Morgunblaðið - 18.02.1956, Blaðsíða 2

r
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 18. febrúar 195(9.
Fyr$ta bindi merkiiegs
fræðirits að koma út
Menningarsögu-Leksikon, sem (eiðir
nýjar rannsóknir fram á sjónarsviðið
NU KR AÐ hefjast útgáfa á Menningarsögu-Leksikoni yfir
Miðaldir á Norðurlöndum. Kemur fyrsta bindið út í
„byrjun marz næstkomandi, en ætlunin er að verk þetta verði alls
tíu bindi. (
í þessu merkilega vísindariti fæst nú í fyrsta skipti sameiginlegt
yfirlit yfir menningarsöguleg verðmæti allra Norðurlandaþjóðanna
á tímabilinu frá Víkingaöld til Siðaskiptaaldarinnar. Er sérstaklega
fróðiegt fyrir íslendinga að fá í riti þessu tækifæri til að kynna sér,
hvemig menningarlíf hefur verið á hinum Norðurlöndunum, sam-
■tímis þeirri öld, sem minnstar upplýsingar eru til um í islenzkum
bheimildum.-Er þess að vænta, að þetta mikla safn hvers konar fi'óð-
: ieiks geíi orðið til áð ýta undir nýjar rannsóknir á okkar sögu við
• eamanburð-á erlendum heimildum.
' 150 FRÆÐIMENN
Rit þetta vei'ður í formi alfræði
orðabókar. Er hér um að ræða
árangurinn af víðtæku norrænu
eamstarfi. Um 150 fræðimenn
rita í bókina. Eru þarna teki til
athugunar ýmis atriði, sem hing-
að tii hafa hlotið Jitla rannsókn
1 og fagna Skandinavar því séi'-
j staklega að rækileg grein er gerð
i fvrir íslenzkum og finnskum við-
!
; *Fjáröflunardagur
i SíÐASTLIÐíÐ sumar fór ég með
; fiugvél austur yfir Skaftafells-
'''cýsiu, var það einri hinna fáu sól-
í ekinsdaga, er komu hér, sunnan
f lands, á sumrinu. Flogið var með
| -Etröndum fram allt frá Dyr-
L . hólaey austur í Meðalland. Það
! rer merkiiegt, að geta á örfáum
j ^rnínútum virt fyrir sér hina hafn-
j lausu sti'andlengju með ósum
j ’;:og útföllum jökulvatnanna, og
| 'grynningum og brimlöðri úti
fyrir ströndinni.
Víða má sjá skipsflök, að
meiru eða minna leyti sokkin í
eand og stór járnflykki, sem
kastast hafa í stó brimum langt
upp fyrir sjávarkambinn. Allt
talar þetta sínu máli um þær
hættur, sem sæfarendum eru
húnar við suðurströndina.
á Eix það er fleira á þessari leið,
,-Sem athygli vekur, og þá ekki
BÍzt hin mörgu skipbrotsmanna-
skýli, sem reist hafa verið á
þessari hættulegu og hafnlausu
scrancL Eitt skýlið tekur við af
oðru og nú mynda þau samfellda
föðju austur alla sanda, allt frá
að Ingólfshöfða.
|||pV: eru milli skýlanna, til
að vísa skipbrotsmönnum
qjjligife&t þessum skýlum héfur
kvS^trfÖéild Slysavarnafélags ís-
lands í feéykjavík látið í’eisa og
$$ búið að tlekjum, sem með þarf,
fcil þess að geta tekið á móti
í'JjMkipbrotsnpBnnum. Þetta er að-
eijjB'f þátturinn í því mikla
kvennadeildin hér í
hefur unnið fyrir
íb’asSfe’,iwRbálin á liðnum aldar
ajflf, spna^vilja kynnast þegsu
“rtciíega sfarfi nánar ættu að
If'sa/^sögu |Kvennadeildarinnar,
i*m gefin var út s. 1. ár, er 25
úr voru liðirí frá stofnun hennar.
♦ ♦♦♦♦
Nú á morgun, Góðudaginn
fyrsta, er hinn árlegi merkja-
íiöludagur -< Kvennadeildarinnar.
Þann dag gefa konurnar öllum
kosJ,„á, a#' vera virkir þátttak-
jfefcierkTIega starfi, sem
Imfý. með höndum.
suösyáöegt er, að fjársöfnunin
takist sem bezt. Því fé, sem
eafnast, er jafnan beint þangað,
eem þörfin er mest, að dómi
Eíjórnar Kvennadeildarinnar, og
enginn efast um, að því fé sé
vel varið, sem konurnar'ráðstafa
með þessum hætti.
Reykvíkingar! Það er gamall
og góður siður, að minnast Góu-
dagsins fyrsta. Við getum áréið-
anlega ekki gert það betur en
með því að bera merki Kvenna-
deildar Slysavarnafélagsins
þennan dag og stuðla að því að
f'jársöfnun deildarinnar megi
taícast sem bezt,
Óskar J, Þorláksson.
horfum. Jafnvel eru tekin til at-
hugunar áhrif eskimóamenning-
ar á norræna menningu í Græn-
landi.
YMSIR FÆXTIR
MENNINGARINNAR
Ákveðnum fræðmxönnum hef-
ur verið falið að skipuleggja
vissa þætti menningarsögunnar,
svo sem landbúnað, byggingalist,
klæðaburð, fiskveiðar, iðnað,
verzlun, garðyrkju, skjaldar-
merki, dýraveiðar, mat og
drykk, leiki og íþrótir, mynd-
list, hernaðarfræði, tónlist, mál
og vog, vísindi, vefnað, ritlist,
samgöngur og fræðslumál.
Eru þetta þó aðeins nokkrir
þeirra þátta, sem ýtarlega eru
skipulagðir.
ÞÁTTTAKA ÍSLENDINGA
Til að vinna að þeim þáttum,
sem koma íslandi við hefur verið
skipuð sérstök ritnefnd fyrir ís-
lands hönd. í henni eiga nú sæti
Ólafur Lárusson og Þorkell Jó-
hannesson og einnig átti Einar
heitinn Arnórsson sæti í ritnefnd
inni. Ritstjóri fyrir íslands hönd
er Magnús Már Lárusson.
Menningarstögu-Leksikoninn
verður 10 bindi ásamt mjög
ýtarlegu regisíri. Ætlað er að
í verkinu verði 5000 atriðisorð
á 3600 blaðsíðum. Er hér um
að ræða eitt viðamesta og fróð
legasta vísindarit, sem út hefir
verið gefið á Norðurlöndum
um margra ára skeið.
Skaliur Fagreyinga
iii Efri deiídar
NEÐRI deild Alþingis samþykkti
í gær eftir þriðju umræðu frum-
vai-p um skatt og útsvarsgreiðslur
útlendinga. En meginefni þessa
frumvarps er að útlendingar, sem
hér vinna skuli njóta persónu-
frádráttar sem íslenzkir ríkis-
borgarar enda séu sönnur færð-
ar á hverja maðurinn framfærir.
Þá skal útlendingum sem stunda
sjómennsku hér eirmig heimilt að
draga frá skattskyldum tekjum
sínum útgjöld vegna vosklæða og
vinnuklæða með sama hætti og
íslenzkum sjómönnum. Fer frum
varpið nú til Efri deildar.
íil ?. umræðu
SAMÞYKKT var með samhljóða
atkvæðum í Neðri deild Alþingis
í gær að vísa frumvarpinu um
Sjúkrahúsasjóð til annaiTar um-
ræðu. En í frumvarpi þessu er
ætlazt til að stofnaður verði sjóð-
ur, sem efli og auðveldi sjúkra-
húsabyggingar hér á landi og yrði
fyrsta verkefni hans væntanlega
að standa undir kostnaði af bygg
ingu fjórðungssjúkrahúss á lág-
lendi Suðurlands. Tekna til hans
verði aflað með svonefndu talna-
happdrætti.
Frauiix af bi*. 1
veiðum, heldúr hefði hann verið
að lagfæra veiðarfærin. Hann
myndi ekki taka í mál að sigla
til Vestmannaeyja.
Foringjarnir í flugbátnum
höfðu nú samband við Pétur Sig-
urðsson, forstjóra landhelgis-
gæzlunnar. — Á rneðan hann
gerði nauðsynlegar ráðstafanir
hér í Reykjavík, sveimaði flug-
báturinn stöðugt yfir togaranum.
ÚRSLíTAKOSTIR
Um tveim stundum síðar, kL
2.30 síðd., var svo skipstjóranum
á Cape Cleveland settir úrslita-
kostir, — tilkynnt, að úr því hann
neitaði að verða við fyrirskipun
flugbátsmanna, þá myndi yfir-
stjórn landhelgisgæzlunnar gefa
fyrirskipun um það, að skotið
yrði á togarann, ef hann ekki
þegar í stað sigldi til hafnar.
Skipátjórinn lét undan þessum
ákveðnu úrslitakostum, en sagð-
ist ekki fara til Vestmannaeyja,
heldur til Neskaupstaðar.
Af ferðum togai-ans segir sv»
ekki þar til hann kom til Nes-
kaupstaðar í fyrrinótt og bæjar-
fógetinn þar tók málið í sínar
hendur.
STÖDUGT YFIR
TOGARANUM
En allan tímann var flugbát-
urinn og flugvél sem tekin var
á leigu frá Flugfél. íslands, stöð-
ugt yfir togaranum, þar til búið
var að binda hann við hafnar-
garð í Neskaupstað. Þegar kom
fram á daginn, á fimmtudag, tók
veður að spillast og gerði það
erfiðara að fylgja togaranum.
En í sambandi við þessa hand-
töku hins brezka togara, er
fyllsta ástæða til þess að leggja
á það áherzlu, að hún rnarkar
tímamót og myndi ekki hafa
tekizt, ef áhöfn flugbátsins hefði
eklci sýnt slíkan dugnað og ör-
yggi í stai'fi sem raun ber vitni.
— Voru í flugbátnum þeir Anton
Axelsson flugstjóri og fastaáhöfn
Landhelgisgæzlmmar á bátnum,
en það eru þeir Guðmundur
Kjærnested, Hörður Þórliallsson,
Guðmundur Jónsson, Guðjón
Jónsson og Gunnar Loftsson. Á
flugvélinni, sem tekin var á
leigu, var Skúli Magnússon flug-
stjóri og frá Landhelgisgæzlunni
Árni Valdimarsson.
TIL NESKAUPSTAÐAR
Flugbáturinn gat ekki lent á
Egilsstöðum á íimmtudaginn, svo
sem áformað hafði verið, og fór
til Reykjavíkur en flaug til Nes-
kaupstaðar í gærmorgun, þar sem
foringjarnir úr Landhelgisgæzi-
unni leggja ákæruna fram og
gögn sín í málinu. Þangað er
einnig komið brezka eftirlitsskip-
ið Velcome, en foringjar þess
verða viðstaddir réttarhöldin,
sem hófust í gær.
Ekki er víst hvort dómur
gengur í máJi þessu í dag.
Þýzksr Irélfa- oo
lræ§f!uitiynir
sýndar
í DAG, laugardag, sýnir félágið
Germania í Nýja biói kl. 2 e.h.
frétta- og fræðslukvikmyndir.
Verður fyrst sýn'd nýjasta frétta-
mynd frá Þýzkalandi, ennfremur
tvær fræðslumyndir þaðan. Er
önnur um x'ánjurtk', þ. a blað-
grænulausar jurtir, er lifa á dýr-
um. Lyfjagrasið ísáenzka er t. d.
etn slík jurt, og eru sýndar í
myndinni veiðiaðferðir þess. Þá
er mynd frá iðnaðarframleiðslu
Þýzkaiands og rannsóknum í
sambandi við slíka framleiðslu.
En að lokúm er mynd frá íslandi,
er nefníst Víkivaki, og má þar
m. a. sjá dans íslenzks þjóðdansa-
flokks. Var mynd þessi tekin af
Rotofilm fyrir tveim árum.
Vegna fjölmargra tilmæla verð
ur kvikmyndin frá Mykjunesi í
Færeyjum, er sýnd var á vegum
félagsins fyrir nokkru, sýna nú
aftur. Var hún einnig tekin af
Rotofilm fyrir tveim árum.
í þessari glæsilegu sýningahöll verður írímerkjasýningin.
I vinstra horni er mcrki sýningarinnar.
verður
HINN 28. apríl n.k. verður opn-
uð í New York, við hátíðlega
athöfn, fimmta alþjóðafrímerkja-
sýningin og stendur hún yfiv til
6. maí. Sýning þessi verður hald-
in í hinu nýja stórhýsi, sem nefn-
ist Coliseum, sem reist hefur ver-
ið þar í borg. Flotur sýningar-
svæðisins er áætlaður um 1300
fermetrar að ftatarmáli og má af
þessu ráða, að hér er um að ræða
stórkostlega sýningu, sem mun
vekja mikla athygli víða um
heim, enda hefur nú þegar, verið
varið til hennar storfé.
„FIPFX“ er skammstöfun fyr-
ir sýningunni: Fifth International
Philatelic Exhibition. Þar verða
sýndar milljónir af frímerkjum
frá söfnurum um heim allan, þar
á meðal öll verðmætustu og
helztu frímerkjasöfn sem til eru
í dag. Ennfremur verða þar sýnd
gömul og ný umslög með álímd-
um frímerkjum, sem stimpluð
eru í sérstökum tilefnum svo sem
með hátíðastimplum svo og
stimplum, sem notaðir eru á
fyrsta degi útgáfu nýrra frí-
mex'kja, sem á máli frímerkja-
safnara eru nefnd fyrstadagsbréf
og oft hafa komizt í hátt verð.
Þarna verður sérstök deild frá
fyrirtækinu Thomas De La Rue
& Co. í London, sem undanfarin
ár hefur prentað öll íslenzk frí-
merki.
Þátttaka i sýningu þessari hef-
ur verið tilkvnnt frá öllum þjóð-
um hins frjálsa heims. íslenzka
poststjíírriisýnir
af ýmsum árgöngum, enda eru
íslenzk frímerki talin mjög verð-
mæt, vegna þess meðal annars,
hve tiltöJulega litið magn er gefið
út af þeim hverju sinni. Þá verð-
ur og tilhevrandi hvex’ri svning-
ardeitd. sýndar mvndir af þióð-
höfðinejum hvers lands og mvnd
af póstmálastiórum allra landa
innan albióðapóstsambandsins.
Sérstök alþjóðanefnd hefur verið
kjörin, til að dæma svnineuna
og verða þar veitt gull-, silfxxr-
og bx’onze-vex'ðlaun auk annars
heiðurs, fyrir þau frímerkjasöfn,
sem eru talin bess verðug að
veita þeim verðlaun.
Hér á landi eru margir frí-
merkiasafnarar, sem eiga nú oi'ð-
ið mjög verðmæt frímerkjasöfn
og þá sérstakleea söfn íslenzkra
frímerkja. Hefðu þeir auðveld-
lega getað orðið þátttakendur í
sýningu þessari og ef til vill hlot-
ið einhver verðlaun eða einhverja
viðurkenningu. En vegna bess, að
þátttaka þurfti að tilkvnnast svn-
insarnefndinni fvrir lok jarnxar-
mánaðar, má búast við, að það sé
orðið um seinann, að senda sb'k
einkasöfn til sýnmgarinnar. En
eins og að ofan getur. mun barna
að líta mikinn fróðWk fvrir þá,
sem áhuaa hafa á frímerkjasöfn-
un. __ Svnínsjimefndjn pr»iðir
mjög fyrir erlendum og innlend-
um svningargestum. t.d. með út-
veeun á hótelherbergjum, ferða-
lögum o. s. frv.. og ef einhverjir
hér á landi kynnu að hafa áhuga
fyrir að kynnast nánari tilhöguni
sýningarinnax’, mun umboðsmað-
ur hennar hér á landi, Jónas Hall
grímssón, pósthólf 1116, Rvík,
mjög fúslega veita allar upplýs«
ingar.
Að lokum skal þess getið, að
forseti Bandaríkja N.-Ameríku,
Dwight Eisenhower, hefur senfc
sýningunni ávarpsorð, þar sem
hann hvetur menn og ríki til
slíkra sýninga, m.a. til að efla
þekkingu og frið milli þjóða.
í G Æ R var frumvarpið um
framleiðsluráð landbúnaðarins
samþykkt í Neðri deild og vísað
til Efi-i deildar. Frumvarp þetta
fjallar um afnám núverandt
Gi'ænmetisverzlunar rikisins og
að í þess stað skuli Framleiðslu-
ráði landbúnaðarins falin sala og
innflutningur á kartöflum og
öðrum matjui'tum.
Frumvarp þetta er flutt sam-
kvæmt óskum stéttarsamtaka
bænda og mun frumorsök þess
vera almenn óánægja bænda yfir
starfsemi núverandi Grænmetis-
verzlunar ríkisins, sérstaklega
árið sem offramleiðsla var á kar-
töflum. Auk þess hafa bændur
bent á þá óheillavænlegu þróxrn
undir forustu núverandi Græn-
metisverzlunar, að ræktun mat-
jurta í sveitum hefur farið
minnkandi, en bað i7ar einmitt
hlutverk Grænmetisverzlunar-
innar að hafa forgöngu um aukna
og bætta matjurtarækt meðal
bænda.
Þessar munu vera hinar ratm-
verulegu orsakir, sem knýja
bændur út í að óska breytinga á
sölufyrirkomulaginu. Hitt er ann-
að mál, að framleiðsluráðið er
ekki öfxmdsvert að taka að sér
grænmetissöluna.
Laxness fíylltur
í gærbgidi
í GÆRKVÖLDI var hátíðasýn-
ing á sjónleiknum íslandsklukk-
unní eftir Halldór Kiljan Laxness.
Leikurinn er um þessar mxmdir
sýndur í tilefni þess að höfundur
þess hlaut Nóbelsverðlaunin. —>
Leikstjóri er Lárus Pálsson, svo
sem var, er sjónleikurinn var
fyrst sýndui' við opnurx Þjóðleik-
hússins. Leikarar eru nú flestir
hinir sömu og vei-ið hafa.
Áður en sýning leikritsins hófst
steig Nóbelsverðlaunaskáldið
fram á sviðið. Var honum fagnað
ákaft af leikhúsgestum. Las hann
prólogus að íslandsklukkunni.
Hvert sæti var skipað í húsinu,
og leiknum var mjög vel fagnað.
Höfun,di, léikstjóra og leikurum
var ákaft fagnað í leikslok. -j