Morgunblaðið - 19.03.1957, Blaðsíða 9

Laugardsgur 16. mar7 195'
MORGUNBLAÐIÐ
Einar Þórðarson fræðimaður
áttræður
«9/ res
Ov S tan >*J*
Ovt rneHet KO» forltntjts mta
irtnlil St rrtasXtr
Pcserts lengde •nntij
10 meter
Keketrál
5,en9e<££*tf
Posert$ omhrfdi inntil 500 rrtOSkfP
Stentelne fro öre it/ óre ttmfii tbmeter
Maskene <AAe 3törre trm Jé omfor pr a/en nyi ntt
Davíð Ólafsson:
Deilt um rækjuveiðar
UNDANFARNA mánuði hafa átt sér stað allmiklar deilur í blöð-
unum um rækjuveiðarnrr í Isafjarðardjúpi. Hafa m. a. birzt
um þetta nokkiar greinar hér í blaðinu.
í nýútkomnu hefti timaritsins Ægis ritar Davíð Ólafsson fiski-
málastjóri grein um þetta mál og eru þar skýrð nokkur megin-
atriði i sambandi við málið.
Á UNDANFÖRNUM áratugum
hafa menn orðið margs vísari um
lífsháttu sjávardýra, sem áður
var mönnum hulið I dýpi sjávar-
ins.
Þó er það enn svo, að þekking
manna er mjög takmörkuð á ýms
um þýðingarmiklum atriðum í
þessu sambandi.
Þessi skortur á þekkingu leiðjr
aftur óhjákvæmilega til þess, að
hleypidómar eiga auðveldara upp
dráttar en ella væri, hugmyndir
manna verða meira á reki og skoð
anir skiptar um ýmis grundvallar
atriði.
Þetta er ekki nema eðlilegt og
getur ekkert nema aukin þekking
bætt hér úr.
En meðan svo háttar til, sem nú
er, þá er þeim mun meiri nauð-
syn á, að gætilega sé farið í þvi
að draga ályktanir og búa til al-
gild sannindi, ef svo mætti segja.
Tilefnið til þessara hugleiðinga
eru allmikil blaðaskrif, sem átt
hafa sér stað nú í vetur um
rækjuveiðar, nytsemi þeirra og
áhrif á aðrar fiskveiðar. Hafa
deilur þessar aðallega snúist um
ísafjarðardjúp.
Ekki er ætlun mín að blánda
mér í þessar deilur þeirra Djúp-
manna, en þó tel ég nauðsynlegt
að freista þess að ræða hér nokk-
ur meginatriði málsins eins og
það liggur fyrir. Er tilgangur
minn sá fyrst og fremst að eyða
nokkrum misskilningi, sem kom-
ið hefir fram.
Upphaf þessa máls nú mun, eft
ir því, sem ég bezt veit, hafa ver-
ið það, að sýslumanni ísafjarðar-
sýslu barst kæra, undirrituð af
miklum fjölda manna í sýslunni.
f kærunni og áskorun og rök-
stuðningi, sem henni fylgdi segir
svo:
„Eins og yður mun kunnugt um
hafa útvegsmenn (trillubátafor-
menn) hér við ísafjarðardjúp oft
sinnis farið fram á, að rækjuveið-
ar á ísafjarðardjúpi og innfjörð-
um þess væru bannaðar með lög-
um. Undirskriftaskjöl varðandi
málið hafa verið send ráðamönn-
um útvegsmálanna og kvartað
yfir að rækjuveiðar, eins og þær
hafa verið og eru enn reknar hér
við djúp, stórspilltu fiskigengd
og fiskveiðum hér, auk þess^sem
þær hefðu í för með sér stórkost-
lega tortímingu á öllu fiskung-
viði á þessum slóðum.
Sýslunefnd Norður-ísafjarðar-
sýslu hefur og nokkrum sinnum
sent frá sér einróma ályktanir
um að banna rækjuveiðar hér við
Djúp, nú síðast á líðandi ári. Engu
hefur orðið umþokað í þessum
efnum enn sem komið er, þrátt
fyrir augljósa skaðsemi rækju-
veiðanna, sem nú á síðustu árum
mestmegnis hafa verið stundaðar
á beztu fiskimiðunum hér innan
Djúps.
Þegar landhelgin var víkkuð út,
var með reglugjörð nr. 21. 19.
marz 1952 bannaðar fiskiveiðar
með botnvörpu og dragnót kring-
um allt landið á takmörkuðu
svæði. Með lögum nr. 82, 8. des-
ember 1952 var hlns vegar vél-
bátum heimilað, með undanþágu
frá nefndri reglugjörð, að stunda
kampalampaveiðar (rækjuveið-
ar) og leturhumarveiðar á til-
teknum svæðum með venjulegri
kampalampavörpu. Leiddi þetta
til þess, að rækjuveiðar voru
leyfðar hér i ísafjarðardjúpi.
Þar sem vitað er, að, veiðar þess
ar hafa ekki verið og eru ekki
stundaðar hér með „venjulegri
kampal£impavörpu“ eins og nefnd
reglugjörð mælir fyrir um og
undanþágan er miðuð við, en hins
vegar notuð við veiðarnar botn-
varpa með hlerum, sem dregin er
eftir mararbotni, að engu leyti
frábrugðin botnvörpu þeirri er
togarar nota, sem er lögbannað
veiðarfæri innan friðunarlínunn-
ar jafnt hér á ísafjarðardjúpi sem
annars staðar kringum landið,
leyfum vér undirritaðir oss hér
með, herra sýslumaður, að kæra
fyrir yður slíkt lögbrot, sem hér
hefur verið og er framið, jafn-
framt og þess er krafist, að rækju
veiðar með þeim hætti, sem þær
hafa verið stundaðar hér, verði
þegar bannaðar1*.
Svo sem sjá má af orðalagi á-
skorunar þessarar og kæru bygg-
ist hún á því, að talið er, að notk
un vörpu þeirrar, sem nú við-
gengst til rækjuveiða sé andstæð
gildandi ákvæðum í lögum, þar
sem veitt er undanþága til að
stunda rækjuveiðar og leturhum-
arveiðar innan landhelgi með
venjulegri rækjuvörpu:
Sérstaklega er talið, að notkun
hlera með vörpunni sé ólögleg og
ennfremur að varpan sé dregin
eftir mararbotni.
Nú er það að vísu svo, að í
nefndum lögum er engin skil-
greining á því sem ,nefnt er
„venjuleg kampalampavarpa“ og
hefir aldrei verið skilgreint.
Hins vegar verður að ganga út
frá því, að löggjafinn hafi stuðst
við eitthvað þegar þessi ákvæði
voru sett í lög og þá fyrst og
fremst við þá venju, sem hafði
skapast hér við land á alllöngum
tíma áður en lögin voru sett.
Á þeim tíma höfðu rækjuveið-
ar verið stundaðar um tveggja
áratuga skeið hér við land. Veið-
arfæri þau, sem notuð höfðu ver-
ið munu í upphafi hafa verið
keypt utanlands frá, en eftlr því
sem tímar liðu tóku menn þó að
búa veiðarfærin til hér. Ekki er
mér kunnugt um, að þau veiðar-
færi, sem notuð voru hér áður
hafi í nokkru því, sem máli skipt
ir í þessu sambandi, verið frá-
brugðin þeim veiðarfærum, sem
notuð hafa verið eftir að lögin
frá 1952 voru sett.
Það verður að álykta, að lög-
gjafanum hafi verið kunnugt um
gerð og notkun veiðarfærisins og
þar sem mælt er svo fyrir, að
undanþágan miðist við „venju -
lega kampalampavörpu" án þess
að skilgreina gerð hennar nánar,
þá sé einmitt út frá því gengið,
að heimilt sé að nota samskonar
viðarfæri og tíðkast hefir áður
en lögin voru sett.
Kæra þessi barst venjulega boð
leið til sjávarútvegsmálaráðu-
neytisins, sem að vanda leitaði
umsagnar Fiskifélags íslands um
málið.
I tilefni af þvi var leitað upp-
lýsinga frá Noregi m.a. um gerð
þeirra veiðarfæra, sem notuð eru
til rækjuveiða þar í landi og þær
reglur, sem þar gilda um rækju-
veiðar. Eru veiðarnar að sjálf-
sögðu leyfðar þar innan landhelgi
enda fara þær að mestu fram á
fjörðum inni eða nær landi og
veiðarfærið er í öllum meginat-
riðum svipað því, sem hér tíðk-
ast. Til frekari skýringar birtist
hér mynd af einni slíkri vörpu,
sem nefna mætti „venjulega
kampalampavörpu“ þar í landi
og getið hefir af sér þá vörpu, sem
hér hefir verið og er notuð.
Kæra sú, sem hér um ræðir
byggist því á misskilningi.
Þá er annað atriði, sem fram er
sett til stuðnings kærunni, að
rækjuveiðarnar tortími öðru fisk
ungviði og fæli aðra nytjafiska af
þeim slóðum, þar sem þær eru
stundaðar. Um þetta vil ég sem
minnst segja á þessu stigi. Lagt
hefir verið til af Fiskifélaginu,
að rannsókn vísindamanna verði
látin fram fara á þessu, ef slík
rannsókn mætti leíða eitthvað í
ljós um áhrif rækjuveiðanna á
aðrar fiskveiðar eða á háttu ann-
ara fiska á þeim slóðum, þar sem
þær eru stundaðar. Fyrr en nið-
urstaða af slíkri rannsókn liggur
/yrir er alls ekki tímabært að
ræða það mál hvort nauðsyn sé
einhverra sérstakra ráðjstafana
vegna rækjuveiðanna.
Þó má benda á, að í nágranna-
löndum okkar, þar sem rækju-
veiðar eru stundaðar í stórum
stíl, hefir ekki verið talið að af
þeim stafaði nein sú hætta fyrir
aðrar fiskveiðar, að þörf væri
sérstakra aðgerða þessvegna.
Þá er loks ekki unnt að komast
framhjá því þegar rætt er mál
sem þetta, að áður en gerðar
yrðu einhverjar þær ráðstafanir,
sem yrðu til þess að torveldá
rækjuveiðarnar eða e.t.v. að þær
legðust með öllu niður, yrði að
fara fram nákvæm athugun á þvi
hvaða efnahagslegar afleiðingar
slíkt hefði í för með sér og væri
þá margt, sem yrði að meta og
vega í því sambandi. — D. Ó.
1 DAG 16. marz er 80 ára Einar
Þórðarson, fræðimaður frá Skelja
brekku nú á Njarðargötu 7, hér
í bæ. Hann er maður mörgum
að góðu kunnur, bæði frá þeim
tíma er hann var bóndi á Innri-
Skeljabrekku í Andakíl, Borgar-
firði, þar sem hann bjó í full 20
ár og einnig frá sinni löngu dvöl
hér í hæ.
Einar er fæddur 16. marz 1877
að Innri-Skeljabrekku. Foreldr-
ar hans voru Þórður Bergþórsson
og kona hans Guðrún Guðmunds
dóttir. Hann kvæntist fyrri konu
sinni Guðrúnu Jónsdóttur 1905 og
var hún af svónefndri Reykja-
ætt úr Lundarreykjadal. Þeirrar
ágætiskonu naut hann skamma
stund, því hún dó 1908 og var
það honum að vonum stór harm-
ur. Búskap byrjaði hann sem
sjálfstæður bóndi 1905, en hafði
áður staðið fyrir búi móður sinn-
ar i nokkur ár. 1914 kvæntist
hann aftur og þá Ragnheiði Jón-
asdóttur frá Björk í Grímsnesi
og dó hún 1949 í Reykjavík. Þau
eignuðust eina dóttur barna Guð-
rúnu er og er hún gift Gústaf
Hjartarsyni frá Grjóteyri í Anda-
kíl. Þau búa á Njarðargötu 7
Aðra dóttur átti Einar ungur
maður með Guði'únu Magnús-
dóttur ættaðri úr Skorradal, heit-
ir sú dóttir Hansína Kristín, gift
Tómasi Sigurðssyni og búa þau
og hafa búið um 30 ára skeið á
Reynifelli í Rangárvallasýslu og
eiga 9 mannvænleg börn.
Meðan Einar bjó þótti hann
búhöldur góður þó hann byggi
ekki mjög stórt, gætinn, hygginn
og traustur í öllum viðskiptum,
vinsamlegur í öllum samskiptum
við granna sína og aðra, fljótur
og fús til fyrirgreiðslu þá til
hans var leitað til úrbóta á vand-
ræðum annarra, enda víða þekkt-
ur bæði að vilja og getu í því
efni, því bú hans stóð ætíð föst-
um fótum á tryggum og öruggum
grundvelli heyjabirgða og gagn-
samlegra afurða þar sem hver
skepna gaf svo góðar afurðir sem
eðliskostir hennar framast stóðu
til, og er þá vel búið. Þó Einar
sé mikill skepnuvinur ber þó
einkum af yndi hans af hestum,
enda segir hann mér, að hann
hafi átt fulla 40 reiðhesta, alla
góða og suma snillinga, ól marga
upp sjálfur og tamdi. Þegar talið
berst að þessum þætti í lífi hans
færisthýrubros yfir andlitið, þá
minnist hann samskipta vinna við
þessa vini sína þó langt sé um
liðið. Það er því ljóst, að þá var
ylur í lofti, angan úr grasi og ólg-
andi líf og fjör.
Þegar Einar hætti búskap á
Skeljabrekku eftir liðug 20 ár
fluttist hann til Reykjavíkur og
réðist þá fljótlega til Olíuverzl-
unar íslands, sem afgreiðslumað-
ur á olíu og benzíni og síðar
vann hann hjá sömu verzlun sem
innheimtumaður, en alls var
hann þar starfandi í 24 ár. Nú
er hann fyrir nokkru hættur allri
vinnu annarri en að lesa bækur
og grúska í gömlum skræðum og
unir nú vel sínum hlut, enda hef-
ur lestur góðra bóka verið hans
yndi og nautn allt hans líf. Það
sem einkennir þennan sómamann
er hans bóksneigð, einkum öll
ljóða- og vísnagerð, enda sjálfur
góður hagyrðingur. Um þennan
sterka eðlisþátt í fari Einars, ber
gleggstan vottinn bæði hans
ágæta bókasafn og svo öll þau
geysisöfn hans af vísum og kviðl-
ingum ,sem hann hefir í mörg ár
safnað frá öllum landshlutum og
er nú orðið fleiri tugir bóka, t.d.
veit eg með vissu, að 40 slhkar
bækur hans eru þegar komnar i
Landsbókasafnið og mikið á hann
af slíku heima hjá sér enn. Ég
á von á, þó margir hagyrðingar
séu í þessu landi, þá séu þeir ekki
margir sem Einar hefir ekki kom-
izt í kynni við með þessari safn-
iðju sinni. Mikið í þessu safni
Einars er hvergi prentað og hefir
hann því með þessari iðju sinni
varðveitt mikið frá glötun og er
því þetta þjóðnytjastarf, því þó
svo sé í þessu safni hans sem
mörgum öðrum stórum ljóðasöfn-
um, að það sé misjafnt að gæð-
um, þá er þó margt þar ágætt og
fengur í að halda til haga. Það
er því augijóst mál, að með þess-
ari starfsemi sinni hefur Einar
aflað sér alveg óvanalegrar þekk-
ingar í íslenzkri ljóðagerð, eink-
um vísna og hefir þar komið hon-
um að haldi hans örugga minni
og góða greind.
Ég hefi nú 23 ár átt Einar að
nágranna svo að segja í næsta
húsi og öll þau ár átt með hon-
um margar ánægjustundir, því
að við höfum verið svo að segja
heimagangar hvor hjá öðrum. Ég
ætti því að þekkja manninn nokk
uð vel. Hann er maður nokkuð
óvanalegur að ýmsu leyti. Hæg-
látur og hógvær í allri framkomu,
mjög hlédrægur og því ósýnt um
að láta mikið á sér bera, gætinn
og glöggur í öllum tilsvörum, góð
viljaður og greiðasamur þar sem
það á við. Skapmaður, en stilltur
vel, þungur í skauti andstæðinga
ef honum finnst sér rangt til gert,
vinavandur og trygglyndur og
því öruggur vinur vína sinna.
Nú þegar hann fyllir áttugasta
aldurstuginn, er hann enn hinn
brattasti, heldur enn ágætri sjón
og heyrn, er sílesandi og grúsk-
andi í gömlum skræðum og visna
söfnum.
Ég er viss um, að í dag streyma
til Einars úr öllum áttum hlýjar
óskir og vinsamlegar hugsanir frá
öllum þeim mörgu, sem honum
hafa kynnzt og haft við hann sam
skipti á langri ævi hans.
Ég óska svo þessum ágæta öld-
ungi til hamingju með afmælið
og allra heilla til loka lífs hans.
Reykjavík, 16. marz 1957.
Sig. Á. Björnsson,
frá Veðramóti.
Ungling
vantar til blaðburðai
f\!esvegur
Járnsmið,
rennismið, logsuðumann
vantar á verkstæði vort.
Uppl. gefur Gunnar Vilhjálmsson
Egill Vilhjálmsson hf.
LAUGAVEGI 118