Morgunblaðið - 26.11.1955, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 26. nóv. 1955
orgimMaM!)
Útg.: H.f. Arvakur, Reykjavlk.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmáiaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vignt,
Lesbók: Ámi Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjóm, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlanda.
í lausasölu 1 króna eintakið.
ÚR DAGLEGA LIFINU
ftrýmiog hersbólníbnðanna
og tillögnr Sjdlístæðismanna
SJÁLFSTÆÐISMENN hafa lagt
fram ýtarlegar tillögur og á-
ætlanir um útrýmingu herskála-
ibúða og annarra óhæfra íbúða i
bænum.
Þessar tillögur em annars veg-
ar miðaðar við þá þörf, sem nú er
fyrir hendi og hans vegar við þá
möguleika til fjáröflunar, sem
byggja má á. Einnig er höfð hlið-
sjón af hinum stórkostlegu bygg-
ingarframkvæmdum, sem ein-
staklingar hafa nú með höndum í
bænum. Aldrei í sögu bæjarins,
hafa í einu verið jafn margar
íbúðir í smíðum og nú. Þegar
bæjarfélagið hugsar fyrir fram-
kvæmdum á sviði bygginga verð-
ur að hafa í huga, að ekki má
spilla fyrir því, að þessar bygg-
ingar geti komizt upp. Ef slíkt
tillit væri ekki tekið mætti búast
við, að ýmsir einstaklingar kæmu
húsum sínum ekki upp vegna þess
skorts á mannafla, sem nú er
ríkjandi og fyrirsjáanlega verð-
ur, á næstu árum.
Áætlun Sjálfstæðis-
manna
Samkvæmt tillögunum er ráð-
gert að bæjarstjórn Reykjavíkur
stofni til byggingar 600 íbúða og
verði þær tveggja, þriggja og
fjögurra herbergja. Byggðar
verði 272 tveggja herbergja íbúð-
ir, 158 þriggja herbergja og 170
fjögurra herbergja íbúðir. Áætl-
aður hraði byggingarframkvæmd
anna er þessi:
1. Nú þegar eru í byggingu 108
íbúðir, fjögurra herbergja í
tveggja hæða raðhúsum við
Bústaðaveg.
2. Byrjað verði á næsta éri á
byggingu 184 íbúða — 124
tveggja herbergja, 24 þriggja
herbergja og 36 fjögurra her-
bergja.
3. Árið 1957 verði byrjað á bygg
ingu 198 íbúða, 100 tveggja
herbergja, 72 þriggja her-
bergja og 26 fjögurra her-
bergja. |
4. Árið 1958 verði hafin bygging
110 íbúða, 48 tveggja her
bergja, og 62 þriggja her-
bergja.
Stærðir íbúðanna eru með hlið-
sjón af því hve stórar þær fjöl-
skyldur eru, sem í herskálunum
búa, en í áætluninni er gert ráð
fyrir eftirfarandi tegundum
íbúða: i
1. 4 herbergja íbúðum í tveggja
hæða raðhúsum við Bústaða-
veg, 86 ferm.
2. Tveggja og þriggja herbergja
íbúðum í fjögurra hæða fjöl-
býlishúsum í Hálogalands-
hverfi, 61,5 ferm. og 72,5 ferm.
3. Tveggja herbergja smáíbúð-
um í einnar hæðar raðhúsum
austan við Skipasund, 50
ferm.
Andstæðingar Sjálfstæðis-
manna reyndu fljótlega að gera
tillögur þeirra tortryggilegar. Það
var óðara farið að hrópa um nýja
„Höfðaborg“.
Út af „Höfðaborgar“-grýlu
þeirra kommúnista og Fram-
sóknarmanna er það að segja
að þau hús, sem Sjálfstæðis-
menn vilja láta byggja eru
traust og varanleg hús, sem
allir geta verið fullsæmdir af.
Hér er ekki um að ræða timb-
'urbyggingar á borð við „Höfða ;
borg“, sem aidrei var ætlað
að standa nema takmarkaðan
tíma, heldur varaniegar bygg-
ingar úr steinsteypu.
Herskálaíbúðirnar
voru örþrifaráð
Það eru ekki Sjálfstæðismenn,
sem skapað hafa vandamál
bragganna en það eru Sjálfstæð-
ismenn, sem verða að leysa þau
og að því miða tillögur þeirra.
Eins og mönnum er í fersku
minni var aðstreymið til Reykja-
víkur á stríðsárunum og fyrstu
árunum eftir stríð óstöðvandi og
óviðráðanlegt. Þeir, sem fyrir
voru í Reykjavík höfðu ekki und-
an að byggja yfir alla hina miklu
og óvæntu fólksfjölgun og af því
skapaðist það, að fjöldi manns tók
herskálana til íbúðar, þó slíkt
væri örþrifaráð Gegn þessu varð
ekki spyrnt, eins og þá stóð á, en
öllum var ljóst, að tjaldað var
til einnar nætur. Sú nótt er nú
að líða eða liðin og er nú ekki
annað fyrir dyrum en að byggja
verður varanlegt íbúðarhúsnæði
í stað hinna fallandi herskála.
Óumflýjanleg nauðsyn
Þegar litið er nú á byggingar-
framkvæmdir í Reykjavík eru
þær svo gííurlegar að vandséð er
að bæjarbúar geti risið undir
öllu meira átaki í bráð. Það er
rétt, sem bent hefir verið á að
það fjármagn, sem nú er verið að
leggja í hús og íbúðir af alls kon-
ar stærðum og gerðum, sé svo
míkið að slíkt hafi ekki áður
þekkst og sé vandséð hvernig
það geti meira orðið. En hvað
sem um þetta má segja, má öllum
vera ljóst að ekkert undanfæri
er að útrýma herskálunum á
næstu árum. Það er nauðsyn, sem
með engu móti verður umflúin.
Tími bragganna er liðinn og hús
verður að byggja í þeirra stað.
Réttmætar athugasemdir
um alltof mikla fjárfestingu
verðá að víkja til hliðar fyrir
þeirri staðreynd að braggarn-
ir, sem eru afleiðing af fólks-
flutningum stríðsáranna,
verða að hverfa af þeirri ein-
földu ástæðu að þeir geta ekki
öllu lengur verið mannabú-
staðir og sumir eru búnir að
vera það of lengi.
Vel nndirbúið mál
Sjálfstæðismenn hafa kapp-
kostað að vanda tillögur sínar
og áætlanir í byggingarmálunum.
Þar ber tvo menn einna hæst, þá
Jóhann Hafstein bftr. og Gísla
Halldórsson arkitekt, sem hvor á
sínu sviði hefir lagt fram mikið
og verðmætt starf. Nú tekur það
við að framkvæma þessar tillög-
ur en mikið veltur á að þær áætl-
anir, sem gerðar hafa verið, fái
staðizt. Fjöldi fólks bíður nú og
hefir beðið lengi eftir nýjum og
betri húsakynnum. Fyrir rás at-
burðanna hefir það um nokkurt
árabil orðið að búa við verri skil-
yrði en æskilegt er.
Braggaíbúðirnar eru þessu
fólki ekki samboðnar og þær
eru heldur ekki samboðnar
höfuðstaðnum, þegar á heild-
ina er Iitið. Þegar herskálarn-
ir hverfa verður Reykjavík
orðin enn heilnæmari og bjart
ari borg, en þannig vilja Sjálf-
stæðismenn að hún sé og haldi
áfram að vera í sífelit ríkari
mæli.
EINS OG kunnugt er af fréttum,
gerði brazilíski herinn uppreisn
í s.l. viku undir forystu Lott
hershöfðingja. Steypti hann for-
seta landsins úr stóli og gerðist
sjálfur æðsti maður landsins, en
daginn eftir byltinguna var ann-
ar maður, Ramos þingforseti,
gerður að forseta.
Menn hafa verið að velta því
fyrir sér hvers konar sviftingar
hér hefur verið um að ræða, og
er ekki úr vegi að líta ögn aftur
í tímann og athuga hvað legið
hefur að baki þessara bola-
bragða.
★ ★ ★
HINN 24. ágúst árið 1954 framdi
þá ný fráfarinn forseti landsins,
Vargas, sjálfsmorð. Vargas hafði
verið heitur jafnaðarmaður og
ekki vel þokkaður af yfirvöldum
hersins — og höfðu þau neytt
hann til þess að segja af sér
skömmu áður.
Tók þá Filho varaforseti við
forsetaembætti. Fyrir skömmu
fóru svo fram forsetakosningar.
nr merm
J) i3razitím ócítu jo
í joróetaótöli á jrem clöcjum
í þeim kosningum stóð baráttan
milli Tavora, sem var studdur
af hernum, og Kubitschek, en sá
naut fylgis jafnaðarmanna. —
Kubitschek er vinsæll meðal
flokksmanna sinna og sagður
lærisveinn Vargas.
★ ★ ★
KOSNINGARNAR fóru á þann
veg, að jafnaðarmenn reyndust
sterkari, og var Kubitschek kjör-
inn forseti landsins, og skyldi
hann taka við embætti í n.k.
janúarmánuði. Skömmu siðar
veiktist Fihlo forseti og var þá
forseti neðri deildar þingsins —
Luz að nafni — skipaður forseti
þar til hinn nýkjörni forseti
| skyldi taka við embætti.
| Mikil óánægja ríkti meðal
hersins út af úrslitum kosning-
anna. Óttazt var að herinn stofn-
aði til byltingar eða viðhefði ein-
jhver önnur ráð, til þess að koma
; í veg fyrir að Kubitschev gæti
á sínum tíma tekið við forseta-
embætti.
Þá var það sem yfirmaður
landhersins Lott, greip til sinna
ráða og stofnaði til byltingar með
aðstoð landhersins, til þess að
lLU andi áLnjar:
ROSKIN kona“ gerir fram-
komu leigubílstjóra að um-
talsefni í bréfi sínu: „Ég er ein
af þeim, sem engan bílinn eiga og
nota því þjónustu leigubílstöðv-
anna mikið. Ekki er hægt að neita
því, að þjónustan er mjög mis-
jöfn — og óhjákvæmilega hlýtur
viðskiptavinurinn að dæma bíla-
stöðina eftir bílstjórunum, sem
þar vinna. Það er heldur óalgengt,
að bílstjórnarnir ómaki sig til að
opna bílhurðina — og það, sem
okkur gamla og gigtveika fóik-
inu þykir hvað verst, þeir keyra
oft burt í miklum skyndingi —
jafnvel þó að farþegarnir séu
tæplega sloppnir út úr bílnum.
En þetta er engu að síður mjög
misjafnt, og mér brá mjög þægi-
lega við á dögunum, er ég kom
út úr dyrunum heima hjá mér
eftir að hafa pantað leigubíl. Bíl-
stjórinn var ungur piltur. Hann
fór út úr bílnum og opnaði bíl-
hurðina fyrir mig bæði þegar ég
steig inn í bílinn og út úr hon-
um. Framkoma hans var í alla
staði í senn prúðmannleg og alúð-
leg, og þótti mér vænt um, því
að ég hefi átt mjög misjafnri af-
greiðslu að mæta í þessum efnum.
Kurteisi og alúðleg framkoma
kostar ekki r.eitt — en hún er
mikils metin.“
Fáguð framkoma
og sýndarmennska.
LEIGUBÍLSTJÓRAR eru sann-
arlega ekki einir um það að
vanda lítt til framkomu sinnar.
Því er ekki hægt að neita, að ís-
lendingar eru almennt lítt fágað-
ir í framkomu — og gengur það
jafnvel svo langt, að fáguð fram-
koma er talinn löstur á þeim for-
sendum, að hún beri aðeins vott
um sýndarmennsku.
Það er nú orðið svo, að menn
— sérstaklega yngri kynslóðirr —
taka það allt að því illa upp. ef
þeir eru þéraðir, þó að um blá-
ókunnugt fólk sé að ræða. Og
margt ungt fólk kann ekki að
þéra. Þeir, sem þéra og vilja láta
þéra sig, eru taldir „merkilegir
með sig“ og í hæsta máta óalþýð-
legir. Þetta er hrapalegur mis-
skilningur. Það sýnir aðeins virð-
ingu fyrir persónu ókunnugs ein-
staklings að vinda sér ekki að
honum með orðunum: „Heyrðu,
lagsi.... “ eða einhverju áþekku.
Hefðbundnar umgengnisvenjur
þurfa alls ekki að draga úr
alúðlegri, lipri og frjálsmannlegri
framkomu, en ástæðan fyrir því,
að yngri kynslóðin virðist veigra
sér við að þéra er einmitt sú, að
þeim þykir það stirðbusalegt.
Þetta á rætur sínar að rekja til
þess, að þau venjast því ekki á
unga aldri. Það er nú orðið svo
í flestum barnaskólum, að nem-
endurnir þurfa ekki að þéra
kennara sína. Margir foreldrar
leggja ríkt á við börnin cín að
þér kennarana í skólanum — en
kennararnir segja börnunum að
þúa sig, og börnin draga bá álykt-
un, að pabbi og mamma séu „bara
svona gamaldags“.
Hugmyndin að æðstu
menntastofnun landsins.
EH vill benda á það, að Jón
Sigurðsson forseti hafi ekki
fyrstur manna borið fram hug-
myndina um stofnun háskóla hér
á landi. En svo var frá skýrt í
leiðara Mbl. 6. nóv. s.l.
„í ævisögu Jóns Þorkelssonar
(Thorkillii) segir, að hann hafi
sett fram fyrstur manna- hug-
myndina um, að landsmenn eigi
að hafa æðstu menntastofnanir
handa sér í landinu sjálfu. Um
utanfarir stúdenta til náms í
Kaupmannahöfn ræðir Jón í til-
lögum sínum og telur, að breyt-
inga sé þörf. Höfundar að ævi-
sögu Jóns komast svo að orði um
þetta mál: „Þetta athugunarefni
stendur án efa í sambandi við þá
þj'óðlegu skoðun Jóns, að hér á
landi ætti að vera framhaldsskóli
eftir latínuskólanámið fyrir em-
bættismannaefni lándsins. Svo
gömul er háskólahugmyndin á
landi hér.“
Jón skólameistari hreyfir fyrst
tillögum um ýmsar breytingar á
skólum og kennslufyrirkomulagi
hér á landi 1733. Hafði hann í
huga að halda í Hítardal nokkurs
konar prestaskóla eða framhalds-
skóla fyrir stúdenta. En presta-
skóli á íslandi er ekki stofnaður
fyrr en rúmum 100 árum síðar,
árið 1847.“
MerkiO,
*em
klæfflr
með her að baki
koma í veg fyrir, að þau öfl f
hernum, sem andvíg eru jafn-
aðarmönnum gætu tekið völdin
í sínar hendur.
i KOM til nokkurra átaka milli
, landhersins annars vegar og
flughers og flota hins vegar. Fór
samt svo að Lott varð yfirsterk-
ari og lýsti sig æðsta yfirmann
landsins. Hrökklaðist Luz forseti
frá völdum eftir að þingið hafði
lýst hann óhæfan tií þess að
gegna embætti. Fór hann til Sao
Paulo og hugðist reyna að end-
urreisa stjórn landsins þar, en
allar slíkar ráðagerðir fóru út
um þúfur — og hefur Luz nú
verið handsamaður af mönnum
Lotts.
★ ★ ★
ÞEGAR Luz hafði verið æðsti
yfirmaður landsins í 2 daga sam-
þykkti þingið að skipa áður-
nefndan Ramos, forseta. Þannig
atvikaðist það, að í Brazilíu
ríktu þrír forsetar á fjórum dög-
um. Hvort Ramos forseta tekst
að halda á stjórnartaumunum
þar til Kubitschek tekur við
völdum í janúar er ekki gott að
segja, því að eftir þessu að dæma
er hverfulleikinn í stjórnmálum
Brazilíu svo mikill, að ógerning-
ur er að segja fyrir hver forseti
verður á morgun.
Telja ættamöfn
varhugaverð
FUNDUR í Stúdentafélaginu á
Akranesi, haldinn í Saurbæ 19.
nóv. 1955, mótmælir frumvarpi
því um ættarnöfn, sem nú liggur
fyrir alþingi. Fundurinn telur
aukna notkun ættarnafna var-
hugaverða fyrir íslenzka tungu
og málvitund og brjóta í bága við
aldagamla erfðavenju. Fundurinn
lítur svo á, að fremur beri að
draga úr notkun ættarnafna en
auka hana.
Hins vegar lýsir fundurinn sig
samþykkan þeim ákvæðum frum-
varpsins, sem lúta að þvi að
vanda sem mest vál skirnar-
nafna.