Morgunblaðið - 12.05.1957, Blaðsíða 6

«
MORCinVBlAÐlÐ
Sunnudagur 12. maf 195T
| / fáum orðum sagt: |
Það voru ekki mennirnir, sem
fundu Reykjavík, heldur myndin
— TTVAÐ ég er að gera núna?
■IX Ég er að reyna að tengja
saman nútíð og fortíð í einni
mynd, trúarbrögð feðra okkar og
hin kristnú viðhorf. Ég byrjaði
á myndinni í haust, en þá hafði
ég brotið heilann um hana lengi.
Ég kveið óskaplega fyrir að
byrja á henni og ég veit ekki,
hvort hún tekst.
— Ég skal segja þér aðdrag-
andann. Þegar norska bókasýn-
ingin var opnuð hér, flutti Hal-
vard Lange utanríkisráðhen a
ræðu, þar sem hann sagði þessa
setningu: Það voru ekki menn-
irnir sem fundu Reykjavík, held-
ur myndin. — Þetta sló mig, ég
hafði aldrei hugsað út í það, en
samt stendur þetta í öllum
kennslubókum í íslenzkri sögu.
Það var myndin, öndvegissúlurn-
ar sem Ingólfur kastaði fyrir
borð, sem fyrst nam land hér í
Reykjavík, ef svo mætti segja.
Þegar ég fór að hugsa um þetta,
náði það æ sterkari tökum á
mér, svo að ég gat ekki um ann-
að hugsað. Ég varð heillaður af
þeirri trúarsannfæringu sem að
baki bjó, og þegar ég sökkti mér
niður í málið, fann ég, að trú for-
feðra okkar var sterk og sönn.
Það er ekki lítið atriði að velja
sér bólstað á jörðinni og ekki iít-
ið traust sem guðunum var sýnt
með því að láta þá velja sér stað
í nýju landi. Þessi hugmynd hef-
tir ekki látið mig í friði og það
gæti verið gaman að koma henni
í efnið.
— Aðeins um ásatrúna? Nei,
ég ætla að reyna að binda öll
trúarbrögð þjóðarinnar í einni
mynd. Ef ég á að segja þér alveg
eins og er, hafði ég hugsað mér
að sleppa kristninni og yrkja að-
eins um heiðna trú. Svo var það
í haust, að ég sýndi reykvískum
presti skissu af myndinni. Þá
segir hann: Geturðu ekki komið
kristninni líka fyrir? Með því að
setja krossinn inn í myndina?
— Ég hugsaði mig um svolítið og
sagði síðan: Má ég gera krossinn
abstrakt? — Já-já, auðvitað,
svaraði hann. Og það varð úr.
★ ★
VIÐ skulum nú virða mynd-
ina fyrir okkur um stund:
krossinn lýsandi í sólinni og
geislarnir dreifast um rúmið í
myndinni og lenda á skipsstefn-
inu. Sólarformið myndast í
öldunni sem rís yfir skipið
og fellur í boga yfir geisl-
ana á milli öndvegissúlnanna.
Þarna eru öll helztu helgitákn ís-
lenzkrar trúar, ekki sízt skipið:
það hefur, segir Ásmundur, fylgt
okkur alla tíð og verið bjarg-
vættur okkar. Hinir fyrstu komu
hingað á skipum og þau hafa hald
ið í okkur líftórunni.
Við getum ímyndað okkur eft-
irvæntinguna þegar von var
skipskomu áður fyrr og það er
því gaman að hafa skipsstefnið
með á myndinni: Það fellur vel
inn í heildina, inn í helgitákn
heiðinnar og kristinnar trúar,
krossinn, sólina og öndvegissúl-
urnar — sem eru nátengdari en
margan grunar.
★ ★
Asmundur segir við mig: Ég hef
aldrei fyrr gerzt svo djarfur að
tala um mynd sem ég hef ekki
lokið við. Ég ætti svo ekki annað
eftir en springa á þessu og brjóta
það allt saman! — En þessi mynd
hefur lengi verið að brjótast í
mér, lengur en nokkur önnur.
Hún er algjör andstæða við síð-
ustu mynd mína, Frummóður-
ina. Hún er hálfsurrealistísk, en
þessi mynd er konkret — saman-
þjöppuð táknmynd. í Frummóð-
urinni langaði mig aftur á móti
Stutt samtal við Ásmund Sveinsson
um krossinn, sólarmerkið
og öndvegissúlurnar
til að túlka á primitívan hátt
hina fyrstu móðurkennd.
— Þessi nýja mynd, heldur Ás-
mundur áfram, er mér dálítið
viðkvæmt mál, enda er hún inn-
blásin af trúarkennd þjóðar-
innar. — Ég held ekki, að
hún þoli neinar skammir. Samt
veit ég, að það verður með hana
eins og aðrar myndir mínar, að
menn hafa þörf fyrir að skamma
mig fyrir hana. En þá verð ég að
hugga mig við, að ég hef að
minnsta kosti einn prest mér til
stuðnings!
— Hvað ég segi um trúna og
trúarbrögðin? Trúarbrögðin hald
ast í hendur við þróunina, þau
vaxa með henni og kanna ókunna
stigu eins og hún. Allt líf er þró-
un, annars væri það ekki líf,
heldur dauði. Trúarbrögðin
hljóta að vaxa í samræmi við
þroska mannsins á jörðinni. Öðru
vísi skil ég þau ekki. Ef trúar-
brögðin staðna, deyja þau. Líf-
inu fylgir stöðug endurnýjun.
Þegar þetta er haft í huga,
skilst manni betur, að krossinn
er ekki annað en framhald af
öndvegissúlunum. Þarna hefur
ekki átt sér stað nein bylting,
heldur þróun. Þetta er eins og í
listinni, enda eru list og trúar-
brögð í mínum huga nátengdari
en svo, að unnt sé að skilja þau
að.
— Sólina? Lét ekki Þorkell
máni bera sig út í sólina? Var
hann ekki hinn sterki tengiliður
milli heiðinna öndvegissúlna og
krossmarks kristninnar? Hann
stóð öðrum fæti í gömlum sið, en
hinum í nýjum tíma. Afleiðing-
arnar urðu: efasemdir. Án þeirra
verður engin framrás.
— KRISTINN? — Mér var
eitt sinn boðið út að borða og
í miðri máltíð sagði sessunautur
minn: Ert þú kristinn? — Ég
svaraði: Mér hefur ekki tekizt
það. Og bætti við: Kristnin gerir
svo háar kröfur. Ég svara þér nú
á sama hátt, en vil bæta þessu
við: það er ekki hægt annað en
viðurkenna hið guðdómlega í
kristninni og ég álít að kenning
Krists sé eitt hið stórfenglegasta
ideal sem til er. — Ég hef stund-
um velt því fyrir mér, hvort rétt
sé að spenna bogann eins hátt
og kristnin gerir og alltaf kom-
izt að þeirri niðurstöðu að svo
sé: þá hefur maðurinn eitthvað
að keppa að — og hann á alltaí
að reyna að sigrast á hinu ómögu-
lega. Annars á ég ekki að vera
að blanda mér í þetta. Þetta er
mál prestanna.
— Já, ég sagðist hafa kviðið
fyrir þessari mynd. Ef ég var
Ásmundur: Leitinni eru engin takmörk sett . . .
beðinn um að gera eitthvað hér
áður fyrr, skalf ég alltaf á bein-
unum. Ég sagði kunningja mín-
um eitt sinn frá þessu og þá benti
hann mér á að Napoleon hefði
alltaf skolfið á beinunum fyrir
hverja stórorustu. Þá hætti ég að
skammast mín fyrir það. Síðan
hef ég komizt að því að beztu
skurðlæknarnir kvíða mjög fyrir
erfiðum skurðaðgerðum. Þeir
sem bera aldrei kvíðboga fyrir
neinu og eru fullvissir um _eigið
öryggi og ágæti komast aldrei
eins langt og hinir. Listamenn
slirifar úr
daglega lífinu
Skemmtlleg Iistsýning
VELVAKANDI góður:
Ég skrapp hér eitt kvöldið
vestur í Þjóðminjasafn til að
skoða frönsku málverkasýning-
una sem stendur yfir í Bogasaln-
um þessa dagana á vegum
Alliance Francaise hér í bæ.
— Ég hafði séð þessarar sýning-
ingar lofsamlega getið í dag-
blöðum bæjarins og mér sagði
strax svo hugur um, að þarna
væri nokkuð, sem ég mætti
ekki láta fram hjá mér fara.
Og svo sannarlega varð ég
ekki fyrir vonbrigðum. Hér er
að vísu um eftirmyndir af mál-
verkum að ræða en þær eru svo
afbragðsvel gerðar að ég hugsa,
að óhætt sé að segja, að varla
verði á betra kosið. Eftirmyndir
þessar eru líka miklu stærri,
heldur en þær, sem yfirleitt eru
á boðstólum í verzlunum og eru
mun skemmtilegri fyrir bragð-
ið.
Mig langar líka til að láta í
ljós ánægju mína yfir sýningar-
skránni, sem er sérlega vel úr
garði gerð. Allir listmálararnir,
27 að tölu, sem verk sýningar-
innar eru eftir, eru þar kynntir,
hver fyrir sig og drepið á hið
athyglisverðasta í list þeirra og
lífi sýningargestum til fróðleiks
og hægðarauka.
Engir eftirbátar
1'SLENZIR FERÐAMENN á er-
lendri grund eru víst engir
eftirbátar annarra í að þramma
á listasöfn og aðra merkisstaði,
sem á vegi þeirra verða — og
margir hafa verið að þrotum
komnir — og öldungis þrotnir,
áður en lauk. Þeim og öðrum
Reykvíkingum, sem ánægju hafa
af góðri myndlist — franskri
myndlist — vildi ég benda á sýn
inguna í Þjóðminjasafninu okk-
ar, þar sem þeir geta fyrir lítil
útgjöld og erfiði gengið á vit,
meistaranna, sem borið hafa
hæst í málaralist síðustu aldar.
Ekki einungis franskri málara-
list — heldur alls heimsins —
Með þakklæti.
„Sýningargestur"
Móðir skrlfar:
EG hefi orðið vör við allmikla
óánægju, að S.Í.B.S. skuli
hafa gengizt fyrir því að hljóm-
leikar (sem mér finnst varla
verðskulda það orð) Tony Crom-
bie skuli hafa farið fram á þess
vegum. S.Í.B.S. er prýðilegt fyr-
irtæki en með þessu háttalagi
hefir áliti þess nokkuð hnignað.
Skrílsamkomnr
SANNLEIKURINN er sá að
þessar skemmtanir hafa ver-
ið mestu skrílsamkomur og langt
fyrir neðan virðingu félagsskap-
arins, að standa að þeim. Minn-
ir þetta mig óþægilega mikið á
það er Snoddas var hér um árið
uppauglýst fyrirþrigði sem lítill
bógur var í þegar til átti að taka,
hálfgert „peningatrekkerí" Þessi
skemmtun ber mjög sama brag.
Vil ég nú segja hvers vegna ég
tel hana til óþurftar:
a) Því verður ekki móti mælt,
að skrílslæti hafa farið fram á
þessum samkomum, börn tekið
að dansa, af hvaða hvötum sem
það annars var.
b) Þessar skemmtanir eru á al-
versta tíma fyrir æsku þessarar
borgar, í miðjum prófönnum, og
kemur það sér mjög illa.
c) Skemmtanirnar eru langflest-
ar haldnar um miðnættið og
standa fram eftir nóttu, á þeim
tímum sem unglingar eiga allir
að vera komnir í rúmið, enda
bannað að vera á ferli, í opin-
berum fyrirmælum.
d) Dýr inngangur er á þessar
skemmtanir svo peningar eru
rakaðir af unglingum sem marg-
ir hverjir hafa lítil auraráð.
Því segi ég: Góðu menn, sem
styðjið S.Í.B.S., fáið ykkur ein-
hverja betri og menningarlegri
skemmtikrafta næst þegar þið
takið til óspilltra málanna. Ég
er ein af stuðningskonum ykkar
og hefi lengi átt miða í happ-
drætti ykkar því mér er félags-
skapurinn kær.
Dymbilvika en ekki
páskavika
PRESTUR einn utan af landi
kom nýlega að máli við Vel-
vakanda og bað hann að leið-
rétta slæma villu, sem hvað eftir
annað hefir skotið upp höfðinu
nú fyrir páskana. í útvarpi og
blöðum hefir orðið „páskavika“
verið notað um vikuna fyrir
páskana. Þetta er hin herfilegasti
misskilningur. í íslenzku máli er
arðið „dymbilvika" yfir þessa
viku. Páskavika er vikan sem
páskarnir sjálfir eru í. Látum
þessa vitleysu ekki henda okkur
aftur.
sem eru ánægðir með öll gln verk
eru hættir að vaxa. Andlegur
vöxtur mannverunnar er ekki án
sársauka, en ef til vill er hún
aldrei jafnstór og fögur og í bar-
áttu sinni.
— Að ég segi eitthvað um lífiS
og listina. Ja, það er eins með
lífið og listina að það byrjar með
stolti og glæsilegri von, en endar
með gráti eins og skáldið Wenn-
erberg segir. — Og hvers vegna?
Vegna þess að okkur eru tak-
mörk sett í svipinn, eða eins og
Rodin sagði: Fegurð er ekki til,
aðeins leit að fegurð. — En leit-
inni eru engin takmörk sett, seg-
ir Ásmundur Sveinsson að lokum
og það bregður fyrir kynlegum
glampa í augum hans.
M.
Vorverk að hefjasl
í Húnavalnssýslu
HOFT, Vatnsdal, 8. mal. — Sauð-
burður er byrjaður hér á nokkr.
um bæjum en ekkl almennt. —
Lambahöld hafa verið góð enn
sem komið er. Fremur hefur
verið kalt í lofti undanfarið, en
síðustu daga hefur heldurhlýnað.
Búið er að sleppa fé á afrétt
á efstu bæjum íyrir nokkru, en
í lágsveitum er ennþá gefið mik-
ið fóður.
Vorverk eru nú að hefjast. —
Er verið að bera tilbúinn áburð
á túnin. Klaki er orðinn lítill 1
jörðu. Snjó hefur tekið óvenju
mikið upp af hálendi og heiðum.
Stafar það af hinum miklu hlák-
um sem voru I aprfl. —Ágúst.
Ekki byrjað að moka
Lágheiði
Ólafsfirði, 10. mai.
MIKIL óánægja ríkir hér vegna
þess að Lágheiði, sem er sá veg-
ur sem tengir Ólafsfirðinga við
þjóðveg landsins hefur ekki enn
verið mokuð. Kemur það sér að-
allega illa vegna beituflutninga
sem eiga sér nú stað frá Skaga-
strönd, og verða að fara frana
á sjó. Þá er og sá tími sem ver-
tíðarfólk er að koma heim. Er
mjög bagalegt fyrir það að verða
að fara með flugvél til Akur-
eyrar en þaðan með flóabátnum
Drang til Ólafsfjarðar, í stað þess
að geta farið landleiðina.
— Fréttaritari.