Morgunblaðið - 23.11.1955, Blaðsíða 8

e
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 23. nóv. 1955
tfrgisitMaMfc
Úíg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigor.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlandi.
í lausasölu 1 króna eintakið.
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Hömlur a myndun auðhringa
HINN 1. nóv. s. 1. steyptist ein
af farþegaflugvélum bandaríska
flugfélagsins United Airlines til
jarðar í Colorado í Bandaríkjun-
um. Mikill grunur lék á því, að
hér væri um skemmdarverk að
ræða — og var 25 þús. dollurum
heitið þeim, er upplýst gæti
málið.
Með flugvélinni fórust 44
manns — og nú hefur komið í
ljós, að tímasprengju hafði verið
ÞING Sambands imgra Sjálf- al þessarar litlu þjóðar. Og hags- komið fyrir í flugvélinni.
stæðismanna, sem haldið var munum almennings mun vissu- j Handtekinn hefur verið í því
fyrir skömmu í Hafnarfirði gerði lega ekki verða betur borgið með
margar og athyglisverðar álykt- einokun verzlunarinnar af hálfu
anir um þjóðmál og einstök hags- eins voldugs auðhrings en með
munamál landsmanna. Meðal frjálsri samkeppni um viðskipti
þeirra fjallaði ein um starfsemi fólksins milli félagsverzlunar og
auðhringa. Samþykkti þingið, að einstaklingsverzlunar.
settar skyldu hömlur á myndun-
auðhringa í þjóðfélaginu og það
tryggt, að allur þjóðnýtur atvinnu
rekstur skuli njóta jafnrar að-
stöðu.
Ályktun þessi er vissulega
hin athyglisverðasta. í mörg-
um löndum hefir verið sett
Iöggjöf til þess að hindra starf-
semi auðhringa. Er tilgangur
hennar fyrst og fremst sá, að
hindra að samsteypa stór- . <
fyrirtækja sé notuð til þess að , IGIOglll
Þegar við þetta bætist, að
pólitískur flokkur hefir notað
þessi samtök samvinnumanna
á ósvífinn hátt til framdráttar
klíkuhagsmunum sínum, verð-
ur auðsætt út á hve hála braut
er komið í þessum efnum.
Árás á samvinnu-
sölsa undir sig óeðlileg áhrif í
efnahagslífi þjóðanna og
skapa voldugum auðhringum
einokunaraðstöðu.
Hér á íslandi hefir til þessa
ekki verið mikil hætta á að slíkir
auðhringar mynduðust. Þjóðin
hefir ráðið yfir litlu fjármagni
og stórfyrirtæki hafa varla nokk-
ur verið til. En upp á síðkastið er
þó nokkuð tekið að brydda á ein-
okunarhneigð hjá stærsta verzl-
unaraðila landsins. Ræðir þar um
Samband íslenzkra samvinnufé-
laga. Af þess hálfu og þess stjórn-
málaflokks, sem hefir misnotað
það í pólitísku augnamiði hefir
því verið haldið fram af miklu
offorsi, að takmarkið í verzlunar-
málum landsmanna ætti að vera
aðeins ein verzlun í hverju hér-
aði. Alla samkeppni um viðskipti
fólksins bæri að kæfa.
Úr hörðustu átt
Það kemur vissulega úr hörð-
ustu átt þegar hafizt er handa um
það að nota samvinnufélögin til
þess að koma á einokun í verzl-
un og viðskiptum. Þau voru eins
og kunnugt er stofnuð til þess að
bæta verzlunarástandið, aflétta
einokun erlendrar selstöðuverzl-
unar. Er það staðreynd, sem ekki
verður sniðgengin, að þau áttu
ríkan þátt í því, ásamt íslenzkri
kaupmannastétt, að færa verzl-
unina inn í landið og skapa þjóð-
inni hagstæðari verzlun.
En nú hafa Framsóknarmenn
lýst yfir þeirri stefnu, að ein
verzlun eigi að vera í héraði
hverju. Samkeppni um viðskipti
fólksins sé beinlínis skaðleg.
Undir þessu kjörorði ætluðu
Framsóknarmenn að kæfa
sviðum efnahagslífsins. Gegn
myndun þeirra verður að
vinna, eins og ungir Sjálf-
stæðismenn benda á í sam-
þykkt sinni.
Hvað gerir Þjóðvörn
sambandi ungur maður, Graham
að nafni, sem játaði þegar á sig
verknaðinn. Graham er aðeins 23
ára, en hefur samt komizt undir
manna hendur áður. Hann sat
fyrir nokkru í fangelsi fyrir ó-
löglega sölu áfengis — og svo var
hann nýlega fundinn sekur um
mikla ávísanafölsun.
ALÞÝÐUFLOKKURINN og • ♦ •
Framsókn hafa boðið „Þjóðvarn- þó ag afbrotaeðlið sé vissulega
arflokknum" bandalag við næstu ríkt j Graham — þá vöktu ekki
kosningar. Þjóðvöm hefur hvorki fyrir honum nein fjöldamorð í
svarað játandi né neitandi enn- þetta skipti. Hann ætlaði aðeins
þá. Hún á úr mjög vöndu að ag homa móður sinni fyrir katt-
ráða. Á hún að gera bandalag við arnef — 0g fannst þetta heppi-
legasta leiðin til þess.
tvo „hernaðarflokka“ eða á hún
að halda beinu striki áfram í
baráttu sinni. Klókustu menn
flokksins telja að hún eigi að
slá úr og í, látast hafa mikinn
áhuga á samstarfi „lýðræð-
issinnaðra
• ♦ •
Svo var mál með vexti, áð móð-
ir hans hafði hlaupið undir bagga
með honum, þegar hann var sek-
ur fundinn um víxlafalsanirnar,
Hafði hún greitt fyrir hann mik-
inn hluta upphæðarinnar, sem
honum hafði græðst á fölsunum
sínum — og stytt þannig til muna
fangelsissetu hans.
Samkomulagið var samt ekki
enda þótt hún ætli sér alls ekki
að ganga í kosningabandalag við
framsókn og krata. Ef hún geri
það sé tilvera hennar í bráðri
hættu.
Þessir menn minnast reynslu , , _ . . , , „ , .
Alþýðuflokksins af samvinnunni UPP f það b/z a' bvl að kerlmgin
við hina rosknu maddömu. Hún var farin að skaprauna sym sm-
myndun nýs samvinnufélags í hafði nær því riðið flokki jafn- _________
einu sveitahéraði landsins. For | aðarmanna að fullu. Sá flokkur,
göngumenn þess voru hund-. sem framsókn leggur ást sína á,
eltir og níddir í Tímanum a ser naumast viðreisnar von.
mánuð eftir mánuð. En fólkið Mörgum Alþýðuflokksmönnum
í héraðinu sinnti ekki þessum finnst það nú orðið óhugnanlegt, r|lf_|f
ieiðbeiningum Tímans. Það hve bliðmálgur Tíminn er orð- SlYlK SICðYlYrfð!Sðil
taldi hagsmunum sínum betur inn í garð flokks þeirra. Óttast baNDALAG
þeir afleiðingar þessara atlota
ekki minna en klofninginn í
flokknum. Sætir það vissulega
engra furðu.
„Þjóðvarnarmenn" byggja von-
ir sínar um áframhaldandi gengi
borgið með því að hafa tvær
verzlanir í héraði sínu
Viija lislamanna-
íslenzkra lista-
fjffucfuéfin jórót og 44 fétuót
Sd udóf^urinn jundi
um með kröfum um endur-
greiðslu fjárins.
• ♦ •
Þegar hún svo skyndilega fékk
þá hugmynd, að skreppa norður
til Alaska og heimsækja dóttur
sína — þá fékk Graham líka
snjalla hugmynd. Hann ætlaði
sem sé að slá þrjár flugur í einu
mn
Graham var ákveðinn í því, að
koma tímasprengju fyrir í flug-
vélinni og hóf undirbúning þess
löngu áður en móðir hans lagði
af stað. Kom hann sprengiefni
fyrir í sambandi við rafkveikju
— og vafði það haglega saman í
böggul, sem hann kom fyrir í
ferðatösku móður sinnar — þeg-
höggi. — Koma sprengju fyrir í ar hún lagði af stað. Hann fylgdi
flugvélinni — losna þar við móð-
ur sína fyrir fullt og allt — líf-
tryggja hana áður og nota síðan
peningana til þess að greiða eft-
irstöðvarnar af sektinni
losna jafnframt við að greiða
móður sinni peningana til baka.
Tímamenn munu að sjálfsögðu
kalla þessi umtnæli „árás á sam-
vinnufélögin". Það hefir alltaf
verið háttur hans og herbragð
þegar pólitísk misnotkun sam-
vinnufélagsskaparins hefir verið
vítt. En almenningur í landinu
sér, að hér er fyrst og fremst um
eðlilega aðvörun að ræða gegn
spillingu, sem er að skapast í
þjóðfélaginu.
Myndin var tekin þegar Graham '
Á fslandi er ekkert rúm fyr- var handsamaður. Skyldi honum
ir volduga auðhringa, sem ekki vera jafn umhugað um að
skapa sér einokunaraðstöðu til losna við hlekkina, og honum var ,
þess að drotna á einstökum nm móður sína?
Á þessu sést að Graham hefur
ekki borið sérstaklega hlýjan hug
til móður sinnar. Þegar hann var
þriggja ára lézt faðir hans — og
hafði þá móðirin sent hann á
munaðarleysingjahæli — en þar
var hann til 15 ára aldurs. Þá
yfirgaf hann hælið — og flutti
á ný til móður sinnar, sem þá
hafði gifzt að nýju. Nú síöustu
árin hafa þau mæðginin rekið
veitingahús í sameiningu — en
ávallt hefur verið grunnt á því
góða milli þeirra.
• ♦ •
En sögunni víkur aftur að at-
burðunum, sem hér um ræðir.
móður sinni á flugstöðina og
fylgdist gaumgæfilega með, er
hún lét skrá farangurinn. Ekk-
ert kom fyrir — og taskan komst
og , heilu og höldnu út í flugvélina.
• ♦ •
En Graham gerði axarskaft,
sem kollvarpaði öllum áformum
hans. Þegar hann borgaði trygg-
ingargjaldið fyrir móður sína at-
hugaði hann ekki að láta hana
skrifa undir skjalið. Þar með fékk
hann líftrygginguna ekki greidda,
þegar allt var um garð gengið.
Nú situr Graham í fangelsi og
býður dóms. Hann hefir svift 44
menn lífinu — einungis til þess
að losna við nöldur móður smn-
ar — og koma sér úr skuldum.
Efalaust verður honum ekki geð-
felldari hin djúpa þögn innan
veggja fangelsisins en hávaða-
samt jag móðurinnar — og
ekki er að vita nema dagar hans
séu brátt taldir.
VeU andi óLrifar:
YLIR ber, þá byrgist sólin.
Brosa stjörnur, koma jólin.
slæpingja og skipbrotsmenn stór
I borgarlífsins. Og svo er þessi tón-
Já, jólamánuðurinn er genginn mennt kynnt með fjálgleik eins
í garð. Skammdegið verður æ I
svartara, og nú er rúmur mánuð-
ur til hátíðarinnar sjálfrar. Því
miður er það orðið svo, að allt
það vafstur, sem fylgir undirbún-
ingi jólanna, er orðið svo rnikil-
fenglegt, að boðskapur sjálfrar
hátíðarinnar hverfur í skuggann.
Upp úr miðjum nóvember — um
það leyti sem „Ýlir ber“ — tekur
fullorðna fólkið að vandræðast
yfir jólagjöfum, væntanlegum
veizluhöldum og fjölskylduboð-
um og ann sér engrar hvíldar í
öllu amstrinu, svo að margir eru
of þreyttir á jólahátíðinni til að
njóta hennar sem skyldi. „Jólin
— hátíð birtu og ljóss — ættu
raunverulega fyrst og fremst að
véra hátíð hvíldar og heimspeki-
legrar og kristilegrar íhugunar",
sagði ungur — en hugsandi —
maður við mig á dögunum. Þetta
eru orð að sönnu, og þeir eru
margir, sem eru honum sammála
— en fjöldinn stefnir í aðra átt
og minnihlutann skortir vilja-
þrek til að sækja gegn straumn-
um.
Jazz í morgunútvarpinu.
VELVAKANDA hefir borizt
bréf frá „Árrisulum", sem
deilir hart á Ríkisútvarpið fyrir
að bjóða hlustendum upp á „svo-
Háskaleg stefna
í samvinnufélögunum er fólk , i0go a
úr ölium stjórnmálaflokkum. ! a tvennu Annars vegar a atkvæð ^ rikissj6ð. og að
Samvinnustefnan á ríkan hljom- nnl framsokn, hins vegar a f ig é fti eriencjum fordæm-
grunn í öllum stéttum þjóðfélags- fylgistaPl kommumsta. Þeir gera
pqti linpf nn nf nair rínnrtn i Izaom
manna leyfir sér virðingarfyllst nefnd dægurl°g 1 tima,°g «tima
að ítreka fyrri áskorun sína um ~ ”lafnvel i morgunutvarpmu
að hæstvirt ríkisstjórn og hið Sellur skeraudl iazzinn: Tl1 hvers
háa Alþingi vilji hlutast til um er *tlazt? Að menn , fai ser snun-
að skattar og útsvör séu ekki mf’ um lelð og þeir risa ur
lögð á listamannastyrki þá, sem
ins. Það er því vissulega háska-
leg stefna, sem Framsóknarflokk-
urinn hefir tekið upp og l}>erst
fyrir, að ætla sér að léíða starf-
semi heilclarsamtaka samvinnu-
manna inn á braut einokunar og
auðhringsskipulags. Slíkt hátta-
lag mun ekki verða vinsælt með-
sér ljóst, að ef þeir ganga í kosn-
ingabandalag við krata og fram-
sókn verði vinningsmöguleikar
þeirra miklu minni.
um þar um.
rekkju? Ekki er í þessu örvun
eða hvatning til að ljúka ærlegu
dagsverki, manndáð né stælandi
kraftur, hvers vegna er fólki þá
á
Ennfremur leyfir Bandalagið boðið upp á þetta innantóma
sér eindregið að mæla með því heimskulega væl a morgnana?
að framlög einstaklinga og stofn-' Ónéitanlega kemur þetta ekki
! ana til menningar- og landkynn- heim og saman við allt annað tal
Það er því engin furða þótt ingarmála séu frádráttarhaéf við útvarpsins okkar um þjóðlegaí
Þjóðvöm tvístigí frammi fyr- álagningu skatts og útsvárs ,og mennihgu! Jaz2inn á heima Í næt-,
ir bandalagsboðum þessara að í þeim efnum verði líka farið urklúbbum, hánn er nokkurs kon-
flokka. eftir erlendum fordæmum. ar „korriró“ fyrir eirðarlausa
og hér væri um að ræða raun-
veruleg verðmæti úr heimi tón-
listarinnar.
Samt sem áður er ekkert við
þvi að segja, að dægurlög séu
leikin í hófi og á hæfilegum tíma
dags — en fyrr er fullt en út af
flóir."
Sínum augum lítur hver á silfr
ið, og munu allir ekki á eitt sáttir
í þessu efni.
M'
„Enskir sunnudagar“.
ARGIR íslendingar, er dvalið
hafa í Englandi, hafa borið
sig illa yfir því, „að það væri
aldrei hægt að gera neitt í Eng-
landi á sunnudögum“, en þar eru
svo sem kunnugt er flestir
skemmti- og veitingastaðir —
aðrir en matsölustaðir — lokaðir
á sunnudögum. Ég hefi Englend-
inga grunaða um, að þessi sigur
beri ekki aðeins vott um ræktar-
semi við boðorðið „Halda skaltu
hvíldardaginn heilagan" — held-
ur liggi hér einnig skynsamleg
hugsun að baki. Það væri ráð, að
við íslendingar tækjum þá til
fyrirmyndar í þessu efni — brun-
in væri þá léttari á mörgum á
mánudagsmorgnum.
c_^s«crs^_3
MerklS.
klæSbr
UndlS.