Morgunblaðið - 08.01.1959, Qupperneq 18

íe
MOHGVNBL 4 fílfí
Fimmtudagur 8. jan. 1959
Sanngirniskrafa að akvegasamhandi
verði komið á við alla
Vestfirði hið fyrsta
frá umrœðunum um tillögu Kjartans
Jóhannssonar og Sigurðar Bjarnasonar
1 GÆR var tekin til umræðu í
sameinuðu þingi svohljóðandi
þingsályktunartillaga frá Kjart-
ani J. Jóhannssyni og Sigurði
Bjarnasyni:
Alþingi áiyktar að fela ríkis-
stjórninni að leggja fyrir vega-
málastjóra að hefja nú þegar
undirbúning eftirfarandi ráðstaf-
ana til þess að skapa akvegasam
band við þau byggðarlög á Vest:
fjörðum, sem enn þá eru án sam-
bands við aðalakvegakerfi lands-
ins:
1. Að Ijúka Vestfjarðavegi frá
Barðaströnd í Arnarfirði á næsta
ári.
2. Að ljúka vegagerð, er tengi
Isafjörð og nágrannakauptúnin
við sveitirnar við Isafjarðardjúp,
á ekki lengri tíma en 3 árum.
3. Að láta rannsaka, hvort
ekki sé hagkvæmt að vinna þess-
ar framkvæmdir eða einstaka
þætti þeirra í ákvæðisvinnu und-
ir eftirliti vegagerðar ríkisins.
Ríkisstjóminni skal h'eimilt að
verja fé úr ríkissjóði til fyrr-
greindra framkvæmda eða veita
ábyrgð fyrir lánum, sem kunna
að verða tekin til þeirra.
Fyrri flutningsmaður, Kjartan
J. Jóhannsson, fylgdi tillögunni
úr hlaði. Gat hann þess í upphafi
máls síns, að á undanförnum ár-
um hefðu verið fluttar á Alþingi
tillögur um athuganir og fram-
kvæmdaáætlun í vegamálum
þeirra héraða, sem enn eru ekki
í akvegasambandi við aðalakvega
kerfi landsins. Þær athuganir,
sem tillögur þessar hefðu stuðlað
að, hefðu leitt í ljós, að þær
byggðir á Vestfjörðum, norðan
Arnarfjarðar, sem fjallað væri
um í þessari tillögu, væru eina
landfasta þéttbýlið, sem ekki
væri enn komið í akvegasam-
band, a. m. k. að sumarlagi, við
aðalakvegakerfi landsins.
Á þessu svæði byggju nú um
6000 manns.
tlrðu útundan
Svo kynni að virðast, sem þeir
Vestfirðingar færu fram á nokk-
uð mikið samanborið við aðra, er
þeir legðu til að haga fram-
kvæmdum eins og í tillögunni
segði, en sú væri þó ekki raunin,
ef betur væri að gáð. í fyrsta lagi
bæri að gæta þess, hve stutt er
síðan vegagerð hófst svo nokkru
næmi á Vestfjörðum, sem hefðu
þar orðið verulega útundan eða
aftur úr öðrum landshlutum. Ef
hins vegar væri athugað, hvað
nú væri ólagt af þjóðvegum, sem
eru á vegalögum samtals á öllu
landinu, og gert ráð fyrir, að
jafnmikið yrði lagt árlega á
næstu árum og gert hefur verið
að meðaltali undanfarin þrjátíu
ár, þá yrði lokið við að leggja
alla ólagða þjóðvegi, sem komnir
eru á vegalög, á næstu fjórum ár-
um. Fjórðungur þessara vega
væri á Vestfjörðum. Væri því
ekki nema full sanngirni, að gera
ráð fyrir, að fjárveiting til vega
á Vestfjörðum yrði miðuð við að
ljúka þeim á næstu þrem til fjór-
um árum. Þessi tillaga væri flutt
m. a. til að vekja athygli á þessu.
Ákvæðisvinna
Næst vék ræðumaður að því,
að ef ekki þætti fært að verða
við þessum sanngjörnu óskum og
veita árlega á fjárlögum þá upp
hæð, sem nægði til að ná þeim
áföngum, sem nefndir eru í til
lögunni, þá væri Vestfirðingum
nauðsynlegt, að fá leyfi til að
leggja vegina sjálfir, án þess að
lagning þeirra þyrfti að kosta
ríkissjóð meira en ella. Um þetta
fjallaði síðari hluti tillögunnar
um ákvæðisvinnu og ábyrgð rík
issjóðs á lánum, er tekin kynnu
að verða til framkvæmdanna.
Kjartan kvað Vestfirðinga vel
treysta sér til að koma þessum
vegalagningum í framkvæmd, ef
þeir fengju leyfi til þess. -Þeir
væru þess fullvissir, að þeir gætu
gert’það eftir útmælingu og fyrir-
mælum vegagerðar ríkisins á til-
settum tíma, jafnvel þótt fé feng-
ist ekki frá ríkissjóði af fjárlög-
um nema með jöfnum greiðslum
í fjögur ár. En lengur væri hvorki
ástæða né sanngirni til að láta
bíða eftir fjárveitingu eins og
áður hafði verið sýnt fram á.
Eina fyrirgreiðslan sem nauðsyn-
leg væri, værði ábyrgð ríkissjóðs
á því, að greiðslurnar kæmu á
fjórum árum.
Þá vék ræðumaður að þeirri
nýju hugmynd, sem hreyft
væri í tillögunni, að láta veg
ina eða hluta þeirra í ákvæðis
vinnu. Væri slíkt fyrirkomu
lag algengt erlendis, en hér
á landi hefðu flugmálastjórnin
og rafveitur rikisins reynt
ákvæðisvinnuna við svipuð
skilyrði með góðum árangri.
Nýting vinnuvéla.
Að. lokum vék ræðumaður að
því, að með því að taka fyrir
langa vegakafla nýttust allar
vinnuvélar mun betur. Þegar
nógu mikið væri unnið samfellt,
mætti lengja vinnutímann árlega,
en undanfarið hefði farið óeðli-
lega mikill kostnaður í að flytja
dýr vinnutæki fram og aftur
haust og vor. Hér yrði því lagt
inn á nýja braut í vegamálum, að
taka hvert verkefni fyrir sem
heild og ljúka hverjum áfanga
í einni lotu. Gæti það orðið til
að flýta fyrir og gera vegagerð
ódýrari í landintr.
Nýstárleg tillaga.
Bernharð Stefánsson tók næst-
ur til máls. Kvað hann oft á und
anförnum árum hafa verið sam-
þykktar ályktanir til ríkisstjórn-
arinnar um að gera kostnaðar-
áætlanir varðandi vegalagningar.
Slíkar áætlanir kostuðu yfirleitt
ekki mikið fé. Sú tillaga, sem hér
lægi fyrir væri hins vegar nýstár-
leg. Hér ætti að ákveða með þings
ályktunartillögu allmiklar vega-
framkvæmdir. Væri meira að
segja ákveðið, að svo og svo mik-
ið af þessum framkvæmdum
skyldi fara fram á þessu ári, en
enginn vissi hvað þetta kostaði.
Fjárveitinganefnd hefði ákveðið
framlög til vegagerða hverju
sinni og hefði jafnan fyrir henni
vakað, að deila þeim sem sann-
gjarnast um landið.
Bernharð kvaðst ekki á neinn
hátt leggjast á móti því, að þess-
ari tillögu yrði vísað til fjárveit-
inganefndar, en kvaðst vona að
nefndin afgreiddi hana i nánu
sambandi við íjárlögin.
Reynir á talið um jafnvægið
Sigurður Bjarnason tók næstur
til máls. Kvaðst hann vilja taka
undir það, sem fyrri flutnings-
maður hefði sagt í sinni ræðu.
Fyrst væri þess að geta, að á því
svæði á Vestfjörðum, sem gert
væri ráð fyrir í till., að kæmist í
akvegasamband, byggju um 6000
manns í kaupstöðum, kauptún-
um og sveitum. Hér væri um að
ræða eitt þróttmesta framleiðslu-
hérað landsins, þar sem hver ein-
asta hönd ynni að útflutnings-
framleiðslu. Því væri það furðu-
legt, að samfélagið skuli ekki
fyrr hafa gert sér ljósa þá skyldu,
að leggja akvegi til þessara hér-
aða.
Sigurður kvaðst ekki hafa á
móti vegalagningu til nokkurs
byggðarlags, en hér hefði sam-
félagið misstigið sig gagnvart
stórum landshluta. Öll Vestur-
ísafjarðarsýsla, meginhluti Norð-
ur-ísafjarðarsýslu og ísafjarðar-
kaupstaður væru án sambands
við akvegakerfi landsins. Vegar-
samband yfir Þorskafjarðarheiði
að Djúpi hefði ekki verið opnað
fyrr en árið 1946 og fyrst 1955
við Patreksfjörð og Bíldudal.
Þegar slíkar tillögur sem
þessi koma fram, hélt Sigurð-
ur Bjarnason áfram, reynir á
hvað alþingismenn meina með
orðum sínum, er þeir tala um
„jafnvægi í byggð landsins“.
Sanngirniskrafa Vestfirðinga
Næst vék Sigurður að þeim
orðum fyrra þm. Eyfirðinga, að
tillaga þessi væri nýstárleg. Hún
gæti ef til vill talizt það, en hér
væri einnig um sérstakt mál að
ræða. Þá kvaðst hann vilja benda
á, að þar sem þm. hefði talið það
nýlundu og goðgá, að samþykkja
með þingsályktunartillögu að
veita fé til vegalagninga, þá færi
því svo víðsfjarri á Alþingi, að
það væri fjárveitinganefnd ein,
sem ákvarðaði á 13. gr. fjárlaga
framlög til þjóðvega. f 22. grein
fjárlaga væru heimildir til að
verja fé til samgangna á sjó og
landi. Einnig hefði verið unnið að
stórfelldum vegaframkvæmdum
í nágrenni Reykjavíkur og víðar,
án þess að gert væri ráð fyrir
því á fjárlögum. Loks myndu áð-
ur hafa verið samþykkt þáltill.
um vegalagningar. Þau rök, sem
hér hefði verið beitt gegn þessari
tillögu, væru því haldlítil.
Þm. Eyf. hefði talið þá reglu,
sem gilt hefði um fjárveitingu til
vegaframkvæmda, góða og þeirri
reglu vildi hann halda. Það væri
þó sín skoðun að sú regla, sem
hefði haft það í för með sér, að
éinstökum landshlutum hefði ver
ið mismunað hrapallega við vega
lagningar væri alls ekki góð
regla.
Sigurður sagði að lokum, að
það væri sanngirniskrafa að ak-
vegasamband yrði hið fyrsta
komið á við öll byggðarlög Vest-
fjarða.
Kjartan J. Jóhánnsson tók aft-
ur til máls. Vék hann að því, að
fyrri þm. Eyfirðinga hefði talið
þessa þingsályktunartillögu ný-
stárlega og sagði að hún væri ný-
stárleg að því leyti, að hún legði
til að vegagerð yrði tekin í á-
kvæðisvinnu. Það væri ekki rétt,
að ekki væri vitað hvað þessi
vegagerð myndi kosta, því áætl-
un lægi fyrir um hvað þetta
hefði kostað á síðasta ári og ef
farin yrði sú leið, sem lagt væri
til mætti fá þessa vegagerð unna
fyrir þá áætlun, sem gerð var.
Enn væri ekki vitað hvenær
fjárlög yfirstandandi árs yrðu
samþykkt, en ef vinna ætti að
einhverju leyti að þessari vega-
lagningu í sumar, yrði vegamála-
stjórnin að fá sem fyrst ákveðin
fyrirmæli um það svo hún geti
gert sínar áætlanir.
Bernharð Stefánsson tók aftur
til máls og einnig Eiríkur Þor-
steinsson þm. Vestur-ísfirðinga.
Tók hann mjög í sama streng og
þeir Sigurður Bjarnason og
Kjartan J. Jóhansson.
Umræðunni um tillöguna varð
ekki lokið.
Sviðsmynd úr öðrum þætti leikritsins Allir synir mínlr. Leikrltið verður sýnt í kvðld í 19. sinn.
Um þetta leikrit sagði Sigurður Grímsson í leikdómi í Mbi. 29. 10. ’58: „. . . Er heildarsvipur
leiksins óvenjulega góður og samleikur þannig að vart verður á betra kosið og eru þó hlutverkin
allmörg og vandasöm . . . Leiksýning þessi er einhver sú heilsteyptasta og áhrifamesta sem hér
hefur sézt um langt skeið — listrænn viðburður, sem lengi mun vitnað til, enda hef ég sjaldan
verið í leikhúsi þar sem hrifning áhorfenda heftir verið jafnmikil og í Iðnó þetta kvöld“.
Húseigendur rœða um
stóreignaskattsmálið
HINN 30. des. sl. var haldinn
almennur fundur í Húseigenda-
félagi Reykjavíkur í Breiðfirð-
ingabúð.
Fundurinn var fjölsóttur. Til
umræðu var greiðsla stóreigna-
skatts. Framsögumenn voru Páll
S. Pálsson hrl., formaður félags-
ins, og Páll Magnússon lögfræð-
ingur.
Miklar umræður voru á fund-
inum og tóku til máls meðal ann-
arra: Hjörtur Hjartarson, Egill
Vilhjálmsson, Árni Ölafsson, Ósk-
ar Normann forstjóri, Svavar
Pálsson endurskoðandi, Magnús
Gíslason fyrrverandi ráðuneytis-
stjóri og Ólafur Jóhannesson
kaupmaður.
Fundurinn samþykkti eftirfar-
andi ályktun:
„Þó að Hæstarétti þætti ekki
„alveg 'fullnægjandi ástæða" til
að ógilda lög nr. 44/1957 í heild
sinni, þá kemur það greinilega
í ljós í forsendum dóms hans,
frá 29. nóvember sl., að lögin
fara í ýmsum mjög þýðingar-
miklum atriðum í bága við grund
vallarlög ríkisins og fjárhags-
kerfi þess. Af þessum ástæðum
skorar fundurinn eindregið á alla
atvinnurekendur og fasteigna-
eigendur, sem hér eiga hlut a5
máli, að hafa samtök sín á milli
um að standa nú fast á réttind-
um til verndar stjórnarskrá ríkis-
ins og frjálsu athafnalífi í land-
inu“.
Einnig samþykkti fundurinn:
„Það kemur fram, af forsend-
um dóms Hæstaréttar frá 29. nóv.
1958, að ætla má, að hin mikla
réttaróvissa um framkvæmd
laga nr. 44/1957 leiði til almennra
og víðtækra málaferla. Þar eð
allmiklum hluta félagsmanna
hefur verið gert að láta af hendi
eignir, samkvæmt lögum þess-
um, óskar fundurinn að veittar
verði án endurgjalds leiðbeining-
ar og upplýsingar um málið í
skrifstofu félagsins, til aðstoðar
við félagsmenn. Felur fundurinn
félagsstjórn að annast þetta“.
Þá samþykkti fundurinn einnlg
áskorun til samtaka skattgreið-
enda í svonefndri „stóreigna-
skattsnefnd“, að birta nú þegar
opinberlega bréf þau, er samtök-
in hafa ritað ríkisstjórn og Al-
þingi, þess efnis að óska niður-
fellingar laganna.
I nefnd þessari eiga sæti full-
trúar frá Verzlunarráði íslands,
Vinnuveitendasambandi íslands,
Fél. ísl. stórkaupmanna, Sam-
bandi smásöluverzlana. Félagi
ísl. iðnrekenda, Landssambandi
iðnaðarmanna, Landssambandi
ísl. útvegsmanna, Sölumiðstöð
hraðfrystihúsanna, Samlagi
skreiðarframleiðenda og Húseig-
endafélagi Reykjavíkur, og var
það fyrir forgöngu þessarar
nefndar, að lögð hafa verið fyrir
dómstóla nokkur mál til prófun-
ar á því, hvort lög nr. 44/1957
eru í samræmi við stjórnarskrá
landsins.
Hannibal —
Framhald af bls. 3.
hvaða skoðun núv. hæstv. heil-
brmrh. hefur á þessu máli. Að
því er ég bezt veit, þá er ekki enn
þá búið að veita þetta embætti,
þannig að hafi fyrrverandi heil-
brmrh. farið rangt að, þá er enn
þá fullkomið tækifæri fyrir núv.
hæstv. heilbrmrh. til þess að leið-
rétta þau mistök, sem fyrirrenn-
ari hans kann að hafa gert sig
sekan um. Ég hefði búizt við því,
að fyrirspyrjandi mundi beina
því til núv. heilbrigðismálaráðh.,
að hann veitti ekki þessa stöðu
fyrr heldur en hann hefði ger-
kynnt sér hvort ákvörðun fyrir-
rennara hans væri rétt. Úr því
að fyrirspyrjandi hefur ekki bor-
ið fram þessa áskorun, þá vildi
ég láta það koma fram af minni
hálfu, að mér finnst það eðlilegt
úr því að hér er um auðsjáan-
legt vandamál að ræða, að það
verði betur skoðað ofan í kjöl-
inn, því að þó margt gott megi
segja um hæstv. fyrrv. heilbr,-
mrh. og eins og sagt er, um þá
dauðu skuli ekkert sagt nema
gott, þá er þó víst, að ekki geta
menn fallizt á að hans úrskurðir
séu óbrigðulir.
Heilbrigðismálaráðherra nú-
verandi stjórnar, Friðjón Skarp-
héðinsson, var á þingfundi, en
tók ekki til máls.