Morgunblaðið - 11.12.1955, Síða 2

Morgunblaðið - 11.12.1955, Síða 2
18 MORGU N BLAÐIB Sunnudagur 11. des. 1953 1 skrífar um Jón Björnsson BÓKMENNT < s Sturlaugur Jónsson stórkaupmaöur sextugur Vilbergur Júlíusson: AUSTLR TIL ÁSTRALÍU. Bókaútgáfan Setberg. Arnbjörn Kristinsson. í SLENZKAR ferðasagnabók- tnenntir eru fremur fáskrúðug- ar. Frá fyrri tímum eru að vísu til snilldarrit, svo sem Reisubók Jóns Indíafara og Ævisaga Árna lvTagnússonar frá Geitastekk, og Trá síðari árum Ferðaminningar Æveinbjamar Egilssonar. Trá ollra síðustu árum höfum við Terðasögur Kjartans Ólafssonar og Vigfúsar Guðmundssonar, og ♦i n allra nýjasta er sú, er hér liggur fyrir, ferðasaga Vilbergs Júlíussonar til Ástraliu. Ástralia, fimmta og minnsta stieimsálfan af þeim, sem byggð- ar eru, hefur jafnan staðið í æv- íntýraljóma fyrir flestum hér á •tiorðurhjara heims. Þar er flest tifugt við það, sem við eigum að venjast, jólin til dæmis um há- •aumarið og svanirnir kolsvartir! &ar áttu að eiga heima óttalegir villimenn, mannætur, sem höfðu kylfu eina að vopni, er hafði þá náttúru, að þegar henni var kast- «ð, kom hún alltaf aftur til eig- anda síns! Og síðast en ekki sízt, þ>ar átti Jörundur Hundadaga- hiingur heima mikinn hluta æfi ífnnar, sá maður, sem íslending- íu', af misskilinni konunghollustu liafa nítt einna mest allra manna cn skilið minnst, því að hann var einn af hinum fyrstu boðberum f elsis og húmanisma, sem ís- lenzka þjóðin hafði kynni af. Vilbergur Júlíusson lagði leið iv'na til þessarar fjariægu og lítt þekktu heimsálfu árið 1950. tivaldist hann lengi þar í landi Og kynntist mörgum málsmet- andi mönnum, auk þess sem hann aflaði sér mikillar þekkingar á landi og þjóð. Það er skemmti- legt til þess að vita, að þama, I) num megin á hnettinum, skuli vera nokkur hópur manna, sem Lefur áhuga á íslandi og íslenzk- ura málum, en einn þeirra, Lode- w ycks prófessor, hefur verið hér fi landi. Bók Vilbergs er í senn ferða- fiaga hans til Ástralíu og auk |>ess greinargóð lýsing á landi og jþ óð. í henni eru fjölmargar upp- týsingar, sem ekki er að finna í venjulegum fræðibókum, sem al- tnenningur hér á landi hefur að- gang að. Frásögnin er óvenjulega íifandi, þar bregður fyrir ein- kennilégu fólki, sem höf. kynnt- 4st á ferðinni, svo sem ungu fitúlkunni frá Perth, sem „átti fcara 40 þúsund rollur" og tvö fvúsund naut, „sem svertingjamir og pabbi“ pössuðu á meðan hún var að frílista sig í Evrópu, en ■fcún „nennti aldrei“ að elast við rollugreyin sjálf. Höfundur lýsir ferðinni frá Englandi, viðkomu i Suez, ferð iil Kairo og pýramídanna, við- komu á Ceylon og lífinu um borð íi hinu stóra farþegaskipi. Er þar lýst margs konar fólki, en eftir- tninnilegastur af því öllu verður Agú Vesk, flóttamaðurinn frá Ifystrasaltslöndunum, og frásögn fcans um líf flóttabamanna í Evrópu eftir styrjöldina. Ætti fcað að vera skynsömu fólki Sminning, svo að það hætti að dýrka í blindni samvizkulausa írtjómmálaforingja hinna ýmsu hiifuðátta, þegar árangurinn af f.i irfi þeirra getur aldrei orðið annað en mannleg eymd, eins og Iheimsstyrjaldimar tvær sýna og Hanna. Auk ferðasögunnar sjálfrar <ðru í bókinni ítarlegar upplýs- íngar um Ástralíu og Nýja Sjá- laad, lífshætti og menningu. íbú- arnir eru mestmegnis af brezku fcióðemi, þó að Skandínavar og oðrar Evrópuþjóðir séu þar all- fjölmennir. Virðist þama hafa wiyndazt fyrii-myndar-þjóðfélag Og algerlega laust við þá herra- fcjóðar-tilfmningu, sem hefur <■ ikennt Breta svo mjög, eins og við íslendingar höfum fengið ri ijörþefinn af og Kýpurbúar eiga nú við að stríða. Fjöldi ágætra mynda prýðir bókina og allur ytri frágangur er hinn vandaðasti. Hún er höfundi og útgefanda til sóma. ANDVARI. Tímarit hins íslenzka Þjóðvinafélags. Áttugasta ár. ALMANAK 82. ár. ÞETTA er áttugasti árgangur af tímariti þeirra Jóns Sigurðssonar og Tryggva Gunnarssonar. Eng- inn veit til hlítar hver áhrif þetta tímarit hefur haft á þjóðina i í þau ár, sem það hefur komið út, en víst er, að þau hafa verið mikil og góð. Eins og venjulega, íylgir Almanak Þjóðvinafélagsins Andvara. í því er margur nyt- samur fróðleikur, meðal annars ágrip af æfisögu Tryggva Gunn- arssonar eftir Þorkel Jóhannes- son prófessor, en hann er að j rita itarlega æfisögu þessa mikla , framfaramanns. Fyrsta bindi hennar er komið út, en ekki hef ég séð það ennþá. Andvari hefst á greinargóðri j æfisögu Guðmundar Bjömsson- ar landlæknis, eftir Pál Kolka. Er þar greint frá hinum mikil- vægu störfum hans í þágu heil- brigðismálanna og því, sem hann kom til leiðar, til úrbóta. Næst er ritgerð eftir Barða GUðmunds- son, „Nú taka öll húsin að loga“. Það er nákvæmur samanburður á frásögnunum um Njálsbrennu og Flugumýrarbrennu og sýnt fram á sambandið þar á milli. Aðsa grein á Barði í heftinu, „Lesmál kringum Kantaraborg“. Þar eru tekin atriði úr frásögn- um Njálu um Brjánsbardaga og ýmis atriði úr Sturlungu til sam- anburðar. Sýnt er fram á hlut- drægni ýmissa Sturlunguhöfunda í frásögn, einkum gagnvart Þor- varði Þórarinssyni. Liggur það raunar í augum uppi, að þegar menn grípa til vopna til að fá málum sínum framgengt, verður fygin eitt af vopnunum. Hvort vopnin eru sverð og spjót, eins og á Sturlungaöld, eða fallbyssur og sprengjur, eins og nú á dög- um, skiptir minnstu máli. Þetta ættu þeir menn að athuga, sem af einfeldni eða öðrum ástæðum eru gjamir á að gera ákveðinn málstað að sínum umhugsunar- laust. — Björn Þórðarson á itar- lega ritgerð um Magnús Gizur- arson Skálholtsbiskup, en hann hefur skrifað ágæta bók um þetta tímabil, „Siðasti goðinn“, sem fjallar mestmegnis um Þor- varð Þórarinsson. Andvari er mjög læsilegt tímarit fyrir alla þá, sem unna sögulegum fróð- leik, en gallinn er, að hann er allt of lítill, aðeins 98 bls. Charles Morgan: SAGA DÓMARANS Gunnar Árnason íslenzkaði. Bókaútgáfa Menningarsjóðs. BÓKAÚTGÁFA Menningarsjóðs hefur nú í rúman áratug sent frá sér skáldsögur eftir marga fræga erlenda höfunda í góðum íslenzkum þýðingum. Mesta verkið á þessu sviði er Anna Karenina eftir Tolstoj, en auk þess hafa á vegum útgáfunnar komið út skáldsögur eftir Som- merset Maugham, Stefan Zweig, Johan Falkberget og marga aðra, sem hér yfði of langt að nefna. Auk skáldsagnanna hefur for- Iagið gefið út úrvals smásögur frá Noregi og Bretlandi. Bækur Menningarsjóðs koma inn á þús- undir heimila í landinu og varð- ar því miklu að valið sé gott. Ég hygg, að svo sé, aðeins úrvals- höfundar hafa komið til greina, þótt ekki séu þeir allir þekktir hér á landi. Saga dómarans er eftir einn af hinum yngri brezku rithöf- undum, sem hafa náð almennrí viðurkenningu í heimalandi sínu. Hann er fæddur árið 1894, tók embættispróf í sögu frá Oxford háskóla, var í fyrri heimsstyrj- öldinni, en árið 1921 varð hann starfsmaður við The Times. Rit- aði hánn þá aðallega um leiklist og gagnrýndi leikrit. Morgan ér mjög fjölhæfur rit- höfúndur. Hann hefur skrifað skáldsögur, smásögur, ritgerðir og leikrit. Er ha'nn viðurkennd- ur sem mikilL stíllisti, persónu- og umhverfislýsmgar hans eru nákvæmar og lifandi, en aðaUega vegna stíls og slípaðrar Tnálsmé'ð- ferðar hefur hann hlotið sess meðal fremstu nútímahöfunda Breta. Frægustu skáldsögur hans eru The Fountain (Lindin j, The Voyáge, Saga dómarans, sem hér liggur fyrir í IsL þýðingu, Spark- enbroke og leikritið The Bum- iiig Glass er kom út og varr sýnt 1953. Saga dómarans f jallar um efni, sem á erindi til allra hugsandi manna — baráttuna miUi hins sanna manns og freistinganna. Hún er bráðspennandi, lýsingar nákvæmar og lifandi, en þó hvergi langdregnar. Margar af persónunum verða minnisstaeðar að lestri loknum, einmitt fyrir það, hve mannlegar þær eru. Það er hraði yfir frásögninni og íslenzka þýðingin er lipur og á góðu máli svo sem vænta má, þar sem Gunnar Árnason hefur um fjallað. Ingólfur Kristjánsson: HARPA MINNINGANNA. Minningar Áma Thorsteinssonar. ÞEGAR það fréttist, að verið væri að rita æfisögu Áma Thor- steinssonar tónskálds, munu margir hafa talið það góðar frétt- ir og miklu varðaði, hvernig til tækist, því að Ámi Thorsteinsson hefur tekið svo ríkan þátt í menn- ingarlifi höfuðstaðarins frá því að hann var smábær með tvö þús- und íbúum, og þangað tU í dag. Mörg af sönglögum Áma Thor- steinssonar eru á aUra vörum og hann hefur verið einn af frumkvöðlum söng- og tónlistar- lífs hér á landi í GÆR átti mætur og þekktur borgari hér í bæ, Sturlaugur Jönsson stórkaupmaður, sextugs- afmæli. í tilefni þeirra merku tímamóta í ævi hans langar mig tii að geta hans örfáum orðum hér í blaðinu. Sturlaugur er fæddur að Skip- um í Stokkseyrarhreppi 10. des. 1895, og voru foreldrar hans hin gagnmerku hjón Vilborg ljós- móðir Hannesdóttir frá Skipum og Jón Sturlaugsson hmn þjóð- Ingólfur Kristjánsson ritstjóri hefur fært bókina í letur, en þó þannig, að hann heldur frásagn- arhætti sögumanns eins og unnt var. Þessari aðferð fylgir sá kost- ur, að öil frásögnin verður per- sónulegri en ella, en um leið sá ókostur, að athafnir og fram- kvæmdir sögumannsins sjálfs koma ekki eins glöggt í Ijós og skyldi, En bót í máli er, að aftan við bókina er skrá um lög Áma Thorsteinssonar, svo að hverj- um lesanda verður ljóst, hvílík afrek hann hefur uimið á þessu sviði, þrátt fyrir það, að hlé- drægni hans hefur komið í veg fyrir að störf hans sjálfs fengju það rúm í sjálfri æfisögunni, sem þau áttu með réttu. Saga Árna Thorsteinssonar verður að ýmsu leyti saga höfuð- staðarins um langt árabil. Hann segir frá kynnum sínum við marga af þeim mönnum, sem þá bar hæst í menningarlífi lands- Frh. á bls. 31. kunni sægarpur og hafnsögu- maður á Stokkseyri um tugi ára. Jón Sturlaugsson var fjórði ætt- liður í karllegg frá Jóni Berg- syni frá Brattholti, og skiptast þar jafnan á nöfnin Sturlaugur og Jón, og svo er enn. Hafa þeir frændur allir átt heima í Stokks- eyrarhverfi mann fram af manni, sjósóknarar míklir og traustir manndómsmenn. Sturlaugur ólst upp hjá for- eldrum sínum í Vinaminni á Stokkseyri og vandist þar snemma öllum störfum til lands og sjávar. Meir hneigðist þó hugur hans að sjónum. Hann var ekki nema 11 ára gamall, er hann gerðist beitudrengur hjá föður sínum og 14 ára gamall fór hann á skútu syðra og var síðan skútu- háseti lengur eða skemur á hverju ári í 10—12 ár. Tvítugur gerðist hann formaður á Stokks- eyri og var formaður í þrjár vertíðír, fyrst tvær á litlum vél- bát „Þorra“ eldra (1918—17) og svo eina vertíð (1918) á ,,Þorra“ yngra, nýjum bát, er smíðaður var undir hann. Fórst honum formennskan vel úr hendi, enda var honum sjómennskan í blóð borin og hafði lært hjá föður sínum, sem einn mestur og happasælastur sjómaður hefur verið á Stokkseyri á síðari tím- um. Sturiaugur var í æsku námfús mjög og sat sig aldrei úr færi að afla sér menntunar, Það er til marks um áhuga hans í því efni, að einn vetur gekk hann tvisvar í viku alla leið austur að Gatilverjabæ til að fá tilsögn í ensku hjá síra Runólfi. Er þetta gott dæmi um menntunaráhuga sumra ungra manna á þeim ár- um. Það var ætlun Sturlaugs að komast í Stýrimannaskólann og gerast skipstjóri. Bjó hann sig undir skólann, hafði nægan sigl- ingathna og ágæta reynslu sem sjómaður á stórum skipum og smáum. En er skólagangan skyldi hefjast, var prófuð sjón hans sem annarra, og reyndist hún ekki nógu góð. Urðu honum það ekki lítil vonbrigði að vera þannig dæmdur frá því, er hann hafði kosið sér að ævistarfi. Þá er Sturlaugur hafði áttað sig um hríð eftir þetta, varð það ráð hans að gerast verzlunar- maður. Gekk hann þá í Verzlun- arskóla íslands og útskrífaðist þaðan 1923 með mjög góðri eink- una Vann hann síðan að verzl- unarstörfum um skeið en stund- um var hann til sjós, unz hann stofnaði árið 1926 heildsölufirm- að Sturlaugur Jónsson & Co, sem hann hefur rekið síðan hér í Reykjavík. Sturlaugur er kvæntur Guð- borgu Þórðardóttur frá Lauga- bóli við ísafjarðardjúp og Höllu Eyjólfsdóttur skáldkonu. Þau eiga tvo syni, Jón skrifstofu- mann í Reykjavík og Þórð, sem les viðskiptafræði við háskólann. Það leikur ekki á tveim tung- um, að Sturlaugur Jónsson er hinn bezti drengur í hvívetna, tryggur og vinfastur og hinu vandaðasti maður. Hann er fróð- ur og víðlesinn, einn þeirra manna, sem eru stöðugt að auka þekkingu sína. Hversdagslega er hann dulur og fáskiptinn, en undir býr traust og hjartahlýja. Slíkir menn sem hann eiga skilið, að þeim farnist vel. Guðni Jónsson. Læknlngastofur fyrir löinunarsjúklinga STJÓRN Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra hefir beðið blaðið fyrir eftirfarandi orðsendingu: Svo sem kunnugt er af blaða- fregnum hefir Styrktarfélag lam- aðrá og fatlaðra fest kaup á hús- eigninni Sjafnargötu 14 til þess að reka þar lækningastofur til eftirmeðferðar fyrir lömunar- sjúklinga. Nú er unnið að nauð- synlegum breytingum og lagfær- ingum á eigninni. Mun öllum Ijóst, hve brýn þörf er á að þessl starfsemi geti nú hafizt sem fyrst til þess að þeir, sem lamazt hafa í yfirstandandi mænusóttarfar- aldri geti fengið góða eftirmeð- ferð eins fljótt og unnt er. Félagið hefir fest kaup á öllum nauðsynlegum lækningatækjum og húsbúnaði, en nú skortir það fé til þess að greiða ýmsar vör- ur og vinnu vegna breytinga og lagfæringa á húseigninni. Stjórn félagsins beinir því ein- dregnum tilmælum til allra Reyk víkinga um að þeir styrki nú þessa starfsemi með beinum fjár- framlögum. Félaginu barst ný- lega 1000 kr. áheit frá ónafn- greindum foreldrum, sem létu þess getið að gjöfin væri þakk- lætisvottur fyrir það, hve skjót- an og góðan bata sonur þeirra fékk eftir að hafa veikzt lítils- háttar af lömunarveiki. Þannig mættu fleiri hugsa og gera. Eftirtaldra vara þarfnast félag- j ið nú en þó aðeins örlítils magns af hverri tegund: sement, steypu- i styrktarjárn, timbur, einangrun- | arkork, múrhúðunarnet, baðflís- ar, rör og fittines, kranar, hand- laugar, málning, raflagnarefni, rafmagnsvatnsdæla, handklæði, handsápa, þvottalögur, brennslu- olía, raforka, heitt vatn, upp- setn. síma, símaafnot o. fl Flest af þessu er ætlað til byggingar sundiauear í kiallara hússins en annað til reksturs. Félagið beinir þeim tilmælum til stjórnenda og eieenda þeirra fyrirtækja, sem verzla með ofangerindar vörur, að gefa félaginu, þó ekki væri meira en sem svaraði 1000 kr. virði af hverri tegund. I S’mi félaesins á Sráfnargötu 14 er 82904. Starfsmaður félagsins, Gunnar Jóbannssnn frá Varma- læk mun veita viðtöku tilkynn- inaum um framlög og láta senda eft.ir þeim, ef óskað er, en annars má senda þau á Siafnarg. 14. | Þá mun hann hringja í fyrir- tæki og sovriast fyrir um vöru- gjafir með tilvísun til þessarar orðsendingar. Hjáinið í haráttunni gegn löm- unarveikinni! / Með fvrirfram þakklæti til allra gefenda. PÍBABÍMMjÍDMSSír)! lOGGILTUft SKJAIAMTOANDI • OG DOMTULK.UR IENSBU * CIUJVBTðll - »01 81655

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.