Morgunblaðið - 15.10.1957, Blaðsíða 13

Þriðjudagur 15. október 1957
MOTtr.uNnr 4 ðið
13
Kosningaslgur Gerhardsens
Noregsbréf frá
Skúla Skúlasyni
EINAR GERHARDSEN hefur
unnið fjórða kosningasigur sinn
í röð og Verkamannaflokkurinn
situr enn við völd til 1961. Hefur
hann haft stjórnina óslitið síðan
í marz 1935, er síðasti „borgara-
legi“ ráðherrann, Johan Ludv.
Mowinckel varð að afhenda Joh.
Nygaardsvold völdin en hann
hafði þau í rúm tíu ár, eða til
25. júní 1945. Síðan hefur Einar
Gerhardsen verið við stýrið, að
undanteknum árunum 1952—54,
er Oscar Torp hafði forustu
stjórnarinnar. Þau árin var Ger-
Einar Gerhardsen
hardsen forseti Stórþingsins, en
það embætti gengur næst kon-
ungshásætinu að virðingu, og
er æðra en forsætisráðherraemb-
ættið.
Úrslit síðustu kosninga þóttu
nokkuð tvísýn fyrirfram. Verka-
mannaflokkurinn þóttist alls ekki
viss um sigur, og hjá andstöðu-
flokkunum gætti tvímælalaust
meiri sigurvona en við undan-
farnar kosningar 1949 og 1953. —
Andstæðingarnir þóttust hafa
ýmis skæð vopn gegn stjórninni,
fyrst og fremst verðbólguna, sem
hefur farið sívaxandi og hefur
verið haldið niðri á þessu ári
með stórkostlegum niðurgreiðsl-
um af ríkisfé, ennfremur van-
höld á ýmsum loforðum, sem gef-
in voru í fjögra ára áætlun stjórn
arinnar fyrir það kjörtímabil,
sem nú er á enda. Einkum var
veitzt að stjórninni fyrir vanefnd-
ir á byggingum sjúkrahúsa og
skóla og að hún vanrækti vega-
málin. Þá varð stjórnin og fyrir
aðkasti út af bankapólitík sinni
og fjármálapólitíkinni yfirleitt.
Og það vakti illan bifur, að
stjórnin vildi ekki birta nefndar-
álitið um sameiginlegan skandi-
naviskan markað fyrir kosning-
arnar. Norðmenn hafa yfirleitt
ótrú á honum, og telja að hann
geti orðið mörgum norskum iðn-
greinum til niðurrifs.
Þaff sem gaf stjórnarflokknum
sigur
Menn undrast það, að verka-
mannastjórninni skuli takast að
halda völdum kjörtímabil eftir
kjörtímabil og jafnvel auka fylgx
sitt, á sama tíma sem flokkunum
í Danmörku og Svíþjóð hrakar
Til þessa eru ýmsar ástæður
Fyrst og fremst sú, að Norðmenn
hafa yfirleitt átt við hagstætt
árferði að búa ár eftir ár. Vinnu-
friður hefur verið góður og verk-
föll ekki teljandi og atvinnuleysi
sem ekkert, nema hið árstíða-
bundna atvinnuleysi í nyrztu
fylkjum landsins. Almenningi
vegnar vel og hefur nóg að bíta
og brenna, þó að bændur þykist
vera afskiptir lífsins gæðum, en
sá harmagrátur hefur kliðað lát-
laust í eyrum svo lengi, að fólk
er hætt að taka eftir honum. Hitt
er sannara, að ef nokkur. stétt
hefur ástæðu til að kvarta undan
bágum lífskjörum núna, þá eru
það fiskimennirnir, eftir hina lé-
legu vertíð í vetur sem leið. Kjör
þeirra eru svo erfið, að brýn
nauðsyn er á lagfæringu.
En þrátt fyrir góða líðan þjóð-
arinnar undir núverandi stjórn,
mundu margir þeir, sem nú
greiða stjórnarflokknum at-
kvæði sitt, snúa við honum bak-
inu ef þeir teldu atkvæði sínu
betur varið annars staðar En það
er mála sannast, að kosninga-
sigur Gerhardsens er fyrst og
fremst andstöðuflokkunum að
kenna eða þakka. Fjöldi fólks
er ocðinn hundleiður á hinni sí-
felldu skipulagningu og afskipt-
um stjórnarinnar af ýmsu því,
sem mönnum finnst þeir geti bezt
gert ráðstafanir um sjálfir, af
meiri þekkingu og á hagkvæmari
hátt en skrifstofumennirnir í
ráðuneytunum. Og flestum
gremst hugvitsemi stjórnarinnar
í því að uppgötva nýjar fjár-
kvaðir og skatta. Það þykir til
dæmis hálfgert öfugmæli að
leggja söluskatt á sömu vörurnar,
sem ríkið ver stórfé til að greiða
niður. Og það þykir skrítið, að
sama stjórn sem greitt hefur fyr-
ir íbúðarhúsabyggingum með ó-
dýrum lánum, leggur nú 10%
fjárfestingargjald á allar bygg-
ingar.
Skriffinnskan hefur bólgnað
— eins og verðlagið.
En kjósandinn spyr líka: Hvað
fáum við í staðinn, ef við steyp-
um verkamannastjórninni? Og
hann treystir ekki því, sem hann
fengi í staðinn. Að vísu vantar
ekki fögur loforð. Vinstrimenn
lofa að lækka skattana, hægri-
menn lofa að stöðva verðbólg-
una — allir lofa einhverju fögru.
En kjósandinn treystir því ekki
að loforðin verði efnd, og hon-
um er það ekki láandi. Jafnvel
þó að hægrimenn kynnu ráð til
að stöðva verðbólgu og vinstri-
menn til að lækka skatta, þá eru
andstöðuflokkarnir svo sundur-
þykkir innbyrðis, að engin lík-
indi eru til að þeir fengju stefnu-
málum sínum framgengt í borg-
aralegri samsteypustjórn.
Verkamannastjórnin heldur
völdum áfram, nema því aðeins
að hún geri sig seka um einhver
stórfelld afglöp, eða andstöðu-
flokkarnir gangi til kosninga með
sameiginlega stefnuskrá í þeim
þjóðmálum, sem mestu varða og
geti lofað kjósendunum fram-
kvæmd þeirra, ef þeir nái meiri-
Agnar Mykle
hluta í kosningum. Þá en ekki
fyrr hefur valdastóll verka-
mannastjórnarinnar bilað.
Litlar breytingar
Úrslit kosninganna urðu þau,
að Verkamannaflokkurinn bætti
við sig rúmum 30 þúsund at-
kvæðum, eða rúmlega því magni.
sem kommúnistar töpuðu og tóku
af þeim tvo þingmenn, annan í
Osló og hinn í Finnmörk, en töp-
uðu hins vegar einu þingsæti til
Hægriflokksins í Oppland. hefur
hann því 78 þingsæti nú. Bænda-
flokkurinn vann eitt þingsæti af
Kristilega flokknum í Þelamörk
og hefur 15 þingsæti. Hægriflokk
urinn vann þingsæti í Oppland og
Austfold og hefur nú 29 þing-
sæti. Kristilegi flokkurinn tapaði
tveimur þingsætum og á nú 12
fulltrúa á þingi. Vinstrimenn töp-
uðu um 3% af atkvæðamagm
sínu en haida samt óbreyttri
þingmannatölu, 15. — En komm-
únistaflokkurinn missti tvo af
þremur fulltrúum sínum og á nú
ingja flokksins, Emil Lövlien frá
Þelamörk.
Því var spáð að kommúnistar
færu halloka, enda var ósigur
þeirra sá mesti, sem nokkur flokk
ur fékk í kosningabaráttunni,
því að þeir töpuðu 30 þús. atkv. af
þeim 90 þúsundum, sem þeir
fengu í kosningunum 1953. Ekki
er neinum blöðum um það að
fletta, að það er Ungverjalands-
málið, sem einkum hefur valdið
hinu mikla fráhvarfi. Vinstri-
flokkurinn tapaði 3—4% atkvæða
magns þess, sem hann hafði við
síðustu kosningar, en þá beið
hann svo mikinn ósigur, að hann
hefur ekki náð sér eftir hann
ennþá. Krisilegi flokkurinn tap-
aði og atkvæðum, en þó ekki
nema litlu. Hinir þrír flokkarn-
ir unnu allir á, en Verkamanna-
flokkurinn þó mest. — En kjör-
sóknin varð miklu minni en bú-
izt var við, og sýnir það að marg-
ir kjósendur eru í vafa um hvað
gera skuli, eða er sama um úr-
slitin.
En nú spyr bæði sá sem kaus
og ekki kaus: — Hvað hyggst
stjórnin fyrir? Heldur hún
niðurgreiðslunum áfram eða læt-
ur vísitöluna hækka upp úr 153
stigum?
Speidel yfirhershöfffingi
Mið-Evrópuhers hefir verið í
fyrstu heimsókn sinni til Dan-
merkur og Noregs. Síðan hann
var skipaður í þessa stöðu hafa
margsinnis heyrzt óánægjuradd-
ir í blöðunum yfir því að fyrr-
verandi hershöfðingi Hitlers
skuli hafa verið skipaður í eina
af æðstu stöðum innan NATO
og þykir þetta óhæfa. Að vísu
er honum talið það til gildis að
hann sé óvenjulega fjölmenntað-
ur maður, af hershöfðingja að
vera, og hafi aldrei haft samhug
með stefnu Hitlers. 'Þann 9. okt.
var hann væntanlegur til Forne-
bu, til skrafs og ráðagerða við
Sugden yfirhershöfðingja norð-
urhers NATO, sem hefur aðal-
bækistöð á Kolsaas við Osló. —
Höfðu um 200 manns safnazt
saman á Fornebu til að sýna
Speidel óvild og var hópurinn
á vegum stúdentafélagsins
Íf| norska, en aðallega voru það
kommúnistar, sem blésu að kol-
| unum. Mótmælendur þessir
I höfðu borða mikinn, sem þeir
|i heldu uppi á tveimur stöngum,
:l og var letrað á hann: „Við höf-
| um fyrirgefið þýzku þjóðinni, en
ekki hershöfðingjum Hitlers. —
Speidel, þú ert ekki velkominn.“
— Gjallarhornsbíll var með í
ferðinni, og samtímis því að
NATO-flugvélin settist á völlinn,
glumdi úr bílnum hersöngur
Þjóðverja frá stríðsárunum,
„Wir fahren gegen Engeland“.
Nú stigu tveir menn í herforingja
klæðum út úr vélinni og varð þá
hark mikið í hópnum. Sumir
höfðu vopnazt fúleggjum og
mygluðum appelsínum og létu
vopnin fjúka, eins og þeir væru
að kasta handsprengjum, en aðr-
ir köstuðu grjóti. Fengu hinir
einkennisbúnu að kenna á þessu
og fengu meiðsl af grjótinu. En
þegar leikurinn stóð sem hæst
uppgötvaðist það að þetta var alls
ekki flugvél Speidels, heldur
voru það Sugden yfirhershöfðingi
á Kolsaas og Cooper hershöfð-
ingi í herforingjaráðinu þar, sem
komu út úr vélinni. Hlaut Sugd.en
talsverð meiðsl af steini, sem
lenti í höfðinu á honum. Var
orrustunni þá hætt.
En það er af Speidel að segja,
að hann mun hafa grunað að
hann fengi ekki sem innilegast-
ar viðtökur í Osló, því að áður
hafði andað köldu til hans í
Kaupmannahöfn. Tók hann því
þann kostinn að lenda á Rygge-
flugvelli, langa leið frá Osló,
án þess að láta vita af því. Var
enginn til að taka á móti hon-
um þar, því að allir bjuggust
við honum til Fornebu, þar á
meðal Handal hervarnaráðherra,
ríkisstjórnarinnar. Speidel ók
aðeins einn mann á þingi, foi- beint til aðalstöðva NATO í
Kolsaas og fór heimleiðis daginn
eftir. Ekki hef eg haft spurnir
af hvort hann hætti sér inn í
borgina. En Handal hervarna-
ráðherra hefur gert Sugden af-
'ökun opinberlega fyrir líkams-
meiðslin í Fornebu, — að „dem-
onstrantarnir" ryndu að hengja
bakara fyrir smið.
Mykle sýknaffur
Dómur féll í bæjarþinginu í
Osló 10. okt. í máli því, sem
mest hefur verið rætt í Noregi
undanfarnar vikur, málinu gegn
Agnari Mykle og Haraldi Grieg.
Þeir voru báðir sýknaðir og verða
ekki látnir endurgreiða hagnað
þann, sem þeir hafa haft af styr
þeim, sem stöð um skáldsöguna
„Sangen om den röde rubin“, en
sá hagnaður rennur í rithöfunda-
sjóð, samkvæmt ákvörðun, sem
Gyldendalsforlagið gerði áður en
málið hófst. Þó er þetta ekki
alger sýknunardómur, því að
upptækt skal gert það sem óselt
er af bókinni hjá forlaginu og
í bókabúðum, og „satsinn" að
bókinni skal eyðilagður. Réttur-
inn komst sem sé að þeirri nið-
urstöðu, að ýmislegt í bókinni
varðaði við lög, og væri refsivert
samkvæmt 211. gr. hegningarlag-
anna, sem ákveður allt að tveggja
ára fangelsi fyrir að skrifa klám
og breiða það út. En með því
að þessari grein hafi svo sjaldan
verið beitt, vill rétturinn afsaka
höfund og forleggjara með því,
að þeir hafi ekki verið sér þess
meðvitandi, að athæfi þeirra
varðaði við lög, og sýknar þá
báða. Málskostnaður fellur nið-
ur. Harald Grieg áfrýjaði dómin-
um samstundis, og kemur málið
fyrir hæstarétt í janúar næst-
komandi.
1 Noregi eru menn yfirleitt
ánægðir með dóminn og telja
hann viturlegan og sanngjarnan.
En dönsk og sænsk blöð telja
hann hvorki fugl né fisk, segja
að hann skapi ekki neitt for-
dæmi og telja hann í mótsögn
við sjálfan sig.
En Myklemálið hefur orðið til
þess að meira er rætt um hin
svonefndu feimnismál n'i hér í
Noregi en venja er til. Jafnvel
komast þær umræður alla leið
upp í predikunarstólinn. Þannig
var prestur einn að ferma börn
í Fjære-kirkju — þar sem
Þorgeir í Vík er grafinn í kirkju-
garði — og snerist fermingar-
ræðan aðallega um Mykle, auk
þess sem presturinn réðst harka-
lega á útvarpið og kallaði það
sorpræsi.
★
Níu hvalveiðiskip liggja ferð-
búin í Sandefjord og Tönsberg,
en komast ekki af stað til suður-
hafa, vegna þess að enn hafa
ekki náðst samningar við skips-
hafnirnar. Það eru alls um 6000
manns, sem starfa á flotanum.
Kröfum þeirra um hærra kaup
hefur ekki verið sinnt, og stjórn-
in ekki skorizt í málið ennþá.
þó að hér sé mikið í húfi, því
að hvalveiðiaíurðirnar eru ein af
beztu gjaldeyristekjulindum
þjóðarinnar. Vegna rosanna í
september er korn sums staðar
óskorið ennþá.
RACNAR JÓNSSON
hæstaréttarlógmaður.
Laugaveg, 8. — Sími 17752.
Lögfræðistörf. — Eignaumsýsla.
Gís/f Einarsson
héraSsdómslögmaffur.
Málflutningsskrifstofa.
Laugavegi 20B. — Sími 19631.
Unglinga
vantar til blaðburðar við
Skúlagata
Hlíðarveg
Laugarnesvegi
Sogamýri
Hrísateigur
Sími 2-24-80
N Ý K O M I Ð
Fótainnlegg
Fótapúður
fyrir raka fætur
FólapÉur
fyrir þurra fætur
Fótakrem
SÉRFRÆÐINGUR AÐSTOÐAR VIÐ
VAL Á INNLEGGUM KL. 3—6
PÓSTHÚSSTRÆTI 13 . SÍMI 17394