Morgunblaðið - 10.12.1955, Blaðsíða 11

Laugardagur 10. des. 1955
MORGUNBLAÐ1B
27

Allir verðfl oð sýna sjálfsafneitun
44
STÓRÞINGIÐ hefur nýlega
rætt tvö mál, sem undir venju
legum kringumstæðum eru talin
stórmál, nefnilega utanríkísmál-
in og fjárhagsmálin. En síðustu
árin hafa utanríkisumræðurnar
verið heldur bragðdaufar og
anna segja já og amen — allir
flokkar sammála, að kommúnist-
um einum undanteknum. Sama
sagan endurtekur sig ár eftir ár:
Halvard Lange, ráðherra, gefur
yfirlit yfir horfurnar I veröld-
inni, og fulltrúar hinna flokk-
anna segja já og amen — allir
nema kommúnistar, sem fræða
menn á ofbeidisverkum vestur-
Stórveldanna og heimta að Nor-
egur gangi úr NATO og spari
nokkur hundruð milljónir á her-
varnakostnaðinum. Þá fjrrst verði
Norðmenn frjáls þjóð í frjálsu
landi.
En öðru máli gegnir um fjár-
hagsmálin — þau eru mesta stór-
mál þjóðarinnar, og mesta vand-
ræðamál stjórnarinnar. Fyrstu
árin eftir stríðið hélt stjórnin
öllu verðlagi í skorðum, með
niðurgreiðslum á innlerdum
vörum, en varð um leið að hækka
eðcatta og finna nýja tekju auka
handa ríkinu, því að niður-
greiðslurnar fóru sívaxandi. En
tim leið og Noregur gekk í i
Atlantshafsbandalagið óx her-
Varnakostnaður að miklum mun |
Og samtímis var fyrirsjáanlegt að !
niðurgreiðslur yrðu að hækka
Stórlega, ef verðlag ætti að hald-
Sst óbreytt. Þessi auknu gjöld
Voru þyngri en tekjudálkur fjár-
Jaganna gat staðið undir, og
Ctjórnin varð að tilkynna, að hún
yrði að draga úr niðurgreíðslum
Og láta vöruverðið hækka. Og
með hækkaðri vísitölu kom
hækkað kaupgjald.
Síðustu árin hefur vísitala,
kaup og vöruverð farið síhækk-
andi. Og vegna þess að fólk hefur
mikið af peningum handa á milli
hafa vörukaup frá útlöndum far-
ið vaxandi og er umfram það,
eem gjaldþol þjóðarinnar leyfir.
Greiðsluhallinn á utanríkisvið-
Skiptum varð um milljarð n. kr.
á síðasta ári og verður um 700
milljónir á þessu ári, samkvæmt
Bíðustu upplýsingum, þó að for-
sætisráðherrann tilkynnti ekki
alls fyrír löngu að hann mundi
ekki fara fram úr því, sem áætl-
að var, eða 550 milljónum. Og þó
hefur árið verið gott ár fyrir ut-
anríkisviðskiptin: farmgjöld
ekipa í siglingum erlendis urðu
nær 300 milljónum meiri en á-
setlað var, og ýmsar útflutnings
Norðmenn ótftast verðbáiga
Noregsbréf frá Skúla Skúlasyni
ÞRJAR LEIÐIR
Norðmenn hafa sérstakan
verðlags- og kaupgjaldsráðherra,
Gunnar Braathen, einn af trún-
aðarmönnum verkamannasam-
takann. Hann flutti all ýtarlega
ræðu um fjárhagshorfurnar og
fór ekki dult með, að kaupgjald
hlyti óhjákvæmilega að hækka
þegar samið yrði í vor, en hve
mikið það yrði nefndi hann ekki.
Við samningana taldi hann um
þrjár leiðir að velja:
1) Auknar niðurgreiðslur til að
halda vísitölunni niðri.
2) Að láta verðlag og kaupgjald
hækka.
bréfum og fargjöld með ríkis-
járnbrautunum. Einnig hefur hún
lagt til að lestargjald af skipum
verði hækkað, en ekki er séð
hvort það nær fram að ganga.
Hallinn á utanríkisviðskiptun-
um er eitt mesta vadamálið. Það
hefur komið til mála að setja
hömlur á innflutning óþarfa
varnings, en þykir neyðarúrræði.
Vonir eru um, að hækkun vaxta
geti leitt til aukins sparnaðar. En
einhlýtar ráðstafanir til að draga
úr gjaldevrishallanum hafa ekki
enn komið fram, aðrar en þær að
leggja áherzlu á aukið skógar-
högg, sem mundi geta bætt 200—
Múller gefið út dagbók, sem Nan-
sen hélt frá því í september og
til ársloka 1905. Fylgir nókinni
löng ritgerð eftir útgetanda um
starf Nansens það ár, en það var
m.a. í því fólgið að tryggja sér
velvild Breta og semja við kon-
ungsefnið, Carl prins. Maður
verður þess áskynja, að Nansen
hafi átt merkan þátt í því sem
gerðist 1905, eigi síður en Christ-
ian Michelsen, en um hann hefui
verið furðu lítið talað í sambandi
við norska fullveldisafmælið,
hvernig sem á því stendur. Á
hans herðum hvildu þó þyngstu
byrðarnar þá.
Ríkisstjórnarafmæli Hákonár
konungs er 25. nóvember, en hin-
um fyrirhuguðu hátíðahöldum í
Vetur í Norður-Noregi
hættur fyrir löngu. Þetta ei
fremur „magurt“ úraníumgrýti,
því að ekki fást nema 2 kíió af
hreinu úraníum úr smálestinni.'
Er vafasamt hvort borgar sig að
vinna það, því að 2 kólí af úraní-
um kosta ekki nema 100 n. kr. Erf
nú kaupir fjöldi manns sér geig-
er-teljara til að leita áð úraníum,
og Siggerud, ríkis-jarðfræðingur;
hefur gefið út litla handbók —
leiðarvísi handa þeim, sem vilja
freista gæfunnar og finna úraní-
um. Samkvæmt bvggir.gu lands-
ins þykir mjög líklegt að verð-
mætar úraníumnámur geti fund-
ist í Noregi.
HAGNÝTING ÞANGS
OG ÞARA
Norðmenn hafa löngum haft
hug á að hagnýta sér þann mikla
auð, sem er fólgir.n í þaranum
við strendur Iandsins. Hafa þeir
flutt út þang og þara í nokkur ár
og í Dramer starfar fyrírtæki sem
„Prothan A/S“ heitir, að því að
vinna nytsöm efni úr þaranum,
meðal annars kvoðu til að frysta
síld í, þannig að ekki verði þráa-
bragð að henni. Nú hefur auðkýf-
ingurinn Axel Wenner-Gren
stofnað í Stokkhólmi fyrirtæki
til að framleiða úr þara nýja
fæðutegund handa fólki, sem vill
megra sig. Aðalefnið í þessari
fæðu er þari, og fær efnagerðin
hann frá Prothan í Drammen. —
Hyggst Wenner-Gren geta fengið
markað um allani heim fyrir
þessa nýju megrunarfæðu sína.
FERÐAMÁLAFÉLAGIÐ
NORSKA,
„Landslaget for Reiselivet i
Norge", fer fram á aukinn styrk
til að halda uppi auglýsinga-
áróðri erlendis og skrifstofum i
helztu heiinsborgunum. Bendir
það á að þeim peningum sé vel
varið, því að með hverju ári!
fjölgar heimsóknum útlendinga
og hafa þær aldrei verið meiri
en í sumar sem leið, og margfalt'
meiri en fyrir stríð. Árið 1939
komu 216.828 gestir til Noregs
en í fyrra 807.201. Af þeim voru
langflestir frá Svíþjóð, eða 567,
703, en Danir voru næstir, 74.335.
Frá Bretlandi komu yfir 44 þús-,
und og frá Bandaríkjunum og
3) Að leita samninga við alla
aðila atvinnulífsins, ekki aðeins
launþega heldur og bændur og
sjómenn og atvinnurekendur um
að sýna sjálfsafneitun — res-
ignation — og láta allar sérkröf-
ur niður falla.
„Það væri siðasta leiðin, sem
vörur seldust á allmiklu hærra > stjórnin hefði til athugunar",
verði, en von þótti um fyrir sagði Braathen, „og ef okkur tekst
fram.
„Enginn græðir á verðbólgunni
.— allir tapa á henni", er við-
kvæðið um þessar mundir. Og þó
verður ekki séð fram á annað en
hún múni halda áfram. Það er
vitað að ýmsar erlendar nauð-
tynjar verða að hækka að mun
þegar kemur fram á veturinn,
íyrst og fremst mjólkin.
að finna úrlausn máisins á þeim
grundvelli, munum við geta haft
stjórn á verðlagi og kaupgjaldi og
látið lífskjörin haldast óbreytt.
Hér þýðir ekki að gera aðeins
kröfur tíl iðnaðarverkamanna.
Kröfunni skal fyrst og fremst
beint til þeirra, sem ráða yfir
framleiðslutækjunum og við-
I skiptunum. Ef þjóðin á að sýna
Þurrkarnir í sumar urðu til j sjálfsafneitun til að komast heilu
þess að ýta á eftir kröfum bænda og höldnu úr erfiðleikunum,
tim x erðhækkun á landbúnaðar- verða þeir flokkar, sem standa
fcfurðum í haust. Stjómin færðist J bezt að vígi að sýna mesta sjálfs-
tindan að hækka mjólkina um afneitunina“.
10 aura þegar í stað, en hét öllu j Andstæðingar stjórnarinnar
góðu eftir nýárið, og sömuleiðis ; vöruðu hana við að koma fram
því að létta undir með þeim : með fastákveðin sjónarmið er
bændum, sem harðast hefðu orð-
íð úti. En hins vegar setti stjórnin
um leið hámarksverð á kartöflur
og grænmeti til að afstýra hækk-
un, sem annars hefði verið óhjá-
kvæmilegt.
í vor fara fram nýir kjara
hún byrjaði samningana um at-
vinnumálin. En Hambro kvnrt
aði undan því, að stjórnin væri
stefnulaus í fjárhagsmáhmum —
„rugluð og reikandi
Fjármálaráðherrann, Mons
Lid, upplýsti að gjöld ríkisins
samningar við stéttasamböndin mundu hækka um 200 milljón n.
og það er deginum ljósara að kr. frá því sem áætlað var. Mun-
ekki verður komizt hjá því að ar þar mestu, að embættismenn
vísitalan fari upp fyrir „rauða j og sýslunarmenn hafa fengið
strikið". Hún hefur verið fast við ' launahækkun, sem nemur á
300 milljónum við útflutninginn. j
Skógarafurðirnar nema, eins og Konungurinn liggur sem sé á
er, um milljarð krónur. Ríkisspítalanum, og læknar hans
hafa tilkynnt, að hann muni ekki
geta tekið þátt í neinum fagnaði
fyrr en eftir nokkra mánuði. —
Honum fer að vísu batnandi, en
batinn gengur hægt, enda varla'
annars von um mann á níræðis-
aldri. En fólki þykir súrt í brótið
að geta ekki haldið upp á ríkis-
stjórnarafmæli hins vinsæla kon-
ungs síns.
tilefni af því hefur verið frestað. ! K.f acla næf 38 Þúsund. - Meðal
viðstaða utlendmga var tæptr 12
það í undanfarín tvö ár, svo að
engu má muna. En t.d. 10 aura
hækkun á- mjólkurverði mundi
vald-i 2.2 stiga hækkun á vísitöl-
unni. Járnbrautarfargjöld öll á
ríkisjárnbrautunum voru hækkuð
annað hundrað milljónum, og
styrkur vegna þurrkanna í sum-
ar bætist við.
Ennþá er ekki séð hvar stjórn-
in tekur þessa peninga. Hún hef-
ur að vísu borið fram frumvarp
um 15% 1. nóv. og veldur það j um veltuskatt á notuðum bifreið-
einnig dálítilli hækkun. J um og hækkað burðargjald á
BOKAFLÓÐ
Blöðin eru að fyllast af aug-
lýsingum um bækur, eins og vant
er um þetta leyti árs. En i því
flóði eru ekki neinar „stórskálda-
bækur“, eins og í tíð Sigrid Und-
set og Hamsums. Trygve Lie lét
nýja bók frá sér fara snemma í
haust, en ekki hefur hún vakið
sérstaka athygli. Hins vegar er
mikið talað um bók, sem Paul
Hartmann, fyrrum fjármálaborg
arstjóri í Ósló og síðar ráðherra
í útlegðarstjórninni norsku í
London hefur skrifað um vinnu-
brögð stjórnarinnar þar. Hann er
mjög berorður um samverka-
menn sína og finnur þeim margt
til foráttu og meira þarf ekki til
að fólk ágirnist bókina, enda er
salan á henni orðin gifurlega
mikil.
Fróðlegasta og að ýmsu levti
skemmtilegasta bókin, sem ég hef
séð í haust, er um Friðþjóf Nan-
sen, eftir dóttir hans, Liv Nansen
Höyer. Hún gaf út aðra bók um
föður sinn í fyrra og lýsti þar
fyrri hluta æfi hans. En þessi
bók segir frá Nansen eftir að
hann bvrjaði að starfa að mann-
úðarmálum fyrir hönd Alþjóða-
sambandsins gamla. Það verður
ljóst við lestur þessarar nýju bók
ar, hvílíkt þrekvirki Nansen
leysti af höndum í hungurplág-
unni í Rússlandi og við fanga-
skiptin milli Tyrklands og Grikk-
lands, og hve mikils hann var
virtur af þáverandi stjórnmála
mönnum.
í tilefni af 50 ára endurreisnar-
afmælis hins norska konungs-
stóls hefur próf. J.S. Worm
EINAR GERHARÐSEN,
forsætisráðherra, er í heim
boði í Moskvu, fór þangað 10. nóv. 1
og verður til 15. í fylgd með hon-
um var Arne Skaug, verzlunar- !
málaráðherra, og þrír fuiltrúar
úr utanríkisráðuneytinu, Oddvar
Aas, fréttastjóri, einn blaðamað-
ur frá Norsk Telegrambura og
annar frá útvarpinu, og tveir
blaðaljósmyndarar. — Var iekið
á móti Gerhardsen með mikilli
viðhöfn i Moskvu. Veiziur og leik
sýningar hafa skipzt á og enn-
fremur hafa viðræður farið fram
Noregs og Rússlands og ennfrem-
ur um gagnkvæm menningar-
kvnni og endurheimt norskra
manna, sem enn eru í haldi í
Rússlandi. Eru þeir taldir að
minnsta kosti tuttugu. Um árang-
ur af þessum viðræðum er ekki
frétt, þegar þetta er ritað.
ÚRANÍUM OG THORÍUM
hefur fundizt í Noregi og hefur
það ýtt undir ýmsa til að gera
leit að þessum dýrmætu efnum.
í Nordreisa í Norður-Noregi
fannst úraníum í sumar, og fyrir
nokkrum dögum fannst úraníum
í Modum, eigi langt frá Ósló. Þar
hafði fyrrum verið grafið upp
kobolt, en sá námurekstur var
dagar og tekjur landsins af ferða
fólkinu áætlaðar 240 millj. n. kr.
í Noregi voru í fyrra 440 gisti-
hús, sem eru viðurkennd og
mega kalla sig ,,hótel“, en auk
þeirra eru yfir 1000 „pensionöt",
fjallaskýli og greiðasöluhús, sem.
taka á móti gestum.
AFLEIÐING ÞURRKANNA
í sumar hefur m.a. orðið sú, að
svo mikið hefur borizt til slátur-
húsanna af nautgripum, að þau
hafa orðið að neita að taka á
móti meiru í bili. Þau hafa ekki
við að slátra og markaðurinn
torgar ekki því sem fram er boð-
ið. Eru 25—30 þúsund nautgripir
boðnir fram, umfram það sem
venjulegt er. Það eru einkanlega
kýr. sem bændur skera af fóðr-
unum, og af þvi leiðir rýrnun a
mjólkuríramleiðslu. Kúnum hef-
ur fækkað um 90.000 síðustu
fimm árin, eða 12%, en mjólkur-
framleiðslan hefur ekki minnkað
að sama skapi, því að meðalnytin
hefur hækkað. Fyrir stríð var
mjólkurframleiðslan 540 kíló á
mann en er nú 480 kíló.
Fólk kvartar undan mjólkur-
leysi í borgunum, en þó meirá
undan rafmagnsleysi, sem hka er
afleiðing þurrkanna. í langflest-
um bæjum er bannað að nota
rafmagn óþarflega, og alveg lok-
að fyrir strauminn á nóttinni. —
Októbermánuður var úrkornu-
samur og hækkaði dálítið i surn-
um uppistöðum, og bætir það
nokkuð úr. En iðjuverin verðáí1
að draga úr framleiðslunni, og V
tjónið, sem af því leiðir, verðury
varla minna en skaðinn, senryA
bændurnir höfðu af mestító
þurrkasumri aldarinnar.
12. nóvember. : I: