Morgunblaðið - 13.06.1957, Page 8

8
MORCTllVnT AÐIÐ
Fimmtudagur 13. júní 1957
Hákon Bjarnasan:
A. F. Kofoed-Hansen
fyrrv. skógrœktarstjóri
IVIinnmgarorð
Agnar f. kofoed-hansen
fyrrum skógræktarstjóri and
aðist í hárri elli hér í bæ föstu-
daginn 7. júní s.l.
Hann var fæddur hinn 22. maí,
1869 og varð því 88 ára fyrir
þrem vikum. Þá var hann and-
lega hress og glaður þótt líkams-
kraftar hans væru mikið farnir
að þverra. Með Kofoed-Hansen
hvarf merkilegur og sérkennileg-
ur maður.
Hann var fæddur í Danmörku
af góðu foreldri, og þar ólst hann
upp til fullorðinsára. Hann lauk
prófi í skógræktarfræðum fyrir
aldamótin, en að prófi loknu
vann hann um skeið í Svíþjóð við
skógamælingar og síðan hélt
hann til Rússlands og var þar í
fáein ár við skógrækt. Þegar lög-
in um skógrækt voru á uppsigl-
ingu hér á landi var honum boðið
að taka að sér umsjón þeirra
mála. Lét hann í haf frá Kaup-
mannahöfn hinn 1. maí, 1906 til
þess að kynnast landi og þjóð, og
síðan hefur hann dvalizt hér
óslitið, þegar frá eru skildar
nokkrar utanlandsferðir.
Þegar skógræktarlögin höfðu
verið staðfest 1907 var han skip-
aður skógræktarstjóri, og því em-
bætti gengdi hann fram á árið
1935. Um líkt leyti voru einnig
skipaðir hér 4 skógarverðir til
þess að hafa umsjón með fram-
kvæmd laganna og vinna að fram
gangi skógræktarmálanna.
Áður en lögin um skógrækt voru
sett höfðu þó ýmsir unnið að
skóg- og trjárækt hér á landi um
7 ára skeið. Þetta starf komst
aðallega á fót fyrir atbeina
tveggja danskra manna, þeirra
Carls Ryders skipstjóra og C.V.
Prytz, prófessors í skógrækt, en
daglegum störfum gengdi C. E.
Flensborg, síðar forstjóri Heiða-
félagsins. Ennfremur vann Rækt-
unarfélag Norðurlands töluvert
starf á þesu sviði fyrir atbeina
Sigurðar Sigurðssonar siðar bún
aðarmálastjóra, Páls Briems
amtmanns og Stefáns Stefáns-
sonar skólameistara. Þá unnu og
þeir Einar Helgason og Guðmund
ur Davíðsson kennari að þessum
málum af alúð á þessu tímabili.
Fyrstu skógræktartilraunirnar
komust á fót fyrir samskotafé
og framlög einstakra manna, en
landssjóður tók brátt að
styrkja starfið og áður en langt
um leið lagði hann fram mestu
fjárhæðirnar til starfsins. Af
þeim sökum þótti rétt, að yfir-
stjórn skógræktarmálanna flytt-
ist inn í landið og því voru fyrstu
lögin um skógrækt sett á Alþingi
1907.
Kofoed-Hansen kom hingað til
lands sem fulltíða maður, 37 ára
gamall, og þótt hann hefði tölu-
verða reynslu í skógrækt kom
hann úr umhverfi, sem var gjör-
ólíkt því er hér var þá. Varð hann
því að semja sig að alveg nýjum
háttum að læra af reynslu smni
og annarra. Nærri má geta, hvort
það hafi ekki verið erfitt að flytj
ast úr frjósemi Mið-Evrópu að
nyrstu skógamörkum. Hinar
fyrstu skógræktartilraunir voru
mjög ófullkomnar og öll þekking
á náttúru landsins harla lítil. Hér
var að vísu nokkuð almennur
áhugi fyrir skógrækt, en hann
byggðist eingöngu á óskadraum-
um og föðurlandsást en hvorki á
reynslu né þekkingu. Þegar slíkt
á sér stað, má ávallt búast við að
slái í 'baksegl, eins og raun varð
líka á innan stundar.
Þegar Kofoed-Hansen réðist
hingað til lands var Hannes Haf-
stein ráðherra, en hann hafði óbil
andi trú á skógrækt og studdi
hana af öllum mætti. Samstarf
þeirra Kofoed-Hansens og Hann-
esar var ávallt hið bezta, en þegar
hann lét af stjórn varð allt annað
uppi á teningnum. Eftirmenn
Hannesar Hafsteins á ráðherra-
stóli skorti bæði trú og vilja til
að halda skógræktarmálunum í
sama horfi og hann hafði gert.
Þá varð raunin af hinni fyrstu
gróðursetningu erlendra trjáa
einnig mjög á annan veg en
menn höfðu búizt við, þótt okkur,
sem nú vinnum á þessu svíði,
þyki það lítil furða. Þá áttu menn
ekki kost á að afla fræs eða
plantna frá þeim stöðum, sem
hafa svipaða náttúru og ísland,
en urðu að láta sér nægja það,
er fræverzlanir og aðrir aðilar
gátu útvegað með höppum og
glöppum. En mest af þvi, sem
hingað var flutt á þessum árum
var í raun réttri óhæft til að
setja í íslenzka mold. Nokkuð
hefur samt vaxið upp og tekið
ótrúlega góðum þroska, en sá
gróður var allur mjög iengi að
vaxa úr grasi, og því var varla að
undra þótt Kofoed-Hansen þættu
framtíðarhorfur erlendra trjáa
ærið tvísýnar.
Friðun Hallormsstaðarskógar
og Vaglaskógar reyndist aftur á
móti miklu árangursríkari en
búizt hafði verið við, og því hlaut
athygli hans og annarra að bein-
ast fyrst og fremst að íslenzka
birkinu. Þegar leiðir til annarra
landa tepptust og lokuðust meðan
á fyrri heimsstyrjöldinni stóð,
hættu að mestu tilraunir með er-
lendar trjátegundir, en þá var
öllu starfinu beint að því að
vernda birkiskóga víða um land.
Kofoed-Hansen hafði næmt auga
fyrir lifnaðarháttum íslenzka
birkisins, og þegar hann sá hve
það var viljugt að klæða landið
að nýju þar sem friðunar naut,
fann hann aðferð til þess að koma
upp birkigróðri á skóglausu landi,
sem var bæði einföld og handhæg
í senn. Sú fræsáningaraðferð
hefur víða verið notuð með ágæt-
um árangri og er enn notuð og
ávallt kennd við Kofoed-Hansen
af skógræktarmönnum.
Kofoed-Hansen vann mikið
þarfaverk með því að bjarga ýms
um landsvæðum með friðun.
Þjóðin mun lengi standa í þakkar
skuld við hann og þá, sem unnu
með honum um friðun Þórsmerk-
ur og Ásbyrgis. Ef friðun hefði
ekki komizt á á þessum stöðum
væri landið miklu fátækara að
náttúrugæðum. Ásbyrgi mundi
vera skóglaust með öllu en Þórs-
mörk sennilega bæði skóglaus og
örfoka. Og friðun Þórsmerkur var
ekki áhlaupaverk, því að skamm-
sýnir menn reyndu hvað eftir
annað að bregða þar l'æti fyrir.
Nú blandast engum lengur hugur
um, þegar litið er yfir nýgræðing
inn á Þórsmörk og Goðalandi, að
hér hefur alveg ómetanlegum
verðmætum verið bjargað frá
eyðingu.
Þess var áðan getið, að fjár-
framlög til skógræktar hefðu ver-
ið skorin við nögl eftir að
Hannesar Hafsteins naut ekki
lengur við, og þessu hélt áfram
eftir fyrri heimsstyrjöldina fram
til 1927, að þá raknaði nokkuð úr
fram að kreppunni miklu. En þá
drógust þau enn saman, svo að
um skeið lá starfsemin að mestu
niðri.
Geta má nærri að glíkt hafi
verið Kofoed-Hansen mikii raun.
En þar með er ekki nema háif
sögð sagan. Þegar hann réðist
hingað til lands var honum heitið
sæmilegum launakjörum og naut
hann þess unz launalögin voru
sett árið 1919. Þá vou hin fyrri
fyrirheit virt að vettugi og hon-
um skömmtuð svo lág laun að
furðu sætir. Var hagur hans þvi
mjög þröngur um mörg ár, og bjó
hann við sára fátækt þótt þess
yrði aldrei vart að hann léti á því
bera. Hlutskipti hans var því ærið
erfitt um skeið að því er vinnu-
A. F. Kofoed-Hansen.
skilyrði og veraldargæði snerti.
Þrátt fyrir þetta var hann starfi
sínu trúr og mun hafa vitað með
sjálfum sér, að fyrr eða síðar
kæmi árangur í ljós af því, sem
hann átti kost á að gera.
■—o--
Tvennt mun það hafa verið,
sem sætti hann við sitt hlutskipti
á þessum árum. Annað var það,
að hann tók miklu ástfóstri við
landið og náttúru þess, og undi
sér vel á ferðum um landið, en
hitt var að hann mat og virti ís-
lenzka bændur. Sagði hann vart
mundi finnast betra fólk á jarð-
ríki.
Köfoed-Hansen mun hafa verið
víðförulastur manna um ísland
um sína daga og þekkt það betur
en flestir samtíðamenn hans.
Hann var manna röskastur og
duglegastur á ferðalögum, enda
var kjarkurinn óbilandi. Frægust
er för hans um Vonarskarð, er
hann fór einn síns liðs af Austur-
landi og ofan í Þjórsárdal haustið
MEÐ aukinni umferð á götum
Reykjavíkur hin síðari ár, hefur
slysahættan stóraukizt. Hafa smá
börnin sérstaklega verið í þeirri
hættu. Hefir það mörgum verið
alvarlegt umhugsunarefni,
hvernig ráða mætti bót á þessu
vandamáli.
Félagar í Lion-klúbbnum Baldri
hér í Rvík hafa undanfarið haft
þetta mál til umrærðu á fundum
sínum. Hafa þeir nú látið smíða
lítið garðhús, sem ætlað er fyrir
börn til að leika sér í. Þetta litla
leikhús er smíðað sem fyrirmynd.
Er ætlunin að fjöldaframleiða
slík hús, ef einhver áhugi skapast
hjá foreldrum í bænum fyrir að
eignast þau fyrir börn sín.
Lionklúbburinn Baldur hefur
nú gefið Barnavinfélaginu Sumar
gjöf þetta fyrirmyndar garðhús,
og er hugmyndin sú, að það verði
til sýnis almenningi í garðinum
hjá barnaheimilinu Tjarnarborg
við Tjarnargötu. Eru þar hin á-
kjósanlegustu skilyrði til þess að
kynnast notagildi garðhússins.
Húsið er smíðað úr vatnsþétt-
um krossviði. Gólfflötur þess er
1,75 m x 2,44 m., en hæð undir
ris 1,50 m. Á húsinu er hurð og
einn allstór gluggi.
Báfar búasf
fil síldveiða
STYKKISHÓLMI, 4. júní —
Fjórir bátar búast nú á rekneta-
veiðar frá Stykkishólmi og gert er
ráð fyrir að nokkrir bátar fari
norður til síldveiða fyrir mánaða-
mót. Atvinna hefur verið heldur
stopul í vor, enda hafa frysti-
húsin ekkert hráefni fengið síðan
vertíðinni lauk. Er mikil þörf á
að fá togara til að leggja hér á
land hráefni. —Á. H.
1912. Hreppti hann hið versta
veður mikinn hluta leiðarinnar,
svo vont að furðu gegnir að hann
skyldi komazt af. Veiktist hann
í þeirri ferð en þó hann byggi að
afleiðingum þeirra veikinda æ
síðan, aftraði það honum ekki að
leggja í erfiðar og langar ferðir
á ný. Á ferðum hans var Einar
E. Sæmundsen skógarvörður oft
með honum, og mat Kofoed-Han-
sen Einar mikils. — Samstarf
þeirra var ávallt gott og fór vel
á með þeim þótt þeir væru mjög
ólíkir menn.
——O—
Þegar Kofoed-Hansen settist
hér að varð hann að læra ís-
lenzku. Bréfabækur hans sýna, að
hann lærði svo vel að rita málið,
að þar finnst varla villa, og hann
talaði líka málfræðilega rétt.
Hinsvegar átti hann erfitt með
framburð, og menn, sem hittu
hann í fyrsta sinni áttu oft bágt
með að skilja hann. Þetta hafði
þær afleiðingar, að hann kynntist
mönnum síður en ella og hlaut
það að einangra hann töluvert, en
auk þess held ég að hann hafi
verið fáskiptinn að eðlisfari.
Kofoed-Hansen ritaði ýmsar
greinar í íslenzk og erlend blöð
um skógræktina hér, og var það
allt gert af stakri vandvirkni. Þá
skrifaði hann bók, sem nefndist
Skógfræðileg lýsing fslands. Þar
setur hann fram kenningar sínar
og skýringar á ýmsu varðandi
vandamál skógræktarinnar. Sumt
er hárrétt og verður aldrei hagg-
að, en annað er umdeilt eins og
gengur. Hann hafði um tírna tak-
markaða trú á ræktun barrtrjáa
hér á landi, og þess gætir í bók-
inni. En þegar hann sá nú á hin-
um síðari árum bæði hvernig
sumar af gömlu tilraununum
báru þrátt fyrir allt góðan árang-
ur og eins hve margt af hinum
Ólafur Hallgrímsson ræðismað
ur, sýndi blaðamönnum leikhúsið
í fyrradag, þar sem það er í garði
Tjarnarborgar.
Hugmyndin sé, að foreldrar
geti fengið húsið keypt ósamsett,
sem mjög fljótlegt er að setja
saman. Reynt hefur verið að hafa
Áður hefur verið skýrt frá því
hér í blaðinu, að Þjóðkirkjan
muni reka æskulýðsstarf að
Löngumýri í Skagafirði í sumar
á fjórum námskeiðum:
2.—10. júlí telpur 10—12 ára.
17.—27. júlí drengir 10—12 ára.
31. júlí til 9 ágúst stúlkur 12
ára og eldri.
12.—22. ágúst piltar 12 ára og
eldri.
nýja gróðri dafnar vel, gladdi það
hann mjög.
Kofoed-Hansen hafði gaman af
stærðfræði, reikningi og mæling-
um og hann fann upp fjarlægða-
mæli til landmælinga, sem hann
fékk einkaleyfi á á sínum tíma.
■—o
Ég gat þess áðan, að tvennt
mundi aðallega hafa sætt ’iann
við hið érfiða hlutskipti hans um
miðbik ævinnar, en hins þriðja
og mesta er ógetið, og það er að
hann kynntist og kvæntist Emilíu
Benediktsdóttur, sem varð hon-
um hin mesta stoð. Þau áttu einn
son Agnar Kofoed-Hansen flug-
málastjóra, sem hefur rey nst nýt-
ur og góður maður, og er það
hverjum foreldrum mesta ham-
ingja að eignast efnileg börn.
Kofoed-Hansen kunni vcl að
meta þetta.
Þegar ég nú lít yfir ævi Kofoed-
Hansen, hvernig hann ólst upp
við ágæt kjör framan af ævi í
frjósömu landi, kom svo hingað
til lands og varð að reyna ýmis-
konar andstreymi í störfum sín-
um fyrir land og þjóð, en var
ávallt tryggur og trúr í_ verkum
sínum og reyndist betri íslending
ur en flestir aðrir kemur mér
helzt í hug erindi Jóns prófessors
Helgasonar úr kvæðinu Áfangar:
„Séð hef ég skrautleg
suðræn blóm
sólvermd í hlýjum garði:
áburð og ljós og aðra virkt
enginn til þeirra sparði;
mér var þó löngum meir
í hug
melgrasskúfurinn harði,
runninn upp þar sem Kalda-
kvísl
kemur úr Vonarskarði."
Kjarkur og þrautseigja og
hið hlýja hjarta sem undir sló
var aðalsmerki Agnars F. Kofoed
Hansens, fyrsta skógræktarstjór-
ans á íslandi.
húsið eins einfalt í smíðum og
unnt er, en þó smekklegt og rúm
gott fyrir börnin. Garðhúsið verð
ur selt almenningi á kostnaðar-
verði, sem mun verða um kr.
1800.00. Endanlegt verð er enn
ekki hægt að ákveða, þar sem
það mun að sjálfsögðu fara eftir
því, hve maragir óska eftir að
kaupa það.
Barnavinafélagið Sumargjöf
hefur lofað að taka við pöntun-
um á garðhúsinu. Er æskilegt,
að fólkl, sem ætlar sér að eignast
húsið, láti Sumargjöf vita um það
sem allra fyrst.
Frestur til að skila umsóknum
er til 15. júní. Þeir, sem enn hafa
hug á að sækja um þátttöku
sendi umsóknir sínar til viðkom-
andi sóknarprests eða til séra
Braga Friðrikssonar, Hólatorgi 2,
Reykjavík, sími 80655. Öllum
umsóknum verður svarað með
bréfi.
Barna-leikhús fyrir
börnin í húsagörðum
Æskulýðsstarfið
að Löntfumýri