Morgunblaðið - 16.06.1956, Blaðsíða 2

2
M ORCllMiTAÐ l Ð
Laugardagur 16. júni 195^
Mennta- og menningarmál
Frh. af bls. 1.
aðan hátt og þsir gera enn, sem
til þess hafa efni, en þar kom
að menn bundust samtökum um
kaup bóka og mynduðu hin svo-
nefndu lestrarfélög. Þau voru
lengi vel komin undir áhuga ein-
stakra manna, en síðan komu
hreppar, sýslur og jafnvel lands-
fjórðungar til sögunnar og komu
eins konar skipulagi á bókasöfn-
in og fjárframlag til þeirra. Þó
hefur þetta ætíð verið í miklum
molum og var sjáanlegt, að hér
þyrfti úrbóta við.
Með setningu laganna um
bókasöfn er miðað að því, að
menn eigi aðgang að völtlum
bókakosti sér til fræðslu og
skemmtunar, hvar sem þcir
eiga heima á landinu.
í þessum tilgangi er landinu
skipt niður í ákveðin bókasafna-
hverfi, eins og áður er sagt og
settar reglur um samvinnu og
samhengi þeirra innbyrðis og er
öllum almenningsbókasöfnum
landsins gert að skyldu að hafa
samstarf sín á milli um gagn-
kvæm bókalán og bókaskipíi,
eftir því sem við verður komið.
Þá var skv. heimild í lögunum
skipaður sérstakur bókafulitrúi.
Hefur hann eftirlit með öllum
almenningsbókasöfnum og leið-
beinir um bókaval og annað, sem
að rekstri safnanna lýtur.
Menntarnálaráðherra beitti sér
jafnframt fyrir stórauknum fjár-
framlögum í þágu bókasafnsmál-
anna.
Lögin um almenningsbóka-
söfn eru merkileg löggjöf. Hún
er nýmæli, sem vitaskuld á
eftir að standast dóm reynsl-
unnar, en með henni hefwr
verið stigið stórt spor í þá átt
að veita almenningi aðgang
að bókakosti sér til memúng-
ar og gleði.
iFORYSTA
UM VÍSINOASTARFSEMI
' Það er alkunna að það hafa að
Eosningaskriislokr
Sjálistæðisílokksins
STU®NINGSFÓLK D-listans, hafið samband við kosntnga-
skrifstofur Sjálfstæóisflokksins. — í Reykjavík eru skrif-
stofur á eftirtóldum stöðum.
I SJAlfSTÆÐISHÚSINU, sími 71ft». Opið daglega kl. 9—7.
t VALHÖLL, Suðurgötu 39. — Skriístofa futitrúaráðs
Sjálfstæðisfélaganna í Reykjavík, opin daglega kl.
10—1«. Símar 7100 — 7102 — 81192.
Skrifstofa Heimdallar F.U.S. Opin daglega kl. 9-—7.
Sími 7190 — 7103.
t VONARSTRÆTI 4 (V.R.) — Þar eru gefnar aliar upp-
lýsingar varðandi utankjörstaðakosningu og kjörskrá.
Opið daglega kl. 10—10. Símar 81800 — 7574.
jafnaði orðið örlög ungra, ís-
lenzkra vísindamanna að ganga
til svonefnds „brauðstrits“ og
hafa margir þeirra neyðzt tíi þess
að leggja vísindastörf að rneira
eða minna leyti á hHluna. Það
verður auðvitað ekki mælt eða
vegið hvert tjón landi og lýð hef-
ur orðið af þessu á liðnum tíma,
en víst er um það, að margir
hafa átt um sárt að binda að
þurfa að skilja við hugðarefni
sín. Á síðari árum hefur og ver-
ið hætta á því að ungir og efni-
legir vísindamenn settust að er-
lendis.
Bjarni Bencdiktsson mennía
málaráðherra hefur stutt að
því að kjör ungra vísinda-
manna megi verða betri hér
eftir en áður. Árið 1954 fékk
hann fjárveitingu handa Há-
skóla íslands í því skyni að
gefa nngum visindamönnum
tækifæri til að sinna vísinda-
störfum að námi loknu. I
framhaldi af því hefur ráð-
herrann nú beitt sér fyrir því,
að stofnaður verði sérstakur
visindasjóður, sem hafi að
markmiði að greióa fyrir vís-
indalegum rannsóknum lands-
manna, og hafa hinir hæfustu
menn verið fengnir til að gera
tillögur um stofnun og starfs-
hætti slíks sjóðs. I því sam-
bandi er ekki sízt lögð áherzla
á visindastörf í þágu atvinnu-
veganna og liggur í augum
uppi liver stuðningur þessi
fyrirgreiðsla má verða auk-
inni vísindalegri þekkingu
landsmanna.
SKÓLABYGGINGAR
Nú er ofarlega á baugi að ráða
fram úr byggingamálum ein-
stakra stórskóla, svo sem Kenn-
araskólans og Menntaskólans í
Reykjavík.
Menntamálaráðherra hefur
beitt sér fyrir fjárveitingum
til byggingar þessara tveggja
skóla. Eru nú horfur á að fjár-
festingarleyfi fáist til bygging-
ar Kennaraskólans, en á því
leyfi hefur staðið.
Fjöidi bygginga hefur verið
reistur í þágu allra stiga skóla-
kerfisins. Þá hefur einnig verið
unnið að gerð íþróttamannvirkja.
Farið hefur verið út á nýjar
brautir í skólabyggingamálum.
Þannig var í stjórnartíð Björns
Ólafssonar byrjað á fyrirmynd-
arskólanum að Varmalandi í
Mýrasýslu. Er það heimavistar-
barnaskóli fyrir alla hreppa
Mýrasýslu, utan Borgarness. —
Bjarni Benediktsson hefur með
margvislegum hætti greitt fyrir
því byggingarmáli og er víst að
ckki hefði tekizt svo fljótt að
fullgera bygginguna nema með
sérstökum síuðningi ráðherrans.
NÁMSEFTÍRLIT OG
NÁMSSKRÁR
Námseftirlit hefur nú verið
mjög aukíð og því komið í fast-
ari skorður, m. a. í sérgreinum
svo sem t. d. námsstjórn í handa-
vinnu.
Björn Ólafsson, fyrrverandi
menntamáiaráðherra, fyrirskip-
aði endurskoðun námsskrár. Hef
ur það verk reynzt miklum mun
meira verk en fyrirhugað var.
Er enn unnið af kappi í þeim
efnum, af sérfræðingum, sem
Bjarni Benediktsson kvaddi til
þess.
Þetta er undirstöðustarf,
sem mjög þarf að vanda. Það
er mikil þörf á að gera kennslu
einfaldari og hagnýlari en
verið hefur.
NÁTTÚRUVERND
Á síðasta Alþingi var sam-
þykkt löggjöf um náttúruvernd,
sem var flutt af menntamálaráð-
herra. í þeim lögum er veitt víð-
tæk lieimitd til þess að íriðlýsa
náttúrumyndanir og náttúru-
Er eitgiii súmatiiíinnmg í ísienzkum kommúnistum ?
HVERNIG dirfast þeir menn, sem árum saman voru fjálgir að-
dáendur og lofsyngjendur eins hins mesta varmeonis, sem um
getur í sögu mannkynsins, Jóseps Stalins, a« koma enn á ný til
íslenzku þjóðarinnar og biðja hana að sýna sér traust á kjördegi?
Það eru um tuttugu ár síðan hesmurinn fór að vita hvers konar
persóna Stalin var, um það bil sem hann hóf réttarmorð sín. Það
má sýna islen/.kum kommúnistum þá hlífð að trúa því, að þeir
liafi ekkl getað áttað sig á því, að stjórnarfarið í Rússlandi væri
hið spilltasta í gjörvöflum heimi — það má reyna að afsaka menn
eins og Einar Olgeirsson, Kristian E. Andrésson og Þórberg Þórðar-
son með einfeidni og blindni.
En hver getur framar tekið þá alvarlega sem leiðsögumenn í
stjórnmálum? Hver getur franiar haldið þá vitra? Geta menn m_ð
fullu viti fraraar verðlaunað pélitíska skarpskyggni Einars Olgeírs-
sonar og slikra manna með atkvæði sínu við kosningar — hafa
þeir ekki dæmt sig úr leik með allri sinni auðmjúku þjönkun við
Stalinismann?
Bætir nokknð úr skák þó að nokkrir fyrrverandi leynikommún-
istar, fólk eins og Hannibal og Rútur, kasti grímunni og komi þeim
til hjálpar við að skíra flokkinn upp, í hvelli — og afneiti siðan
fortíðinni, reyni að taka sig út eins og nýir og hetri menn, með
því að prenta í Þjóðviljanum sumt, en sem minnst, af því sem
Ijóstrað var upp um glæpaíeril Stalins? Geta þeir nokkru sinni
framar látið sig dreyma um að vera taldir annað en hin vcrstu
ginningarfífl sem lifað hafa á íslandi?
Nú erum viff lausir viff Stalin, nú erum viff orðnir fínir menn,
hvaff hafiff þiff framar á móti okkur? — segja kommúnisiar um
þessar mundir.
Þeir hafa ncyffzt til aff horfa upp á þaff, aff þeir scm bezt þekktu
feril Stalius, og ekki þorðu íramar aff bera ábyrgðiiví. af glæpum
hans frammi fyrir þjóff sinni og öilum heiminum, hafa Ijóstrað því
upp hver niðingur og ómenni sat á efsta valdastóli Ráffstjórnar-
ríkjanna í nærfeilt þrjá áratugi.
En hvernig eru mennirmr, sem nú stjórna þar eystra? Vafalaust
miklu skárri — hvernig ætti annað að vera? En eru þeir vamaii
fiartir friffarenglar og göfugmenni?
Um þaff eru mjög skiptar skoffanir í heiminum. Hér fer á eftir
í þýðingu grein sem fyrrverandi sendiherra Bandaríkjanna í
Moskvu, Wiiliam C. Bullitt, hefur nýlega skrifaff, og nefuist:
„SAMTAL VIÐ VOROSHILOV
Enginn skyldi láta blekkjast af tiiraun ráðhcrranna í Moskva
tll þess aff grímuklæffast sem saklaus fórnariömb á altari hins
kvalaþyrsta harðstjóra Stalins. Hyena sem brosir heldur áfram
að vera hyena. Úifur í sauðargæru breytir um hárafar en ekki
um hjarta. Ameríkauar hafa svo oft Iátið vélast af slíkum kommún-
istabrögðum, að fáir eru líklegir tii að blckkjast af brosum og
látaiátum klíkunnar í Kreml. Allir sem hafa tilhneigingu til að
trúa á sinnaskipli í Moskvu, ættu að muna að mennirnir, sem nú
eru að reyna að sanna að þeir séu ástúðlegasta fólk, eru hinir
sömu sem framkvæmdu moiðin, pyndingarnar og hunguroísókn-
irnar fyrir Stalin. Mér fyrir mitt lcyti finnst þeir andstyggilcgri
nú, þegar þeir láta eins og þeim hafi alla tíð liryllt viff lygum
og blóðþorsta Stalins, heldur en þeir virtust meðan þeir voru
hreinskiinir þorparar.
Margir þeirra voru morðingjar upp á eigin spýtur löngu áður
en Staiin varð einvaldur. Til dæmis Voroshilov marskálknr, sem
í dag er forseti Ráðstjórnarríkjanna — liann heíur alltaf
getað brosaff elskulega og klanpaff litlum börnum hlýlega á kollinn,
og er vaíalaust geðslegastur af kommúnistaklikunni. Mér finnst
eins og á stendnr þess virði, að segja frá þvi hvað hann er geffs-
Iegur.
Eitt kvöld veturinn 1934 sat hann hægra megin viff mig í kvöld-
verffi, en vinstra mcgin Budánny marsháikur. Þeir höfffu drukkið
dálkiff af vodka, og báðir voru í hezta skapi. „Á ég að segja yður,
Bullití,“ sagði Voroshilov. „Budánny er maðurinn sem vann
borgarastyrjöldina án þcss að hafa hugmynd um, um hvað var
verið að berjast."
„Satt er það,“ sagði Budánny, „mín cinkunnarorð hafa aldrei
vcrið: Öreigar heimsins sameinist; — ég lief alltaf viijað að riddara-
liðsmenn heimsins stæðu saman. Mér er sama, um hvað ég berst, ef
það aðeins er ærlegur ófriffur."
Við hlógum, og svo sagði Voroshilov: „Það merkilcgasta sem við
gerðum held ég hafi verið þegar við tókum Kiev bardagalaust.“
„Hvað gerffist?" spurffi ég.
„Sjáiff þér til,“ sagði Voioshilov. „Þaff voru 11.000 af liffsforingj-
um zarsins með konum sínum og börnum í Iíicv, og þeir höfffu
meira liff en viff, og við hefðum aldrei getað sigraff þá í orustu,
svo við töluðum um fyrir þcim, og sögffum að þeir skyldu ekki
verffa handteknir, hcldur slcyldi þeim Ieyft aff fara tll hebnkynna
sinna meff konur og börn, og að her okkar myndi fara eins vel með
þá og hægt væri, og þeir trúðu okkur og gáfust upp.“
„Og hvað gerðuff þiff svo?“ spurði ég.
„Nú,“ sagði Voroshilov, „við skutum alia mennina og drengina,
og létum allar konurnar og telpurnar í pútnahús fyrir liermennina
okkar.“
„Fannst yður það vera mjög drengilegt af yður?“ spurði ég.
„Herinn vantaði kvenfólk," svaraði Voroshilov, „og ég var að
hugsa um heilsu hermannanna, ekki heilsu þcssara kvcr.na; annars
skipti hún engu máli, því að þær voru hvort sem cr allar dauðar
áffur en þrír mánuðir voru Jiðnir.“
Voroshilov á vafalanst skilið að vera forseli Ráðstjórnar-
ríkjanna, og er vafalanst lieiðarlegaslur og ástúðlegastur af ölluni
kommúnistum; en nákvæmlcga svona langt nær heiðursmennska
hans og ástúð.
Ég vona aff þeir sem hafa tilhneigingu til aff trúa loforffum, scm
kommúnistar gefa, raegi muna þau örlög sem biffu liðsforingja
zarsins, kvenna þeirra og barna.“
★
Þjóff viljinn er mlkiff fyrir að fræffa iesendur sína um Rússland.
Endurprcntun á þessari þýðingu á frásögn BullitU er ekki bönnuð.
minjar svo og jurtir og dýr, sem
hætt er við að útrýmt sé.
Þá eru þar ýtarleg ákvæði, sem
ætlað er að sporna við náttúru-
lýtum og spjöllum.
í lögunum eru einnig ákvæði
um aðgang almennings að náttúru
landsins, þar á meðal um afnota-
rétt og rétt manna til þess aff
lesa ber.
Samkvæmt lögunum á náttúru-
verndarráð áð hafa y-firsjón þess-
ara mála í samráði við mennta-
málaráðuneytið.
Þessi lagabálkur er mikið verk
og var hann undirbúinn í ráð-
herraííð Björns Ólafssonar.
í þessu sambandi má geta þess
að nú er fulllokið samningi nýrra
Iaga um dýravernd. En ætlunin
að bera það framvarp fram á
næsta þingi.
STÖDUVEITINGAR
Menntamálaráðherra Bjarni
Benediktsson hefur ætíð haft
einkar gott samstarf við kenn-
arastéttina, þar á meðal Sam-
band íslenzkra bamakennara.
Má í því sambandi minnast á aff
ráffherra beitti sér ásamt fjár-
málaráðherra fyrir kjarabótum
kennara.
Eins og nærri má geta hefur
menntamálaráðherra orðið að
veita margar stöður, stærri og
smærri, og er ekki nein furða,
þótt allir hafi ef til vill ekki
verið ætíð ánægðir með þesshátt-
ar veitingar. Slíkt er óhjákvæmi-
legt, því aldrei er unnt að gera
öllum til hæfis.
í þessu sambandi má minna á
að „Timinn'* hefur við ýmis tæki-
færi, gert illvígar árásír á ráð-
herrann út af einstökum stöðu-
veitingum.
Sem dæmi má nefna árásina
á ráðherrann, er hann veitti
diisentserabættið í gufffræði viff
Háskóla íslands. Það kom sem
sé i ljós að sá raaðiir, sem
Tíminn barðist fyrir að fengi
embættið var skömmu siðar
gerðnr að skólastjóra fyrir
pólitízkum skóla á vegum SÍS.
Má af því marka af hverju
áhugi „Tímans“ stafaði. Þetta
er affeins eitt dæmi af fleir-
um slikum, sem nefna mætti.
FJÖLBREYTT MENNINGAR-
MÁLASTARFSEMI
Menntamálaráðherra hefur haft
forgöngu um ýmiskonar menn-
ingarmálastarfsemi, en ekki er
unnt að gera því öllu skil í
stuttri blaðagrein.
Eitt af þessu er kynning ís-
Ienzkra bókmennta í gagnfræffa-
og menntaskólum, en sérstakur
maður hefur verið ráðinn til þess
að ferðast milli skólanna og halda
fyrirlestra um ísl. bókmenntir og
kynna þær.
Þá má á það minna að mennta-
málaráðherra átti ríkan þátt í því
að endurstofnuff var sinfóníu-
bljómsveií í landinu, en tilvist
slíkrar sveitar er í hverju landi
talið sjálfsagt menningaratriði. f
þvl sambandi má geta þess, að
með atbeina ráðherrans hélt
hljómsveitin hljómleika úti á
landi. Því skilt er það, að ráð-
herrann hefur hiutast til um að
málverk voru send til sýningar
úti á iandi og er málverkasýning
Ásgríms Jónsscnar fyrsta skref-
ið í þá átt.
Hingaff til hafa málverka-
söfn og svonefnd æðri liljóm-
list ekki veriff aðgengileg öðr-
um en þeim, sem til höfuðstað-
arins koma, en hér er um við-
lcitni að ræða i þá átt að veita
liinum dreifðu byggðum betri
aðstöðu i þessu efni.
Þá hefur menntamálaráðherra
beitt sér fyrir því að sett voru
á síðasta Alþingi lög um ríkis-
útgáfu námsbóka. Með lögum
þessum er útgáfunni tryggður
fjárhagslegur grundvöllur sem
áður var ekki fyrir hendi.
Stefnt er að því að bókakostur
útgáfunnar verði endurskoðað-
ur, fjölbreyttni í vali námsbóka
aukinn og betur vandað um frá-
gang hókanna en verið hefur.
Hefur í þessum efnum orðiff
mikii breyting til hins betra,
því meff þeinr háttum, sem
áður ríktu, stóðst útgáfan alls
ekki kröfur tímans.