Morgunblaðið - 06.03.1958, Qupperneq 12

12
luonnirNfíT aðið
Fimmtudagur 6. marz 1958
Séð heim að Hvanneyri,
Biínaðarháskólinn á heima
Erindi Guðmundar Jónssonar, skóla-
stjóra á Búnaðarþingi
Staðarval
Þá kem ég loks að staðarvali
íyrir búnaðarháskóla hér á landi.
Eftir að hafa hugsað mál þetta
svo sem mér er bezt unnt að gera
undanfarin ár og kynnt mér við-
horf þess hjá nokkrum öðrum
þjóðum, þá er í huga mínum eng-
inn snefill af efa um það, að það
á ekki að slíta þær rætur, sem
framhaldsnámið þegar hefur fest
á Hvanneyri og flytja það. „paa
brostenene í Reykjavík“, eins og
danskúr prófessor við búnaðarhá
skóla Dana komst að orði í bréfi
til mín. Skal ég nú færa fram
nokkur rök fyrir þessari skoðun
minni.
1. Fyrst vil ég þá geta þess,
sem áður er talið, að undirbún-
ingsmenntun og lengd háskóla-
námsins er á engan hátt bundin
því, hvar námið er staðsett.
2. Ég treysti mér að vísu
ekki til þess að leggja fram
kostnaðaráætlun fyrir háskóla
námið á Hvanneyri og í
Reykjavík, svo að nokkuð sé
á þeim tölum að byggja. En
að því leyti sem ég hef reynt
að gera mér grein fyrir þess-
um hlutum, þá fer því víðs
fjarri, að hægt yrði að reka
stofnunina ódýrar í Reykjavík
en á Hvanneyri. Hitt verða
menn að gera sér ljóst, að bún
aðarháskóli hlýtur alltaf að
kosta talsvert mikið í stofn-
kostnaði og rekstri og því
meira sem hann er betur út-
búinn að kennslukröftum og
rannsóknaraðstöðu og náms-
tíminn er lengri. Stutt nám,
eins og nú er, er tiltölulega
óhagfelldast miðað við stað-
setningu á Hvanneyri. Að-
staða til háskólanáms þar mun
því batna eftir því sem það
verður lengt.
3. Silyrði fyrir háskólanámi á
Hvanneyri hafa stöðugt farið
batnandi hin síðari ár.
a. Er þá fyrst að nefna, að þar
er stórt bú og landrými nóg. Naut
gripir eru alls um 120 að tölu.
Stofn þeirra er orðinn tiltölulega
góður og hentugur grundvöllur
fyrir áframhaldandi kynbætur.
Nokkrar tilraunir hafa verið gerð
ar á sviði nautgriparæktar og
þarf sú starfsemi að aukast.
b. Xilraunir með búvélar
eru staðsettar á Ilvanneyri og
gefst nemendum skólans því
gott tækifæri til þess að fylgj
ast með nýjum tækjum og
vinnuaðferðum, sem reyndar
eru, og er þetta einn liður í
námi framhaldsdeildar.
C. Jarðræktartilraunir eru hafn
ar á Hvanneyri. Nemendur skól-
ans, einkum framhaldsdeildar,
hafa aðstöðu til þess að fylgjast
með þeim og vinna við þær. Er
þetta einn þáttur námsins í fram
haldsdeild.
d. Fjárræktarbúið á Hesti er
stutt frá Hvanneyri. Hefur það á
undanförnum árum verið til hins
mesta gagns fyrir nemendur
bændaskólans og þó einkum
framhal dsdeil dar.
e. Rannsóknaraðstaða fer
batnandi. Við eigum allgóða
efnarannsóknarstofu með
tækjum. Við erum að fá tæki
til rannsókna og æfinga í
grasafræði, eðlisfræði og gerla
fræði. Það er ekki ákaflega
stórt átak að fá það sem
til vantar. Aftur á móti vant-
ar okkur söfn og að sjálfsögðu
eru húsakynni mjög af skorn-
um skammti. Væri mér mjög
mikil þökk í því, ef allsherjar
nefnd Búnaðarþings sæi sér
Siðari hluti
fært að koma að Hvanneyri
og sjá með eigin augum, hvern
ig þar er umhorfs.
Úrelt rök
4. Ein aðal-röksemdarfærsla
þeirra manna, sem vilja stað-
setja búnaðarháskólann i
Reykavík er sú, að þar sé hægt
að fá til kennslu sérfræðinga í
hverri grein og kennslan verði
því betri en hún nokkurn tímann
geti orðið á Hvanneyri miðað við
frambærilegan kostnað við hana
þar. Ef þessi rök fá staðist og
vissa væri fyrir þvi að háskóla-
kennslan á Hvanneyri yrði mun
lakari en í Reykjavik, þá væri
það að sjálfsögðu eitt út af fyrir
sig næg ástæða til þess að flytja
háskólanámið suður, jafnvel þóit
það væri dýrara þar.
I þessu sambandi vil ég fyrst
benda á það, að í hvert skipti,
þegar nám hefur að einhverju
leyti verið flutt frá Reykjavík til
annarra staða hefur þessi tónn
kveðið við. Þegar Menntaskóli
var stofnsettur á Akureyri, þá
þótti það mjög varhugavert.
Bjarni á Laugarvatni átti í mikl-
um örðugleikum með að fá
menntaskóla staðsettan á þeim
stað. Þegar samvinnuskólinn var
fluttur í Bifröst í Borgarfirði, þá
töldu margir samvinnumenn
hann dauðadæmdan, en aðrir
glöddust yfir þessu tiltæki. Alls
staðar voru sömu rökin notuð.
Það var ekki hægt að fá nógu
góða kennslukrafta.
Þessi rök eru orðin úrelt, og
þau munu alltaf verða sér til
skammar og þeim sem nota þau.
Þetta er ekki sagt til þess á
neinn hátt að lítillækka Reykja-
vík og þá sem þar búa. En góðir
og vel menntaðir menn vilja víð-
ar búa en þar. Næði til kennslu
og vísindaiðkana er sízt verra
uppi í sveit en í kaupstöðum. Og
það væri út af fyrir sig merki-
legt fyrirbrigði, ef ekki væri hægt
að halda uppi fyrsta flokks
kennslu í búnaðarháskóla á
Hvanneyri á sama hátt og slikt
er. gert í menntaskólanum á Laug
arvatni og samvinnuskólanum í
Bifröst í Borgarfirði.
Þá vil ég minna á þá skoðun
margra skólamanna, að tíma-
kennsla í skólum, jafnvel þótt um
sérfræðinga sé að ræða, er yfir-
leitt mun óhagkvæmari en
kennsla fastra kennara, sem eru
náið tengdir stofnuninni og hafa
þar af lifibrauð sitt. Menn, sem
á Hvanneyri
koma í skólann 2—5 stundir í
viku eða enn sjaldnar og hafa
ekki annað samband við nem-
endur en kennslustundirnar, hafa
sjaldan jafnmikinn áhuga fyrir
kennslustarfinu eða árangrj af
því og hinir föstu starfsmenn,
sem eyða mestu af starfsorku
sinni í þágu viðkomandi stofn-
unar. Tímakennari þarf því að
hafa talsverða yfirburði yfir
fasta kennarann, svo að starf
þeirra komi að sömu notum.
Þetta hef ég í sumum tilfellum
fundið í sambandi við aðkon;u-
kennara á Hvanneyri.
' Kennslukraftar á Hvanneyri
Þá vil ég í stuttu máli gera
grein fyrir því, hvaða niöguleika
við höfum nú á Hvanneyri til 1.
flokks kennslu við framhalds-
deildina. Ég mun ekki nefna nöfn
þeirra kennara, sem ég hef í
huga, en ég mun láta allsherjar-
nefndinni þau í té og öðrum, er
þess óska af Búnaðarþingsfulltrú
um.
Fastir kennarar og aðrir starfs
menn við stofnunina á Hvanneyvi
veita samkvæmt menntun sinni,
fyrsta flokks kennslu í eftirfar-
andi greinum að mínum dómi:
Efnafræði, lifeðlisfræði, verk-
færafræði, tilraunafræði. áburðar
fræði, gerlafræði, búreikningum,
hrossarækt, erfða- og kynbóta-
fræði. Þá tel ég, að undir þennan
flokk megi einnig færa eðlisfræði,
grasafræði og suma þætti jarð-
ræktarfræði, ennfremur búnaðar
landafræði, búnaðarsögu, búnað-
arhagfræði. A næstu árum mun-
um við ráða búfræðikandídat
með sérmenntun í nautgriparækt
og fóðurfræði; Verður hann yfir
maður nautgriparæktar á Hvann
eyri, hefur yfirumsjón með fjósi,
kynbótum þar, fóðrun og tilraun-
um, en kennir jafnframt fóður-
fræði og nautgriparækt í fram-
haldsdeild og ef til vill bænda-
skóla. Slíkt er nægilegt starf.
Vafalaust mun fjárræktarbúið
á Hesti í náinni framtíð feta í fót
spor tilraunabúsins í Laugar-
dælum í því efni að ráða til sín
búfræðikandídat með sérmennt-
un í sauðfjárrækt til þess að hafa
þar umsjón með búinu, kynbót-
um sauðfjár og tilraunum. Er
þessi skoðun, sem er alls ekki
frumleg frá minni hendi. ekki
sett fram til hnjóðs fyrir þá
menn, sem nú vinna þetta starf.
Slíkur maður væri vel hæfur til
kennslu á Hvanneyri, fyrir bún-
aðarháskólann þar og ef tii vill
bændaskóla, á meðan ekki er
verkefni fyrir hliðstæða krafta á
Hvanneyri.
Sennilegt er, að einhverjir af
greindum sérfræðingum mundu
• hæfir til þess að kenna um
hænsni og svín.
Óeðlileg flokkaskipting
Það hefur verið látin í ljósi sú
skoðun, að nú sé búið að út-
skrifa nógu marga búfræðikandí-
data frá Hvanneyri með þeirri
takmörkuðu menntun, sem þar
eigi sér stað. Það hefur einnig
verið slegið á þá strengi, að bænd
ur landsins megi ekki gera minni
kröfur til leiðandi manna sinna
en aðrar stéttir, hvorki í undir-
búningsmenntun undir starf sitt
eða sérfræðinám. Og það liggur
við að það sé gerð tilraun til
þess að flokka búfræðikandítat-
ann eftir því hvort þeir eru stú-
dentar eða ekki og eftir þvi hvort
þeir eru útskrifaðir frá Hvann-
eða erlendis frá.
Ég veit ekki hvort slík flokka-
skipting er frambærileg. Um það
verða þeir að dæma, sem búfræði
kandídatarnir þjóna, þ.e. bænd-
urnir sjálfir. Það er síður en svo.
að ég hafi horn í síðu stúdents-
menntunar. En á hitt vil ég
benda, að það er fleira, sem skap
ar þroska og eykur manngildi en
það að nema tungumál og stærð-
fræði. Það gera líka bústörfin
sjálf. Þetta tvennt fer ekki allt-
af saman. En hvoru á að gera
hærra undir höfði, ef eitthvað
þarf að skorta?
Um það vil ég ekki dæma. Hitt
er aðalatriði, að kandídatinn geti
haft skilyrði til þess og skilning á
því áð bæta úr vöntuninni, hver
sem hún er. Þetta er oft hagfellt
að gera eftir að kandídatsprófi
er lokið.
Erlend fordæmi
Noi’ðmenn og Svíar hafa bún-
aðarháskóla, sína staðsetta á
stórum bújörðum í sveit. Fyrir
um það bil 4 áratugum síðan var
viðhafður harður áróður um það
að flytja norska háskólann frá
Asi til Osló með svipuðum rökum
og beitt er hér á landi. Þetta tókst
ekki, heldur var hann efldur og
endurbættur þar sem hann fyrst
var staðsettur. Mér er kunnugt
um það, að Norðmenn eru ánægð
ir yfir þessari stefnu og nú munu
fáir eða engir Norðmenn í alvöru
halda því fram, að skólinn eigi
að vera annars staðar en í sveit.
Danir myndu í dag áreiðanlega
ekki reisa æðstu menntastofnun
sína í Kaupmannahöfn. Og á það
vil ég minna, að þegar skóli var
reistur fyrir 100 árum síðan, þá
var hann staðsettur í sveit og
hafði mikið landrými. Síðan hef-
ur borgin stækkað og umkringt
skólann. Nú hefur háskólinn
keypt jörð úti við Roskilde til af-
nota fyrir starfsemi skólans.
Mér er það vel kunnugt, að á
Norðurlöndum njóta landbúnað-
arkandídatar trausts og virðing-
ar meðborgara sinna, jafnt
bænda sem annarra og þó er fjöld
inn af þeim ekki akademisk’r
borgarar. Hvort vegur stéttarinn-
ar mundi vaxa hér á landi við
það að komast inn fyrir veggi
Kærkomið tækifæri
Lloyd sagði á Lundúnaflugvelli,
að í Róm fengi hann kærkomið
tækifæri til að ræða við starfs-
bræður sína um vandamál
Evrópuríkjanna, m. a. fríverzl-
unarsvæðið, brezku hersveitirnar
í Þýzkalandi og afvopnunarmál-
in. Yrði um öll þessi mál rætt
bæði á fundum ráðherranna og
í einkaviðræðum.
Ræða um stórveldafundinn
Þá sagði ráðherrann ennfrem-
ur, að hann fengi tækifæri að
ræða við Dulles og Pineau á
Manila-fundinum. Stjórnmála-
fréttaritarar túlka þessi ummæli
á þá leið, að ráðherrar Vestur-
háskólans, um það veit enginn.
Það er mest um vert, að landbún
aðarkandídatar fái þá menntun,
sem þeim á hverjum tíma er talin
henta fyrir starfssvið þeirra. Þar
er margt fleira, sem taka þarf til-
lit til en stúdentsmenntun. Aðal-
atriðið er hér sem annars staðar,
að stéttin reynist vel í starfi. Þá
verður borin virðing fyrir henni
jafnt af kaupstaðarbúum sem
bændum sjálfum. Allt annað er
broddborgaraháttur, sem mundi
hefna sín og engum verða til
góðs.
Ég trúi því tæplega, að íslenzk
ir bændur fylgi þeirri stefnu, að
flytja búnaðarnámið, hvort held-
ur lægra eða æðra, úr sveit í
kaupstað. Og það er mér fullvel
kunnugt og hef vitni að, að í
huga Bjarna heitins Ásgeirssonar,
sem stofnsetti framhaldsdeildina
á Hvanneyri var enginn vafi á
á því, að þar ætti hún að vera
og að þar ætti búnaðarháskóli
Islands að vaxa og þróast um
ókomnar aldir.
„Reykjavík fyrr og
nú" frumsýnd
FERÐAFÉLAG Islands hélt
kvöldvöku síðastl. sunnudags-
kvöld í Sjálfstæðishúsinu. Var
hún fjölmenn. Á samkomunni var
frumsýnd kvikmynd Ósvalds
Knudsens, „Reykjavík fyrr og
nú“. Vakti kvikmyndin mikla og
verðskuldaða athygli samkomu-
gesta, enda er hún sniildarvel
tekin og hin fróðlegasta í alla
staði.
Vegna fjölda fyrirspuma um
kvikmynd þessa, hefur verið á-
kveðið að sýna hana innan
skannns í kvikmyndahúsi hér í
bænum til þess að gefa almenn-
ingi kost á að sjá hana. Kvik-
myndin hefst á myndum frá
Reykjavík 1776 og sýnir þróun
bæjarins allt til vorra daga.
Að lokinni kvikmyndasýning-
unni fór fram getraunaþáttur.
Brugðið var upp átta myndum af
Islenzku landslagi. Fyrstu verð-
laun fyrir réttar ráðningar hlaut
Magnús Jóhannsson, en þau eru
ferð með Ferðafélaginu inn á
Kjöl næstk. sumar. Að iokum var
dansað.
veldanna muni ræða fyrirhugað-
an stórveldafund í Manila.
Ræðir við Dulles
NEW YORK, 3. marz. — Vestur-
þýzki varnarmálaráðherrann,
Strauss, er nú vestanhafs til við-
ræðna við Dulles og fleiri banda-
ríska ráðamenn. Kynnir hann sór
nýjungar á sviði varnarmála og
verður jafnframt rætt um vopna-
sendingar Bandaríkjamanna til
v-þýzka hersins. Þá er talið, að
hann noti tækifærið til þess að
skýra tillögu sína um vopnlaust
svæði í Evrópu fyrir ráðamönn-
um vestanhafs.
SeSwyn LSoyd Ser tSS
Mómar og MansSa
Gotf tœkifœri til að rœða vrð áhrifamenn
LUNDÚNUM, 4. marz. — Utanríkisráðherra Bretlands, Selwyn
Lloyd, fór í dag til Rómar, þar sem hann situr ráðherrafund banda-
lags Vestur-Evrópu. — Eftir Rómarfundinn heldur ráðherrann til
Manila, þar sem hann mun sitja ráðherrafund SA-Asíu-banda-
lagsins. —