar.
Guðm. Gíslason Hagalín.

1 1 3 4 4 \
. n 1 L )
JON BJAR SIASON -<
n J 1 [—]
álflutningsstot L «!t) a r g ó > u 3 J

ELÍNARGARÐUR
Á BLÖNDUÓSI
Að lokum, segir Guðmundur,
vil ég minnast á þriðja minning-
arlundinn, sem ég hef ákveðið að
beita mér fyrir. Á hann að kom-
ast upp við Kvennaskólann á
Blönduósi. í vor verður hafizt
handa um framkvæmdir þar. Ég
er formaður í þessari nefnd og
forstöðukona kvennaskólans,
Hulda Stefánsdóttir, er gjaldkeri,
en Þorbjörn á Geitaskarði er
ritari. Þarna á að koma skrúð-
garður við skólann er á að verða
til fyrirmyndar. Um árið, begar
ég kom heim eftir hina löngu
útivist mína, varð ég þess
áskynja á eftirminnilegan hátt,
hve miklum stakkaskiptum ís-
lenzk heimili höfðu tekið á þeim
árum, er ég var fjarverandi. En
því miður hefur umgengni heimil
anna utanhúss ekki tekið eins
miklum stakkaskiptum. Ég vil
verða til þess að skrúðgarðurinn
við Kvennaeskólann á Blönduósi
beri vott um fyrirmyndar um-
gengni utanhúss og það er draum
ur minn að þegar stundir liða,
verði í garðinum reist mynd af
fvrirmyndarkonunni Elíinu
Briem, klædda þjóðbúningi.
Kvennaskólinn á Blenduési á
tvo túnbletti. Kvsi ég gjarnan að
hupsa til þess. þó mér endist ekki
aldur til, að sjá bað, að þessum
tveim túnum verði breytt í skóg-
lendi.
★
Hehrr þá Guðmundur .Tónsson,
garðvrkiumaður, í stut.tu máli
gert grein fvrir áfortnum sínum
um minningarlundina þriá. sem
b-mn vin-nr að, að komizt upp
norðanlands.
n—n
Tillöaum til Elínargarðsins að
Blönduósi verður veitt móttaka í
afgreiðslu Morgunblaðsins.
V. St.
EINN af eUtu borgurum Akranes
kaupstaðar. sægarpurinn Bjarni
Brynjólfsson í Bæjarstæði, var til
moldar borinn í gær.
i Þessum ótrauða atorkumanni
og sjósóknara entist vel þrek og
kraftur. Var hann að hvoru
tveggja vel búinn, þótt hann í
uppvextinum byggi við kröpp
kjör og gengi margs á mis af því,
sem nú er talið lífsnauðsyn vaxt-
atþroska manna á æskuskeiði í
mataræði cg híbýlakosti.
Sjómannsferill Bjarna hófst
Snemma. Tólf ára gamall byrjaði
hann að róa á árabáti. Var það
hvortveggja að Bjarna var sjó-
mennskan i blóð borin og þörfin
ærin á þeim árum að öll úrræði
væru nýts til þess ýtrasta við
það að draga björg í bú. En þess
voru dæir.in deginum ljósari, að
undra vel gat notazt að veikum
I kröftum við fiskidráttinn, ef sá,
! sem önguiinn beitti var fiskinn
eins og það er kallað. Gat þá
stundum verið nokkuð tvísýnt hjá
i byrjendum hvor meira mátti sín,
sá er öngulinn gleypti og hinn,
' er um færið hélt. En er nokkuð
leið frá kom í ljós hver betur
| mátti sín, því vaninn gefur list-
i ina. En þessi byrjun Bjarna var
• upphaf að óslitnu sjómannsstarfi
hans í sextíu og fjögur ár. Er
það vissulega vel að verið.
Á þetta árabil, einkum síðari
hluta þess, fellur öll sú mikla
breyting, sem orðið hefur í sjáv-
arútgerð hér á landi. Er það við-
burðaríkt tímabil, enda margt
drifið á daga þeirra manna, sem
verið hafa beinir þátttakendur í
fiskveiðum á þessum áratugum.
En þannig var því háttað um
Bjarna. Hann lagði aldrei árar í
bát. Strax og honum óx fiskur
um hrygg, varð hann heppinn
formaður á áraskipum. Þegar
svo var komið, að sú útgerð var
ekki lengur bjargvænleg sökum
langræðis og skútuöldin hófst,
réðst Bjarni þar í skiprúm og
stundaði fiskveiðar á þilskipum
um skeið. En þegar halla fór
undan fæti fyrir þeirri útgerð
og vélbátarnir komu til sögunn-
ar, þá var Bjarni fljótur að koma
augu á þau úrræði, sem við vél-
bátaútgerðina voru tengd. Gekk
hann því ; íélag við nokkra menn
í byggðarlaginu um smíði vélbáts,
sem þeir gerðu út og ráku fisk-
veiðar á með góðum árangri um
langt skeið Var Bjarni jafnan
vélstjóri á bátnum, því hann var
! maður hagur. Síðustu sjómanns
ár sín reri Bjarni á litlum vél-
báti að vor- og sumarlagi og
brást honum ekki frekar en .fyrri
, daginn aflasæld eftir því, sem
! föng stóðu frekast til.
| Við allar þær breytingar og
byltingar í útgerðinni, sem hér
hefur verið lýst, var Bjarni jafn-
| an viðbragðsfljótur um þátttöku í
hinum nýju úrræðum. Hikaði
hann aldrei við að hverfa frá því,
sem úrelt var að verða. Sýnir
þetta hve íramsýnn hann var og
hve ríkt honum lá það á hjarta,
að með nýju framtaki yrði af-
stýrt kyrrrtöðu og hrörnun á at-
vinnusviðinu.
j Bjarni hafði á sinni löngu og
viðburðar’ku sjómannsævi þreif-
að á þvi að kalla mátti dagsdag-
lega, hver voði þjóð vorri var
búinn af hinni skefjalausu botn-
vörpu og dragnótaveiðum á
grunnmiðum meðfram strönd-
um landsins. Gerði hann sér fulla
grein fyrir hver örlög biðu þjóð
vorri, ef .yér fengjum hér ekki
rönd við teist. Var honum það
hjartans teál að þessum ógnum
yrði aflétjt Má sá, sem þessar
línur ritár gerst um það vita
af langri kynningu hve heitt
og innilega hann þráði friðun
miðanna. Var sem Bjarni
yrði upgur ' annað sinn, er land-
helgislínan var færð út og firðir
og fióár friðaðir. Hafa allar spár
hans um það hve skjótt mundi
skipta um og veiðar aukast eftir
íriðunina að fullu rætzt.
Jafnframt sjómennskunni hafði
Bjarni jafnan allmikla garðrækt
og sauðfjárstofn átti hann nokk-
urn. Hefir betta lengi legið í landi
hjá sjávarbændum á Akranesi og
reynzt þeim drjúg búbót, styrkt
afkomuöryggi þeirra og opnað
augu æsku staðarins fyrir nyt-
semi fjölbreyttrar hagnýtingar
náttúrugæða landsins.
Á uppvaxtarárum Bjarna og
fram eftir ævi hans voru fábreytt
skilyrði til skemmtanahalds á
landi hér samanborið við það,
sem nú er. En skemmtanaþráin
var eigi að síður rík hjá fólkinu
undir hjúpi tilbreytingaleysisins.
Innra bæiðist þrá gleðskaparins
og gamansemin lá á vörum þjóð-
arinnar. Þá áttu íslendingar fáa
menn, sem með lærdómi og þjálf-
un gátu staðið fyrir skemmtunum
með söng og hljóðfæraslætti. Og
allra sízt átti alþýða manna greið-
an aðgang að slíku þó til væri.
Hér varð því alþýða manna að
byggja á brjóstvitinu, meðfædd-
um hæfileikum og listrænu eðli.
Bjarni var á yngri árum hrók-
ur alls fagnaðar. Hafði hann
næmt eyra fyrir söng og hljóð-
færaslætti. Ungur aflaði hann sér
leikni í að spila á harmoniku.
Lék hann þráfaldlega þá list á
dansleikjum í byggðarlagi sínu.
Lék hann á harmómkuna af fjöri
og lífsgleði Var þá jafnan létt
stiginn dansinn og gleðibros
Ijómaði á svip aðkomugesta.
Menn gátu þá skemmt sér hjart-
anlega við frumstæð skilyrði,
engu síður en menn gera nú, þar
sem list og tækni nútímans skip-
ar öndvegi.
Bjarni var drengskaparmaður,
greindur vel, framsýnn og mikill
ráðdeildarmaður. Hann var
tryggur í lund og hafði mikinn
áhuga fyrir framförum byggð-
arlags síns og því, að þar ríkti
jafnan marndómur og framtaks-
semi.
Hann var góður og umhyggju-
samur heimilisfaðir. Bjarni var
kvæntur mikilli dugnaðar- og
ágætiskonu, Hallfríði Sigtryggs-
dóttur frá Sýruparti. Þau lifðu
í hjónabar.di í fimmtíu og fimm
ár. Þeim hjónum varð sjö barna
auðið. Eru fimm þeirra á lífi, öll
búsett á Akranesi. Tvo drengi
misstu þau í æsku.
Börn þeirra, sem á lífi eru:
Sigtryggi r sjómaður, sem faðir
hans, kvæntur Sigriði Sigfús-
dóttur. Asmundur, verkstjóri,
kvæntur Halldóru Gunnarsdóttur
Gísli, trésmiður, kvæntur Sigríði
Guðjónsdóttur, Guðjón bílstjóri,
kvæntur Ingibjörgu Sigurðar-
dóttur og Dóra, gift Hirti bíl-
stjóra Sigurðssyni.
Bjarni var fæddur 15. ágúst
1873 í Mónkoti 1 Innri-Akranes-
hreppi, en þar bjuggu þá for-
eldrar hars Brynjólfur Teitsson
og Ingiriður Ólafsdóttir. Tíu ára
gamall fhútist Bjarm með for-
eldrum sínum á Akranes. Bjarni
lézt 28. marz s.l.
Við fráiall Bjarna Brynjólfs-
sonar er í valinn hniginn einn
hinna traustu manna, sem á fyrri
hluta þessarar aldar hafa með
Frh. á bls. 12.