Morgunblaðið - 23.04.1955, Page 9

Morgunblaðið - 23.04.1955, Page 9
Laugardagur 23. apríl 1955 MORGVNBLABEB 9 á greiðsluviðskiptin við útlönd í UMRÆÐUM þeim um kaup- gjaldsmálin, sem fram hafa farið undanfarið, hefur talsvert verið rætt um áhrif almennrar kaup- hækkunar á verðlag og afkomu atvinnuveganna, en lítið verið um það fjallað, hverjar afléið- ingarnar kynnu að verða að því er snertir viðskiptin við útlönd. Nú eigum við flestum þjóðum fremur aíkomu okkar undir viðskiptum við önnur lönd. Verð- mæti innfluttrar vöru og þjón- ustu, er tæpur þriðjungur þeirr- ar upphæðar, sem fer til neyzlu, fjárfestingar og útflutnings, og er það hærra hlutfall en í flest- um nágrannalöndum okkar. Þróun kaupgjalds og verðlags hefur verið rakin allt frá miðju ári 1947 og borinn saman kaup- máttur Dagsbrúnarlauna, eins og hann var þá og í janúar 1953, við það, sem hann var í febrúar og marz í ár. Samanburður við fortíðina á þessum atriðum út af fyrir sig, er að vísu fróðlegur, en öllu meira máli skiptir þó að gera sér grein iyrir, hverjar afleiðing- ar ráðstafanir, sem nú kunna að verða gerðar, muni hafa á ýmsa þætti atvinnulífsins. Síðan 1947 hafa orðið svo gagngerðar breyt- íngar á búskaparháttum okkar, að samanburður á kaupgjaldi og launum þá og nú gefur frekar lítilvægar upplýsingar, þegar á allt er litið. Á það hefur ekki verið minnzt, að árið ‘1947 var 240 millj. kr. halli á viðskiftun- um (vöru og þjónustu) við út- lönd, en það samsvarar 480 millj. kr. á núgildandi gengi. Hallinn var aðalléga greiddur með er- lendum innstæðum, sem safnazt höfðu á stríðsárunum. Peninga- tekjur landsmanna og eftirspurn eftir erlendum gjaldeyri til ým- issa þarfa var svo mikill það ár, að með vöruútflutningi var að- eins greiddur rúmur helmingur af verðmæti innfluttra vara (cif) Á árunum 1948—53 var sífellt mikill halli á viðskiptum við út- lönd, og hefur hann að miklu leyti verið greiddur með erlendu aðstoðarfé. Á síðastliðnu ári varð enn halli á utanríkisviðskiptun- um, þótt ekki sé hann mikill, en hér verður að hafa í hug, að til tekna eru taldar um 200 millj. kr. gjaldeyristekjur vegna fram- kvæmda varnarliðsins. Þótt að því hafi verið stefnt undanfarin ár að gera innflutninginn sem frjálsastan, stöndum við enn í þessu efni langt að baki flestum þeim Evrópuþjóðum, sem við höfum bundizt samtökum við um að koma á frjálsum gjaldeyris- viðskiptum landanna á milli. Hvaða áhrif hefði almenn kaup gjaldshækkun á viðskiptin við útlönd eins og nú er ástatt um þessi mál? Til þess að gera dæm- ið sem einfaldast, skal gert ráð fyrir 10% kaupgjaldshækkun. Það liggur í augum uppi, að mögu leikar útflutningsatvinnuveganna til gjaldeyrisöflunar mundu rýrna, nema aðstaða þeirra yrði bætt, en kostnaðinn af því yrðu vitanlega einhverjir að foera. — Úthaldstími togara og báta mundi styttast og vinnuafl leita yfir í framleiðslu fyrir innlendan markað. Hins- vegar kvnnu gjaldeyristekjur vegna varr.arliðsframkvæmda að aukast eitthvað. í stað þess að reikna moð minnkaðri gjaldeyr- isöflun, verður hér gert ráð fyrir, að gjaldeyriseftirspurn til kaupa á rekstrarvörum útflutningsat- vinnuveganna minnki ekki, held- ur haldist óbreytt. Ennfremur er gert ráð fyrir óbreyttum inn- flutningi byggingarefnis, m. ö. o. er reiknað með sömu raunveru- legri fjárfestingu, þannig að hún aukist að verðmæti sem svarar kaupgj aldshækkuninni. Síðastliðið ár nam gjaldeyris- notkun landsmanna rúmlega 1250 millj. kr. Af þeirri upphæð voru rúmlega 300 millj. kr. innflutn- ingur á rel.strarvörum til útgerð- ar og byggmgarefni, sem hér er gert ráð fyrir að ve'-ði óbreytt- ur. Hin aukna eftirspurn vegna 10% hækkunar á kaupi mundi þá beinast að erlendri vöru og þjón- ustu, sem eð verðmæti nam um 950 millj. kr. 1954. Það ætti ekki að vera fjarri lagi að áætla, að eftirspurn eftir erlendum gjald- eyri ykist um 80 millj. kr., og þá enn meir, ef gert væri ráð fyrir aukinni raunverulegri fjár- festingu. Sagan er þó ekki öll sögð með þessu. Af kauphækkuninni mundi leiða hækkun á vísitölu fram- fræðslukostnaðar. Hækkunin kæmi fyrst og fremst fram á ýms um þjónus*uliðum vísitölunnar og síðan á vöruverði, því meir og því fyir, sem innlend vinnu- laun eru meiri þáttur í útsölu- verði varanna. í haust kæmi fram allmikil hækkun á verði land- búnaðarvai a, enda er kaupgjald langstærsti liðurinn (um 80%) í kostnaðargrundvelli þeim, sem þær eru verðlagðar eftir. Gera má ráð fyrir, að kaupgjalds - hækkun um 10% vaidi allt að 5% hækkun á vísitölunni, þegar áhrif hennar eru komin fram að fullu. Ef kaupgjaldið breytist með vísitölu, verður kaupgjalds- hækkunin þá orðin 15% fyrir ára mót, og enn héldu víxláhrif verð- lags og kaupgjalds áfram að ó breyttum aðstæðum. Næsta ár ætti hin ófullnægða gjaldeyriseftirspurn að vera kom- in þó nokkuð á annað hundrað millj. kr. Sjálf verðbólguþróun in dregur úr sparnaðartilhneig- ingu manna, en ýtir undir neyzlu og eykur þrýstinginn á greiðslu- jöfnuðinn við útlönd. Nú ætti það að vera augljóst mál, að 80—90% þjóðarinnar get- ur ekki rr.eð vísitölufyrirkomu- lagi tryggt. sér aukningu á raun- verulegum tekjum, eða kjara- bætur, nema framleiðslan vaxi að s’ama skapi. Ef svo er ekki, hljóta tilraunir í þá átt að valda verð- bólguþróun eða atvinnuleysi. Sú staðreynd verður ekki umflúin, að afköst framleiðslunnar, afla- brögð og verð á erlendum mark- aði eru ekki á valdi landsmanna sjálfra nema að mjög litlu leyti. Á einhvern hátt verður að brúa bilið milli gjaldeyrisöflunar og gjaldeyriseftirspurnar. Innflutn- ingshöft og gjaldevrisskömmtun' skerða frjalst neyzluval og skapa misrétti meðal innflytjenda, og því er ekki sennilegt, að laun- þegar og atvinnurekendur fallist á þá lausn, ef þeir gera sér ljósar afleiðingar hennar. Aðrar leiðir er því óhjákvæmilegt að fara og koma þar ýmsir möguleikar til greina, sem ekki verða ræddir hér að sinni. Raunveruleg orsök kaupgjalds- baráttu þeirrar, sem nú stendur yfir, er hin mikla eftirspurn eft- ir vinnuafli, sem skapazt hefur af stórkostlegri fjárfestingu jafn framt mikilli varnarliðsvinnu. Aukning á neyzlu almennt, svo nokkru nemi, getur ekki orðið, nema dregið sé úr fjárfesting- unni. Almenn kauphækkun nú gerir okkur enn háðari varnar- liðsframkvdmdunum að því er gjaldeyrisöflun snertir. vöidum i benzínstöðinni á Hlemmtorgi IFYRRINÓTT var stöðvuð benzínafgreiðsla á Hreyfilsbíla vi‘5 benzínsölustöðina á Hlemmtorgi, en hana héfur Bifreiðastöðin Hreyfiil á leigu. — í skjóli næturinnar tók framkvæmdastjóri stöðv- arinnar og lyklahafi benzínsölunnar, Pétur Jóhannsson, að afgreiða benzín á Hreyíilsbíla eins og ekkert væri sjálfsagðara, á sama tíma sem læknar bæjarins geta tæplega sinnt störfum sínum vegna þess að þá vantar benzín á bíla sína. HÉLDU AÐ UM INNBROT <♦>' VÆRI AÐ RÆDA Þetta gerðist kl. 4—5 um nótt- ina. Lögreglumenn, sem voru á eftirlitsferð þar innfrá, tóku eft- ir því, að benzínsölustöðin á Hlemmtorgi var opin, og geym- arnir ólæstir. Héldu þeir að inn- brotsþjófar hefðu verið þar að verki. En athugun leiddi skjótt í ljós, að þeir sem þar höfðu verið, höfðu ekkert þúrft að brjóta, því þeir höfðu haft öll lyklavöld. — Benzín hafði verið afgreitt til Hreyfilsbíla og hafði húsráðandi sjálfur verið að verki, var lög- reglunni tjáð þar á staðnum. 20 HREYFILSBÍLAR Framkvæmdastjóri Hreyfils, Pétur Jóhannsson, sem í verk- fallinu hafði tekið að sér að ann- ast benzínafgreiðslu á undanþágu benzíni fyrir félagið, viðurkenndi að hann sjálfur hefði staðið fyrir þessum aðgerðum. Munu um 20 Hreyfilsbílar, sem í náðinni eru hjá verkfallsstjórninni, hafa fengið benzín á geyma. SVIPTUP. LYKLAVÖLDUM í gær var svo Pétur Jóhanns- son Hreyfilsforstjóri kvaddur á fund forráðamanna BP og var hann þar látinn afhenda lykia alla að benzínsölustöðinni á Hlemmtorgi, til þess að komið yrði í veg fyrir áfranahaldandi misnotkun frá hendi Hreyfils- forstjórans. 35 kepp- endur í drengja- hlaupinu DRENGJ AHLAUP ÁRMANNS fer fram n. k. sunnudag kl. 10,30’ árd. Keppcndur í hlaupinu ern að þessu sinni 35 frá 4 íþrótta- félögum, 13 frá KR, 9 frá Ung- mennafélagi Keflavíkur, 8 frá ÍR og 5 frá Ármanni. Keppt er í 3 og 5 manna sveit- um um bikara, sem gefnir eru af Eggert Kristjánssyni stórkaup- manni og Jens Guðbjörnssyni. Hlaupið hefst i Vonarstræti fyrir framan Iðnskólann, og verður þraðan hlaupið Tjarnargötu og- suður á mcts við syðra horn Há- skólans, ríðan yfir túnin yfir á Njarðargötu og inn i Hljómskála- garðinn. Hlaupinu lýkur við Hljómskálann. Vegalengdin er um 2,2 km. Handhaíi beggja verðlauna- bikaranna er Glímufélagið Ár- mann. Ingólfs Apótek hefur nú flutt úr sínu gamla húsi við horn Aðal- strætis og Vesturgötu, í næsta hús, Aðalstræti 4 (Fischersunds- megin). Þar var aður starfrækt kaffibrennsla O. Johnson & Kaaber. — Þessu húsi hefur nu verið breytt öllu fyrir Ingólfs Apótek. — Myndin hér tii hliðar er í afgreiðslusal apóteksins. — Vinnustofur apótekarans eru rúmgóðar og í húsinu er mikið geymslupláss á efri hæðum, enda þurfa apóíekin feikna rúm til hráefnage/mslu. — Það var P. L. Mogeusen, sem stofnsetti Ingólfs Apótek. En frá því 1948, er hann féll frá, hefur Guðni Ólafsson verið eigandi þess. — Hann er hér á myndinni að ofan í afgreiðsíiisalnum, ásamt apótek- urum og öðru starfsfólki sínu (5. maður frá hægri). Framh af bls 6 og forystumönnum íþróttamála í Rvík. Afhenti Jakob Hafstein. form. ÍR sigurvegurum verðlaun. — Svavar hlaut að verðlaunum fagran og glæsilegan silfurbikar er Silli og Valdi gáfu, auk annars minni bikar og minjapening um þetta 40. hlaup. 5 manna sveit IÍR hlaut einnig að sigu’-launum til eignar annan slíkan silfurbik- ar, sem ónefndur maður gaf til keppninnar. Auk þess fengu sVeitir félaffsins (3. og 5 manna) farandbikarinn sem um er keppt árlega og Kristján og Stefán Árnason litla bikara fyrir 2. og 3. sætið. Ailir þátttakendur hlutu minjapening fyrir þátttökuna í þessu 40. hlaupi. j Oddgeir Sveins°on hlaut að gjöf frá ÍR bók áletraða, en hann tók þátt í þessu hlaupi nú í 25. sinn. Hefur enginp sýnt slíkt af- rek hérlendis að taka þátt í kappmótum í 25 ár samfleytt og var Oddgeir mjög þakkað fyrir þetta fordæmi sem hann sýnir öðrum. Heiðruðu félagar hans í KR hann með því að færa honum silfurbikar að gjöf. Sama gerði Ben. G. Wáge forseti ÍSÍ. | Margir tóku til máls í kaffi- samsæti þessu — Jakob Hafstein, Ben. G. Wáge, Brynjólfur Ing- ólfsson form. FRÍ, sem færði KR. fagra gjöf sem þakklætisvott FRÍ fyrir að halda uppi hlaupinu í 40 ár, oft við erfiðustu skilyrði, Björn Ólafsson alþingismaður, sem ásamt Helga frá Brennu vann að .stofnun hlaupsins. Auk þess töluðu Erl. O. Pétursson, Jens Guðbjörnsson og Jón Stef- ánsson form. UMSE. Fluttu þeir allir ÍR þakkir fyrir framkvæmd. hlaupsins í 40 ár — stundum við þær aðstæður að enginn ÍR-ingur var með í hlaupinu, en þó unnu ÍR-ingar að því með sama áhuga og ætíð. Sérstaklega var Helga frá Brennu þakkað, en hann var upphafsmaður að hlaupinu og honum má þakka, sögðu sumir ræðumenn, fyrir að hlaupið hefur farið fram svo lengi — og ekki síður fyrir það, að það hefur aldrei faliið niður og er því klassiskasti viðburður á sviði j íþrótta hér á landi. Þorvarður J. JúSíusson, hagfrœðingur: Áhrif nlmennrar kannhækknnar Notaði aðstöðu sína til þess ol aihenda Hreyfilsbílnm henzín Forstjóri stöðvarinnar sviptur lykla-

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.