Morgunblaðið - 12.05.1955, Síða 7

Fimmtudagur 12. maí 1955
MORGVTSBLAÐIÐ
23
r CAKTA T OÍUXriCA Ol
APOL! £.£>£•>. Cöifoi
rontte
'CSiCG

•Abt.AtF/
posffAm
JAXXMO
som.Ei
rc4mi
— Úthlutun listamannafjár
Frh. af bls. 22
tveim söngvurum laun í lægsta
launaflokki. Þótt úthlutunar-
nefnd kunni ekki að meta slíka
afburða listamenn, sem nokkrir
söngvarar vorir eru, er alveg víst,
að fáir eða engir aðrir eru sama
sinnis. Þjóðin virðir að verðleik-
um og dáir list þeirra Guðrúnar
Á. Símonar, Guðmundar Jóns-
sonar og Kristins Hallssonar, sem
.öll hafa og komið fram á erlend-
um vettvangi og hlotið þar mikið
lof, að ógleymdum þeim Maríu
Markan, Stefáni Guðmundssyni,
Einari Kristjánssyni og Þor-
steini Hannessyni, þótt þau hafi
nú lengi dvalið erlendis. Þá má
og nefna þau Þuríði Pálsdóttur,
Magnús Jónsson, Ketil Jensson og
Jón Sigurbjörnsson, svo að
nokkrir söngvarar séu enn nefnd-
ir. Allir þessir söngvarar eru
verðir ríflegra launa og sumir
þeirra hæstu launa, svo óum-
deilanlegir listamenn, sem þeir
eru. Náms- og söngferill mikil-
hæfustu söngvaranna sýna, að
þeir hafa stefnt óhvikulir að
settu marki og aldrei látið bugast
í glímunni við erfið viðfangsefni.
Slíkir og þvílíkir listamenn eru
alls góðs maklegir. Islendingar
hafa ekki efni á því, að hæfustu
söngvarar þeirra hverfi úr land-
inu eins og stundum fyrr. En við
því má búast, ef þeim er sýnt
fálæti og skilningsleysi. Þess
vegna þarf að búa vel að þeim,
betur en gert hefur verið, einnig
með því að veita þeim sómasam-
leg listamannalaun. Hjá fæstum
íslenzkum söngvurum mun enn
NÚVERANDI SKIPAN
ÓVIBUNANDI
Það er hvorki fjandskapur né
öfund í huga mér gagnvart bók-
menntum eða myndlist, því að
báðum þeim listgreinum ann ég
eins og hinum, tón- og leiklist.
Það er samvizka min, sem knýr
mig til þess að mótmæla rang-
lætinu. Ekki getur verið ágrein-
ingur um það, að sú skipun, sem
nú er viðhöfð, um úthiutun launa
og styrkja til listamanna, er óvið-
unandi. Hún er andstæð lögmáli
listarinnar, vilja þjóðarinnar og
tilgangi fjárveitingar Alþingis.
Listamannalaunum ber að úi-
hluta til afburðamanna, kvenna
jafnt sem karla, eftir listafrek-
um þeirra, án tillits til þess,
hvaða listgrein þeir stunda. Ekki
er heldur nein vissa fyrir því, að
þeir listamenn, sem unnið hafa
ómetanleg afrek, fái að njóta
fastra launa, en slík óvissa veldur
þeim öryggisleysi, sem getur tor-
veldað störf þeirra. Öðru máli
gegnir um styrki, sem veittir
kunna að vera frá ári til árs,
einkum efnilegum byrjendum i
listastarfi. >
ALÞINGI ÞARF AÐ TAKA í l
TAUMANA i
Sökum alls þess, er bent hefur
verið á í grein þessari, ætti það
að vera ljóst, að Alþingi þarf
óhjákvæmilega að koma nýrri
skipan á þessi mál þegar fyrir
næstu úthlutun, enda er nægur
tími til stefnu. Allur almenning-
ur, sem listirnar eru fyrir, vænt-
ir skjótra og röggsamlegra úr-
bóta. Hann unir ekki iengur
Neapel — lagrir litír, merk saga
©gr i§úlí@mgir réttír
fyrir að fara atvinnutekjum að .
neinu ráði, að minnsta kosti ekki [ ranglætinu gagnvart hinum
þeim, er hér heima dveljast, og! tveim fögru listum, tón- og leik-
hafa þeir þó lagt í óvenjulega i °®. heldur vanmati á
mikinn kostnað við langt og! einóverjum ástsælustu og ágæt
„Siá Neapel og
dev síðan . . .“
ÞETTA er orðtæki, sem ég heyri
íslendinga oft vitna í . . . og þetta
er líka gamait orðtæki og víða
þekkt, jafnvel Goethe vitnaði í
það í bók sinni „Itaiienische
Reise“.
Neapel og nágrenni hennar er
rómað ekki aðeins fyrir náttúru-
fegurð, dáiamlegt loftlag og óvið-
jafnanleg litbrigði, heldur einnig
fyrir þann sérstaka hugblæ, sem
hvíiir yfir borginni og heillar
hug ferðamannsins, sem leggur
leið sína þangað. Blami himins
og hafs og grænn litur Miðjarð-
arhafsgróðursins og fjölmörg
önnur litb-igði skapa þá heild-
armynd, er seint gleymist þeim,
sem einu s'.nni hefur augum litið
náttúru Neapels.
Veðurfar í Neapei er mjög
milt, á 'mturna snjóar svo að
segja aldre' og aðeins í íáeinar
vikur er hægt að segja, að „vetr-
arveður“ sé í Neapel — þá fellur
hitmn eina til tvær gráður niður
fvrir frostmark á Celsius.
■k
Eftir nafni borgarinnar að
dæmi mætti ætla, að stofnendur
borgarinnar hafi verið hrein-
ræktaðir Grikkir — svo var samt
ekki. Frumbyggjarnir voru tyrr-
eniskur og indó-evrópskur þjóð-
flokkur, er kominn var af Hell-
enum hinum fornu. Borgin hét
fyrrum Paleopolis (gamla borg-
in). Paleopclis hrundi til grunna
í miklum jarðskjálftum, en önn-
ur borg var reist á rústum henn-
ar og neind Neapolis (nýja
borgin).
: Upphaflega skipaði Neapolis
Goshvorir Pozsudi irJnna ísZenzka
ferðamanninn ... h l.nkyrtni
Kortið sýnir Neapel og héraðið' umhverfis. Sjást hér markverffi-
ustu staðirnir umhverfis Neapel.
er lagður var á jarðávexti, sem
voru aðalfæða fátæklinganna,
varð til þess, að byltir.g var gerð
gegn spánska bankastjóranum
D’Arccs árið 1674.
Fátækur fiskimaður, Masani-
ello. gerðist föringi fólksins og
eítir fárra daga viðureign var
landsstjórinn nevddur til að aí-
sala sér voidum í hendur Masani-
elio. En Spanverjar voru ekki af
strangt nám erlendis. Og jafnvel
þótt nokkrar atvinnutekjur væru,
ættu þeir alveg eins fyrir því
rétt til listamannalauna, enda
virðist ekki úthlutunarnefndin
hafa látið slíkt skelfa sig, er
henni bauð svo við að horfa, og
ekki heldur þótt um nokkurn
beinan styrk frá Alþingi væri að
ræða til einhvers sérstaks starfs
innan verksviðs hlutaðeigandi
listamanns.
ustu listamönnum þjóðarinnar.
Ludvig C. Magnússon.
Löngumýri
SÍÐASTLIÐIÐ sumar var rekinn
sumarskóli á vegum húsmæðra-
skólans að Löngumýri að frum-
kvæði Ingibjargar Johannsdótt-
ur, skólastjóra. Þótti hann gefa
HLJÓÐFÆRALEIKARAR svo góða raun, að ákveðið hefur
Þá væri og innan handar að ; ver*ð ap haida því starfi áfram,
nefna nöfn nokkurra ágætra Isem Þá var byrjað á, reyndar
hljóðfæraleikara, sem alveg hafa j nie® líl1® eiú- breyttu fyrirkomu-
gleymzt og engin laun hlutu, en l3”1-
sleppa verður því að þessu sinni.
ÁGÆTIR LEIKARAR
SETTIR HJÁ
Þá vekur það og undrun mikla,
að engir eftirtalinna afburðaleik-
ara fá nú listamannalaun: Arn-
dís Björnsdóttir, Brynjólfur Jó-
hannesson, Haraldur Björnsson,
Indriði Waage, Lárus Pálsson,
Regína Þórðardóttir, Valur Gísla- eldri konum tækifæri til þess að
son og Þorsteinn Stephensen. 1 eyða sumarleyfi sínu á hollan og
Hafa þó allir þessir listamenn og heilbrigðan hátt, þar sem saman
reyndar fleiri, þótt ekki séu þeir fer hvíld og hressing ásamt
nefndir hér, unnið stórmerkilegt frægslu
listrænt stárf; lyft leiklistinni og | Kennsla verður í kristnum
geit hana rismeiri en hún hefur frægum> bókmenntum, trjárækt,
Verður nú námstímanum skipt
í þrjú tveggja vikr.a námsskeið,
til þess að hægt sé að ílokka
námsmeyjar eítir aldri. Verður
náinskeiðunum skipað sem hér
segir:
1. 25. jú.ií—8. júlí 12—14 ára.
2. 9. júlí—22. júlí, 15—25 ára.
3. 23. júlí-6. ág., 25 ára og eldri
Með starfi sumarskólans nú
gefst ungum stúlkum jafnt og
Útsýn yfir Neapel. Á tanganum, er skagar út í flóann stendur
„Castel dell’ Ovo ‘.
nokkru sinni verið í landinu.
grasasöfnun, matreiðslu, þjóð-
dönsum og íþróttum.
Útisundlaug er rétt hjá staðn-
um, og farið verður í ferðalög
til hinna mörgu sögustaða í ná-
FELLA ÆTTI NIÐUR
UMSÓKNIR
Ekki er vitað, hvort þeir tón-
og leiklistarmenn, er nú voru ö „ .. T
nefndir, hafa sótt um listamanna-L ... as UT .. ÍCnna.rai . Vel ?' ngl"
laun, enda hefur nefndin ekki kJOrg. J^annsdottm skolastjori,
birt nöfn þeirra 117 manna, er AsgeirJn^bergsson stud theoi.,
hún synjaði um þau, þrátt fyrir Asdis Karlsdottir iþrottakennari,
áskoranir í blöðum. Annars Guðrlm Þorstemsdottir song-
þyrftu úthlutunarmenn að hafa kennarb Gerðnr Johannsdóttir og
þann kunnleika á starfsferli og Þ.osa Stefánsdóttir matreiðslu-
afrekum helztu og fremstu lista- ! kennarar-
manna í öllum listgreinunum að ' Fins og áður er sagt, gafst þessi
fella mætti niður umsóknirnar.! úlraun svo vel í fyrra, að óhætt
Ætti þá úthlutun listamanna- er að fullvrða, að aðsókn muni
launa að vonum að geta farið verða engu siðri í sumar en þá.
betur úr hendi framvegis en til | Nánari vitneskja varðandi
þessa, að því viðbættu, að gætt sumarskólann gefur Irigibjörg
væri meira réttlætis gagnvart Jóhannsdóttir skólastjón, Löngu-
einstökum listamönnum og jöfn- J mýri, skrifstofa Aðalsteins Eiríks
uðar á milli listgreinanna, enda sonar námsstjóra, sími 82244,
yrði þá úthlutunin væntanlega Reykjavík og Ásgeir Ingibergs-
betur þokkuð af öllum þorra son stud. theol., Reykjavík, sími
manna en verið hefur. ‘82862.
mun lægri sess — þó sem hafn-
arborg — heidur eh nágranna-
bær hennar Baia, sem þá var mið-
stöð grískrar verzlunar á Ítalíu,
og var höfn hennar rnjög vel
gerð- frá náttúrunnar hendi. —
Þegar Rómverjar sóttu suður á
bóginn varð Baia rómversk höfn
rómerskra skipa — cn Neapel var
eftir sem áður gleymd. Nú er
Neapei umvafin frægðarljóma, en
Baia getur aðeins státað af forn-
um frísk-rómverskum rústum.
Á síðari öldum börðust eriend-
ir þjóðhöfðingjar um yfirráð í
Neapel — einkum norrænir þjóð-
höfðingjar Ef til vill var það
ógæfa Neanels, að norrænir þjóð-
höfðingjar skyldu ekki ráða þar
ríkjurn lengur en raun var á —
ef tii vill nefði verziun hennar
vaxið og vald hennar eflzt meir
undir forræði norrænna höfð-
ingja.
Er Spánveriar undirokuðu
borgina, hófust hörmungartírnar
fyrir íbúa borgarinnar. Áþjánin
var iöng og höro. Miskunnarlaus
einræðisstjórn spönsku hertog-
anna haiði svo skaðlegar og
djúptækar afleiðingar fyrir íbú-
ana sjáifa og alla framþróun
þessa litla þjóðfélags, að enn
má sjá veg^ummerki harðstjórn-
arinnar, og hversu hún hefur
staðið borginni fyrir þrifum.
Hvað eft:r annað risu íbúarnir
gegn Spánverjujm. Aukaskattur,
baki dcttnir og með kænsku
sinni tókst þeim að leika á fiski-
manninn — er ekki kunni iotum
sLnum ior'uð í hinni nyju stöðu
— og innan skamms urðu Spán-
verjar aftur ofan á í viðureign-
inni.
¥
Bourbónornir tóku við af
spönsku landsstiórunum og
héldu uppteknum hæt.ti Spán-
verjanna — svelt.u og undivok-
uðu fáfróðtn lýðinn, sem átti sér
ekki upproisnar von. I iok árins
1700 gerðu íbúarniv enn einu
sinni blóðuga uppreisn gegn hinu
erienda emræðisvaldi. Konung-
uvinn flúði frá Neapel á frönsku
herskipi, og eftir fáeina daga
hafði föður'.andsvinunum tel^izt
að freisa lleapel og nokkra aðra
nábrannabæi undan yíirráðjip(i
Spánverja Qg :
Lýðveldi var stofnað, og því
! gefið heitið Partenope. Partgnf
j ope er heiri á grískri gyðju,;.og
i höfðu frumbyggjarnir gefið gyðj-
unni borgina, er borgin var reist
endur fyrir löngu. Einnig þóíiti
þeim hið hæðótta borgarstæði
minna á i kama hinnar sofatsdi
sýrenu Partenope. s.c
★ uló
Því miður revndist baráíta
Neapelbúa fyrir freisi og sjálf-
stæði áranJurslaus einnig í þet.ta
skipti — cftir fáeinar vikur var
, Partenope-lýðveldið ekki annað
en draumur, sem ekki hafði ræzt
| — hetjurnar er barizt hófðu fyrir
| fullu sjálfstæði Partenope-lýð-
! veldisins, ’rðu að iáta líí sitt
J fyrir vikið
| Enski f'oíaforinginn Nelson,
! átti mikinn þátt í þessum hörmu-
legu endaiokum siálfstæðisbar-
átt.unnar. Ilafði Neison gefið
Caraccioio, aðrriírál fvá Neapel,
drengskaraheiti sitt íyrir því, að
Nelson sky.'di iáta lönd og leið
viðureign Caracciolos .'g Bcrbéna
konungs. Er Caracci. ’c rilt
að því borið v' " i
sjóorrustunni við hinn frans a
flot.a Borbónakonorvs. s'caki ði
Nelson levkinn neyttí iiðsmunar
og tók Cp.,acciolo ti! fanga, og
— þrát fyiir öll sín drengskapar-
heit — hengdi hann Caracciolo
í mastrinu á skini sínu.
Lengsta og fegursta strætið í
Neapel ber nafni fretsishetjunnar
— Via Ca'-accioio.
¥
Þjóðernishreyfing sú. er tók
að magna ,í um aldamótin 1800
og kallaðist „Carboneria” og
barðist fynr beirri hugsjón, að
levsa italska grund undan vfir-
| ráðurn eriendra ríkja, átti mjög
! mikiu fyl.gi að fagna í Neapel.
Það er samt ekki fvrr en eftir
| 1860, að ítalska þ'óðhetian, Giu-
Frh. á bls. 31.
myndinni sest yiir torgið
Pompci