Morgunblaðið - 02.04.1957, Page 8

8
MORCVNTtr 4Ð!Ð
Þriðjudagur 2. apríl 1957
Straumhvörf í handritamálinu
eftir Július Havsteen, fyrrv. sýslumann
ÞAR TIL fyrir skömmu hefir
verið býsna hljótt um handrita-
málið og sem betur fer, eru það
nú Danir, eða réttarasagt vitrir
menn í Danmörku og okkur ís-
lendingum skilningsgóðir og vel-
viljaðir, sem taka málið upp. Má
með sanni segja: „Batnandi
manni er bezt að lifa“, þegar les-
in er hin merka grein dr. med
Einars Thomsens, sem er meðal
kunnustu og virtustu prófessora
Dana í læknisfræði.
Var vissulega þörf á því, að
jafn sterk og drengileg rödd
heyrðist úr herbúðum danskra
prófessora um hina siðferðilegu
skyldu Dana til þess að skila
okkur hinum fornu íslenzku
handritum, því engir hafa í
ræðum og ritum sýnt íslending-
um meiri fjandskap og fyrirlitn-
ingu í því stórmerkilega máli,
en einmitt prófessorar við Há-
skóla Hafanr og sat síst á þeim,
því það var þeim háu herrum
vorkunarlaust að vita, að því að-
«ins flutti Árni Magnússon hand
ritin til Hafnarháskóla að hann
var háskóli íslands og að íslend-
ingar höfðu ekki í annað há-
skólahús að venda. Má í þessu
sambandi og benda á, að ekki gat
þeim verið um það ókunnugt, að
fjöldi þessara handrita var ekki
eign Árna Magnússonar, heldur
af honum fengin að láni, sjálf-
sagt með loforðum um að skila
þeim aftur réttum eigendum.
Þetta lét sá góði herra undir höf-
uð leggjast og er því hinn laga-
legi réttur hans til þessara hand-
rita „ eo ipso jure nullum“, svo
ekki sé fastar að kveðið, og Dana
enn minni.
En „hrindum nú öllum háska
frá“, sleppum því leiða sem á
undan er gengið í málinu, þökk-
um Dönum þeim, sem standa með
okkur og staðið hafa og vil ég
af heilum hug, eftir minni góðu
viðkynningu á dönsku þjóðinni
taka undir þau orð Thomsens pró
fessors, að væri handrita málið
Stúlka óskast
til afgreiðslustarfa hálfan daginn. — Tilboð send-
ist Mbl. fyrir fimmtudagskvöld merkt: Ábyggileg
— 2506.
Mikil útborgun
Höfum kaupendur að allskonar íbúðum. Það, sem okk-
ur vantar sérstaklega, er 4ra herb. hæð í Vesturbænum,
t.d. á Melunum, 5 herb. hæð í Vesturbænum, 2ja herb hæð
í Norðurmýri eða Hlíðunum, 4ra herb. hæð í Hlíðunum,
5 herb. hæð í Hlíðunum eða annars staðar í Austurbæn-
um. Ennfremur vantar okkur 80—100 ferm. einbýlishús
helzt í Austurbænum, til skipta fyrir glæsilegt 140 ferm.
einbýlishús á einum fegursta stað við Laugaardalinn.
Þeir, sem ætla að selja í vor, ættu að tala við okkur
sem allra fyrst.
Sala og samningar
Laugavegi 29 — Sími 6916
Eignin RöðulE
nr. 89 við Laugaveg er til sölu í einu lagi, eða eftirgreind-
um hlutum:
1. Verzlunarhæð ásamt geymslum í kjallara.
Kaffi- og ísbarinn gæti fylgt, ef óskað væri.
2. Veitingasalur á miðhæð, ásamt fullkomnu
eldhúsi í kjallara og snyrtiherbergjum.
3. Stór 5 herbergja íbúð á 3. hæð, með eldhúsi
og baði, ásamt 8 smáherbergjum og baði í
risi.
Hægt er að byggja ofan á húsið.
*
Upplýsingar gefur eftir kl. 1 e.h. í dag og næstu daga:
Gunnar J, IVIöller, hf
Suðurgötu 4 — Sími 3294
Júlíus Hacsteen
nú borið undir þjóðaratkvæði
Dana, myndu úrslitin áreiðan-
lega verða okkur stórlega í vil.
En hvað hefir straumhvörfun-
um valdið? Sjálfsagt hafa rit
okkar ötula og fróða landa
Bjarna M. Gíslasonar og hms
skelegga og fróða fslandsvin-
ar, Jörgens Bukdals haft í máli
þessu ómetanleg áhrif til þess að
ljúka upp augum Dana fyrir því,
sem satt er og siðferðilega rétt
gagnvart okkur íslendingum í
handritamálinu og hvað bezt
muni framvegis bæta sambúð
þjóðanna og efla vináttu og
styrkja bræðrahug þeirra í milli,
en ég tel að engu síður hafi hér
miklu valdið og máske mestu,
koma konungshjóna Danmerkur
hingað til landsins 10. apríl árið
sem leið. Þessir tignu og göfugu
gestir okkar fundu og skildu
hversu innilega þeim bæði per-
sónulega og sem þjóðhöfðingjum
Danaveldis var fagnað af ís-
lenzku þjóðinni og hvílíka hrifn-
ingu koma þeirra vakti og kon-
ungur Dana lét í ræðum sínum
bæði á Hótel Borg og í Þjóðleik-
húskjallaranum á hinn sköruleg-
asta hátt í ljós hrifningu drottn-
ingarinnar og sína yfir því aftur
að vera kominn til íslands, sem
ávalt með hinu stórbrotna lands
lagi og sterku litum hafði hrifið
konungshjónin og gerði engu
síður nú en áður, um leið og
hann þakkaði hinar hlýju mótt-
tökur og flutti fslendingum
kveðjur hinnar dönsku frænd-
þjóðar, sem bar þannig að skilja,
að milli þessara þjóða skyldi
framvegis allt missætti vera graf
ið og gleymt.
Síðan þetta varð, virðast
dönsk blöð og tímarit hafa tekið
upp annan talshátt en áður var
gegn okkur íslendingum, miklu
vingjarnlegri og af meiri skiln-
ingi en á stríðsárunum og fer vel
á því.
Fyrir skömmu barst mér bækl-
ingur sem heitir „ísland“. „En
danskers indtryk af sageöen".
Útgefandi er Einar Paulsen, sem
ég tel vist að sé danskur blaða-
maður. Bæklingur þessi er allur
hinn snotrasti, með mörgum
myndum. Formála bæklingsins,
sem teitir „Et lille folk — en stor
nation" (fámenn en stórlát þjóð)
hefir maður ritað, sem nefndist
„en dansker i Island“ og farast
honum orðin þannig lauslega
þýtt:
„Hinn frægi enski stjórnmála-
maður Davíð Llloyd George, for-
sætisráðherra Stóra-Bretlands í
fyrri heimsstyrjöldinni, skóara-
sonurinn úr smábæ í walliska há-
lendinu, flutti ræðu í heimahög-
um sínum 1914, þar sem hann,
einhver mesti ræðusnillingur
vorrar aldar, komst m. a. þannig
að orði: „Heimurinn er í þakk-
lætisskuld við litlar þjóðir og
litla menn. — Friðrik mikli valdi
hermenn sína eftir hæð þeirra og
þessi hæðarhugsjón er orðin hluti
í stjórnmálum Þýzkalands, sem
notar hana við mat á öðrum þjóð
um. Leyfir aðeins þjóðum, sem
eru 6 fet og 2 þumlungar að kom-
ast í fremstu röð. En heimurinn
er í mikilli þakklætisskuld við
smáu þjóðirnar, sem eru 5 fet.
Það eru þær sem framleiða
mestu listaverkin í heimi. Bók-
menntir sem aldrei eldast koma
frá fámennu þjóðunum. Beztu
bókmenntirnar ensku voru ritað-
ar þegar England var á stærð
við Belgíu og átti í höggi við
heimsveldi. Hetjudáðirnar, sem
hrífa kynslóð eftir kynslóð,
drýgðu smáu þjóðirnar þegar
þær börðust fyrir frelsi sínu. Já
— frelsun mannkynsins kom frá
lítilli þjóð“.
Þessi orð Lloyd Georges eiga
ekki einungis við í Wales, held-
ur sannarlega einnig við um ís-
land — fámenn en stórlát þjóð
alla leið frá söguöldinni, hafa fs-
lendingar markað djúp spor í
heimsbókmenntunum. Frá Snorra
Sturlusyni til þeirra Gunnars
Gunnarssonar og Halldórs Lax-
ness hafa íslendingar iðkað sann
an og göfugan skáldskap, sem
gerir ísland að stórveldi í heims-
bókmenntunum, og afrek liggja
eftir fslendinga, sem hafa úrslita
þýðingu til þess að byggja upp
heiminn á grundvelli mannúðar,
jafnréttis og lýðræðis.
Elzta þjóðþingið í heimi, Al-
þingið, er sett á hálendi milli
Tilkynning til innflytjenda
Nr. 10/1957
Innflutningsskrifstofan hefir ákveðið að framvegis
skuli allir innflytjendur skyldir að senda verðlagsstjóra
eða trúnaðarmönnum hans verðútreikning yfir allar vör-
ur, sem fluttar eru til landsins, hvort heldur varan er
háð verðlagsákvæðum eða ekki, og einnig þó um hrá-
efni til iðnaðar sé að ra^ða. Skulu verðútreikningar þessir
komnir í hendur verðlagsstjóra eða trúnaðarmanna hans
eigi síðar en 10 dögum eftir að varan hefir verið tollaf-
greidd.
Óheimilt er með öllu að hefja sölu á vöru, sem háð
er verðlagsákvæðum fyrr en söluverð hennar hefir verið
staðfest af verðlagsstjóra eða trúnaðarmönnum hans. Ó-
heimilt er einnig að hefja sölu á öðrum vörum fyrr en
verðútreikningur hefur verið sendur.
Innflutningsskrifstofan hefir einnig ákveðið, að fram-
vegis skuli innflytjendum skylt að senda verðlagsstjóra,
eða trúnaðarmönnum hans, samrit af öllum sölunótum
yfir innfluttar vörur í lok hverrar viku.
Reykjavík, 1. april 1957.
VERÐLAGSSTJÓRINN.
íslenzkra fjalla á þeim tímum,
þegar lýðveldi var óþekkt hug-
tak víðast hvar í heimi“------.
Island er á tímaskiptum þeirr-
ar viðreisnar og uppbyggingar,
sem vekur undrun og aðdáun út-
lendinga. f landi, sem heita raá
að kyrrstaða hafi ríkt í þúsund
ár, er nú unnið af slikum ákafa
og kappi, svo sem öilu ætti að
Ijúka á einum degi. Nýjum íbúð-
arhúsum, skólum, verksmiðjum
og verkstæðum skýtur upp á
einni nóttu. ísland er hvort-
tveggja í senn fátækt land og
auðugt. Miðstöðvarhiti vellur upp
úr jörðinni og úr hinum voldugu
fossum eru þúsundir hestafla
unnin. Þjóð, sem að mannfjölda
er lítið stærri en Árósar, hefir
sitt sjálfstæða stjórnarfyrirkomu
lag, þjóðhöfðingja, háskóla, þjóð-
leikhús, sendiherra í útlöndum,
en listir og vísindi blógast þar
miklu betur en hjá stórþjóðun-
um.
Ný saga er nú að verða rituð
í hinu frjálsa íslenzka lýðveldi,
þar sem forsetinn og frú hans
á heimili þeirra — ekki í höll
heldur á heimili — veita mótt-
töku útlendum þjóðhöfðingjum,
sendiherrum, marskálkum, blaða
mönnum o. s. frv. íslendingar
geta með réttu eignað sér orð
Lloyd George.
ísland er fyrirmynd fyrir heim
allan".
Þetta er nú aðalefni for-
málans, en því er hann sér-
staklega þýddur hér, að sama
vináttan til íslendinga og sömu
aðdáunina á þjóðinni má lesa
að heita má á hverri blaðsíðu
bókarinnar.
Á blaðsíðu 18 er t.d. þannig að
orði komist: „í þúsund ár hefir
ísland verið til, en aðeins örfáar
minjar eru geymdar frá tíma-
bilinu fyrir árið 1700. Gömlu
kirkjurnar og bæirnir úr torfi
eru horfnir og á þjóðminjasafn-
inu eru einungis fáir munir frá
fyrri öldum.
Elztu minjar þjóðarinnar eru
handritin í Konungl. bókhlöðunni
í Höfn og tími er kominn fyrir
okkur (Dani) til þess að skilja,
hvílíka þýðingu þessar helgu
bækur, Flateyjarbók, sögurnar o.
s. frv. hafa fyrir íslendinga.
Margt af þessum ritum er enn í
Danmörku sökum þess, að há-
skólinn í Kaupmannahöfn var
einnig þá háskóli íslands, en nú
er hann það ekki lengur. ísland
á nú sinn ágæta háskóla, og þeg-
ar því er haldið fram af dönsk-
um vísindamönnum, sem afsölt-
un á því, að ekki er búið að
skila íslandi því sem íslenzkt er,
að ekki sé í Reykjavík hægt að
geyma hin ómetanlegu handrit
þannig að réttlætanlegt sé eða
tryggilegt, þá er slíkt og annað
eins eintómt þvaður. Háskólinn
í Reykjavík er skrautlegri bygg-
ing og betur eldvarin en Kgl.
bókhlaðan, þar sem- handritin
samkvæmt umsögn norsk-ame-
rísks málfræðings, alls ekki eru
tryggilega geymd.
Sú stund rennur upp þegar við
verðum að senda skip til íslands
með handritin, sem um er þrátt-
að.
Okkur er það ekki sæmandi
að láta mál þetta árum saman
hvila sem skuggi á vináttuna
milli fslands og Danmerkur".
Næst kemur svo lýsing á ís-
landi, sem auðsjáanlega er rit-
uð af hrifningu og segir þar í
upphafi: „Guð hlýtur að hafa
skapað ísland á sunnudegi, þegar
hann var í sérlega góðu skapi“.
Þetta er vel sagt og djarflega
mælt, að sjálfur Herrann nafi
drýgt helgidagsbrot, til þess að
ísland yrði sem allra stórfengleg-
ast og fallegast.
Á blaðsíðu 19 er þjóðsöngur-
inn „Ó guð vors lands“ mjög
smekklega útsettur.
Læt ég hér staðar numið, en
ég vona að hinar fögru spár dr.
Einars Thomsens og Einars Poul-
sens rætist sem fyrst, að Danir
sjái sóma sinn í að senda hand-
ritin heim til Háskóla íslands.
Reykjavík, 26. marz 1957.
Júlíus Havsteen.