Morgunblaðið - 16.02.1957, Blaðsíða 15

Laugarðagur 16. febr 1957
MORGUNBLAÐIÐ
15
ARTURO TOSCANÍNI
Lífi mínu er /o/c/ð,
SAGÐI TOSCANINI EF ÚT AF BAR
HINN 26. júní 1886 átti ítalskt
óperufélag að flytja „Aida“ eftir
Verdi í Rio de Janeiro í Brazilíu.
Rétt áður en sýningin átti að
hefjast, kom í ljós að hljómsveit-
arstjórinn gat ekki stjórnað þetta
kvöld. Fararstjórinn var í stök-
ustu vandræðum með að fá mann
í hans stað, en ákvað að taka 19
ára gamlan cellóleikara úr hljóm-
sveitinni, þar sem hann hafði orö
fyrir að kunna „Aida“ utanbók-
ar. Unglingurinn fékk lánaðan
alltof stóran kjól hjá einum hljóm
sveitarmanna, tók sér tónsprot-
gamall og sagði: „Nú er sá dapri
dagur upp runninn, þegar ég verð
nauðugur að leggja frá mér tón-
sprotann". Eftir það eyddi hann
tíma sínum jöfnum höndum í
New York og Ítalíu, hlustaði á
tónleika og gagnrýndi hljómplöt-
ur, sem hann hafði sjálfur leikið
inn á. Á nýjársdag fékk hann
hjartaslag á heimili sínu í New
York.
Og maðurinn, sem talinn hefur
verið mesti hljómsveitarstjóri
þessarar aldar, lézt í svefni tveim
vikum síðar.
Þórður Hjdlmursson — minning
FÖSTUDAGINN 1. febr. í hríð
og kalda fór fram í Helgafells-
sveit jarðarför Þórðar Hjálm-
arssonar bónda að Skildi. Pró-
fasturinn Sr. Sigurður Ó. Lárus-
son talaði yfir moldum hans og
jarðsöng. Var athöfnin öll hin
virðulegasta. Má segja að fjöl-
menni hafi verið við jarðarför-
ina þegar tillit er tekið til veð-
urs.
Mið langar með nokkrum orð-
um að minnast þessa ágæta og að
mörgu leyti sérstæða manns, þó
í lítilli grein verði ekki nema
sárafáu gerð skil.
Þórður var fæddur að Borga-
landi í Helgafellssveit 15. nóv.
1884. Foreldrar hans Hjálmar
Þórðarson og Kristín Erlendsdótt
ir áttu þá heima í svokölluðum
Búðatanga í Stykkishólmi, en
fluttu að Skildi í Helgafellssveit
er Þórður var um 4 ára. Þar ólst
hann upp og átti heimili æ síðan
til dánardægurs 23. jan. 1957.
Hann kvæntist aldrei. Bjó lengi
með móður sinni, en þegar henn-
ar naut ekki lengur við bjó hann
með ráðskonu, fyrst Guðrúnu
Bjarnadóttur rúm 30 ár, en sein-
ustu árin með Katrínu Alberts-
dóttur.
Þórður var hógvær maður og
af hjarta lítillátur, yfirleitt fá-
skiptinn um annara hagi, en ef
hann gat einhvers staðar komið
fram til góðs var það til reiðu.
Fámáll var hann að jafnaði en
kunni vel að koma fyrir sig orði.
Gat vel tekið þátt í græskulausu
gamni.
Á Skildi er þinghús sveitar-
innar. Þar er einnig réttað á
hverju hausti. Er þar því oft gest-
kvæmt. Eínnig má minna á að
jafnvel lá leið Eyrsveitinga og
Miklaholtshreppsbúa um Skjöld
þegar þeir sóttu kaupstað í
Stykkishólm. Alltaf var komið
við á Skildi og þeginn beini og
var hann látinn í té af þeirri al-
úð sem þeir einir geta lýst sem
aðnjótandi urðu. Er á engan hall-
að í þessari sveit þó sagt sé að
mesta gestanauð sveitarinnar
hafi verið á Skildi.
Ríkidæmi Þórðar var aldrei
mikið, en hann átti nóg af þeirri
auðlegð sem er gulli betri, góða
sál og gjafmildan huga, nóg af
því sem kannske er dýrmætast
í heiminum þótt það láti ekki
alltaf mikið yfir sér. Hann
fór heldur ekki varhluta af mót-
læti og veikindum, en tók öllu
með þolinmæði og leit alltaf
björtum augum fram á veg,
kunni vel að skilja hismið frá
kjarnanum. Hann dró af þessu
sína lærdóma, sem urðu gott
veganesti. Skilamaður var hann
einstakur og orðheldinn og
munu sveitungar hans minnast
mjög þess þáttar í fari hans.
Nú er bærinn á Skildi auður,
enginn sem tekur á móti gestum,
enginn sem hellir upp á könnuna
veitir þreyttum vegfaranda
hressingu. Fer ekki hjá því að
margir sakna vinar í stað, og ef
til vill verður aldrei skýrara
þetta máltæki að enginn veit
hvað átt hefir fyrr en misst hef-
ir.
Dagsverki Þórðar er lokið hér
á jörð. Hann barst aldrei mikið
á og mestu og beztu verk hans
voru unnin í kyrrþey en geymast
í fjölda mörgum þakklátum hug-
um vina og vandamanna, og
sjálfsagt fleiri hugum en m«nn
rennir grun í.
Ég efa ekki að það er hverri
sveit dýrmætt að eiga menn eins
og Þórð, fórnfúsa og það sem
mest er um vert menn sem hægt
er að reiða sig á í einu og öllu.
Ég sakna þess að sjá nú ekki Þórð
á götu, minnist margra viðræðu-
stunda og léttrar kímni og hlýs
handtaks. Svo mun og um fleiri.
Þegar upp er gert að leiðarlok-
um er ef til vill ekki spurt að
því sem okkur finnst mest á-
berandi í daglegri umgengni,
heldur manndómi og hvernig
hjartalagið er. Uppgjör meist-
arans mikla er réttlátt. Hvers
hlutur er lítill, hvers er stór,
þeir hvílast báðir jafnt, stendur
þar. Því uppgjöri veit ég að bónd
inn að Skildi þarf ekki að kvíða.
Ég minnist fjölmargra atvika
í okkar kynnum og voru þau öll
á einn veg. Ég er að ýmsu auð-
ugri eftir kynni mín við Þórð á
Skildi og svo munu fleiri.
Við kveðjum Þórð Hjálmars-
son, hlýir hugir og þakklátir
fylgja honum og blessa minn-
ingu hans.
Ámi Helgason.
Einhent kona skaraði
fram úr í úísaumi
KAUPMANNAHÖFN — Þess var
getið í dönskum blöðum á dög-
unum, að nýlátin væri kona ein
í Randers, 78 ára að aldri. Hefði
kona þessi verið einhent allt frá
æsku, er hún missti aðra hönd
sína í slysa. Þrátt fyrir þessa
bæklun hafði hún gifzt og eign-
azt 23 börn — og annazc þau
algerlega án aðstoðar. Hún var
handlagin með afbrigðum og
vann m. a. verðlaun fyrir fag-
urt prjón og útsaum. Ekki hafði
hún gervihendi — heldur notaði
hún skrúfstykki, sem fest var
á eldhúsborðið, er hún var við
útsaum.
50 ára afmœli Hringsins
í Stykkishólmi
j^VENFÉLAGIÐ Hringurinn í Stykkishólmi á fimmtíu ára starfs-
afmæli sunnudaginn 17. febr. n.k. og minnist þess með veglegu
Læknisráð vikunnar:
Botnlangabólga
ann í hönd og stjórnaði verkinu.
„Stórkostlegt", sögðu gagnrýn-
endur í Rio de Janeiro einum
xnunni. Mörgum árum síðar sögðu
aðrir gagnrýnendur, að þetta
kvöld hefði verið upphafið á
„gullöld hljómsveitarflutnings og
snilldarlegrar túlkunar hljóm-
sveitarverka“. Unglingurinn var
Arturo Toscanini.
SKAPRÍKUR OG
KRÖFUHARÐUR
Toscanini stjórnaði hljóm-
sveitum í 68 ár. Hann var svo
nákvæmur og kröfuharður, að
öllum tónlistarmönnum, sem
stjórn hans lutu, stóð ógn af
honum. Þess voru dæmi, að
eftir smávægileg mistök, sem
enginn varð var við nema
Toscanini og hinn seki hljóð-
færaleikari, yfirgaf meistarinn
hljómpallinn og fór til her-
bergis síns, þar sem hann gaf
gremju sinni útrás í hávæium
hrópum. „Eftir það sem gerð-
ist í kvöld, er lífi mínu lokið“,
var hann vanur að segja við
hinn ógæfusama tónlistar-
mann, sem skyssuna hafði
framið. „Ég get ekki framar
litið framan í nokkurn mann.
Ég get ekki lifað áfram". En
við önnur tækifæri, þegar
hljómsveitin lék honum að
skapi, átti hann til að segja:
„Þið eruð þá ekki fábjánar.
Þið getið leikið vel. Santa
Madonna. Santissima! Nú er
ég sæll. Nú eruð þið sælir.
Nú er Beethoven sæll“.
DÓ f SVEFNI
Hinn 4.apríl 1954 hélt Toscan-
ini síðustu hljómleika sína eftir
að hann hafði stjórnað N. B. C.
Sinfónuíhljómsveitinni í New
York í 17 ár. Hann var þá 87 ára
NEÐARLEGA í kviðnum, efst í
ristlinum, er liffærið sem kallað
er botnlangi. Hann er lítill, ílang-
ur og holur að innan og er í beinu
sambandi við efsta hluta þarm-
anna. Botnlanginn (appendix) er
yfirleitt 7—8 sm langur og hálf-
ur sm á þykkt en hann getur
verið bæði miklu styttri eða
| lengri.
Við verðum að álíta að botn-
langinn hafi einhvern tíma gert
mönnunum eitthvert gagn, en
hvaða gagn, veit enginn. Að
minnsta kosti geta menn prýði-
lega lifað án hans.
Fram hafa komið margar og
ólíkar skoðanir á því, hvað or-
sakar botnlangabólgu. Menn fá
botnlangabólgu, ef bólga hleypur
í sjálfan botnlangann, annað
hvort við það að bakteríur kom-
ast í hann frá þörmunum, eða við
það, að bakteríur berast í botn-
langann með blóðinu frá öðrum
líkamshlutum, þar sem bóiga á
sér stað, svo sem hálsbólga.
Svo virðist sem botnlangabólga
sé algengari meðal menningar-
þjóða, en meðal þjóða sem
standa á lægra menningarstigi.
Botnlangabólgukastið getur ver
ið mjög vægt og horfið eftir
nokkra klukkutíma. En í öðrum
tilfellum getur það verið svo al-
varlegt að tafarlaus uppskurður
sé nauðsynlegur.
Venjulega byrjar sjúkdómur-
inn með veikum magaverkjum,
vanlíðan, ógleði. Verkirnir sitja
í námunda við naflann eða held-
ur ofar í kviðnum. Síðar færast
verkirnir neðar. Verkirnir geta
þó líka byrjað neðar. Kviðurinn
verður mjög aumur sé ýtt á hann.
Oft hafa sjúklingarnir engar
hægðir og loftgangur er heldur
ekki úr þörmum. Stundum byrjar
sjúkdómurinn þó með niður-
gangi, sérstaklega hjá börnum.
Læknunum er kunnugt um í
hve ólíkum myndum sjúkdómur-
inn getur birzt. Það væri ómögu-
legt að gefa nokkrar fastar reglur
fyrir því. Þó má taka fram ein-
staka atriði. Verkir hægra megin
í kviðnum geta bent til þess að
um botnlangabólgu sé að ræða,
hverfi þeir ekki fljótlega.
Oftast fylgir hiti verkjunum,
en þarf þó ekki að vera. Það er
mikilsvert að athuga, hvort lík-
amshitinn hækkar, þó ekki
sé meira en um nokkrar gráður,
og því gæti verið skynsamlegt að
mæla sjúklinginn á nokkurra
klukkutíma fresti og skrifa niður.
Menn eiga ekki að taka ópíum
eða morphindropa við maga-
verkjum eða aðrar verkeyðandi
pillur, því þá verður ómögulegt
fyrir lækninn að greina sjúk-
dóminn og verkeyðandi pillur
hafa engan lækningamátt.
Af verkjunum og hvernig þeir
haga sér, getur læknirinn vitað
um hvaða sjúkdóm er að ræða.
Það sem maður sjálfur getur
gert, er að leggja eitthvað heitt
við magann, hlýjan klút eða hita.
púða. Hins vegar verður læknir-
inn að ákveða, hvort sjúklingur-
inn má taka deyfandi meðul. —
Vegna hægðatregðu, gætu menn
freistazt til að taka hægðarmeðul,
en það er ekki ráðlegt, því sé um
botnlangabólgu að ræða, gerir
það meira ógagn en gagn.
Frekar er það yngra fólk, sem
fær botnlangabólgu, en hún getur
komið fyrir hvaða aldursflokk
sem er.
hófi nú í kvöld. Frumkvæði að stofnun þess kom frá
Kvenfélaginu Hringnum í Reykjavík og var félagið upphaflega
stofnað með þeim tilgangi að hjálpa berklaveikum sjúklingum sem
þurftu að leita sér lækninga að Vífilsstöðum.
Á stofnfundinum mættu 33 kon
ur sem stofnuðu félagið. Voru
3 þó aðalhvatamenn stofnunar-
innar, þær frú Arndís Jónsdóttir,
kona Guðm. Guðmundssonar hér
aðslæknis, frú Magðalena Hall-
dórsson, kona Sæmundar Hall-
dórssonar og Friðrikka Eggerz,
kona Guðmundar sýslumanns.
Skipuðu þær fyrstu stjórn fé-
lagsins ásamt Herdísi Bogadótt-
ur og Kristínu Sveinsdóttur. Frú
Arndís var aðeins 1 ár formaður,
en þá tók við Kristín Sveins-
dóttir við og gegndi formanns-
störfum í 16 ár samfleytt, eða
lengst allra. Frú Magðalena Hall-
dórsson var lengst í stjórn eða um
24 ára tímabil.
Nú eru aðeins 3 af stofnend-
unum í félaginu og eru þær frú
Ingigerður Ágústsdóttir, frú Val-
gerður Kristjánsdóttir og Ragn-
heiður Kristjánsdóttir.
Eftir að berklavamalögin
gengu í gildi, beitti félagið sér
fyrir annarri líknarstarfsemi,
réði t. d. hjúkrunarkonu, sem
var í þjónustu þess um 16 ár
og hjálparstúlku í 6 ár.
Ýmsum framfara og menning-
armálum hefir það sinnt og má
m. a. nefna það, að það hefir
unnið að söfnun fjár til bygging-
ar elliheimilis í bænum og er
sá sjóður talsverður í dag. Einn-
ig hefir það látið sér annt um
að prýða kirkjuna. Haldið eða
beitt sér fyrir að haldin væru
námskeið í bænum bæði í hjúkr-
un, garðyrkju, matreiðslu, saum-
um o. fl. Þá hefir á vegum þess
undanfarin 20 ár verið barna-
skemmtun um áramótin og einnig
hefir það lagt mikið verk í að
koma upp og starfrækja skrúð-
garð hér í bænum.
Núverandi stjórn skipa: Krist-
jana Hannesdóttir, formaður,
Anna Magnúsdóttir, ritari, Freyja
Finnsdóttir, gjaldkeri og með-
stjórnendur Lára Þórðardóttir og
Vilborg Rögnvaldsdóttir.
Gjafir fil Hvamms-
fangakirkju
HVAMMSTANGAKIRKJA hefur
sent Mbl. skrá yfir áheit og gjaf-
ir, samskot og ágóða af skemmt-
unum, til kirkjunnar á tímabil-
inu 1934—1956. Alls nemur upp-
hæðin 73.174.99 kr.
Áheit nema samtals kr. 1.753.50
og eru þau frá 1938—1954. Gjafir
nema samtals kr. 49.790.00 á tíma
bilinu 1945—1955. Minningargjaf-
ir nema 1.525.00 kr. á tímabilinu
1952—1954. Ágóði af skemmtun-
um, frá 1934—1955 nemur 16.496.
49 kr. Samskot á fundi Húnvetn-
ingafélagsins í Rykjavík og sam-
skot í héraðinu alls 3.465.00 kr. á
árunum 1943—1946.
Þá hafa kirkjunr.i borizt ýmsar
góðar gjafir svo sem tveir látúns-
stjakar, sem frk. Guðrún H.
Zoega í Reykjavík gaf 1944, og
tveir stórir altariskertastjakar
með álmum, sem Kristján og
Helgi H. Zoega gáfu árið 1945.
Árið 1954 barst kirkjunni einnig
að gjöf skírnarskál útskorin af
Ríkharði Jónssyni, frá Ingigerði
og Sigurði Gíslasyni, Sóllandi,
Hvammstanga. Einnig hafa marg-
ir gefið vinnu og efni við bygg-
ingu kirkjunnar.
Unnið er af kappi við bygg-
ingu kirkjunnar og standa vonir
til að hægt verði að vígja hana
á næsta vori. Hefur sóknarnefnd-
in beðið blaðið að flytja öllum
gefendum innilegar þakkir.