Morgunblaðið - 08.09.1955, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 8. sept. 1955
MORGUTSBLAÐIÐ
Gre/ðs/u/ö
ASÍÐASTA aðalfundi Verzl-1
unarráðs íslands gerði ég all- j
ítarlega grein fyrir þeirri þróun,!
sem átt hefir sér stað í inn- j
flutningsverzluninni frá því að
höftin voru að verulegu leyti af-
numin og verðlagið að nokkru
gefið frjálst, en framkvæmd í
iþessara mála hefir í aðalatriðum j
haldizt óbreytt á síðastliðnu ári.'
Ég ræddi einnig all-ítarlega
gang innflutningsverzlunarinnar
á árinu 1953, jafnframt því sem
ég gaf yfirlit um gjaldeyrisaf-
komuna í heild á því ári.
urinn árið 1954
eitt óhagstœður
Ræða Eggerfs Krisfjánssortar, formanns
Verzlunarráðs Islands á aðalfundi ráðsins
f INNFLUTNINGUR OG
f DULDAR GREIÐSLUR
Árið 1954 varð bæði innflutn-
Sngur og útflutningur meiri en
nokkru sinni áður. Innflutning-
urinn nam að cif verði 1130.4
Jmillj kr. og hækkar aðeins um 19
smilljónir króna frá árinu á und-
an. Útflutningurinn nam hins-
vegar 845,9 milljónum króna að
fob verði og hafði því hækkað
um 139,7 milljónir króna frá
fyrra ári. Menn spyrja að von-
tum, hvernig bilið milli innflutn- Bátalisti
væru vörur á frílista. Það liggur
ekki fyrir fullnægjandi uppgjör
yfir, hvernig innflutningurinn
skiptist á árinu sem leið, en
gjaldeyrissalan skiptist þannig:
mill. kr.
Sala á gjaldeyri fyrir alm.
frílistavörum ........... 533.3
Saia á gjaldeyri gegn
B-skírteinum ............ 153.9
Sala á gjaldeyri gegn útg.
innflutnings- og gjald-
eyrisleyfum ............... 340.4
Samtals 1027.6
Skipting gjaldeyrissölunnar á
árinu 1954 verður því þannig:
Almennur frílisti ..... 51.9%
........... 15.0%
ings og útflutnings, sem nemur
284,5 milljónum króna, sé
greitt. Skal ég nú gera nánari
grein fyrir því.
Við samanburð á innflutningi
og útflutningi er yfirleitt miðað
við cif verð, hvað innflutning
snertir, en útflutningurinn er
talinn á fob verði. Hagstofan hef-
ir í síðasta yfirliti sínu gert ráð
íyrir, að innflutningurinn árið
1954 nemi aðeins 1007 milljón-
«m króna að fob verði. Sam-
kvæmt upplýsingum Hagstof-
unnar um greiðslu-jöfnuð við út-
lönd á árinu sem leið nema
greiðslur fyrir innfluttar vörur
og hverskonar þjónustu 1328,4
milljónum króna, en þá er inn-
flutningurinn eins og áður segir
talinn með fob verði. Greiðslur til
útlanda fyrir hverskonar
Gegn leyfum .......... 33.1%
Samtals 100%
Eins og þetta yfirlit ber með
sér, eru niðurstöður gjaldeyris-
sölunnar á síðastliðnu ári þær,
að af henni eru 66.9% á frílist-
um, þ. e. almennum frílista og
bátalista, en aðeins 33.1% gegn
leyfum. Hér er aðeins átt við
gjaldeyrissöiu vegna innfluttra
vara, en ekki yfirfærslur í sam-
bandi við duldar greiðslur, sem
ég hef áður skýrt frá, hverjar
eru í aðalatriðum.
Heildargjaldeyrissalan skipt-
ist þannig milli gjaldeyrissvæða:
/ gær
orsakir, en ég tel, að verkfallið,
sem stóð yfir frá því eftir miðjan
verzlunarstéttarinnar má benda
á, að heildarútlán bankanna
hækkuðu á árinu 1954 um 187
milljónir króna og fyrstu 7 mán-
uði yfirstandandi árs um 326.5
milljónir króna, eða samtals frá
1. janúar 1954 til júlíloka 1955
um 513.5 milljónir króna. — Á
sama tíma hækkar sparifjáreign
landsmanna aðeins um 208.6
milljónir króna. Menn spyrja að
ustu nema því á árinu 321,4
milljónum króna. Þessi upphæð
skiptist þannig:
E. P. U. lönd ......... 44.0%
ÞÍon'; Dollaralönd ........... 22.6%
59,8
52.0
45.4
millj. kr.
Útgj. ísl. skipa og flugv. erl. 91.2
Innfl. vörur til varnarliðsins
Farmgjöld til erl. skipa ..
Tryggingariðgj. til útlanda
Ferða- og dvalarkostnaður
erlendis ................. 26.0
Vextir af skuldum erlendis 15.2
Ýmislegt, þar með talinn
kostnaður við utanríkis-
þjón. og gj. pósts og' síma 31.8
Vöruskiptalönd ........ 33.4%
Samtals 100%
GJALDEYRISTEKJURNAR
Gjaldeyristekumar hafa hins-
vegar numið 1304,7 milljón-
um króna, þar af nam útflutn-
ingurinn að fob verði 845.9 millj.
króna. Aðrir helztu tekjuliðir
eru sem hér segir:
. millj. kr.
Tekjur vegna varnarliðsins 266.0
Farmgjöld til ísl. skipa í
millilandaflutningum og
fargj. útl. með ísl.skipum 52.8
Tekjur af ísl. og erl. flugv.
og erl. framl. vegna flug-
umferðarstjómar ....... 49.2
Tekjur af erl. skipum og
flutningum innanlands ... 34.8
Tjónabætur frá erl. trygg-
ingarfélögum .......... 32.4
Tekjur af erl. ferðam., erl.
vaxtatekjur, tekjur af
erl. sendiráðum o. fl. .. 32.6
Þegar þetta allt er gert upp
nemur greiðsluhalli við útlönd
23.7 millj. kr. á árinu 1954.
Þessi halii hefir verið jafnað-
ur með óafturkræfri efnahags-
aðstoð 12.5 milj. kr. og erlendum
lántökúm, sem að frádregnum
afborgunum námu 29.1 millj. kr.
en á hinn bóginn jukust erlend-
ar innstæður bankanna um 12.4
milij. kr.
SKIPTING GJALDEYRIS-
SÖLUNNAR
Að sjálfsögðu gefur þetta yfir-
lit um gjaldeyrissöluna ekki ná-
kvæmlega sömu niðurstöðu og
innflutningsskýrslur Hagstof-
unnar, því að óhjákvæmilega
verða alltaf nokkrar tilfærslur
milli ára. Vörur eru í mörgum
tilfellum greiddar fyrir áramót,
en ekki tollafgreiddar fyrr en á
næsta ári. Af þessu er augljóst,
að skýrslur Hagstofunnar um
innflutning til landsins og skýrsl-
ur bankanna um gjaldeyrissölu
geta aldrei orðið nákvæmlega
samhljóða. Hinsvegar virðist það
augljóst af því, sem ég áður hef
sagt, að um % af heildar-inn-
flutningi landsmanna á árinu
1954 hafi verið frílistavörur.
Eggert Kristjánsson
flytur ræðu sína.
sement og kornvörur, sem áður
voru að mestu keyptar fyrir
E.P.U. eða dollara-gjaldeyri.
Önnur stærstu vöruskiptalöndin
eru Finnland og Tékkóslóvakía.
Eins og á siðastliðnu ári var
gjaldeyrissalan gegn leyfum
mjög há á vöruskiptalöndin, sem
aftur stafar af því, að margar
þessar vörur eru háðar leyfis-
veitingum einmitt til þess, að
hægt sé að beina kaupum á þeim
til þessara landa.
SALA BÁTAGJALDEYRIS
Sala á bátagjaldeyri skiptist
hinsvegar þannig, milli gjald-
eyrissvæða:
E. P. U.-lönd ...... 49.1%
Dollaralönd ........ 28.4%
Vöruskiptalönd ..... 22.5%
marz og til april-loka síðast'iðin, ( vonum, hvernig stendur á þess-
valdi þar lang mestu um. Á því
tímabili stöðvaðist nálega öll
framleiðsla á útflutningsvörum
hér í Reykjavík og nágrenni. Af
þeim orsökum verða útflutnings-
verðmæti þjóðarinnar miklu
minni á yfirstandandi ári en ella
hefði orðið. Á sama tíma stöðvað-
ist útflutningur til stórkostlegs
óhagræðis.
Verkfallinu lauk þannig, að
samið var um miklar kauphækk-
anir, sem nú hafa náð, eða hljóta
að ná til allra stétta hvarvetna
á landin'u. Þejsar kauphækkanir
hafa svo aftur leitt af sér verð-
hækkanir og hækkun framleiðslu
kostnaðar á nálega öllum svið-
um. Mér sýnist sem nýrri verð-
hækkunaröldu hafi verið hleypt
af stað, sem líkleg sé til þess að
kippa fótum undan því jafnvægi
í efnahagsmálum, sem þjóðin
hefir búið við síðustu árin. Þær
kauphækkanir, sem samið var
um á þessu ári, hafa svo aftur
kallað á meira erlent vörumagn
til notkunar innanlands og eru
því veigamikill þáttur í hinum
óhagstæða verzlunarjöfnuði.
ari miklu lánsfjáraukningu á
fyrrgreindu tímabili? Að sjálf-
sögðu dreifist útlánsaukningin á
marga atvinnuvegi, en það er
æskiiegt, að jafnan lægju fyrir
sem greinilegastar upplýsingar
um skiptingu útlána til hinna
ýmsu greina atvinnulífsins. Mér
sýnist, að þróun peningamálanna
sé að mörgu leyti varhugaverð,
það sem af er þessu ári.
VERÐLAGSÁKVÆÐI
Þegar verðlagsákvæðin voru
að verulegu leyti afnumin fyrir
nokkrum árum síðan, stóðu von-
ir til þess, að haldið yrði áfram
á þeirri braut, þegar nægar vöru-
birgðir hefðu safnazt í viðkom-
andi vöruflokkum. Þetta hefir
hinsvegar ekki komið til fram-
kvæmda og ákvæðin hafa hald-
izt óbreytt um þriggja ára skeið,
þrátt fyrir margvíslegar út-
gjaldahækkanir, sem orðið hafa
á undanförnum árum, svo sem
á kaupgjaldi, húsaleigu o. fl. Nú
síðast hefir kaup verzlunarfólks
hækkað eins og annara launbega
í landinu. Kom sú hækkun til
Á árinu 1954 jókst útflutningur frá 0g með L aPríl
landsmanna all verulega og það
Samtals 100%
GJALDEYRISSALAN Á
VÖRUSKIPTALÖNDIN
Ég hef einnig athugað, hver
er hlutdeild vöruskiptalandanna
í gjaldeyrissölunni fyrir almenn-
ar frílistavörur, bátagjaldeyris-
vörur og vörur gegn leyfum. Þær
niðurstöður eru sem hér segir:
Fyrir alm. frílistavörur 35.f)%
Fyrir bátagjaldeyrisvörur 22.5%
Fyrir leyfisvörur ..... 35.8%
Þessar tölur tala skýru máli í
sambandi við utanríkisverzlun
íslendinga, sem sé að þrátt fyrir
þá staðreynd, að verzlunin í
heiminum verður frjálsari með
hverju árinu sem líður, þá eru
viðskiptasamningar mjög þýð-
ingarmiklir í utanríkisverzlun- ,
inni og viðskipti íslendinga við j a,..mof' _ S3aldeyrisað
vöruskiptalöndin hafa farið
mjög vaxandi undanfarin 2 ár.
í þessu sambandi má sérstak-
iega benda á viðskipti okkar við
Rússland, sem er orðið næst-
stærsta viðskiptaland íslendinga.
Þau viðskipti hafa gengið greið-
lega og verið okkur hagstæð, þar
Af heildargjaldeyrissölunni
komu hinsvegar 33.4% á vöru-
skiptalöndin, sem er allmiklu
hærra en á árinu 1953.
UTANRÍKISVERZLUNIN OG
GJALDEYRISAFKOMAN 1955
Ég hef reynt að draga fram
sem gleggsta mynd af gjaldeyr-
issölunni á árinu 1954, en vegna
þess hve langt er liðið á yfir-
standandi ár, finnst mér óhjá-
kvæmilegt að víkja að nokkru
að utanríkisverzluninni og af-
komunni á þessu ári.
Innflutningurinn fyrstu 7 mán
uði þessa árs nam 643.5 millj.
króna á móti 618.5 milljónum
kr. á sama tíma í fyrra. Útflutn-
ingurinn á sama tíma í ár nemur
hinsvegar aðeins 437.5 milljónum
kr. á móti 451.3 millj. kr. á sama
tíma á síðastliðnu ári. Vöru-
skiptajöfnuðurinn er því óhag-
stæður um 206.1 millj. kr. fyrstu
7 mánuði þessa árs á móti 167.2
millj. kr. á sama tíma á síðast-
liðnu ári.
Á sama tíma er aðstaða bank-
anna út á við all miklu verri en
á síðastliðnu ári. Þannig námu
í lok júlí gjaldeyrisskuldir þeirra
umfram inneign 84.6 millj. kr.
skapaði grundvöllinn fyrir hag-
stæðri afkomu á síðastliðnu ári.
Útflutningsframleiðslan er lífæð
þjóðarinnar og ákveður að veru-
legu leyti, hverjar raunveruleg-
ar tekjur hennar eru. Það er
hinsvegar ástæða til þess að ótt-
ast, að nýafstaðnar kauphækk-
anir skapi útflutningsframleiðsl-
unni erfið starfsskilyrði og hún,
af þeim ástæðum, dragist saman.
Kauphækkanirnar hljóta einnig
óhjákvæmilega að stórhækka út-
gjöld ríkis og bæja, sem aftur
leiðir af sér hallarekstur og
nýja verðbólgu, nema dregið sé
verulega úr fjárfestingu og
opinberum framkvæmdum.
LÁNSFJÁRSKORTURINN
Eins og á undanförnum árum
hefir lánsfjárskorturinn verið
verzlunarstéttinni fjötur um fót.
Það hefir verið farið inn á þá leið
í auknum mæli að heimta mjög
háar fyrirframgreiðslur í sam-
bandi við opnun ábyrgða- og
gjaldeyrisloforða. Raunverulega
má segja, að þetta sé gjald, sem
verzlunarstéttin verður að inna
síðastliðnum.
Verzlunarstéttin hefir sent rök
stutt erindi til verðlagsyfirvald-
anna og farið fram á, að gild
andi ákvæðum yrði breytt til
hækkunar í hlutfalli við aukinn
verzlunarkostnað. — Verzlunar-
stéttin hlýtur eins og aðrar stétt-
ir þjóðfélagsins að eiga rétt á því
að fá sanngjarna greiðslu fyrir
sín störf. Það er því í hæsta máta
merkilegt, að þetta erindi skuli
ekki hafa fengið afgreiðslu. Ég
beini því til þeirra aðila, sem
ráða framkvæmd verðlagsmál-
anna, að verzlunarstéttin getur
ekki lengur sætt sig við þessa
málsmeðferð.
SKATTAMÁL
Eitt af þeim málum, sem mik-
ið hafa verið rædd á síðustu aðal-
fundum Verzlunarráðs íslands og
innan stjórnarinnar eru skatta-
máiin. Snemma á árinu 1954 boð-
aði núverandi ríkisstjórn, að síð-
asta Alþingi myndi leysa skatta-
málin, þ.e.a.s. að ganga frá setn-
ingu laga um skattgreiðslu fé-
laga, þannig að þau kæmu til
framkvæmda við álagningu
skatta á árinu 1955 Því miður
af hendi til þess, að frelsi geti tókst ekki að leysa þessi mál á
haldizt í innflutningsverzluninni,
en þessi aðferð, þ.e að heimta
háar fyrirframgreiðslur samfara
lánsfjárskortinum, leiðir óhjá-
kvæmilega af sér samdrátt í inn-
síðasta Alþingi, en ákvæðin um
20% iækkun á sköttum félaga
giltu áfram. íslenzkir atvinnurek
endur vænta þess, að staðið verði
við gefin fyrirheit um setningu
flutningsverzluninni. Hinsvegar nýrra skattalaga, enda munu allir
orkar það ekki tvímælis, að hér j sammála um, að útilokað sé að
hefir verið gengið of langt í ýms- j slá lausn þessara mála á frest.
um vöruflokkum, t.d. þar sem Vænti ég, að þessi aðalfundur
innflutningur og neyzla er í j Verzlunarráðs íslands ítreki
Enginn flytur j fyrri samþykktir sínar varðandi
föstum skorðum.
■ stöðu um 3 milljónir kr. á sama
tíma á síðastliðnu ári.
Á árinu 1953 var talið, að ca. sem Rússar hafa selt okkur vör-
67.1% af heildarinnflutningiur eins og t. d. olíur, benzín,
HVER ER ASTÆÐAN FYRIR
VERSNANDI GJALDEYRIS-
AFKOMU 1955?
Menn spyrja að vonum, hver
sé ástæðan fyrir versnandi gjald-
eyrisafkomu á yfirstandandi ári?
Til þess liggja vafalaust margar
inn nema eðlilegt vörumagn a
hverjum tíma af vörum éins og
t.d. kornvörum, kaffi og sykri,
svo að nokkuð sé nefnt.
Sérstaklega tel ég það mjög
varhugavert að heimta háar fyr-
irframgreiðslur á vöruskipta-
löndin. Það er staðreynd, að við
þurfum einmitt að örfa við-
skiptin við þessi lönd, en slíkar
fyrirframgreiðslur hljóta óhjá-
kvæmilega að draga úr viðskipt-
lausn skattamálanna.
NIÐURLAG
Ég ætla ekki að rekja eða ræða
sérstaklega hin margvíslegu störf
Verzlunarráðs íslands á síðast-
liðnu ári. Um þau verður eins
og venja er, flutt sérstök skýrsia
hér á þessum fundi, en í sam-
bahdi við störf ráðsins vil ég sér-
staklega minnast þess, að Helgi
Bergsson, sem starfað hefir ó-
unum, því að alla jafnan tekur slitið hjá Verzlunarráði íslands
vöruafgreiðsla frá þessum lönd-
um lengri tíma en frá E.P.U.- eða
dollarasvæðinu. Með tilliti til
þessara staðreynda ætti að draga
verulega úr eða afnema með öllu
fyrirframgreiðslur í sambandi
við vörukaup frá ákveðnum vöru
skiptalöndum.
í sambandi við lánsfjárskort
síðan 1940, þar af sem skrifstofu-
stjóri ráðsins frá ársbyrjun 1943,
hefir nú samkvæmt eigin ósk
hætt störfum frá o£ með 1. ágúst
síðastliðnum. Ég vil nota þetta
tækifæri til þess, í nafni Verzl-
unarráðs íslands, að þakka hon-
um fyrir allt það mikla og óeigin-
Frh. á bls. 12.