Morgunblaðið - 05.10.1957, Blaðsíða 9

Laugardagur 5. okt. 1957
MORGVHBI AÐIÐ

An erlendra helgisagna væru engar
fornbókmenntir til
Rabbað við brezkan íslandsvin og fræðimann
Turville-Petre prófessor
H I N N ágæti vísindamaður í
íslenzkum fræðum, prófessor
Turville-Petre, kom inn á rit-
stjórnarskrifstofur Mbl. í
fyrradag í fylgd með Stein-
grími J. Þorsteinssyni próf.
Við notuðum tækifærið og
röbbuðum stundarkorn við
þennan enska Islandsvin, sem
hafði orð á því þegar í upp-
hafi samtalsins, að ísland
væri annað hcimaland sitt
— Mér finnst ég alltaf kom-
inn heim, þcgar ég kem hing-
að, sagði hann við fréttamann
blaðsins.
Prófessor Turville-Petre hef-
ur skrifað margt um norræn og
íslenzk efni og nafn hans þykir
trygging fyrir miklum lærdómi
og góðri fræðimennsku. Hann er
prófessor við Oxfordháskóla og
hefur unmð merkilegt starf með
konnslu sinni þar. Má geta þess,
að hann hafði 17 nemendur I
fyrra vetur og gerir ráð fyrir
því, að þeir verði fleiri nú í vet-
ur. Helztu rit prófessorsins eru
„Origins of Icelandic Literature"
og „Heroic Age of Scandinavia.'*
Fyrra ritið fjallar um íslenzkar
bókmenntir fram á 13. öld, en
einkum er þar lögð rækt við
homilíur eða guðfræðileg rit,
enda hefur höfundurinn kynnt
sér þau sérstaklega. Síðara ritið
fjallar um víkingaöldina og
menningu hennar.
Við spyrjum hann fyrst nokk-
urra spurninga um kennsluna og
svarar hann þeim eitthvað á
þessa leið: — Ég kenni aðallega
norræn fræði við Háskólann í
Oxford, en einnig nútímaíslenzku
ef með þarf. Kennslunni er skipt
í þrjár greinar, málfræði, texta-
lestur og bókmenntasögu. Við
lesum mikið af sögum og Eddu-
kvæðum, og verða nemendur að
lesa það allt á frummálinu. Þess
má geta hér, að nemendur í mið
aldaensku eiga að kynna sér
annað hvort frönsku eða nor-
rænu og taka flestir hina síðar-
nefndu grein. — Ég hef haft
tiltölulega marga nemendur frá
Nýja-Sj álandi. Ástæðan er sú,
að þar í landi hefur starfað mað-
ur að nafni Arden, sem hefur
haft mikinn áhuga á íslenzkum
fræðum. Hann er nú yfir sjötugt,
en enginn vafi er á, að hann hef-
ur glætt áhuga stúdenta í Nýja-
Sjálandi á íslenzkum bókmennt-
um. Hann hefur gefið út margar
fjölritaðar útgáfur af íslendinga
sögum, og einnig hefur hann lát-
ið fjölrita málfræði. Hann hefur
kennt mörgum íslenzk fræði og
svo hafa þeir komið til mín, þeg-
ar leiðir þeirra hafa síðar legið
til Englands. Ég er þeirrar skoð-
unar, að Arden sé hinn merkasti
maður, og virðist kunnátta hans
reist á góðri undirstöðu, a.m.k. er
ekki hægt að sjá annað af þekk-
ingu nemenda hans.
— Nú höfum við látið búa sér-
stakt herbergi í háskólanum fyr-
ir íslenzk fræði, heldur prófessor
Turville-Petre áfram, og þang-
að hefur bókasafn Guðbrands
Vigfússonar verið flutt. Það hef
ur verið til húsa í Christ Church
í Oxford. Bókasafn Guðbrands
er hið merkasta. í því eru fjöl-
margar bækur frá Skálholts- og
Hólaprenti, sem hvergi eru til
annars staðar á Englandi. Þá höf-
um við einnig fengið lánaðar
bækur um norræn efni og er ó-
hætt að segja, að aðstaða okkar
hafi stórbatnað.
Eins og fyrr segir, hefur Tur-
ville-Petre skrifað margt um nor
ræn efni og annazt útgáfur á ís-
lenzkum ritum. Hann hefur séð
um útgáfu á Víga-Glúms sögu og
ritað gagnmerkan formála fyrir
henni. Við spurðum hann um
þessa útgáfu og aðra útgáfustarf-
semi hans og fórust honum svo
orð um það efni:
Ég ætla mér að gefa út framhald
Turville-Petre
af „Origins of Icelandic Litera-
ture“ og skrifa um bókmenntir
íslendinga á 13. og 14. öld. Þá
hef ég þýtt Páls sögu biskups og
ætla að gefa hana út á ensku, en
þó ekki fyrr en ég hef haft tæki-
færi til að rannsaka handrit sög-
unnar. Þau liggja öll í Árnasafni
og mun ég reyna að láta ljós-
mynda þau, svo að ég geti unn-
ið verkið heima. Ég hef áður
dvalizt í Kaupmannahöfn, en þar
vil ég helzt ekki vera, því að það
er erfitt fyrir miðaldra mann að
dveljast langdvölum, þar sem
hann þekkir engan. Ef handritin
væru hér heima á íslandi, gegndi
allt öðru máli. Hér á ég fjölda
vina og hér eru allt önnur skil-
yrði fyrir erlenda fræðimenn. Og
hvar ætti maður frekar að rann-
saka íslenzk handrit en einmitt
á íslandi, þar sem sögurnar voru
skrifaðar og málið er enn talað?
loks ætlar Clarendon Press í
Oxford að gefa út aðra útgáfu af
Víga Glúms sögu. Ég hef ver-
ið að undirbúa þá útgáfu. Hún á
að vera með orðasafni og fyllri
skýringum en hin fyrri. Einnig
verður formálinn endurbættur
að einhverju leyti. Það er mikið
verk að koma þessu riti út og
ekki sízt að semja orðasafnið.
Við fórum nú að spjalla sam-
an um íslenzkar fornbókmenntir
|og bar margt á góma. Turville-
Petre talar íslenzku reiprenn
andi, enda hefur hann dvalizt hér
lengi við nám og auk þess kom-
ið hingað tíu eða 12 sinnum.
Hann sagði m.a.: — Þekking ís-
lendinga á kristilegum latínu-
bókmenntum hefur, að mínu á-
liti, verið ein forsenda fyrir hinni
fornu íslenzku söguritun og án
þeirra hefðu engar íslenzkar bók
menntir orðið til. Elztu íslenzku
bókmenntirnar eru einmitt homi-
líur eða rit um guðfræðileg efni,
sumar þýddar, en aðrar senni-
lega frumsamdar á íslenzku.
Flest eru þessi rit skrifuð hér á
landi á 12. öld. íslendingar hafa
því lært að skrifa ævisögur o.þ.
h. af kristilegum ævisögum um
postula og helga menn. í þær
hafa þeir sótt fyrirmyndir sínar
að konunga sögum og íslenzkum
ættasögum. Það er skoðun mín,
að elzta sagan af Ólafi helga sé
beinlínis helgisaga.
— En hvers vegna skrifuðu ís-
lendingar ekki á latínu eins og
rithöfundar í nágrannalöndun-
um?
— Guðbrandur Vigfússon hélt
því fram, að íslendingabók Ara
hefði upphaflega verið samin á
latínu og síðan þýdd. Á þessa
skoðun get ég ekki fallizt, en þó
er hún rétt að því leyti, að senni-
lega hefur Ari hugsað efni bók-
arinnar á latinu. Þykir mér
margt benda til þess. Ég vil geta
þess, áður en við skiljumst við
þetta efni, að Ólafs saga Odds
munks á Þingeyrum, er aðeins til
á íslenzku, en hún var þó samin
á latínu. Hvernig stendur á því?
Jú, sjáið þið til, það er vegna
þess að hérlendir menn hafa
ekki kunnað latínu nógu vel. í
öðrum löndum hafa verið menn,
sem gátu lesið latínu. En hér á-
landi hefur lestrarkunnáttan náð
til meiri fjölda, en auðvitað
skildi aðeins lítill hluti hans
latínu. Loks er ég þeirrar skoð-
unar, að íslenzkir menntamenn
12. aldar hafi verið verr að sér
í latínu en menntamenn í ná-
grannalöndunum.
— Hvenær fór áhugi yðar að
beinast að íslenzkum efnum?
— Þegar ég var 10 ára strák-
hnokki. Þá var mér gefin bók
sem var endursögn á Grettlu eft-
ir Bering Gould. Síðan las ég
William Morris eins og margir
brezkir drengir gera á þessum
aldri, byrjaði síðan að kaupa mér
íslenzkar bækur og reyndi eftir
föngum að læra málið. Ég lagði
stund á norræn fræði í Oxford,
en kennslan var í molum og kom
að litlu haldi, svo að ég ákvað að
fara til íslands og læra málið
hér. Ég sé ekki eftir því. ísland
er fegursta land, sem ég hef séð.
— Hvers vegna hefur áhugi yð-
ar einkum beinzt að homilíun-
um?
— Upphaflega beindist áhugi
minn að þeim, vegna þess að
kona mín er sérfræðingur í ensk-
um homilíum. En síðar hef ég séð
æ betur, hve merkilegu hlutverki
þær gegna í íslenzkri bókmennta-
sögu.
— Og að lokum: Þér hafið tek-
ið sérstöku ástfóstri við Víga-
Glúms sögu, hvers vegna það?
— Ja, ástæðan er aðallega sú,
að ég hef alltaf haft sérstaklega
mikinn áhuga á goðafræðinni og
Víga-Glúms saga er full af goð-
fræðilegum minnum. Einkum er
gaman að athuga Freysdýrkun-
ina í sögunni, en ég get getið
þess hér, að fyrsta ritgerð mín
um íslenzk fræði fjallaði einmitt
um Freysdýrkun. Loks má geta
þess, að ég er kominn hingað í
boði Háskóla íslands, og mun ég
flytja einn fyrirlestur á vegum
hans. Hann fjallar um goðafræði
og sérstaklega Óðin.
HiIdur Kalman
kosin form. Félags
islenzkra leikara
AÐALFUNDUR Félags íslenzkra
leikara var haldinn í Þjóðleik-
húsinu, sunnudaginn 29. sept. s. 1.
Þar voru rædd ýmis félagsmál,
hagsmunamál leikara auk ann-
arra venjulegra aðalfundarstarfa.
Sex ungir leikrar gengu í félag-
ið á fundinum og er þá meðlima-
tala félagsins orðin 60.
Á árinu barst félaginu boð frá
Danmörku o'g Noregi um að senda
leikara til vikudvalar í fyrr-
greindum löndum. Fyrir valinu
urðu leikkonurnar Regína Þórð-
ardóttir, sem fór til Danmerkur
og Edda Kvaran sem fór til
Noregs.
í stjórn voru kosin: Hildur
Kalman, formaður, Klemenz Jóns
son, ritari, Bessi Bjarnason,
gjaldkeri.
Jóhann Briem opnar
málverkasyningu í dag
JÓHANN BRIEM, listmálari,
opnar í dag málverkasýningu í
Bogasal Þjóðminjasafnsins. Syn-
ir hann þar 22 olíumálverk, sem
hann hefir gert á siðustu tveimur
árum. Flestar eru fyrirmyndirn-
ar úr sveitalífi, en þó eru nokkr-
ar ævintýramyndir og ein altaris-
tafla.
Þetta er fimmta sérsýning Jó-
hanns Briem, en hann hefir hald-
ið þær allar hér í Reykjavík, þá
fyrstu 1934. Sjálfstæða sýningu
hefir hann ekki haldið síðan 1944
fyrr en nú, en tekið þátt í sam-
sýningum.
Sýningin stendur aðeins í eina
viku, eða frá 5.—12. okt. Hún
er opin daglega fr’á kl. 1—10 e.h.
Flestar myndirnar eru til sölu en
nokkrar eru í einkaeign.
Stórbrotinn heimsmaður
HINN 1. JÚNÍ sl. birtist í norska
blaðinu Verdens Gang grein um
Einar Benediktsson skáld eftir
Ólaf Gunnarsson sálfræðing. í
grein þessari segir Ólafur frá
helztu æviatriðum Einars, kynn-
ir hann sem mesta ljóðaskáld ís-
lendinga síðan á dögum Egils
Skallagrímssonar og bendir á
hvernig uppeldið ásamt lang-
dvölum erlendis hafi átt sinn
mikla þátt í að þroska hann
flestum öðrum íslendingum frem
ur. Mesta áherzlu leggur Ólafur
þó á að kynna Einar sem hug-
sjóna- og framkvæmdamann, sem
hafi séð langt fram í timann og
fyrir hvern mun viljað bætu hag
þjóðar sinnar með margvíslegum
framkvæmdum. Ólafur telur að
mikið skorti á, að fullnægjandi
heimildir séu til um ævi Einars
erlendis og biður því þá, sem
kynnu að muna eftir honum að
bjarga fróðleik um hann frá glöt
un.
Norski rithöfundurinn Olav
GullvSg brást vel við erindi Ól-
afs og skrifaði honum bréf um
Einar þann 4. júní sl.
Olav Gullvág er fæddur í
Þrándheimi 1885. Frá 1911 var
hann ritstjóri ýmissa vinstri
blaða. Jafnframt blaðamennsk-
unni skrifaði hann skáldsögur og
leikrit og er nú í hópi vel met-
inna rithöfunda í Noregi.
Bréf Olavs Gullvágs til Ólafs
Gunnarssonar birtist hér í þýð-
ingu með leyfi þeirra beggja.
„Ég hef mér til mikillar ánægju
lesið grein yðar um Einar Bene-
diktsson i Verdens Gang (1/6
’57). Þegar ég var ritstjóri í
Björgvin (1921—1929) hitti ég oft
hinn mikla landa yðar. Hann
hringdi þá oft til mín og bauð
mér að koma og spjalla við sig.
Hann bjó alltaf á Hotel Norge, en
þar hafði hann fína íbúð. í fram
komu var hann fjármálamaður
með lifandi áhuga á stjórnmálum,
við töluðum að mig minnir aldrei
um bókmenntir. Alltaf lá honum
eitthvað á hjarta í sambandi við
pólitískt og efnahagslegt sjálf-
stæði íslendinga og vildi feginn
njóta góðs af norskum blöðum í
því sambandi. Mér var aldrei
fullkomlega ljóst hvaða stöðu
hann hafði á íslandi, en hann
minnti mest á sendiíierra.
I sannleika sagt óvenjulegur
maður — hann sagði aðeins til'
nafns síns og myndugleiki hans
gagnvart öðrum var strax örugg-
ur.
Látum okkur nú sjá: einu sinni
ræddum við dálítið um skáld-
skap. Ég minntist á hina snilld-
arlegu þýðingu hans á Peer Gynt
(Pjetur Gautur). Hann hafði
greinilega gaman af því, að segja
frá hvernig jafnvel í litlu þjóðfé-
lagi eins og hinu íslenzka mætti
gera fjárhagslega gott úr jafn-
vonlitlu fyrirtæki. Hann safnaði
að mig minnir 100 áskrifendum
(eða voru þeir 1000), sem greiddu
100 krónur hver. Hann mmnti
mig á skóladreng, sem hefur gert
skemmtilegt sprell.,
Og svo var hann mikið, mikið
skáld.
Jæja, þá. Langt er um liðið
síðan við sátum á Hotel Norge
í Björgvin og ræddumst við. En
þessi stóri fallegi maður stendur
lifandi fyrir hugskotssjónum
mínum enn þann dag í dag. Hann
hefði vafalaust haft mikla þýð-
ingu hvar sem vagga hans hefði
staðið. Hann hefði getað verið
áhrifamikill fjármálamaður í
Bandaríkjunum, flokksforingi á
Englandi, fyrsta flokks humanist-
iskt skáld á Þýzkalandi og á líð-
andi stund sendiráðherra Norður-
landa hjá Sameinuðu þjóðunum.
Stórbrotinn heimsmaður.
Yðar með virðingu.
Olav Gullvág.
Ljósmynd af niðurlagi bréfsin*
frá Olav Gullvág:
' l&m ^iövrvL vr,
- U . y. Q,. , '
ciífítvt om ktoMs 4
« .j m armJhooMeMJörv f&r «
jáW* mvýrmi WrdvnSvntam^
CUJ dU mj/rtv^rmjLí'. ■

(5j
26 fórust í bilslysi
MADRID 2. okt. 26 manns fór-
ust í morgun þegar fullsetin lang-
ferðabifreið hrapaði niður í djúp
gljúfur á leiðinni milli Cuer.ca og
La Roda. — Reuter.