Morgunblaðið - 23.04.1958, Síða 10

10
MORCl'NBLAÐIb
Miðvikuclagur 23. apríl 1958
tJtg.: H.l. Arvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjón: bigíus Jónsson.
Aðalritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.i
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Einar Asmundsson.
Lesbók: Arm Ola, simi 33045
Augiýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480
Askriltargjatci kr. 30.00 á mánuði innaniands.
1 iausasölu kr. 1.50 eintakið.
STÖÐVUN VISITÖLUNNAR EKKI
EINHLÍT LÆKNING VERÐ-
BÓLGUNNAR
Brauðstríð flugfélaganna
SKÖMMU eftir að Alþingi
kom saman á sl. hausti,
flutti Bjarni Benedikts-
son svohljóðandi tillögu:
„Alþingi ályktar að skora á
ríkisstjórnina að birta nú þegar
skýrslu um framlag ríkissjóðs til
lækkunar á vöruverði. Sé bar
sundurliðað, hversu hátt framlag
er greitt til verðlækkunar a
hverri vöru um sig, og gerð grein
fyrir, hver áhrif það mundi hata,
ef greiðsium þessum væri hætt.
Ennfremur ályktar Alþingi, að
skora á ríkisstjórnina að birta
héðan í frá jafnskjótt allar
ákvarðanir hennar um breyting-
ar á þessu framlagi."
Tillögu þessari var á sínum
tíma vísað til fjárveitingarneínd-
ar. Hún lét sér hægt um af-
greiðslu hennar, en þegar komið
var fram í febrúar birtist jan-
úarhefti Hagtíðinda og var þar
ýtarleg skýrsla hagstofustj. um
þessi efni. Á hann lof skilið
fyrir samningu og birtingu sinn-
ar greinargóðu skýrslu. Af henni
má margt læra um raunveruleg-
an vöxt verðbólgunnar, er stjórn-
arvöldin áður reyndu að leyna
og gera raunar enn sitt til að
menn átti sig ekki á til hlítar.
*
í skýrslunni kom fram, að þótt
engar nýjar ráðstafanir væru
gerðar til niðurgreiðslu vöru-
verðs, þá mundu á árinu 1958
verða greidd niður sem svarar
21 til 22 vísitölustigum Þar af
er 9 vísitölustiga hækkun í valna
tíð V-stjórnarinnar. Eru þess
engin dæmi, að svo mikil aukning
niðurgreiðsina hafi áður orðið
á jafn-skömmum tíma.
Ætla hefði mátt, að stjórnar-
blöðin, jafnt málgagn fjármála-
ráðherra sem hin, er frekar þykj
ast vera málsvarar verkalýðsins,
hefðu tafarlaust birt þessa þýð-
ingarmiklu skýrslu og gert al-
menningi grein fyrir gildi henn-
ar, því að hún sker svo giöggt
úr, að ekki verður um deilt,
hversu verðbólguvöxturinn hef-
ur verið gífurlegur undanfarin
misseri. Sjálf hækkaði vísitalan
um full 5 stig opinberlega á árinu
1957. Hún hækkaði á því eina
ári meira en á öllum tímanum frá
1. desember 1952 fram í marz
1955. Þessi hækkun varð á árinu
1957 þó að mestu verðhækkunum
væri haldið utan við vísitöluvör-
urnar.Til viðbótar þessum 5 stig
um hefirnúverið reiknuðúthækk
un um eitt stig. Nú er því viður-
kennd 6 stiga hækkun frá því að
V-stjórnin tók við. En þessi 6
stig segja ekki nema lítinn
hluta sögunnar.. Hin raunveru-
lega hækkun nemur einnig 9
stigunum, sem greidd eru niður
nú til viðbótar því, sem áður var.
Að vísu er reynt að fela þessa 9
stiga hækkun. En fjárins til
greiðslu þeirra er aflað með skött
um á allan almenning. Almenn-
ingur verður að borga kostnað-
inn við hið innantóma sjálfshól
ríkisstjórnarinnar um að henni
hafi með þessu móti tekizt að
halda verðbólgunni í skefjum.
Álögurnar af þeim sökum verða
því þungbærari, þar sem ríkis-
stjórnin hafði áður svipt laun-
þega kauphækkunum, sem svar-
aði 6 vísitölustigum.
Ekki skal dregið í efa, að ríkis-
stjórnin telji að þessar ráðstafan-
ir hafi verið nauðsynlegar, né
tekin afstaða til hvort svo hafi
verið í raun og veru. Hitt er
augljóst, að fásinna er að tala
um lausn efnahagsmálanna, um
vöxt eða stöðvun verðbólgunnar
og þegja um þessar staðreyndir.
k
Af viðbrögðum stjórnarblað-
anna er Ijóst, að þau vilja láta
sem minnst um þetta tala. Ef
eitthvert þeirra hefur skýrt frá
greinargerðinni í Hagtíðindum,
þá hefur verið farið harla laumu-
lega með þá frásögn. Henni hefur
sízt af öllu verið hampað, enda
sneiða stjórnarliðar yfirleitt hjá
henni í umræðum sínum.
Hugur stjórnarliða kom ber-
lega fram, þegar Tíminn og Al-
þýðublaðið tóku bæði upp vörn
fyrir þá fjarstæðu Seðlabankans,
að með útgáfu vísitölutryggðra
skuldabréfa séu kaupendur
skuldabréfa tryggðir gegn á-
hættu verðbólgunnar. Morgun-
blaðið benti á, að hér hefði
Seðlabankinn mjög of mælt, auk
þess sem hann hefði látið birta
mjög blekkjandi teikningar til
að sýna fram á, hvílík hlunnindi
menn fengju með kaupum þess-
ara bréfa.
Þar var í eir.ni teikningunni
látið svo sem hlutur kaupenda
bréfanna ykist um 54% í stað
10,4%, sem er hið sanna. Sam-
kvæmt annarri teikningu átti
hlutur kaupenda að vaxa urn
1730 í stað 1104 að réttu laál.
Ef hinar hærri tölur hefðu átt
að sýna raunvtrulegan vöxt verð
bólgunnar, gætj verið að þær
væru ekki fjarri sanni, en sem
mælikvarðt á hag manna við
kaup á vísitölutryggðum skulda-
bréfum voru þær gersamlega út
í bláinn.
í stað þess að játa hið rétta,
fcrugðust Tíminn og Alþýðublað-
ið hið versta við. Ástæðan var
augljós. Annars vegar reyna
stjórnarliðar að gera minna úr
vexti verðbólgunnar en efni
standa til. Hins vegar er meira
gert úr skaðabótunum til almenn
ins en færa staðizt.
★
f orði kveðnu þora stjórnar-
liðar þó ekki að viðurkenna við-
leitni sína til þess að dylja al-
menning hins sanna samhengis
hlutanna. Þess vegna samþykktu
þeir nú í síðustu viku tillögu
á Alþingi, þar sem að efni til
var lýst stuðningi við tillögu
Bjarna Benediktsonar frá því í
haust. Ber að virða þeim til lofs,
að þeir treystu sér ekki til að
halda í allra augsýn fast við, að
þessum staðreyndum skyldi leynt
fyrir almenningi. Nú er að sjá,
hvort stjórnarblöðinu breyta upp
teknum hætti og gera sitt til, að
skýra þessar og aðrar mikilvæg-
ar staðreyndir efnahagslífsins fyr
ir almenningi. Réttur skilningur
á þeim er frumskilyrði þess, að
lækning fáist á meinsemdunum,
sem nú er við að stríða.
Hvaða samlokur eru samlok-
ur? — og hvaða samlokur eru
ekki samlokur? Framkvæmda-
stjórar stóru flugfélaganna hafa
að undanförnu átt í miklu stríði
sín í milli, því að þeim hefur
ekki komið saman um hvað kalla
mætti samloku — og hvað ekki
væri samloka.
Mergurinn málsins er sá, að í
vetur, þegar aðildarfélög IATA
ákváðu að lækka fargjöld enn
yfir Atlantshafið — bættist
fjórða flugfarrýmið "við, eins kon
ar spari-farrými, sem er enn ó-
dýrara en ferðamannafarrými. Á
þessu nýja farrými gilda auðvit-
að nýjar reglur, — reglur, sem
miða að því að fæla alla frá því
að ferðast á spari-farrýminu,
sem nokkurn veginn hafa efni á
að ferðast á ferðamannafarrými
— eða dýrara farrými.
Þetta snertir aðallega veiting-
ar og sætarými. Vínveitingar eru
engar á spari-farrými — og þar
er heldur ekki hægt að kaupa vín
né annan tollfrjálsan varning svo
sem á öðrum farrýmum.
Og viðurgjörningur flugfélags-
ins við farþeganna er einnig lít-
ill, miðað við það, sem er á betri
farrýmum. Svo segir í reglum,
að í Atlantshafsflugi megi ein-
ungis veita samlokur — og gos-
drykki. Samlokurnar eru inni-
faldar í fargjaldinu, en gosdrykki
verða farþegar sjálfir að kaupa.
Og þá er hin mikla spurning:
Hvað má samlokan vera stór
(eða lítil) til þess að geta kallazt
samloka? Forystumönnum flug-
félaganna ber ekki saman um
þetta. Miklar deilur hafa risið,
ekki vegna þess að samlokur hafi
verið of litlar, heldur vegna þess
að þær hafa verið of stórar.
Bandaríska flugfélagið Pan
American hefur kært SAS fyrir
að hafa brotið gerða samninga
með því að bera of stórar sam-
lokur fyrir farþega á sparifar-
rými. Síðar kom í Ijós, að Swiss
air, Air France og KLM höfðu
verið farþegum sínum jafnrausn
arleg og SAS — og ekki bætti
það úr skák. Pan American seg-
ist ekki hafa efni á að veita
jafnstórar samlokur og Evrópu-
flugfélögin, aðstaða þeirra sé
mun betri hvað þessu viðvíkur.
Og forystumenn SAS halda auð-
vitað fast við sitt — og segja að
SASscamlokur séu hinar einu
réttu, sannleikurinn sé, að SAS-
samlokur séu stærri en samlokur
Pan American. Fólk þurfi því
ekki lengur að vera í neinum
vafa um pað með hvaða flug-
félagi bezt er að ferðast yfir
Atlantshafið — auðvitað með því
félagi, sem rausnarlegast er —
og veitir stærstar samlokur.
Pan American hefur mikið til
síns máls hvað því viðvíkur, að
óheillavænlegt sé að félögin hefji
NOKKRUM mánuðum áður en
Rússar skutu sputnikum sínum
á loft ski’ifaði víðfrægur enskur
blaðamaður í vísindaiegum efn-
um grein þar sem hann kom fram
með þá tilgátu, að eldflaugarnar,
sem Bulganin hefði ógnað með í
bréfum sínum til Dana og Norð-
manna, væru knúnar af annarri
eldsneytistegund en bandarísku
eldflaugarnar — og eldsneyti
Rússanna væri hagfelldara og
rúmtaksminna en hið bandaríska.
Sagðist hann hafa heimildir fyr-
ir því, að eldsneyti Rússanna
væri ekki fljótandi eins og það
bandaríska.
Nú hefur vísindamaður einn af
Gyðingaættum, dr. Alexander
Zarchin, sem búsettur er í ísrael
staðfest þessar fullyrðingar
enska blaðamannsins — og frá-
saga Gyðingsins er mjög athygl-
isverð. Hann er fæddur í Rúss-
RÍKISSTJÓRN Sambandslýðveld
isins Þýzkalands hefur boðizt til
að veita tíu íslendingum styrki
til náms við þýzka háskóla og
tækniskóla og fjórum Islending-
um ókeypis námsvist hjá þýzkum
iðnfyrirtækjum. Boð þessi um
námsstyrki og nájnsvistir eru
þættir í tækniaðstoð sambands-
lýðveldisins við erlend riki.
Námsstyrkir
Átta námsstyrkir veitast til
tæknináms við þýzka háskóla
og tækniskóla. Einn námsstyrkur
er ætlaður til hagfræðináms, en
einum styrkjanna hefur þegar
verið ráðstafað til íslendings, er
leggur stund á fiskifræðinám í
sambandslýðveldinu.
Styrkirnir eru að fjárhæð 300
þýzk mörk á mánuði í tvö ár
samfleytt. Auk þess greiðist
ferðakostnaður og nokkur dýr-
tíðaruppbót.
Umsóknareyðublöð undir um-
sóknir um námsstyrkina fást í
menntamálaráðuneytinu, og veit
ir ráðuneytið og Iðnaðarmála-
stofnun íslands nánari upplýsing
samkeppni um það hver veiti
stærstu samlokurnar, því að á
endanum fari þá svo, að samlok-
urnar verði það stórar, að enginn
geti torgað þeim.
landi, var forstöðumaður tækni-
stofnunarinnar í Leningrad í 11
ár — og segir, að eldsneyti það,
sem Rússar noti í stærri flug-
skeyti sín, sé byggt á uppgötvun-
um, sem hann gerði sjálfur
skömmu fyrir upphaf síðari
heimsstyrjaldarinnar. Sarchin
segir, að rússneska eldsneytið sé
þurrt — og aðalefni þess séu
magnesium og köfnunarefnis-
duft. Þetta eldsneyti hafa Rússar
einnig notað í eldflaugar, sem
haft hafa menn innanborðs, segir
Zarchin, sem féll í ónáð hjá
kommúnistum, þegar vegur hans
var hvað mestur — var sendur til
Síberíu, en heppnaðist að kom-
ast undan. Nú vinnur hann í
ísrael og er forstöðumaður mik-
ils fyrirtækis, sem vinnur magn-
esium úr Dauða hafinu. Magnes-
ium er hráefni framtíðarinnar,
segir hann.
ar um styrkveitingar þessar. Um-
sóknir skulu hafa borizt mennta-
málaráðuneytinu fyrir 15. maí
næstkomandi.
Námsvistir
Tveim fslendingum er boðið að
kynna sér framleiðslu fiskflökun
arvéla í verksmiðjum í sambands
lýðveldinu, og tveim íslending-
um gefst kostur á að kynna sér
niðursuðu á fiski í þýzkum iðju-
verum. Umsóknareyðublöð vegna
þessara námsvista fást hjá
menntamálaráðuneytinu, og veit
ir það og Fiskifélag íslands nán-
ari upplýsingar um þessi efni.
í Umsóknir berist til ráðuneytisins
i fyrir 15. maí næstkomandi.
I *
IRÍKISST J ÓRN þýzka sam-
| bandslýðveldisins hefur boðizt til
að veita tveim íslendingum
styrki til náms við þýzka háskóla
skólaárið 1958—1959. Styrkirnir
nema 300 þýzkum mörkum á mán
uði í tólf mánuði, og sé námið
stundað á tímabilinu frá 1. októ-
ber 1958 til 30. september 1959.
Umsækjendur skulu hafa lokið
háskólaprófi eða stundað háskóla
nám að minnsta kosti fjögur há-
skólamisseri og þurfa að leggja
fram meðmæli og vottorð um
námsástundun frá háskólakennur
um.
Styrkþegum gefst kostur á að
sækja námskeið í þýzkri tungu
á vegum Goethe-stofnunarinnar
þýzku, áður en hinn eiginlegi
námstími hefst, og skal tekið
fram í umsókn, hvort umsækj-
andi æsKÍr að sækja slíkt nám-
skeið.
★
Þá hefur ríkisstjórn þýzka sam
bandslýðveldisins ennfremur
boðizt til að veita tveim íslend-
ingum, er áhuga hafa á að nema
fræði, er lúta að friðsamlegri nýt
ingu kjarnorku, styrki til náms
1 þeim fræðum við þýzka háskóla
eða tækniskóla. Styrkirnir nema
300 þýzkum mörkum á mánuði,
og skal þeim varið til 24 mánaða
námsdvalar háskólaárin 1958—
1959 og 1959—1960.
Umsækjendur skulu hafa lok-
ið háskólaprófi eða stundað há-
Frh. á bis. 19.
Stœrsta ferja Evrópu
p-ww . -rrtfy evnnWéi 11 l JS»> ...........• >Wll|^ij|g«,U I I* ' >#''■ OiT"'*;
Nýlega hafa Sviar látið smiða þessa jámbrautarferju. Verður
hún í förum milli Trelleborg og Sassnitz. Hún hefur spor fyrir
5 járnbrautir og er stærsta ferja Evrópu.
Magnesium — hráefni
f ramf íðarinnar ?
Þýzkir námsstyrkir