Morgunblaðið - 31.12.1958, Qupperneq 2

2 P
MORCUNTtLAÐlÐ
Miðvikudapur 31. des. 1958
Utanríkisviðskiptin 1
eflir Þorvarð J. Júlíusson framkvæmda-
sljóra Verzlunarráðs íslands
ÁRIÐ 1958 hefur verið einkar
hagstætt, hvað árferði snertir,
bæði til lands og sjávar. Sjávar-
aflinn hefur orðið um 15 % meirí
en árið 1957 að magni til og enn
meiri að verðmæti. Framleiðsla
landbúnaðarafurða hefur einnig
verið mun meiri en á fyrra ári.
Útflutningurinn til nóvember-
loka nam 966.2 millj. kr., en á
sama tíma í fyrra nam hann
901.4 millj. kr. í desember í fyrra
nam útflutningurinn 85.2 millj.
kr., en í ár mun hann vafalaust
verða a. m. k. 10 millj. kr. meiri.
Útflutning ársins 1958 má því
áætla um 1060 millj. kr., en það
er um 70 millj. kr. meira en á
síðastliðnu ári. Á árinu 1957
minnkuðu birgðir af útflutnings-
afurðum um 55 millj. kr., en í ár
eru horfur á, að um einhverja
aukningu birgða verði að ræða.
Innflutningurinn mun einnig
verða meiri á þessu ári en í fyrra.
í nóvemberlok var hann orðinn
1193.4 millj. kr., en það er um
62 millj. kr. meira en á sama tíma
í fyrra. Með innflutningi desem-
bermánaðar verða talin skip að
verðmæti 45—50 millj. kr. og
munar þar mest um hinn nýja
Selfoss. Færri olíufarmar munu
koma til landsins í desember í
ár en í fyrra, en að öðru leyti
mun verða töluverð aukning á
innflutningnum. Ef gert er ráð
fyrir nálega 260 millj. kr. inn-
flutningi i desember, en hann var
230 millj. kr. í des. 1957, verður
heildarinnflutningur ársins rúm-
lega 1450 millj. kr., eðá um 90
millj. kr. meiri en innflutningur
ársins 1957, sem nam 1362 millj.
kr.
Vöruskiptahallinn, mismunur-
inn á verðmæti innfluttra og út-
fluttra vara, er samkvæmt þessu
áætlaður um 390 millj. kr., en
árið 1957 var hann 375 millj. kr.
eða um 15 millj. kr. minni.
Gre/ðs/u-
jöfnuðurinn
Nú hefur þjóðin önnur við-
skipti við útlönd en inn- og út-
flutning á vörum. Erlends gjald-
eyris er aflað með flutningum
á vörum og farþegum milli landa
og ýmsum öðrum viðskiptum, svo
sem viðskiptum og framkvæmd-
um vegna varnarliðsins.
Tekjur í erlendum gjaldeyri af
öðrum viðskiptum en útflutningi
á vörum, töldust vera 399 millj.
kr. á árinu 1957. Á þessu ári
munu þær sennilega verða um 50
millj. kr. meiri. Auknar tekjur
af varnarliðinu valda þar mestu
um, en auk þess munu íslenzk
skip afla meiri farmgjalda af út-
fluttum vörum.
Á hinn bóginn greiða lands-
menn erlendan gjaldeyri fyrir
ýmiskonar þjónustu og vörur fyr-
ir utan innfluttar vörur. Hér er
aðallega um að ræða útgjöld ís-
lenzkra skipa og flugvéla er-
lendis, farmgjöld til erlendra
skipa, ferða- og dvalarkostnað
erlendis og vinnulaun til útlend-
inga.
Vegna minni notkunar á erlend
um skipum til innflutnings á olíu
og sementi, hefur orðið nokkur
lækkun á greiðslum farmgjalda
til útlanda. Hins vegar hafa út-
gjöld íslenzkra skipa og flugvéla
erlendis, vextir af erlendum
skuldum og ýmis önnur útgjöld
aukizt. Gera má ráð fyrir, að út-
gjöld í erlendum gjaldeyri fyrir
annað en útfluttar vörur, hin svo
nefndu duldu gjöld, hækki úr 399
millj. kr. 1957 í 420 millj. kr. á
þessu ári.
Verðmæti innflutnings árið
1958, miðað við erlenda útflutn-
ingshöfn, f.o.b. verðmæti. er hér
áætlað 1260 millj. kr., en verð-
mæti í innflutningshöfn, c.i.f,
verð, sem reiknað er með í inn-
flutningsskýrslum, 1450 millj. kr.,
eins og áður er sagt.
Áætlun um greiðslujöfnuð árs-
ins 1958 verður þá þannig í sam-
anburði við niðurstöðutölur árs-
ins 1957:
Innfluttar vörur (f.o.b.) ......
Önnur gjöld til útlanda ........
mikil og frekast má vera, og að
beita verður ströngum gjaldeyr-
ishöftum til þess að bankarnir
geti staðið við skuldbindingar
sínar gagnvart útlöndum.
Lönd, sem líkt er ástatt um og
ísland, eru talin þurfa að eiga
gjaldeyrisforða, sem nemur 4—5
mánaða innflutningi til þess að
geta mætt skakkaföllum eins og
aflabresti, slæmu árferði eða ó-
hagstæðum viðskiptakjörum, án
þess' að þurfa að grípa til gjald-
eyrisskömmtunar eða stefna ör-
yggi atvinnulífsins og afkomu al-
mennings í voða. Við gjaldyris-
leysið bætist hér það, að við höf-
um með stórkostlegum erlendum
lántökum tekizt á hendur skuld-
bindingar, sem erfitt kann að
Greiðslujöfnuður millj. kr.
1957 1958 áætl.
1153 1260
399 420
Samtals
Útfluttar vörur (f.o.b.) ......
Aðrar tekjur frá útlöndum ....
Samtals
Halli
Alls
Greiðsluhallinn eykst minna en
vöruskiptahallinn, enda verður
meiri aukning í duldum tekjum
en gjöldum.
Nettóskuld landsins við útlönd
hækkar sem greiðsluhallanum
svarar. Á árinu hafa verið notað-
ar um 220 millj. kr. af erlendu
1552
987
399
1680
1060
450
1386
166
1510
170
1552
1680
Þorvarður J. Júlíusson
lánsfé, og er það meira en nokkru
sinni fyrr. Hér er um að ræða lán
til raforkuframkvæmda, hafnar-
gerðar og skipakaupa, en auk þess
stór lán til almennra gjaldeyris-
þarfa. Andvirði þeirra í íslenzk-
um krónum er að mestu notað
til opinberra framkvæmda. Á
hinn bóginn nema afborganir af
erlendum lánum um 60 millj. kr.
á árinu. Að öðru leyti mun
greiðsluhallinn koma fram í
breytingu á lausum skuldum er-
lendis.
Gjaldeyris-
ástandið
Gjaldeyrisskuld bankanna hef-
ur aukizt um 15 millj. kr. á ár-
inu og nemur nú rúmlega 100
millj. kr. Aðstaða bankanna í
heild gagnvart útlöndum, þegar
einnig er tekið tillit til ábyrgðar-
skuldbindinga, greiðsluloforða og
óinnkominna innheimtna, versn-
aði um 29 millj. kr. frá ársbyrjun
til nóvemberloka, og mun ekki
verða mikil breyting á henni til
ársloka, nema tekið verði gjald-
eyrislán rétt fyrir áramót, eins
og gert hefur verið síðastliðin
tvö ár og andvirði lánsins talin
til eigna í árslok.
Það skiptir mestu máli, að
gjaldeyrisskuld bankanna er eins
verða að standa undir á næstu ár-
um. Vextir af erlendum lánum
munu á þessu ári nema um 30
millj. kr. og afborganir um 60
millj. kr., eins og áður er sagt, og
á næstu þremur árum eiga þessar
greiðslur eftir að aukast, þótt eng
in ný lán verði tekin. Slík greiðslu
byrði, miðað við gjaldeyristekj-
ur, er hrein undantekning, þegar
litið er til annarra þjóða.
Ef vel á að takast í þessum
efnum og gjaldeyrismálin eiga að
komast í viðunandi horf, er nauð
synlegt að róttæk stefnubreyting
verði á stjórn efnahagsmálanna.
Verður nánar vikið að þessu í nið
urlagi greinarinnar, en áður verð
ur gerð nánari grein fyrir utan-
ríkisverzluninni, eins. og hún
greinist eftir vöruflokkum og
löndum.
Útfluttar vörur
Verðmæti útflutningsins til nóv
emberloka í ár hefur aukizt um
64,8 millj. kr„ miðað við sama
tímabil í fyrra, eins og tafla 1 ber
með sér.
herzlu, en aðeins lítið eitt meira
í söltun.
Útflutningur á freðfiski hefur
aukizt um nálega 50 millj. kr.
Gott verð hefur fengizt fyrir freð-
fisk í Bandaríkjunum og sala
gengið vel. Útflutningur þangað
hefur aukizt úr 61.3 í 103.7 millj.
kr., eða um 42.4 millj. kr. Aftur
á móti hefur nokkuð dregið úr
útflutningi til Sovétríkjanna.
Hann nam 159,5 millj. kr. til nóv-
emberloka í fyrra, en á sama
tíma í ár 135.2 millj. kr., eða 24.3
millj. kr. minna. Útflutningur
freðfisks til annarra Austur-Ev-
rópulanda hefur aukizt verulega,
til Austur-Þýzkalands úr 30 í
39.5 millj. kr., til Tékkóslóvakíu
úr 33.8 í 36.5 millj. kr. og til Pól-
lands hefur hann verið 12.7 millj.
kr. í ár, en var enginn í fyrra.
Helztu markaðslönd fyrir þurrk
aðan saltfisk eru Spánn, Brasilía
og Kúba, og er útflutningur til
þeirra svipaður og í fyrra. Eitt
land hefur þó bætzt í hópinn,
Jamaiea. Útflutningur þangað
nam 14,3 millj. kr. en var hverf-
andi lítill áður.
Óverkaður saltfiskur hefur
sem fyrr aðallega verið seldur til
Suður-Evrópulandanna, Portú-
gals, Ítalíu og Grikklands, og hafa
litlar breytingar orðið þar á frá
fyrra ári. Hins vegar hefur dreg-
ið mjög úr útflutningi til ann-
arra Evrópulanda.
Útflutningur á skreið hefur
minnkað að mun, þótt meira hafi
verið hert af fiski en í fyrra,
og hafa því miklar birfðir safn-
azt fyrir. Verð hefur þó verið gott
og salan gengið jafnt og þétt, svo
að gera má ráð fyrir miklum út-
flutningi í byrjun næsta árs.
Skreiðin fer, eins og kunnugt er,
aðallega til Afríkulanda.
Síldaraflinn hefur orðið um
10% minni til októberloka í ár
en í fyrra. Góður afli Faxasíldar
í þessum mánuði mun þó bæta
nokkuð um. Verðmæti síldarinn-
ar mun verða meira en á fyrra
ári, enda hafa verkunarhlutföll-
in breytzt mikið. Mun láta nærri
að helmingi meira hafi farið til
söltunar í ár en í fyrra og helm-
ingi minna í bræðslu. Útflutn-
ingur saltsíldar hefur þó ekki
aukizt að neinu ráði, og stafar
það af því, að í fyrra var mikið
selt af birgðum, en í ár hafa birgð
ir aukizt. Um þriðjungur salt-
síldarinnar, 31 af 92 millj. kr.
fór til Sovétríkjanna og er það
minna en í fyrra (44 m. kr.). Næst
koma Svíþjóð með 23 m. kr. (8
m. kr.) og Finnland með 20 m.
kr. (29 m. kr.). Önnur lönd skipta
TAFLA 1
Útflutningur eftir vöruflokkum
Jan.—nóv. 1957
Þús. tonn Millj. kr.
Jan.—nóv. 1958
Þús. tonn Millj. kr.
Saltfiskur þurrkaður
Saltfiskur óverkaður
Skreið................
Hrogn ;.............
Síld, söltuð og fryst
Fiskimjöl alls konar
Aðrar sjávarafurðir
Landbúnaðarafurðir
Ýmsar vörur........
5.6 40.2 7.4 50.2 Innflutningurinn hefur tekiS
29.3 106.1 20.8 81.8 mjög misjöfnum breytingum frá
9.3 85.1 5.1 49.2 fyrra ári, eftir því um hvaða vöru
14.5 23.9 8.5 15.0 flokka er að ræða. í eftirfarandi
53.1 302.6 61.0 351.9 töflu er innflutningnum skipt I
4.4 15.8 3,7 15.4 þrjá flokka eftir tilætlaðri notkun
30.4 101.8 31.6 106.4 varanna, en að sjálfsögðu getur
6.8 28.5 9.1 31.4 þessi skipting ekki verið ná-
7.8 24.2 9.7 32.0 kvæm (sjá töflu hér að neðan).
4.8 17.0 7.1 21.2 Innflutningur á neyzluvörum.
31.9 79.4 50.6 127.5 hráefnum til neyzluvörufram-
12.3 24.2 leiðslu og á kapítalvörum hefur
45.8 47.8 aukizt að mun, en minnkað á
18.9 12.2 rekstrarvörum.
Samtals
Þorskaflinn hefur verið um
20% meiri í ár en í fyrra og karfa
aflinn hefur aukizt stórkostlega
(um 44%), m. a. vegna nýrra,
auðugra miða, sem fundizt hafa.
Ráðstöfun aflans hefur tekið veru
legum breytingum í samræmi við
markaðsaðstæður og framleiðslu
skilyrði. Um þiiðjungi meira afla
magn en í fyrra hefur farið í fryst
ingu, um fjórðungi meira í
901.4
966.2
litlu máli, nema Austur-Þýzka-
land með 13.5 m. kr. (2.0 m. kr.).
Freðsíld hefur verið flutt út
fyrir svipað verðmæti og árið
áður, um 15 millj. kr., og fór hún
til Póllands, Tékkóslóvakíu og
Austur-Þýzkalands.
Hinn aukni útflutningur síldar-
lýsis, þrátt fyrir minni bræðslu,
stafar af því, að selt hefur verið
af birgðum, sem söfnuðust fyrir
í fyrra. Síldarlýsið er aðallega
selt til Vestur-EvrópuIanda.Sama
máli gegnir um síldarmjölið, en
útflutningur á því hefur aukizt
úr 12.5 í 29.6 millj. kr.
Þessi aukning og stór-aukinn
útflutningur karfamjöls (úr 9.8
í 31.7 millj. kr.) gefur skýringu
á útflutningstölunum fyrir fisk-
mjöl allskonar í töflu 1. Megnið
af öllu fiskmjöli er selt til Vestur
Evrópulanda, aðallega Vestur-
Þýzkalands.
Útflutningur á niðursoðnum
fiski hefur nær þrefaldast. Veldur
þar mestu útflutningur á svo-
kölluðum „sjólaxi" til Tékkósló-
vakíu fyrir 5.4 millj. kr.
Landbúnaðarafurðir, sem flutt-
ar hafa verið út til nóvember-
loka, eru þessar helzt: Kindakjöt
26.1 m. kr. (17.0), ull 7.3 m. kr.
(11.4) og saltaðar gærur 10.6 m.
kr. (11.4).
Utanríkisverzlunin
eftir löndum
Á undanförnum þremur árum
hafa utanríkisviðskiptin beinzt æ
meira til Austur-Evrópulanda.
Viðskiptin við þau hafa m. ö. o.
aukizt meira en viðskiptin við
frjálsgjaldeyrislönd (E. P. U. og
dollaralönd). Á árinu 1957 dróg-
ust viðskiptin við frjálsgjaldeyr-
islöndin meira að segja saman,
en jukust við Austur-Evrópu-
löndin.
Þetta hefur snúizt við á þessu
ári. Helztu ástæðurnar eru hin
aukna sala á freðfiski til Banda-
ríkjanna, auknar tekjur af varn-
arliðinu og meiri notkun láns-
fjár í frjálsum gjaldeyri. Útflutn
ingurinn til frjálsgjaldeyrislanda
er 60 millj. kr. meiri til nóvem-
berloka í ár en í fyrra, aðeins
18.5 millj. meiri til Austur-Ev-
rópulanda og 13.7 millj. kr. minni
til annarra vöruskiptalanda.
Innflutningurinn hefur tekið
svipuðum breytingum. Hann hef-
ur aukizt um 51.6 millj. kr. frá
gjaldeyrislöndunum, minnkað um
5.5 millj. frá Austur-Evrópulönd-
unum og aukizt um 15.5 millj. kr.
frá öðrum vöruskiptalöndum.
Þessar breytingar koma skýrt
fram í töflum 2 og 3.
Innflutningurinn
eftir vöruflokkum
í neyzluvöruflokknum ber mest
á auknum innflutningi á kaffi,
vefnaðarvörum, skófatnaði og
ýmsum hráefnum til iðnaðar-
framleiðslu.
Neyzluvörur og hráefni
til neyzluvöruframleiðslu
Rekstrarvörur ...........
Kapitalvörur ............
Jan/nóv. 1957 Jan/nóv. 1958
Millj. kr. % Millj. kr. %
311.6 27.5 390.0 32.7
406.7 35.9 352.5 29.5
413.5 36.6 450.9 37.8
1131.8 100.0 1193.4 100.0