Morgunblaðið - 18.08.1957, Qupperneq 9

Sunnudagur 18.ágúst 1957
MOKCVISBIAÐIÐ
9
Unglingar að Úlfljótsvatni ganga til kirkju.
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugard. 17 ágúst
Góðir gestir
FORSETI Finnlands, frú hans og
fylgdarlið dvelja að vísu enn hér
í landi, en hinni opinberu heim-
sókn þeirra er lokið. Hún hefur
orðið til þess, að íslendingar vita
xnun meira en óður um Finnland
og finnsk málefni. Vinarþel ís-
lenzku þjóðarinnar til hinnar
finnsku hefur enn aukizt og er
nú stutt fastari stoðum þekk-
ingar en fyrr. Öllum, sem orðið
hafa á vegi forsetahjónanna, hef-
ur getizt vel að þeim, og vafa-
laust hafa þau öðlazt nánari
skilning á högum íslands en þau
áður höfðu. Orð forsetans, þau,
er hann maelti í ræðu sinni á
Hótel Borg, sýndu raunar, að
hann hafði þegar við komu sína
glöggan skilning á sögu íslands
og þýðingu hinna kröppu kjara,
sem íslenzka þjóðin oft hefur átt
við að búa, fyrir þróun hennar.
Barði Guðmunds-
son látinn
Mjög kom mönnum á óvart hið
skyndilega andlát Barða Guð-
mundssonar, þjóðskjalavarðar. —
Barði var frá æsku allra manna
sagnfróðastur, og var þegar á
námsárum hans haft orð á sér-
stakri þekkingu hans í þeim efn-
um. Eftirminnilegast í lífsstarfi
hans verður hugarflugið, sem
hann beindi að rannsóknarefn-
um sínum. Hvort sem menn eru
sammála kenningunum, er hann
setti fram í Njálu-ritgerðum sín-
um, eða ekki, þá er þar óneitan-
lega um að ræða nýstárlegar og
mjög íhyglisverðar hugmyndir.
Um margt þær skemmtilegustu,
er sagnfræðingar okkar hafa lát-
ið frá sér fara seinni árin. Senni-
lega hefur Barði farið of langt
í hugarflugi sínu, en víst er það,
að eftir tilkomu kenninga hans
verður Njála ætíð skoðuð í öðru
ljósi en áður var. Er mikill skaði,
að Barða skyldi ekki endast ald-
ur til að safna ritgerðum sínum
um þessi efni í heillegt ritverk.
Stefán Jóhann
sendilierra
Ef velja átti mann úr stjórn-
málalífinu til að verða sendi-
herra í Danmörku, þá var vand-
fundinn betri maður til þess en
Stefán Jóhann Stefánsson. Um
hitt er deilt, hvort eingöngu eigi
að taka til þessara verka þá,
sem starfað hafa í utanríkisþjón-
ustunni, eða fara eigi út fyrir
hana. Engin stjórn hér á landi
hefur treyst sér til þess að halda
sig eingöngu við utanríkisþjón-
ustuna. Enda hefir sú þjónusta
verið að vaxa upp síðustu árin
og má segja, að meðan svo var
hafi verið óhjákvæmilegt að
leita til áberandi manna í þjóð-
lífinu til að taka að sér sendi-
herrastöðunnar. Eftir því, sem
útanríkisþjónustunni vex fiskur
um hrygg, verður vitanlega minni
ástæða til að sækjast eftir öðrum
en þeim, sem þar hafa fengið
þjálfun. Þessu verða þó seint
eða aldrei föst mörk sett.
Víst er, að Stefán Jóh Stefáns-
son hefir marga kosti til að gegna
sendiherraembætti í Danmörku
með ágætum. Hann er manna
kunnugastur norrænu samstarfi.
Þekkir fjölda áhrifamanna í
Danmörku og annars staðar á
Norðurlöndum og er gerkunnug-
ur þeim viðfangsefnum, sem
úrlausnar bíða. Um stjórnmála-
mennsku Stefáns Jóhanns er enn
of snemmt að kveða upp fulln-
aðardóm. Mörgum þykir, að hann
hverfi of fljótt af þeim vettvangi.
Aðrir eru efalaust fegnir að vera
lausir við hann. Sannleikurinn er
sá, að Stefán Jóhann er dug-
mestur af foringjum Alþýðu-
flokksins og mundi margt hafa
tekizt betur í sögu flokksins á
seinni árum, ef Stefán hefði feng-
ið betur að njóta sín þar. Það
er þeirra innanflokksmál.
Allir góðviljaðir íslendingar
fagna því, að svo virðulegur full-
trúi íslenzku þjóðarinnar skuli
eiga að skipa sendiherrasess hjá
okkar gömlu sambandsþjóð. Fátt
sýnir betur, hversu ríka áherzlu
íslendingar leggja á góð sam-
skipti við Dani.
Spádómsgáfa
Kiljans
íslandsklukkan hefir orðið vin-
sælt leikrit á íslandi, þó að um
sumt sé þar fremur um að ræða
sundurlausar sýningar en sam-
fellt leikrit. Hvort það hentar
til hátíðarsýningar eins og höfð
var fyrir Finnlandsforseta er enn
annað mál. En ekki tjáir að dylja
sig þess, að menn hljóta eftir sýn-
ingu leikritsins nú að fá meiri
virðingu fyrir spádómsgáfu
skáldsins en áður. Aðvörunarorð-
in gegn landssölu hitta nú beint
í mark hans eigin flokksbræðra
eftir samninga þeirra um lán-
tölcu vestra í sambandi við end-
urnýjun varnarsamningsins á s.l.
vetri,
Sultutau í stað
snæris
Það var ekki einungis talið um
landsöluna sjálfa, sem hlaut að
minna menn á betlifarir núver-
andi ríkisstjórnar, heldur rifjaði
boð Dansksins um sultutau í stað
snæris óþyrmilega upp aðfarir
stjórnarvaldanna þessa dagana.
öllum ber saman um, að á-
standið í gjaldeyrismálunum nú
sé hið hörmulegasta. Þrátt fyrir
tilfinnanlegan gjaldeyrisskort
hafa stjórnarvöldin mestan áhuga
á því, að fá fluttann inn ýmiss
konar óþarfavarning, sem vegna
hárra tolla á að veita fé í út-
flutningssjóð eða gera mögulegt
að ráðast í nytsamar framkvæmd
ir eins og Sogsvirkunina. Fjár-
málakerfið í höndum „bjargráða-
mannanna" er orðið hin einstak-
asta svikamylla, sem sögur fara
af. Eina andsvarið er, að eitt-
hvað svipað hafi áður tíðkazt.
Reglan virðist vera sú að taka
það, sem vafasamast var af úr-
ræðum fyrrverandi ríkisstjórna, j
margfalda það og ýkja á allan
veg og byggja alla tilveruna á
slíkum tiltektum. Enda er nú svo
komið, að lýsingarnar frá mesta
niðurlægingartíma íslenzku þjóð-
arinnar eiga hörmulega vel við
það ástand, sem fyrir augum
blasir.
Sekur í fyrra -
saldaus í ár
Þó að fjárhagsásíandið hafi
stórum versnað hjá „bjargráða-
stjórninni“, stendur þjóðlífið þó
enn á gömlum merg. Við eigum
t. d. við öruggt og óspillt réttar-
far að búa. Lýsingar Halldórs
Kiljan Laxness af réttarfari ein-
veldistímabilsins eiga því sem
betur fer ekki við það, sem við
nú þekkjum af eigin raun. En
átakanlegt er hversu lýsingar
hans á því, hvernig þeir, sem
saklausir voru í fyrra, verða nú
allt í einu dæmdir sekir og hinir
seku gerðir saklausir, líkist því,
sem nú tíðkast austur í hinu
kommúnistiska sæluríki. Skáldið
gefur þar óafvitandi lýsingar af
réttarástandinu í því þjóðfélagi,
sem. hann hefur sjálfur gert
manna mest til að gylla fyrir
íslendingum.
Það er vitni manndóms, að
hann skuli þó hafa sent vinum
sínum í Kreml mótmæli gegn
Ungverjalandsaðförunum. Hér
sem ella duga orðin ein þó lítið.
Lætur skáldið sér undanbrögðin
að kenningu verða eða tekur
hann yfirklór Bulganins gegn
Ungverjalandsskeytinu fyrir góða
og gilda vöru?
Bréf Bulganins og
skrif Tímans
Lærdómsrikt fyrir íslendinga
er að athuga upphafið að svari
Bulganins til Halldórs Kiljans.
Þar segir:
„Eins og staðreyndirnar sýna
hafa afturhaldsöfl í Ungverja-
landi, studd af heimsveldissinn-
um í Vesturlöndum, skipulagt
gagnbyltingu með það fyrir aug-
um að kollvarpa alþýðulýðveld-
inu í Ungverjalandi. Slyndrulaust
múgæði gegn kommúnistum,
embættismönnum og stjórnmála-
mönnum hefir verið látið við-
gangast í landinu, svo og gegn
öllum öðrum,>sem fylgdu alþýðu-
lýðveldunum að málurn. Iðnað-
arfyrirtæki, opinberar stofnanir,
sögulegir minnisvarðar og menn-
ingarverðmæti hafa verið eyði-
lögð. Raunverulega var hætta á,
að Ungverjaland yrði fasisma að
bráð með öllu því, sem leiða
mundi af slíku.“
Ef þetta er borið saman við
lýsingar Tímans t. d. s.l. fimmtu-
dag á starfsháttum Sjálfstæðis-
manna og hvernig þeir séu að
eyðileggja allt í íslenzku þjóðlífi
getur engum blandazt hugur um
líkinguna.
Sök Hermanns
Bæði Bulganin og málgagn
Hermanns grípa til þess ráðs,
að kenna aðilum, sem hvergi hafa
nærri komið, um þann ófarnað,
sem þeir sjálfir eiga sök á eða
hafa ekki ráðið við, þó að þeir
hafi tekið ábyrgð á sig um, að
slíkt skyldi ekki henda. Her-
mann Jónasson skrökvar því upp
og lætur linnulaust halda áfram
að útbreiða þá falskenningu, að
Sjálfstæðismönnum sé að kenna
óróinn, sem er og hefur verið
í íslenzku efnahagslífi. Fyrir ári
þóttist hann kunna öll tök. Þá
áttu Sjálfstæðismenn að vera alls
ómegnugir. Nú, pegar komið er
á daginn, að Hermann Jónasson
og bandamenn hans ráða ekki
við neitt, er manndóniurinn ekki
meiri en svo, að sannleikanum
er hafnað, sökin felld á Sjálf-
stæðismenn.
Hvað líður Ung-
verjalands-
skýrsliumi?
Þessi liking á vinnubrögðum
hefur oft komið fram, er auðsæ af
Bulganin-bréfinu og hefur þó
hvergi orðið bersýnilegri en í
skýrslu Sameinuðu þjóðanna um
Ungverjalandsuppreisnina. Sú
skýrsla er ómetanlegur lærdóm-
ur fyrir þá, sem unna lýðræði og
vilja kynna sér vopnin, sem beitt
er til að vega að því. Ef stjórnar-
flokkarnir væru jafneinlægir
lýðræðisvinir og sumir þeirra
oftast láta, mundu þeir vissu-
lega hafa tekið fegins hendi til-
lögunni um, að ríkisstjórnin léti
þýða Ungverjalandsskýrsluna og
gæfi sem allra flestum lands-
mönnum kost á að kynna sér
hana. Með því mundi fleiri Is-
lendingum en nokkru sinni fyrr
gefinn kostur á að kynna sér
mestu hætturnar, sem nú steðja
að hinum frjálsu þjóðum.
Af liverju lætur
stjórnin ekki þýða
skýrsluna?
Stjórnarliðar tala um hollustu
sína við lýðræðisþjóðirnar; jafn-
vel Hannibal Valdemarsson á
ekki nógu sterk orð við erlend-
an blaðamann til að lýsa fylgi
sínu við Atlantshafsbandalagið.
Þetta gerir hann eftir að Alþýðu-
bandalagið, sem hann er í for-
ustu fyrir, hefur nýlega lýst At-
lantshafsbandalagið heimsfriðn-
um hættulegt. Að vonum blöskra
mönnum slík óheilindi. Þó eru
þau litlu meiri hjá Hannibal en
lýsa sér í atferli stjórnarinnar í
heild. Ef hún væri orðum sínum
trú, mundi hún umyrðalaust
fallast á tillöguna um þýðingu
Ungverjalandsskýrslunnar. Á þá
tillögu fást stjórnarblöðin ekki
til að minnast vegna þess, að for-
ustumenn stjórnarliðsins vita að
lýsingarnar á atferli Kadars og
kommúnistabræðra hans sjálfum
sér til afsökunar líkjast óþægi-
lega mikið stjórnarháttum Her-
manns Jónassonar og fylgifiska
hans á Islandi.
Lúðvík og „humar-
veiðileyfiir4
Hvernig lízt mönnum á, þegar
málgagn sjávarútvegsmálaráð-
herrans, Lúðvíks Jósefssonar,
ræðst á forstjóra landhelgisgæzl-
unnar fyrir það, að hún reynir
að fylgja fram lögunum um bann
við dragnótaveiðum í landhelgi?
Það er mál alveg út af fyrir sig,
hvort menn telja, að slaka eigi
á reglunum, sem banna veiðar á
flatfisk innan landhelginnar. Þar
má efalaust færa rök bæði með
og á móti. Ef breytingu á að gera
í þeim efnum, verður hún að vera
gerð vísvitandi og að athuguðum
málsástæðum beggja vegna.
Lúðvík Jósefsson fór öðru vísi
að. Karl Guðjónsson hafið lofað
því, að veittar yrðu undanþágur
í þessum efnum. Aðferðin til þess
að standa við það var sú, að gefa
út leyfi undir fölsku yfirskini.
Að slíku getur orðið fjárhags-
legur ávinningur um sinn, en
hættan, sem það færir yfir þjóð-
ina, er miklu geigvænlegri en
svo, að hún verði bætt upp með
peningum.
Vesaldómur kommúnista er nú
slíkur, að þeir reyna að breiða
út í Vestmannaeyjum, að skrifin
um „humarveiðileyfin" hafi orð-
ið til þess að hafa gróðamögu-
leika af mönnum þar. Sá mál-
flutningur dæmir bezt sjálfan.sig,
þegar íhugað er, að opinberlega
heldur Þjóðviljinn og Lúðvík
Jósefsson því fram, að „humar-
veiðileyfin" hafi verið afturköll-
uð án nokkurrar íhlutunar stjórn
arandstöðunnar eða vegna áhrifa
opinberra umræðna, heldur ein-
ungis fyrir ábendingar Fiskifé-
lags íslands. Sú fullyrðing Lúð-
víks og Þjóðviljans er raunar
vísvitandi röng, og sjávarútvegs-
málaráðherrann hefur verið stað-
inn að augljósri fölsun í þeim
efnum. Ef hann teldi þann mál-
stað sinn verjanlegan, að ætla að
opna landhelgina á þennan
laumulega hátt, mundi hann vit-
anlega nota það sér til varnar.
Til þess skortir hann kjark, og
er það raunar vitni nokkurrar
sómatilfinningar í hans brjósti.
Því ætti hann og félagar hans
einnig að játa hreinskilnislega
yfirsjónir sínar og viðurkenna,
að með „humarveiðileyfa"-
hneykslinu voru þeir beinlínis að
stefna góðu áliti íslands út á við
í yfirvofandi hættu og rífa nið-
ur það, sem áunnizt hefur hingað
til um stækkun landhelginnar.
GjaWeyrisbrask
og Moskvuhátíð
Morgunblaðið sagði fyrir
nokkrum vikum frá gjaldeyris-
braski kommúnista í sambandi
við Moskvuhátíðina. Blaðið
greindi ýtarlega frá því, hvernig
svindli þessu var fyrir komið og
nafngreindi þann mann, sem þar
| hafði framkvæmdina af hálfu
| kommúnista. Þjóðviljinn, sem
I annars er óspar í fullyrðingum
j sínum, hefur leitt hjá sér að
neita þessum ásökunum. Einung-
is sagt, að um þetta mætti tala
til eilífðarnóns án þess að hann
svaraði. Af því má álykta, hversu
málstaðurinn sé sterkur.
Alþýðublaðið hefur lítillega
tekið undir kröfu Morgunblaðs-
ins, en þó skjótt hvikað þar frá.
Tíminn hexur aftur á móti alveg
þa'gað um málið. Vonandi er það
þó ekki vitni þess, að dómsmála-
stjórnin ætli að láta málið fara
afskiptalaust fram hjá sér. Henni
til afsökunar má segja, að eigi
hafi verið auðvelt að fást við
þetta á meðan á leiðangrinum
stóð. Sennilega fara ferðalang-
arnir nú skjótlega að koma heim
aftur. Þá reynir á, hvort Her-
mann Jónasson ætlar í þessu að
hlífa hinum kommúnistisku
Frainh á bis. 15