Morgunblaðið - 15.03.1957, Side 6

MORCUNTtl AÐIÐ
Föstudagur 15. marz 1957

Bogi Ölafsson yfirkennari
— In memoriam —
Bogi Ólafsson
k. ÞESSUM vetri hefir dauðinn
höggvið tvö vandfyllt skörð í hóp
þeirra manna, er kennt hafa við
Menntaskólann. í Reykjavik. í
aóvember féll rektor skólans í
valinn, og hinn 10. þ. m. lézt Rogi
Ólafsson yfirkennari eftir langa
▼anheilsu.
Bogi Ólafsson var fæddur 15.
október 1879 í Sumarliðabæ í
Holtum. Var hann af góðu bergi
brotinn. Foreldrar hans voru
hjónin Ólafur Þórðarson og Guð-
laug Þórðardóttir, sem bæði voru
af þróttmiklu bændafólki ættuð
austur þar. Þau hjón eignuðust
fjórtán börn, og var Bogi næst
yngstur þeirra. Þrjú dóu í æsku,
hin urðu fullvaxta. Má nærri
geta, að stundum hafi verið
þröngt í búi, enda börnin alin upp
við iðjusemi og atorku. Lýsir
Gunnar, bróðir Boga, ágætlega í
Endurminningum sínum heimil-
isháttum foreldra sinna og því
hvernig faðir hans annaðist sjálf
ur fræðslu hins stóra bamahóps.
Auðvitað lærðu börnin snemma
að verða sjálfbjarga, og var Bogi;
þar enginn eftirbátur. Þegar í
æsku stundaði hann sjóróðra frá
Stokkseyri, var um tíma á skútu,
sótti sjó frá Seyðisfirði og réðst
á skip til Englands. Var hann þar
um hríð í siglingum á austur-
Ströndinni. Þar lærði hann að tala
ensku og komst jafnframt fljótt
upp á að lesa málið. Bjó hann
lengi að þessari undirstöðu. Frá
þessu og mörgu fleiru frá sinni
viðburðaríku ævi hefur Bogi
greint í skemmtilegu viðtali við
Valtý ritstjóra Stefánsson. Hafa
kjör hans í æsku sjálfsagt mótað
talsvert skapgerð hans, eða —
eins og skáldið segir:
Kjörin settu á manninn mark,
meitluðu svip og stældu kjark.
En ekki átti fyrir Boga að
liggja að ílendast erlendis. Heim
þráin seiddi og kallaði og jafn-
framt líka menntaþráin. Hann
sneri heim og- innritaðist alda-
mótaárið í Möðruvallaskóla hjá
Jóni Hjaltalín skólastjóra. Bar
fljótt á ágætum námshæfileikum
Boga og skipaði hann brátt dux-
sætið. Tveimur árum síðar braut
skráðist hann úr skólanum með
hæsta próf, sem þar hefur verið
tekið. Eftir þetta var hann um
tíma við verzlun í Vík hjá Gunn-
ari, bróður sinum, en fór svo að
læra undir Lærða skólann hjá sr.
Gísla á Mosfelli. Gekk hann síð-
an upp í 2. bekk Lærða skólans
vorið 1904, var í skólanum einn
vetur, utan skóla hinn næsta, þá
í 4. bekk og las síðan 5. og 6.
bekk á einum vetri og varð stúd-
ent árið 1908. Samsumars sigldi
hann til Hafnar og stundaði nám
við háskólann þar í ensku, þýzku
og sögu til ársins 1913, en varð
þá að hætta námi sakir augn-
veiki. Hvarf hann þá heim við
svo búið. Fyrsta árið, sem hann
var heima, var hann kennari við
barnaskólann í Hafnarfirði, en
fékkst auk þess við tímakennslu.
Næsta ár, 1914, varð hann stunda
kennari í ensku við Menntaskól-
ann í Reykjavík, en auk þess ann
aðist hann stundakennslu við
Kvennaskólann og Verzlunarskól
ann. Þegar Böðvar Kristjánsson
enskukennari lét af kennarastörf
um við Menntaskólann, árið 1918,
varð Bogi fastur kennari við skól
ann, yfirkennari frá 1934, og aðal
enskukennari hans allt til 1. okt.
1948, er hann fékk lausn frá
embætti. Hafði hann þá kennt
fullan þriðjung aldar við skól-
ann eða þrjátíu og fjögur ár.
Bogi hafði frá blautu bams-
beini vanizt iðjusemi, enda var
hann elju- og starfsmaður með
afbrigðum og starfsþrekið furðu-
legt. Honum féll bókstaflega
aldrei verk úr hendi. Starfsdag-
ur hans var jafnan langur. Þegar
við samkennarar hans komum í
skólann með stírurnar í augun-
um um áttaleytið, hafði Bogi set-
ið við stílaleiðréttingar frá því
kl. 5 um morguninn og átti þá
eftir langan vinnudag. Sagðist
honum sjálfum svo frá, að á
fyrstu kennaraárum sínum hefði
hann kennt sjötíu og tvær stund-
ir á viku og auk þess þurft að
leiðrétta mikinn fjölda stíla. En
eins og allir vita, sem til þekkja,
er kennsla mjög lýjandi starf.
En kennslustörf ein nægðu
ekki þessum starfsama manni.
Hann var jafnframt afkastamik-
ill rithöfundur. Auk kennslubóka
í ensku, sem hann samdi og lands
kunnar eru, liggja eftir hann fjöl-
margar snilldarlega gerðar þýð-
ingar, bæði heilar bækur og smá-
sögur og leikrit, er hafa bæði ver-
ið sýnd í leikhúsum og leikin í
útvarp. Yrði of langt má að telja
það allt upp hér. í þessu sam-
bandi má geta þess, að Bogi var
bókfróður með afbrigðum og það
á ýmsum fleiri sviðum en í sinni
sérgrein. Hafði hann viðað að sér
miklum fjölda ágætra og sjald-
gæfra bóka, enda var bókasafn
hans eitt hið mesta í einstaks
manns eigu. Auk kennslu og rit-
starfa gegndi Bogi líka ýmsum
trúnaðarstörfum, t. d. var hann
forseti Þjóðvinafélagsins frá
1941.
Bogi var „þéttur á velli og þétt-
ur í lund“. Hann var meðalmað-
ur á hæð, en samanrekinn og
kraftalegur. Bar hann með sér,
að þar fór gamall sjógarpur, er
háð hafði marga harða hildi við
Ægi, enda þótti kennurum gott,
að láta Boga ganga fremstan,
þegar bendur voru í skólagöng-
unum. Hann var mikilúðlegur og
fyrirmannlegur á svip, hárið
mikið og úfið, ennið hátt, hvelft
og gáfulegt. í kénnslustundunum
gat Bogi verið nokkuð hrjúfur
og aðsópsmiliill. Til sjálfs sín
gerði hann strangar kröfur og
þoldi þá illa tómlæti og trassa-
skap á skólabekk. Var hann ein-
att ómyrkur í máli við ónytjunga
og „gatista“. Urðu ýmis hnittin
og kýmnisleg tilsvör hans skóla-
fleyg. En allt var þetta græsku-
laust, og nemendur fundu fljótt,
að bak við hið hrjúfa yfirborð
bjó skilningur og innileg góðvild
til þeirra og að þar áttu þeir hauk
í horni, ef í nauðir rak. Þess
vegna var Bogi vinsæll af nem-
endum. Sjálfur kemst Bogi í áður
nefndu viðtali þannig að orði um
sjálfan sig: „Eftir því, sem ég
verð eldri, eítír því þykir mér
meira gaman að vera með krökk-
unum . . . kann alltaf betur og
betur við mig með þeim ....
Kannske er ég nokkuð önugur
við þau stundum. En þau vita
sem er, að ég meina það ekki
eins illa og orðin falla“.
Kennslu Boga naut ég ekki, en
var samkennari hans í aldarfjórð
ung. Má með sanni segja, að
hann naut sömu vinsælda með
samkennurum sínum og með nem
endum, enda var hann jafnan til-
lögugóður og hjálpfús, þegar til
hans var leitað, og samvizkusam-
ari starfsmann gat ekki, þó að
eigi hirti hann mjög um smá-
muni.
Við brottför Boga munu hinir
fjölmörgu nemendur hans víðs-
vegar um land og erlendis minn-
ast hans með hlýhug og þakk-
læti.
Kvæntur var Bogi Gunnhildi
Jónsdóttur, ágætri, listfengri
konu, er lifir mann sinn. Þeim
varð tveggja sona auðið, en þeir
eru Agnar ritstjóri og Sigurður
Örn enskufræðingur og orðabók-
arhöfundur.
Kristinn Ármannsson.
Okeypis skólavist í
sænskum verknámsskóla
FYRIR milligöngu Norræna fé-
lagsins mun íslenzku æskufólki
verða veitt ókeypis skólavist á
Osby Lantmannaskola í sumar.
Osby er kauptún norðarlega í
Slyrkirtil háskóla-
náms í Þýzkalandi
Sambandslýðveldið Þýzkaland
hefur, samkvæmt tilkynningu
frá sendiráðinu í Reykjavík,
ákveðið að veita tveimur íslend-
ingum styrk til háskólanáms í
Þýzkalandi háskólaárið 1957/8
og nemur styrkurinn 3,72'5 þýzk-
um mörkum til hvors, miðað við
tíu mánaða námsdvöl í landinu
frá 1. nóv. 1957 til 1. ágúst 1958.
Styrþegar ráða sjálfir við
hvaða háskóla þeir nema innan
Sambandslýðveldisins eða í
Vestur-Berlín, en skilyrði er, að
þeir kunni vel þýzka tungu og
geti lagt fram sönnunargögn fyr-
ir hæfileikum sínum til vísinda-
starfa, þ.e. námsvottorð og með-
mæli prófessora sinna. Auk þess
er lögð áherzla á, að umsækjend-
ur hafi þegar staðizt háskólapróf
eða verið a.m.k. fjögur misseri
við háskólanám. Að öðru jöfnu
ganga þeir fyrir, sem ætla að
búa sig undir að ljúka doktors-
prófi. ,
Þeir sem kynnu að hafa hug á
að hljóta styrki þessa, sendi um-
sóknir um þá til menntamála-
ráðuneytisins fyrir 5. apríl n.k.
(Frá menntamálaráðuneytinu).
Skáne í Suður-Svíþjóð við járn-
brautarlínuna Hassleholm—Nas-
sjö. Alls mun skólinn veita tíu
íslendingum ókeypis skólavist.
Hér er um þrennt að ræða:
1) Sex mánaða garðyrkjunám-
skeið, sem hefst í aprílbyrjun.
Dvölin (kennsla, fæði og hús-
næði) er ókeypis og auk þess
greiðir skólinn 50.00 kr. sænsk-
ar á mánuði í vasapeninga. Nem-
endur vinna eða stunda verklegt
nám hálfan daginn.
2) Fimm mánaða verklegt og
bóklegt námskeið, sem hefst í
apríllok. Veitt verða sömu hlunn
indi og áður voru nefnd. Nám-
skeið þetta er fyrst og fremst
ætlað unglingum á aldrinum 15
til 18 ára. Nemendur þessa nám-
skeiðs vinna einnig hálfan daginn
að landbúnaðarstörfum.
3) Fimm-mánaða bóklegur sum
arskóli, sem hefst í lok apríl-
mánaðar. Á þessu námskeiði eru
kenndar ýmsar bóklegar greinar,
en ekki krafizt vinnu af nem-
endum. Dvölin er ókeypis, en
engir vasapeningar látnir í té.
Umsóknir ásamt meðmælum
skulu sendar Norræna félaginu í
Reykjavík (Box 912).
(Frétt frá Norræna félaginu.).
HÆLl, 11. marz. —, Veður hefur
verið stillt hér undanfarið og er
enn. í nótt snjóaði þó allmikið og
hefur færð spillzt allverulega á
vegum þótt fært sé ennþá. Hagar
eru sáralitlir en fara þó vaxandi.
— Steinþór.
sbrifar úr
daqlega lifinu
ASKRIFAR:
f Merkilegur er rökstuðning-
ur símayfirvaldanna og stjórnar-
blaðsins Tímans fyrir hinni
miklu hækkun símgjalda sem
nýlega hefur verið tilkynnt.
Hækkun vegna
hækkunar!!
TÍMINN afsakar þessa hækkun
með því að allt hafi hækkað
í landinu, svo að hcekka þurfi
og símgjöldin! Upplýst hefur
verið að hinir auknu tollar sem
ríkisstjórnin skenkti almenningi
í jólagjöf hafa valdið því að 6
millj. króna hækkun verður á
aðflutningsgjöldum þeim sem
síminn þarf að greiða á þessu ári.
Það er út af fyrir sig skrýtin rök-
semd hjá stjórnarblaðinu, sem
kveður flokk sinn sífellt vera að
kveða niður dýrtíðina, að af-
saka eina hækkunina með því að
aðrar hafi gert hana nauðsynlega.
Slíkt getur gengið í lönguvitleysu
en varla annars staðar.
Hve lengi?
EN þá er það málið sem að okk-
ur símnotendunum snýr. Hve
lengi eigum við að taka því þegj-
andi og hljóðalaust að síminn
hækki sífellt á okkur gjöldin ár
frá ári? Mér er í fersku minni,
að það gerðist á árinu 1932 að ný
símahækkun stóð fyrir dyrum.
Þá stofnuðu símnotendur með sér
notendafélag og kusu þar stjórn,
sem skyldi ganga á fund símayf-
irvaldanna og biðja um lækkun
á gjöldunum. Stjórnin fór þeirra
erinda og fékk lækkuninni fram-
gengt. Efnt var þá til fundar í
félaginu til þess að skýra frá
málunum. En simanotendum
þótti lækkunin ekki nógu mikil,
samþykktu vantraust á stjóm-
ina og kusu aðra stjórn. Hún
gekk enn á ný á fund símayfir-
valdanna og fékk til leiðar komið
enn frekari lækkun gjaldanna!
Stofnum notendafélag
ÞESS vegna þykir mér einsýnt,
að við símanotendur stofnum
með okkur hagsmunafélag, sem
gæti þess í fyrsta lagi, að síma-
gjöldin verði ekki árlega hækkuð
meira en góðu hófi gegnir og
nauðsynlegt er. Auðvelt er að
fylgjast með fjárhag símans í op-
inberum skýrslum og ganga úr
skugga um hvort hækkanirnar
eru réttmætar. Og segja má, að
þótt aðfl.gjöld hai’i nú eitthvað
hækkað, þá er það þó vitað að
síminn hér í Reykjavík fær
feikimiklar tekjur síðar á árinu,
þegar nýju símtækin verða tekin
í notkun. í öðru lagi er full
ástæða fyrir slíkt símnotendafé-
lag að gefa góðar gætur að því
að þjónusta símans við almenn-
ing sé ávallt svo sem hezt verður
á kosið, og þar verði enginn mis-
brestur á. Við erum nú orðin svo
mörg sem síma höfum að þetta
er réttlætismál sem allan al-
menning snertir. Og því fyrr sem
slíkt símnotendafélag yrði end-
urreist því betra. Fordæmið er
fyrir hendi og það gefur góð fyrir
heit eins vel og til tókst 1932.
Gerum því alvöru úr þessu og
bindumst samtökum.
Málshöfðun gegn Ellu
HÉR í dálkunum var á sínum
tíma vikið að því, að óskilj-
anleg óreiða hefði reynat á snið-
sendingum frá tízkufyrirtækinu
Ella í Ósló, en umboðsmaður þess
hér á landi er Arne Andersen
klæðskeri. Hafði hann ásamt
manni frá fyrirtækinu tekið við
nokkru fé af fjölmörgum íslenzk-
um stúlkum og konum gegn lof-
orði um að senda snið og mál-
bönd um hæl. Dráttur reyndist
þó á afhendingunni og var það
gagnrýnt hér í dálkunum. Nú
hefur loks fengizt botn í þetta
mál. Arne Andersen klæðskeri
hefur tilkynnt að hann muni
höfða mál á hendur norska tízku-
fyrirtækinu, þar sem enn er svo
til eljkert af varningnum til
landsins komið. Hefur því komið
upp úr dúrnum eftir hans sögn,
að félagið hefur ekki staðið við
gerða samninga gagnvart honum.
Það er vel að hann skuli ganga
svo hreint til verks til þess að
reka af sér kvörtunarorðið vegna
þessara viðskipta, og sýnir með
þessu, að hann hefur fullan hug
á að ljúka málinu, þannig að hver
fái sitt.