Morgunblaðið - 08.03.1957, Qupperneq 8

8
MORGUNBJATfíP
Föstudagur 8 marz 1957

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónssun.
Aðalritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Einar Ásmundsson.
Lesbók: Ami Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Ámi Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 30.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 1.50 eintakið.
„Vttektin", sem nldrei sdst
ÓLAFUR BJÖRNSSON alþm. og
prófessor flutti í fyrradag á Al-
þingi fyrirspurn um hvað liði
birtingu álitsgerða þeirra um ís-
lenzk efnahagsmál, sem samdar
hefðu verið af innlendum og er-
lendum sérfræðingum í sambandi
við undirbúning ráðstafana þeirra
í efnahagsmálum, sem gerðar
voru fyrir sl. áramót. Þessi fyrir-
spurn var ekki komin fram að
ófyrirsynju. Þegar frv. um útflutn
ingssjóð var lagt fram fylgdi því
engin greinargerð, sem sýndi hver
væri hin raunverulega fjárþörf
atvinnveganna og við hvað hinar
nýju álögur væru miðaðar. Lát-
ið var í veðri vaka að bak við
þetta frv. lægju ýtarlegar rann-
sóknir framkvæmdar af innlend-
um og erlendum mönnum en þær
voru lokuð bók og eru enn.
„Hlutlaus og róttæk“
athugun.
í sambandi við fyrirspurnina
rifjaðist upp hvað stjórnarblöðin
og þá sérstaklega blað forsætis-
ráðherrans hafði sagt um athug-
un sérfræðinga á efnahagsmálun-
um og birtingu þeirra athugana,
eftir að ríkisstjórnin var sezt að
völdum. Það sem lofað var þá
var tvennt: f fyrsta lagi skyldi
fara fram „hlutlaus og róttæk
athugun á öllu fjármálakerfinu",
eins og blað forsætisráðherrans
orðaði það. í öðru lagi var svo
lofað að þessar athuganir skyldu
gerðar þjóðinni heyrumkunnar
vegna þess að „þjóðin þarf að
hafa um það glöggar og ótví-
ræðar heimildir hvernig er kom-
ið atvinnu og framleiðslumálum
hennar“, eins og sama blað komst
ennfremur að orði.
Hér var miklu lofað en efndirn-
ar urðu á annan veg.
í sambandi við þessi hátíðlegu
loforð voru svo gerð hróp og köll
að stjórnarandstæðingum. Nú er
stund reikningsskaparins, runn-
in upp, sögðu stjórnarflokkarn-
ir. Nú skal þjóðin fá að sjá
hvernig málum hennar er komið
og hverjum er um að kenna að
allt efnahagslífið er helsjúkt!
„Tíminn" sparaði ekki ögranirn-
ar. Þann 12. ágúst sl. sagði blað-
ið m.a. í grein, sem nefndist:
„Rannsókn á strandgóssinu":
„En þegar stór flokkur manna
með fjármagn og blaðakost á
bak við sig þykist samt ekkert
sjá nema blóma í atvinnu- og
efnahagslífinu er hollast fyrir
þjóðina að úttekt fari fram og
strandgóssið verði dregið undan
sjó og rannsakað. Þjóðin þarf að
hafa um það glöggar og ótvíræð-
ar heimildir hvernig er komið
atvinnu- og framleiðslumálum
hennar. Sú vitneskja verður að
vera sú undirstaða, sem viðreisn-
in hvílir á“.
Það sem stjórnarflokkarnir
lögðu mesta áherzlu á var sú nýja
aðferð, sem hér ætti að hafa.
Rannsóknin átti að vera „hlut-
laus og róttæk" og gerð fyrir
opnum tjöldum. Þjóðin átti að fá
að vita allt. Síðan áttu ráðstaf-1
anirnar að koma og birting at-
hugananna á þjóðarbúskapnum
átti að vera til þess að hún kynni
að skilja og meta hinar nýju
ráðstafanir. Vitneskja þjóðarinn
ar átti að vera „undirstaðan, sem
allt hvíldi á“. Þetta voru hin
„nýju vinnubrögð“, sem ríkis-
stjórnin ætlaði að viðhafa. Þann
22. ágúst stóð eftirfarandi í „Tím
anum“:
„Reynslan mun sýna hvert
starf nefnd þessi innir af hendi.
Þá er nægur tími til dóma þótt
Morgunblaðsmenn vilji ógjarnan
bíða þess. Á meðan má gera sér
grein fyrir því hver reginmunur
er á þeim vinnubrögðum, sem
ríkisstjórnin ætlar að viðhafa í
þessu efni og viðhorfi íhaldsins
meðan það sat að völdum. Hér
á nú að fara fram sérfræðileg
rannsókn í samráði við fulltrúa
vinnustéttanna, sem fylgjast með
því að rannsóknin sé réttlát og
ítarleg. Þessi rannsókn er því fyr-
ir opnum tjöldum, í augsýni fólks
ins í Iandinu“.
Hér er ekki verið að fara dult
með hvað gera skal: Sérfræðileg
rannsókn sem birta skal þjóðinni
til fróðleiks og Sjálfstæðismönn-
um sérstaklega til verðugrar
minnkunar.
En hvað varð svo um öll þessi
stóru orð og miklu loforð. Er-
lendir sérfræðingar voru kvaddir
til landsins og álit þeirra feng-
ið. Innlendir menn voru einnig
kvaddir til alls konar athugana
og þeirra álit fengið. En ekkert
af þessu hefur verið birt, ekki
nokkur stafur. Og það er ekki
nóg með að öll loforðin um að
almenningi skyldi birt þessi „út-
tekt á strandgóssinu" væru svik-
in, heldur fengu alþm. ekki að sjá
álitsgerðirnar. Síðan kom frv um
útflutningssjóð fram, greinar-
gerðarlaust, eins og áður er sagt
Þetta urðu þá efndirnar á lof-
orðinu um hina miklu „úttekt“ og
birtingu hennar fyrir þjóðinni.
Það gleymdist líka að birta „á-
litsgerðirnar" þó ekki væri til
annars en leiða „sekt“ Sjálfstæð-
isflokksins í ljós! Það er undar-
legast af öllu, því til ÞESS hefði
áreiðanlega ekki skort vilja, ef
þá „sekt“ var að finna.
Öllu haldið leyndu.
Viðbrögð ríkisstjórnarinnar
gagnvart fyrirspurn Ó. B. voru
svo aumleg, sem mest mátti
verða. Þar var ekkert að finna
annað en undanbrögð. Það kom
þó í ljós að ekki hafði verið
sótt um leyfi til hinna erlendu
sérfræðinga til birtingar og það
varð nú fullljóst að leyndin var
svo mikil að alþingismenn
stjórnarflokkanna höfðu ekki
fengið að sjá neitt en þeir greiddu
síðan atkvæði — blindandi — um
„ráðstafanir", sem sagt var
að byggðust á hinum lokuðu at-
hugunum! Það var reynt að
skjóta sér á bak við að álit hag-
fræðinga frá árinu 1955 hefði ekki
verið birt en það var gert kunn-
ugt öllum þingmönnum stjórnar
flokkanna og ekki birt á annan
hátt vegna þess að hagfræðingarn
ir óskuðu eftir að það væri ekki
birt að öðru leyti þar sem
það væri ekki samið með slíka
birtingu fyrir augum.
Já — svona fór með „úttekt-
ina á strandgóssinu", sem átti að
fara fram „í augsýni þjóðarinn-
ar“.
UTAN UR HEIMÍ
teljast enn til „þjó&ariþrótta"
meðal Indiána i Equador
H
ausaveiðarar eru
einna ógeðfelldustu persónur
ævintýraskáldsagna, svo að ekki
sé meira sagt. Þegar við lesum
slíkar sögur, höfum við það á til-
finningunni, að hausaveiðarnar,
með sínum frumstæða og dýrsl.
hugsunarh., tilheyri fortíðinni.
Jafnvel löngu liðinni tíð. Flest-
ir eru þeirra skoðunar, að ætt-
kvíslir þær í hinumjnyrku frum-
skógum suðursins, sem siundað
hafa mannaveiðar, finnist ekki
lengur á móður jörð.
Það or auðvdt
að búa til
„shicha“, en
ekki jafn-
auðvelt að
drekka það.
etta fólk trúir á stokka
og steina og færir átrúnaðargoð-
um sínum margs kyns fórnir —■
bæði mat og fagra smíðisgripi.
Er það talið milda guðina til
muna og styrkja mjög þann, sem
fórnina færir, enda þótt hausa-
safnið sé ætíð þyngst á metskál-
unum, þegar á reynir.
Þá segir danski blaðamaður-
inn frá mjög einkennilegum mat-
artilbúningi þar í Andesfjöllum.
Sérstaklega hefur „þjóðardrykk-
ur“ „Jivaro“ vakið athygli hans
— sennilega vegna þess hve ó-
lystugur hann var — af þjóðar-
drykk að vera.
Hausarnir eru dýrgripir „Jivaro“, því að þeir veita eigendunum
,.afl dauðans". Hér er danskl blaðamaðurinn að virða fyrir sér
cinn þessara hausa. Þannig líta þeir út, þegar búið er að þurrka þá.
Einn Indíánanna situr við hlið Danans.
þeir við uppi í Andesfjöllunum og
lifa á því, sem móðir jörð gefur
þeim. Fyrir nokkru var danskur
blaðamaður á ferð í Equador, og
lagði hann leið sína upp í fjöll-
in til þess að kynnast þessu
frumstæða fólki „Jivaro“.
Molar af borði menningarinnar
falla víða — og ekki eru ,Jivaro‘
það langt úr alfaraleið, að þeir
hafi algerlega farið á mis við
allt slíkt. Land þeirra er auðugt,
m. a. af gulli, og það er ef til
vill þess vegna, að ýmis „menn-
ingarþægindi" eru þeim ekki al-
veg ókunn.
G reinar, sem þessi
danski blaðamaður hefur skrif-
1 að um „Jivaro" svo og myndir,
grafara settist að við Samora-
fljótið, við heimkynni „Jivaro",
að kastaðist í kekki með þeim og
hinum innfæddu. Á einni klukku
stund drápu „Jivaro“ 500 gull-
grafaranna, en aðeins tveim úr
öllum hópnum tókst að flýja.
Samt voru gullgrafararnir vel
vopnaðir.
En það eru ekki einungis ó-
kunnugir, sem verða fyrir barð-
inu á „Jivaro", því að blóðhefnd-
ir innan sjálfs flokksins eru tíð-
ar. En hvernig stendur á því, að
þeir sækjast eftir höfðum náung-
ans? Því fleiri hausa, sem „Ji-
varo“-menn eignast, þeim mun
styrkari verða þeir í baráttunni
— bæði við huldar vættir og við
höfuðskepnurnar. Sérhver „Ji-
varo“-maður geymir höfuð þau,
Drykkur þessi nefnist
„chicha“ — og er útþynnt mauk
maniok-róta. En aðferðirnar við
tilbúning drykks þessa eru afar
einkennilegar. Það er kvenþjóð-
in, sem annast verkið — og
byrjunarframkvæmdir -eru þær,
að ræturnar eru afhýddar. Áður
en lengra er haldið ná stúlkurnar
í vatnskerald, súpa á og spýta út
úr sér yfir ræturnar — alloft.
Þetta er gert til þess að drykk-
urinn fái hið rétta bragð.
Jæja. Þá eru ræturnar brytj-
aðar mjög smátt og látnar liggja í
vatni þar til þetta er orðið eins
konar mauk. En til þess að
tryggja, að engir rótarkögglar
leynist í leginum, setjast konurn-
ar umhverfis pottinn, dýfa lófun-
um í, fylla þá, bera að munni,
sér, súpa á og tyggja vel. Síðan
opna þær munninn — og bunan
stendur aftur niður í pottinn.
Þannig er haldið áfram þar til
engar agnir finnast lengur. Þá er
lögurinn látinn standa nokkurn
tíma og gerjast. Síðan er drukk-
ið og drukkið af góðri, og mikilli
lyst. Að segja „nei, þökk“ er
lítt hugsanlegt, enda þótt löng-
unin sé ekki ýkjamikil.
En sannleikurinn er sá,
að enn eru hausaveiðarar við
lýði, í sumum afskekktustu
byggðum suðl. landa. Fæstir
munu ættflokkar þessir þó hafa
hausaveiðar að aðalatv., ef svo
mætti segja, því að ókunnugir
geta yfirleitt átt samskipti við þá
án þess að eiga á hættu að missa
höfuðið. En sé eitthvað gert á
hluta þessa fólks, eða það reitt til
reiði á annan hátt — þá mega
aðkomumenn vara sig, því að
hausaveiðar eru enn eins konar
þjóðaríþrótt þessa fólks.
„Jivaro“ eru þekktir
hausaveiðarar í Oriente fylkinu í
Equador í S-Ameríku. Hafast
sem hann tók af þeim, varpa
nokkru Ijósi á venjur þeirra og
lifnaðarhætti. Þeir klæðast t. d.
fötum úr verksmiðjuofnum dúk,
og þeir elda mat sinn í steypt-
um járnpottum. En einn leiðan
vana hafa þeir framar öllum
öðrum: Þeim er gjarnt að ræna
það fólk höfðinu, sem þeim er
illa við. Söguf herma, að í fyrnd-
inni, er Spánverjar eignuðu sér
land þeirra, hafi „Jivaro" verið
djarftækir til mannahöfða. Segir,
að í einni herferð, sem þeir gerðu
til þriggja bæja, hafi þeir drep-
ið 15.000 manns.
Og það er ekki lengra
síðan en árið 1941, að fjöldi gull-
sem honum hafa áskotnazt, eins
og dýrgripir væru. f þeirra aug-
um eru þau sannkallaðir dýr-
gripir.
■r egar óvinurinn er
felldur, er höfuð hans tekið af
búknum. Síðan er húðinni flett af
höfuðkúpunni — í heilu lagi, en
hausaveiðarar gæta þess vel, að
andlitsfall og andlitsdrættir all-
ir haldi sér. Þetta verk er ekki
á allra færi, en allir fullfrískir
karlmenn leggja metnað sinn í
það að læra þessa list til fulln-
ustu. Síðan er höfuðið varðveitt
í margs konar jurtasafa — og
volgum sandi. Eftir alla þessa
meðferð hefur það minnkaði til
muna, en hefur harðnað og þorn-
að — og er nú geymt sem hinn
helgasti dýrgripur.