Morgunblaðið - 06.09.1955, Blaðsíða 7

1
f Þriðjudagur 6. sept 1955
UORGUNEEAHm
1 J
| Andrés J ohnson 70 ára
Þorgrímur Sigurðsson skipstjóri
ANDRÉS JOHNSON forngripa-
safnari í Hafnarfirði átti sjötugs-
afmæli í gær. Hann fæddist að
Deifsstöðum í Selárdal í Norður-
Múlasýslu 5. sept. 1885, fluttist
á unga aldri með fjölskyldu sinni
til Vesturheims, en hvarf þaðan
til íslands einn síns liðs árið 1916.
Heimsstyrjöldin var þá í algleym-
ingi, og Andrés kaus að forðast
skarkala hennar og_ úlfaþyt og
hlýðnast kalli þeirrár ástríðu,
sem þá þegar bjó í honum og
vissulega hefur verið köllun lífs
hans. Eftir heimkomuna settist
hann brátt að í Hafnarfirði, þar
sem hann á heima enn. Hann er
hárskeri að iðn og stundaði þá at-
vinnu lengst af, en ekki munu þó
rakhnífur og skæri halda nafni
hans á lofti á komandi tímum, og
Diun hans eigi að síður lengi getið
verða. Andrés Johnson er mesti
minjasafnari, sem verið hefur á
íslandi, svo að enginn kemst í
hálfkvisti við hann.
Þegar Andrés kom heim frá
Ameríku 1916 tók hann þegar að
viða að sér forngripum ýmsum og
minjagripum. Gerði hann ferðir
víða um land og hélt spurnum
fyrir um merkisgripi hvar sem
þeirra var kostur. Hann kom sér
í kunningsskap og sambönd góð
við menn á öllum landshornum,
og urðu ýmsir þeirra til að afla
honum vitneskju og fala fyrir
hann gripi, sem hann hafði feng-
ið augastað á. Aldrei varð hann
afhuga þeim grip, sem hann hafði
einu sinni rennt hýru auga til, og
sparaði ekkert til að ná honum
á sitt vald. Varði hann drjúgum
fjármunum í þessu skyni, og
snúninga og vafstur taldi hann
ekki eftir, því að kappið er
dæmalaust. En með kappinu fylg-
ir líka mikil þolinmæði!, sem
stingur svo undarlega í stúf við
það, en er þó ekki síður mikils-
Verður þáttur í persónugerð
safnarans, hæfileikinn til að bíða
og sitja um færi, ef bráðin er þess
eðlis, að ekki verður tekin með
áhlaupi. Líklega hefur Andrés
oftast hrósað sigri. Og erfiðis-
launin hafa verið þau, að sjá
safnið í Ásbúð, þar sem safnar-
inn býr, stækka dag frá degi, ár
eftir ár og áratug eftir áratug,
hirzlunum fjölga, þrengjast í
geymslum, sjá fylkingar safn-
gripanna þéttast og gera loks inn-
rás í hvern krók og kima heim-
ilisins, svo að landamæri milli
safns og heimilis þurkkuðust loks
gersamlega út. Slíkt er hinum
mikla safnara mjög að skapi.
Safn hans og heimili hafa runnið
saman í eitt, eins og líf hans og
söfnunarnáttúra verða ekki held-
ur skilin hvort frá öðru.
En Andrés hefur ekki safnað
hlutum til þess að fela þá fyrir
öðrum, ekki lagzt á safn sitt eins
og ormur á gull. Hann vill láta
aðra menn njóta þess. Þess
vegna gerði hann samning við
ríkið 1944 um að það eignaðist
safn hans allt, og skyldi Þjóð-
minjasafnið taka við því smám
saman eftir samkomulagi. Nú
þegar hefur hann afhent mjög
mikið af safninu, og er nýlega
lokið við að gera úr því úrval og
koma því fyrir í sérstakri stofu,
sem heitir Ásbúðarsafn eftir
heimili safnarans í Hafnarfirði.
Hátíð er til heilla bezt. í gær, á
afmælisdegi Andrésar, sýndum
við fréttamönnum þessa stofu,
sem frá og með deginum í dag
verður opin almenningi eins og
aðrar deildir safnsins. Ásbúðar-
safn er margbreytilegt og sund-
urleitt, því að safnarinn hefur
ekki verið við eina fjölina felld-
ur í söfnun sinni. Þúsundir ýmiss
konar smámuna eru og í geymslu
og munu sennilega lengi verða,
þó að sá dagur kunni að koma, að
þeir verði á sýningu hafðir. Fjöl-
margt úr safni Andrésar er einnig
í hinum almennu deildum safns-
ins, einkum landbúnaðarsafni og
sjóminjasafni. En í stofu hans,
Ásbúðarsafninu, er ýmislegt, sem
gefur henni alveg sjálfstætt gildi
og hvergi verður skoðað annars
staðar. Má þar nefna fullkomið
safn íslenzkra peningaseðla, smá-
myntar og verðmerkja, frímerkja
safn gott og kynstrin öll af félaga-
merkjum, sumum fágætum.
Margir munu og hafa gaman af
að skoða minjagripi ýmsa, sem
tengdir eru sérstökum mönnum
eða atburðum, svo sem fullkomið
minjagripasafn frá alþingishá-
tíðinni 1930. En söfn eru til þess
að sjá þau og skoða, en síður til
að lesa um þau, og læt ég því
staðar numið. Menn minnist þess
aðeins, þegar þeir skoða Ásbúðar-
safn, að þar sjá þeir ekki nema
lítinn hluta þess, sem Andrés
Johnson hefur safnað um dag-
ana. Þá skilst þeim, hvilíku elju-
verki hið sjötuga afmælisbam
hefur afkastað.
í þessum fáu orðum um Andrés
Johnson sjötugan hef ég dvalizt
einvörðungu við söfnunarstarf
hans, svo sem hefði líf hans ekki
annað verið. Hitt er þó sannara,
að fleiri eru hans áhugamál. Mik-
ið fæst hann við skáldskap og
hefur gefið út bækur. En söfnun-
arhneigðin hefur verið ríkust i
fari hans og borið þann ávöxt,
sem geyma mun nafn hans lengi.
Vegna safns hans hafa leiðir okk-
ar legið saman, og mér er ljúft að
þakka honum lipra og óeigin-
gjarna samvinnu og óska honum
allra heilla á ókomnum árum. Við
höfum hagað því þannig frá
Þjóðminjasafnsins hálfu að opna
stofu hans, Ásbúðarsafn, á þessu
merkisafmæli hans í virðingar
skyni við starf hans í þágu
þeirrar hugsjónar að bjarga þjóð-
legum verðmætum frá tvísýnum
örlögum eða vísum voða. Skal sú
vera afmælisóskin honum til
handa, að enn megi hann sjá safn
sitt auðgast mörgum góðum grip,
enda mun sú löngun vera honum
efst í huga enn sem fyrr, þó að
aldur færist yfir.
Kristján Eldjárn.
Atvinna
Góðan f jósamann vantar að
Blikastöðum í Mosfolissveit
í haust. Hlutaðeigandi get-
ur fengið gott húsnæði fyrir
litla fjölskyldu. Kaup og
kjör eftir samkomulagi. —
Sími um Brúarland.
Sigsteiim Pálsson.
EITT af hinu órannsakanlega í
lögmáli tilverunnar, er að eitt
sinn skal sérhver deyja. Og enda
þótt vér viðurkennum þetta, eig-
um vér oft erfitt með að átta
okkur á, að einmitt þessi eða hinn
vinur og kunningja hafi nú orðið
að hlýða þessu kalli. Því er það
svo að okkur setti hljóða, er við
heyrðum að vinur okkar og góði
samfélagi á lífsleiðinni, Þorgrím-
ur Sigurðsson, hafi nú verið burt-
kallaður, og sé horfinn úr hópn-
um. Hinn síðasta dag sinn gengur
hann til skylduverka sinna, eins
og vant er, en kemur sjúkur heim
að kveldi og er liðinn áður en
næsti dagur rís.
Þorgrímur Sigurðsson var
fæddur 3. október 1890 að Knarr-
arnesi á Vatnsleysuströnd og lézt
að morgni þess 31. ágúst og því
tæpra 65 ára að aldri.
Foreldrar hans voru Sigurður
Sigurðsson sjómaður og kona
hans Margrét Magnúsdóttir til
heimilis að Knarrarnesi.
Snemma liggur leið Þorgríms
á sjóinn, því um fermingaraldur
fer hann að stunda sjómennsku,
fyrst á skútum er þá þóttu mikil
og glæsileg skíp, en um það bil
eru fyrstu togararnir að koma
hingað, og er Allianee fær sinn
nýja togara „Jón Forseta“ hinn
fyrri, fer hann þangað til Hall-
dórs Þorsteinssonar er þar var
skipstjóri. Á þessa fyrstu togara,
er þóttu ennþá glæsilegri og eft-
irsóttari skip en skúturnar, völd-
ulst einungis dugnaðarmenn, og
er því augljóst að er unglingur
16—17 ára fær þar skiprúm að
það er eitthvað í hann spunnið. j
Árið 1910 fer Þorgrímur í Stýri- j
mannaskólann, og lauk hinu j
meira stýrimannaprófi, er svo var .
þá kallað, vorið 1912. Að afloknu '
prófi fer hann stýrimaður til
Hjalta Jónssonar á togarann
Apríl og er þar til árið eftir eða
1913 að hann gerðist skipstjóri á
togaranum „Jarlinn" er ísfirðing-
ar keyptu og gjörðu út til ársins
1917, að hann var seldur ásamt
fleiri íslenzkum togurum til
Frakklands, er fyrri heimsstyrj- !
öldin stóð yfir. Fer hann því næst ’
á togarann „Gylfa“ og er þar
fyrst stýrimaður og síðan skip-
stjóri til ársins 1925, að hann
ásamt fleirum stofna togarafélag-
ið „Hængur'* er lætur smíða nýj-
an togara „Baldur“, sem hann
síðan er skipstjóri á til ársins
1939 að hann hætti skipstjórn og
fer í land.
Minningarorð
1 nýju húsi í Vogahverfi er
Til leigu 3 herb.
íbúð. Aðems fámenn bam-
laus og reglusöm fjölskylda
kemur til greina. Há húsa-
leiga. Tilboð, merkt: „Góð
umgengni — 791“ sendist
afgr. Mbl. fyrir miðviku-
dagskvöld.
Einkaumboð:
HANNES pORSTEINSSON & CO.
Simi 2812 — 82640 >
Eftir það hefir hann á hendi
ýmis störf. Meðal annars var
hann í Sjórétti Reykjavíkur um
margra ára skeið og eftir að Vá-
tryggingarfélagið „Almennar
Tryggingar" var stofnað réðist
hann að Sjótjónsdeildinni og var
þar til hinstu stundar. Slysa- j
varnamálin lét hann mikið til sín ‘
taka og var gjaldkeri slysavarna- *
1 deildarinnar „Ingólfur“ fjölda
ára. Einnig var hann í stjórn Frí- j
kirkjusafnaðarins um árabil. Af
opinberum málum hafði hann lít-
il afskipti, leiddi þau hjá sér, en
hafði þar sínar ákveðnu skoðanir .
: engu að síður.
I Þorgrímur kvæntist eftirlif-
andi konu sinni, Guðrúnu Jóns-
dóttur þ. 20. sept. 1912. Er Guð-
rún bróðurdóttir Hjalta Jónsson-
ar skipstjóra og uppeldisdóttir
hans.
Eignuðust þau sjö börn: Mar-
grét gift og búsett hér í bæ, Guð-
rún, dó 1936, Ólafía, gift og bú-
sett hér, Ólöf Jóna dó 1941, Sig-
urður sjómaður, lauk prófi frá
! Verzlunarskóla íslands og síðan
fiskiskipstjóraprófi og er nú ráð-
inn hafnsögumaður við Reykja-
víkurhöfn. Er hann einnig giftur.
Þorgrímur, lauk prófi við Verzl-
unarskóla íslands og stundar nú
verzlunarstörf. Er giftur. Hjalti,
sjómaður, lauk farmannaprófi við
sjómannaskólann í Reykjavík og
er nú stýrimaður á skipum Eim-
skipafélags íslands. Á þessu sést
að þau hafa menntað börn sín •
vel og búið þau undir þau störf
er bíður þeirra í þjóðfélaginu.
Það er haft fyrir satt, að hver
sá maður er á gott heimili sé
gæfumaður. Og sannast það á
Þorgrími, því Guðrún kona hans
bjó honum það heimili er hann
unni mest og undi sér bezt á.
Enda var hann sá maður, er flest
ar þær stundir sem hann ekki var
við störf sín helgaði hann heimili
sínu hjá konu sinni og börnum.
Sú kona sem gift er sjómanni,
verður oftast nær að mestu leyti
ein að annast um heimili sitt og
uppeldi barnanna. Er það þýð-
ingarmikið starf. Þau áhrif sem
barnið verður fyrir á heimilinu
mótar oft mánninn og þar með
þjóðfélagsþegninn. Þetta hefur
frú Guðrún gert á sinn kyrrláta
hátt og þar með skapað manni
sínum gott og ánægjulegt heimiii
og búið börn þeirra undir lífið og
þá baráttu sem þar er háð.
Ég, sem þessar línur rita, var
einn af þeim hóp er ásamt Þor-
grími, lauk prófi við Stýrimanna-
skólann í Reykjavík vorið l912,
og eigum við margar og ljúfar
minningar frá skólaverunni. Sá
hópur fer nú ört fækkandi. Og
þess er hvarf nú síðast úr hópn-
um minnumst við alltaf með
gleði og ánægju. í umgengni við
okkur skólafélagana var hann,
sem alltaf á lífsleiðinni, hinn hæg
láti og prúði maður í allri fram-
komu, en þó léttur í lund og brá
oft fyrir sig glettni og gamni. Er
við skólafélagarnir höfum hittst
og rif jað upp gamlar endurminn-
ingar frá þeim tíma, hefir talið
ávallt hneigst að Þorgrími, því
svo minnisstæð var okkur öll
framkoma hans og þeir kostir, er
ávallt einkenna góðan félaga og
mann.
Við sem höfum orðið Þorgrími
samferða á lífsleiðinni söknum
hans og tregum fráfall hans, og
þessvegna skiljum við svo vel
söknuð og sorg konu hans og
bama, er hafa mist góðan og ör-
uggan lífsfélaga og föður, og við
vottum þeim okkar innilegustu
samúð. Við skólafélagarnir kveðj-
um þig svo og þökkum þér fyrir
góðar og hugljúfar endurminn-
ingar frá skólaverunni og ávallt
er við hittumst síðar í önnum
lífsins.
Blessuð sé minning þín.
Þorv. Björnsson.
„Menn vaða í villu og svíma,
veit enginn neitt um það,
hverninn, á hverjum tíma
eða hvar hann kemur að."
ÞÓTT sannindin, sem ódauðlega
sálmaskáldið okkar færir hér í
ógleymanlegan búning, rifjist í
rauninni daglega upp fyrir okkur
við fráfall samferðamannanna,
hvers af öðrum, þá verða þau oss
aldrei eins ljós eins og þegar
kunnur og kær samferðamaður er
burt kallaður í skvndi. Sú varð
reynsla mín er mér var sagt and-
lát Þorgríms Sigurðssonar 31. ág.
síðastl. Um miðjan dag daginn
áður sat hann að kaffidrykkju við
hlið mér á sameiginlegum vinnu-
stað. Um lágnættið var hann dá-
inn. Það er heppilegra að vera
viðbúinn þegar svona hvatskeyts-
lega er á mann kallað. Og í þvi
efni hejd ég að Þorgrímur hafi
staðið betur að vígi en margur
annar. Mér fannst hann vera a<5
leggja meira og meira kapp á a<J
búa sig sem bezt undir hin vænt-
anlegu vistaskipti.
Þorgrímur Sigurðsson fæddisí
á Knarrarnesi á Vatnsleysuströnd
3. okt. 1890. Foreldrar hans voru
Sigurður Sigurðsson sjómaður og
kona hans Margrét Magnúsdóttir
frá Auðnum. Hann ólst upp hjA
þeim í Vik á Vatnsleysuströnd
ásamt 2 bræðrum, Sigurði og
Magnúsi, en 7 ára gamall míssti
hann móður sína og fluttist þá
með föður sínum að Knarrarnesi
og ólst þar upp eftir það á vegun*
föður síns og naut ágætrar um-
hvggju föðursystur sinnar, er var
honum þar samtíða. Árið 1911
fluttust þeir feðgar Sigurðarnir
til Ameríku. Magnús hafði fluzt
þangað nokkrum árum áður. Ura
sumarið höfðu þeir feðgar, Sig-
urðarnir verið á Austfjörðum vid
sjósókn. Sigurður skrifaði þaðai*
Þorgrími syni sínum um fyrir-
ætlun sína og Sigurðar soner sins,
að fara til Ameríku um haustid
og hvatti Þorgrím son sinn til ad
slást í förina. Þorgrímur svaraði
föður sínum um hæl, að b.ann
ætlaði sér þá um haustið á sjó-
mannaskólann í Reykjavík, en
ekki til Ameríku. Þeir feðgar Sig-
urðarnir fóru um haustið til
Ameríku, eins og ráðgert var. Þar
dvaldi gamli maðurinn í 6 ár á
vegum sona sinna, en fluttist þá
heim aftur og dvaldist þau 4 ár»
sem hann þá átti eftir æfinnar, á
heimili Þorgríms sonar síns, er
þá var kvongaður fyrir nokkrum
árum og búsettur í Reykjavík.
Snemma hneigðist löngun Þor-
gríms til sjávarins. Hann var að-
eins 13 ára gamall, er faðir hana
tók hann fyrst með sér á sjóinn
og mun hann hafa stundað sjó-
mennsku á hverju sumri eftir
það, unz hann gekk í sjómanna-
skólann um tvítugsárin. Haras
stundaði þar nám i 2 vetur og tók
hið svokallaða meira próf. AS
prófi loknu réðist hann skipstjóri
á togarann Jarlinn á ísafirði og
var með hann þangað til hantt
var seldur. Þá réðist hann stýri-
maður og síðar skipstjóri á tog-
arann Gylfa, unz hann stofnaði
útgerðarfélagið Hæng með
nokkrum öðrum og tók við skip-
stjórn á togara þess Baldri, ett
sjálfur átti hann hæstan hlut f
því félagi. Baldri stýrði hann síð—
an í 18 ár og mun þá hafa a<J
mestu látíð af sjósókn. Hann var
mjög farsæll skipstjóri, vard
aldrei fyrir óhöppum eða slysum
á mönnum eða skipum, enda var-
hann sérlega glöggur og aðgæt-
inn og árvakur skipstjóri og
gæddur sterkri ábvrgðartilfinn-
ingu.
Þorgrímur var löngum talsvert
mikið við félagsmál riðinn og
og ýms ábyrgðarmikil störf. Hana
var einn dómenda í sjódómL
Hann var gjaldkeri slysavarna-
deildarinnar Ingólfur frá stofn-
un hennar þangað til fyrir 2 ár-
um. Hann var lengi í stjórn Frí-
kirkjusafnaðarins og varamaður
síðustu árin. Hann var trúmaður
og mjög áhugasamur um safnað-
armál. Árið 1945, í febr., réðist
hann starfsmaður hjá Almennum
Tryggingum h.f. til að skoða og
meta sjótjón og gegndi því starfi
til dauðadags. Það tryggingarfé-
lag var þá nýstofnað. Mun stjórn
þess o*g framkvæmdarstjóri hafa
talið það sérlegt happ fyrir fé-
lagið, að fá slíkan mann til að
gegna því vandasama starfi, enda
lánaðist honum það með yfip-
burðum vel og naut hann óskor-
aðs trausts beggja aðila.
Árið 1912 kvongaðist Þoigrim-
ur eftirlifandi konu sinni Guð-
rúnu Jónsdóttur, bróður- og
fósturdóttur hins merka og mæta
manns Hjalta Jónssonar skip-
Framh. af bls. 9