Morgunblaðið - 30.04.1958, Blaðsíða 2

2
MORCVVP.T 4Ð1Ð
Miðvik’udagyr 30. april 1958
24 listamenn hljóti
Frumvarp G u n n a r s Thoroddsen
föst
aun
FRAM er komið á Alþingi frumv.
til laga um listamannalaun. Er
það flutt af Gunnari Thoroddsen.
1. umr. um frumv. fór fram í
gær.
Frumvarpið er á þessa leið:
1. gr.) Veita skal tiltekinm tölu
viðurkenndra listamanna iöst
listamannalaun eftir lögum bess-
um.
2. gr.) Sex mönnum skal veita
20 þús. kr. árslaun. Sameinað
Alþingi ákveður með skriflegri
atkvæðagreiðslu og umræðulaust,
hverjir þessara launa skulí njóta.
3. gr.) Sex mönnum skal veita
15 þús. kr. árslaun, tólf mönnum
12 þús. kr. árslaun og tólf mönn-
um 8 þús. kr. árslaun. Mennta-
málaráðherra ákveður, hverjir
þessara launa skuli njóta, eftir
tilnefningu samkvæmt 4. gr.
Engum má veita laun eftir þess
ari grein, sem yngri er að árum
en fertugur.
4. gr.) Heimspekideild háskól-
ans, eða fimm menn, sem hún
velur til, og menntamálaráð, hvor
aðili í sínu lagi, skulu gera til-
lögur til ráðherra um það, hverj-
um veita skuli listamannalaun
eftir 3. gr. Skal hvor aðili gera
í fyrsta sinn tiilögu um fulla tölu
manna í hverm launaflokk. En
síðan skal hvor aðili tilnefna tvo
menn til hverra listamannalauna,
sem laus verða til veitingar.
Sækja má um listamannalaun,
einnig fyrir hönd annars manns.
En tilnefna skal menn til laun-
anna og veita þau án tillits til
þess, hvort umsókn hefur komið
fram eða ekki.
5. gr.) Meta skal þetta við veit-
ing listamannalauna eftir 3. gr.
og hafa hliðsjón af, að öðru
jöfnu:
a) hversu arðbær sú listgrein
er almennt, sem maður leggur
stund á.
b) hvort maður gegnir föstu
starfi og hversu vel launuðu,
c) hvort maður hefur eftir-
launarétt,
d) hvort maður hefur verulegar
tekjur af eignum eða fjárafla
utan sinnar listgreinar.
6. gr.) Veiting listamannalauna
skal fylgja sami réttur og veiting
embættis, eftir því sem við getur
átt, en án aldurshámarks og án
eftirlauna til maka, enda grciðist
ekki lífeyrissjóðsgjald af lista-
mannalaunum. — Ráðherra getur
svipt mann listamannalaunum,
sem veitt eru eftir 3. gr., ef mað-
urinn gerist sekur um áfbrot eða
mjög vítavert framferði.
7. gr.) Listamannalaun eftir 3.
gr. skulu falla til veitingar á ný,
ef svo verður:
a) að maður hverfur úr landi,
nema til þess sé að geta betur
stundað list sína í íslenzka þágu,
og metur ráðherra það,
b) að maður tekur við föstu
starfi með árslaunum, sem svara
VIII. launaflokki opinberra starfs
manna eða meira. — Þó má til-
nefna mann til hinna sömu lista-
mannalauna eða annarra og veita
honum á ný.
8. sr.) Listamannalaun skal
greiða hverju sinni með sómu
uppbót eftir vísitölu og laun opin
berra starfsmanna. Verði almenn
hlutfallshækkun gerð á launum
opinberra starfsmanna skal fara
eins um listamannalaun.
9. gr.) Veita skal, auk fastra
listamannalauna, eigi minna en
650 þús. kr. á ári til úthlutunar
handa þeim listamönnum, sem
ekki njóta fastra listamanna-
launa. Um þetta fé gilda ákvæði
8. gr. um uppbót eftir vísitöiu.
Það fé, sem listamanni er veitt
til utanfarar eða sem sérstök við-
urkenning fyrir tilgreint lista-
verk, eitt eða fleiri, skal vera
skattfrálst.
10. gr.) Listamannafé, sem veitt
er samkvæmt 9. gr. til úthlutunar
árlega, skal úthlutað af þing-
kjörinni nefnd, eftir nánari á-
kvæðum í fjárlögum, en að fengn
um tillögum menntamálaráðs og
fimm manna nefndar, kosinnar
af fulltrúaráði Bandalags ís-
lenzkra listamanna, og geri hvor
aðili í sínu lagi rökstuddar til-
lögur til úthlutunarnefndar.
11. gr.) Lög þessi öðlast gildi
1. október 1958.
Á þingfundinum i gær fylgdi
flutningsmaður frumv. úr hlaði.
Hann kvað það að mestu sam-
hljóða frumv., sem hann flutti
fyrir 2 árum. Tilgangur frumv.
er tvíþættur, sagði ræðumaður:
Annars vegar sá að fá meiri festu
en verið hefur um hríð í úthlut-
un listamannalauna, — hins veg-
ar sá að hækka heildarupphæð
launanna, en hún hefir farið hlut
fallslega iækkandi siðustu ára-
tugi.
Þá rakti Gunnar Thoroddsep
frumv. og skýrði ákvæði þess.
Hann minnti á, að fyrir allmörg-
um árum tíðkaðist að taka fjár-
veitingar til viðurkenndustu
listamanna þjóðarinnar á 18. gr.
fjárlaga og líta á það sem nokk-
uð föst framlög. Frá þvi var horf-
ið, og vakti það óánægju lista-
manna. Þá gat hanm þess einnig,
að í þessu frumv. fælist það, sem
ekki var í frumv. frá 1956, að
gert er ráð fyrir 650 þús. kr. f jár
veitingu til þeirra, sem ekki
njóta fastra listamar.nalauna.
Ræðumaður sagði, að nú rynni
1.200.000 kr. til listamanna-
styrkja. Sé miðað við árið 1931 og
heildarupphæð 14. og 15. gr. fjár
laga, en þær fjalla báðar um
menningarmál, ætti upphæðin
nú að vera um 5 millj. kr. í þessu
frumv. er hins vegar lagt til, að
hún verði 2.013.000 kr.
Að lokum gat Gunnar Thor-
oddsen þess, að nefndir hefðu
unnið að því á undanförnum ár-
um að finna lausn á þessu máli,
síðast 1956. Hann kvað sitt frum-
varp upphaflega samið og flutt
að tilhlutan stjórnar Rithöfunda
félags íslands. Höfundur þess
var þáverandi ritari þess félags,
Helgi Hjörvar. Þá sagðist hann
að sálfsögðu vera til viðræðna
og um endurbætur á þessu frum-
varpi.
Gylfi Þ. Gíslason, menntamála
ráðherra tók næst til máls. Hann
kvaðst hafa skipað 9 manna
nefnd 1956 til að gera tillögur um
þessi efni. Hún varð sammála og
lagði til, að listamannalaun yrðu
veitt í þremur flokkum: 20, 15 og
10 þús. kr. á ári. Kosið skyldi
eftir vissum reglum 12 manna
listráð. Þar skyldu menn eiga
sæti ævilangt og einir taka laun
í hæsta flokki.
Launum skv. 2. og 3. flokki
skyldi árlega úthlutað af 5
manna nefnd, en þó var svo fyrir
mælt, að listamenn, sem 5 ár í
röð eða 8 sinnum alls hefðu hlot-
ið laun skv. 2. flokki, fengju þar
eftir föst laun.
Sérstakt 12 manna kjörráð átti
skv. tillögunum að velja menn í
listráð, en kjörráðið átti að vera
skipað af menntamálaráðherra,
háskólaráði og menntamálaráði.
Nefndin, sem úthluta skyldi laun
um í 2. og 3. flokki, skyldi valin
til 3 ára af ráðherra, heimspekí-
deild háskólans, listráði (1 frá
hverjum aðila) og menntamála-
ráði, er skyldi tilnefna 2 menn.
Menntamálaráðherra sagði, að
um frumvarp þetta hefði verið
rætt við ýmsa aðila og þá komið
fram óánægja, einkum vegna
þess, að gert var ráð fyrir, að
listamönnum, er launa skyldu
njóta, fækkaði úr um 100 í 60.
Nú hefur ráðuneytið samið ann-
að frumv., sem ekki hafa fengizt
álitsgerðir um frá þeim aðilum,
er rétt þykir að bera það undir.
Þegar það er orðið, sem mennta-
málaráðherra kvað væntanlega
verða fyrir haustið, yrði málið
lagt fyrir þingið. í þessu frumv.
ráðuneytisins er gert ráð fyrir, að
10 menn séu í listráði og njóti
35.000 kr. árlegra heiðurslauna.
Auk þess séu 3 flokkar lista-
mannalauna (20, 12 og-6 þús. kr.)
A.m.k. 25 listamenn fái 20 þús. kr
laun. Greidd verði vítitöluuppbót
og launin verði skattfrjáls.
Gunnar Thoroddsen kvaðst
ekki hafa viljað bíða lengur með
að leggja fram frumv. sitt, þar
sem ekkert hefði komið fram á
þingi lengi um þessi mál og al-
gers samkomulags gæti orðið
langt að bíða.
Sjálfstœðismenn vilja að
tffirlif með ríkisrekstr-
inum sé raunhœft
Stjórnarfrumv. um „ráðstafan-
ir til að draga úr kostnaði við
rekstur ríkisins“ var til 3. umr.
í neðri deild Alþingis í gær.
Jóhann Hafstein tók fyrstur til
máls. Hann minnti á, að við 2.
umr. voru breytingatillögur Sjálf
stæðismanna felldar og taldi
frumv. í núverandi mynd sinni
gagnslaust. Kvaðst hann því
greiða atkvæði gegn því. —
Magnús Jónsson sagði, að til-
gangur stjórnarinnar með frumv.
virtist helzt vera sá að geta sagt
almenningi, að samþykkt hefði
verið á Alþingi frumv. til að ráða
bót á því ástandi, sem nú ríkir í
fjárstjórninni og almenningur
vill ekki sætta sig við. Hins veg-
ar væri það fram komið, að
frumv. væri aðeins sýndarmál og
til þess fallið að draga úr eftir-
liti, sem fjármálaráðuneytinu
væri með núgildandi lögum ætl-
að að hafa á hendi.
Magnús kvaðst síðan enn vilja
freista þess að fá fram leiðrétt-
ingar. Bar hann því fram tvær
breytingatillögur. Önnur var
þess efnis, að sú þriggja manna
eftirlitsnefnd, sem um er rætt í
frumv., skyldi skipuð tveimur
mönnum tilnefndum af fjárveit-
inganefnd Alþingis auk ráðuneyt
isstjórans í fjármálaráðuneytinu.
í frumv. er nú gert ráð fyrir, að
nefndina skipi ráðuneytisstjórinn
einn maður tilnefndur af fjár-
veitinganefnd og einn tilnefndur
af ríkisstjórninni í heild. Magnús
benti á, að ekki ætti vel við, að
framkvæmdavaldið hefði meiri-
hluta í nefnd, sem veita ætti
sjálfu því aðhald.
Þá lagði Magnús til, að tillög-
ur nefndarinnar yrðu bindandi
fyrir ráðherra, ef hún er sam-
mála um þær. f frumv. er nú
gert ráð fyrir, að þær séu ekki
bindandi.
Eftir þetta urðu allmiklar um-
ræður og tóku til máls, auk Jó-
hanns og Magnúsar, þeir Jón
Pálmason. Skúli Guðmundsson
og Ólafur Björnsson. M.a. var
nokkuð rætt um launagreiðslur
til nefndarinnar. Jóhann Haf-
stein kvaðst skilja Skúla Guð-
mundsson svo, að hann vildi, að
nefndin væri ólaunuð, og bar
fram breytingatillögu til að fá á-
kvæði um það í lögin. Skúli kvað
orð sín ekki rétt skilin og lagðist
gegn öllum breytingatillögunum.
Að umræðunni lokinni var at-
kvæðagreiðslu frestað. „
Hærra gjold í hlutatryggingarsjóð
FRUMV. um hlutatryggingasjóð
var til 3. umr. í neðri deild Al-
þingis í gær. Efni þess er það,
að úr sjóðnum verði hér eftir
greitt vegna síldveiða með rek-
netjum, og hefur áður verið sagt
hér í blaðmu frá frumv. og um-
ræðum um það. Sjávarútvegs-
nefnd neðri deildar lagði til í gær
að gjald það, sem greiða á af út-
Verzlunardeild Verzlun-
arskólans slitið í gœr
í GÆR var verzlunardeild Verzl-
unarskóla íslands slitið við hátíð-
lega athöfn í Austurbæjarskólan-
um að kennurum og nemendum
viðstöddum. Skólastjórinn dr.
Jón Gíslason sagði frá skólastarf-
inu á liðnum vetri. Alls voru 340
nemendur skráðir, 294 í verzlun-
ardeild og 46 í lærdómsdeild.
Voru bekkjardeildir 14, allir
bekkir í verzlunardeild þrískipt-
ir og tvær bekkjardeildir í lær-
dómsdeild.
Því næst sagði skólastjóri frá
endurbótum þeim, sem gerðar
voru á skólahúsinu í fyrrasumar.
Var þakinu á vesturhlið skóla-
hússins lyft, svo að kennslustofur
5. og 6. bekkjar urðu mun rúm-
betri.
Vorprófum í verzlunardeild
lauk 27. apríl. Alls gengu 364
nemendur undir árspróf. Úr þeim
hópi voru 26 utanskóla. Burt-
fararprófi í verzlunardeild luku
70 nemendur. Hlutu tveir þeirra
fyrstu ágætiseinkunn, 38 fyrstu
einkunn og 30 aðra einkunn.
Hæstu einkunn á verzlunarprófi
og jafnframt í skólanum hlaut
Ragnheiður Briem, 7,69 miðað
við örstedeinkunnastiga. Næst-
hæstur var Árni B. Sveinsson og
hlaut hann 7,51. Námsverðlaun
voru veitt þeim nemendum, er
sköruðu fram úr.
Að lokum beindi skólastjórinn
sérstaklega orðum sínum til
brautskráðra nemenda, afhenti
þeim prófskírteini, árnaði þeim
heilla og sagði skólanum slitið.
Fulltrúi nemenda, er braut-
skráðust úr skólanum fyrir 5 ár-
um, flutti ávarp við skólaupp-
sögnina og færði skólanum að
gjöf frá þessum árgangi nemenda
Ensku alfræðiorðabókina, nýj-
ustu útgáfu. Skólastjórinn þakk-
aði þessa góðu gjöf.
í gærkvöldi var haldin árs-
hátíð Nemendasambands Verzl-
unarskólans í Þjóðleikhúskjallar-
anum. Þess skal getið, að loka-
fagnaður verzlunarskólanemenda
verður í Breiðfirðingabúð í kvöld
og er haldinn á vegum 4. bekkj-
ar.
Lokunarfími skrifsfofa og
sölubúða 1. maí
BLAÐINU barst í gær eftirfar-
andi tilkynning um lokunartíma
sölubúða og skrifstofa 1. maí:
1 kjarasamningi Verzlunar-
mannafélags Reykjavíkur við
undirrituð samtök eru engin sér-
ákvæði um að loka skuli skrif-
stofum og sölubúðum 1. maí.
Hins vegar hefur það viðgeng-
izt að skrifstofum og sölubúðum
væri lokað frá hádegi þann dag
og sjáum vér ekki ástæðu til
breytinga í því efni, enda hefur
verzlunarfólk sinn sérstaka frí
dag.
Félag íslenzkra iðnrekenda,
Félag islenzkra stórkaupmanna,
Samband smásöluverzlana,
Verzlunarráð íslands,
Vinnuveitendasamband Islands.
Leiklistarmál rædd
í Lisfamannaklúbbnum
1 KVÖLD er Listamannaklúbbur-
inn opinn í baðstofu Naustsins.
Umræðuefni verður: „Leiklist og
leikdómarar", og málshefjendur
eru Sigurður Grímsson og Har-
aldur Björnsson.
Umræður hefjast klukkan 10
stundvíslega og standa yfir leng-
ur en venjulega, þar sem sumir
leikarar geta ekki mætt fyrr en
eftir leiksýningu.
flutningsverðmæti síldarafurða 1
sjóðinn, yrði hækkað úr y2% í
%%. Mælti Karl Guðjónsson fyr-
ir tillögunni og minnti á, að síld-
veiðideild sjóðsins væri nú í
skuld við almennu deildina. Á sL
sumri hefðu verið fluttar út síld-
arafurðir fyrir um 200 millj. kr.,
svo að gjaldið af þeim hefði num
ið 1 millj. Á móti hefði ríkið lagt
jafnháa upphæð. Hins vegar
hefðu útgjöld deildarinnar orðið
3.6 millj. kr., ef hlutatrygging
hefði verið veitt út á reknetja-
veiðar. Væri því þörf fyrir hækk
unina.
Jón Pálmason gagnrýndi hækk
unina og kvaðst ekki telja nein
opinber gjöld fráleitari eri þau,
sem lögð eru á útflutninginn.
Sigurður Ágústsson mælti hins
vegar eindregið með breytinga-
tillögunni. — Umræðunni var
lokið, en atkvæðagreiðslu var
frestað.
Crasvöllur í stað
malarvallar
AKRANESI, 29. apríl — Nú er
unnið að því að gera gamla
íþróttavöllinn, sem er malarvöll-
ur, að grasvelli. Er verið að aka
ofan í hann mold, og á síðan að
þekja hann. Samtímis er byrjað
á að gera nýjan íþróttavöll. Verð-
ur það malarvöllur, sem nota á
til æfisga, því að ekki má æfa á
grasvellinum, meðan hann er að
gróa uþp. Knattspyrnumennirnir
verða því að æfa sig annars stað-
ar, og í kvöld voru þeir að æfing-
um á grasvellinum við Barnaskól-
m. — Oddur.
Myndlistarsýning Ásgerðar
Ester Búadóttur og Benedikts
Gunnarssonar hefir nú staðið
yfir um skeið í Sýningarsaln-
um við Ingólfsstræti. Aðsókn
hefir verið góð. Síðasti dagur
sýningarinnar er í dag. —
Myndin sýnir myndvefnað,
„Fugl“, eftir ÁsgerðL
Fallast á skilyrði
FRÁ París bárust þær fregnir í
gærkvöldi, að Vesturveldin
mundu fallast á skilyrði þau, sem
Rússar hafa sett um undirbún-
ingsviðræður fyrir ríkisleiðtoga-
| fund. Sem kunnugt er, eru skil-
yrði Rússa fólgin í því, að
Gromyko vill ræða við sendi
herra Vesturveldanna í Moskvu
Samvinnulaga-
frumv. til 3. umr.
Á FUNDI neðri deildar Alþingis
í gær fór fram atkvæðagreiðsla
eftir 2. umræðu um frumvarp
ríkisstjórnarinnar um breytingar
á lögunum um samvinnufélög, en
frá umræðunni sjálfri var sagt í
blaðinu í gær. 1. grein frum-
varpsins var samþykkt með 19
atkvæðum gegn 10 að viðhöfðu
nafnakalli (stjórnarliðar með,
Sjálfstæðismenn á móti) og frum
hvern um sig um undirbúning varpið síðan afgreitt til 3. um-
fundarins. ' ræðu.