Morgunblaðið - 09.01.1959, Blaðsíða 11

Föstudagur 9. jan. 1959
wor r:ri\nr. aðið
Ví
Zoega vegamálastjóri
— Minningarorð —
Ceir C.
EINN hinn mennilegasti og mann
skapsmesti meðal íslenzkra em-
bættismanna í sjón og reynd,
Geir G. Zoega fyrrverandi vega-
málastjóri, er fallinn í valinn,
hinn 4. þ.m., fyrir grimmilegum
sjúkdómi, sem ekkert fé'kk rönd
við reist. Hinir fjölmörgu vinir
hans og félagar, skyldir og vanda
lausir, áttu þó enga ósk heitari
en að hann mætti lifa við góða
heilsu enn um árabil og njóta
verðskuldaðs næðis á sínu ágæta
hei nili og utan þess, eftir mikinn
vinnudag. En svo mátti ekki
verða og tjóar ekki um að sakast.
Geir G. Zoega var fæddur 28.
september 1885 og hafði þannig
rúmlega 3 um sjötugt, er hann
lézt. Foreldrar hans voru Geir
Tómasson Zoega latínuskólakenn
ari, síðar rektor Henntaskólans í
Reykjavík (d. 1928) og Bryndís
Sigurðardóttir, Johnsens kaup-
manns í Flatey, en þau voru,
eins og kunnugt er, hin mestu
sæmdarhjón og heimili þeirra hið
prýðilegasta, enda bar uppeldi
barna þeirra þess ljósan vott.
Auk Geirs vegamálastjóra voru
þau þessi: Ingileif (dáin), Guð-
rún (dáin), kona dr. Þorsteins
hagstofustj. Þorsteinssonar, Sig-
ríður, ljósmyndari í Rvík, Ás-
laug, stúdent, kona Hallgríms
stórkaupmanns Benediktssonar,
og Jófríður, stúdent (dáin).
Geir G. Zoega gekk í Lærða-
skólann (Latínuskólann) í
Reykjavík árið 1897, yngstur
allra skólasveina það árið, og
varð stúdent þaðan 1903, en af
bekkjabræðrum hans allan skóla-
tímann og samstúdentum erum
við nú 6 enn á lífi og flestir
næsta samrýmdir honum og hver
öðrum alla tíð. — Geir tók há-
skólapróf í verkfræði í Khöfn
1911 og gerðist þá þegar aðstoðar
maður hjá landsverkfræðingi í
Reykjavík, en skipaður var hann
í það embætti (vegamálastjóra),
er Jón Þorláksson sagði því
lausu, í ársbyrjun 1917. Þessu
vandasama embætti gegndi hann
síðan um áratugi, auk ýmissa ann
ara starfa í þágu þjóðarinnar,
allt til sjötugs aldurs 1955 og þó
aðeins lengur, með annálaðri
röggsemi.
Geir kvæntist 18. nóvember
1916 frændkonu sinni Hólmfríði,
dóttur hins nafnkunna kaup-
manns og útgerðarmanns Geirs
Zoéga í Reykjavík (d. 1917) og
seinni konu hans Helgu Jónsdótt
ur frá Stóra-Ármóti, af merkileg
um kynstofni. Hólmfríður hefir
frá unga aldri verið hin glæsi-
legasta myndarkona, og hefir hún
þó eigi farið allskostar varhluta
af veikindum. En systkini henn-
ar á lífi.eru: Kristjana, gift John
stórkaupmanni Fenger, Geir for-
stjóri, kvæntur Halldóru Ólafs-
dóttur, og Guðrún kona Magnús-
ar póstmeistara í Reykjavík
Jochumssonar.
Börn þeirra Hólmfríðar og
Geirs vegamálastjóra eru þessi:
Helga (dáin), Bryndís forstöðu-
kona, Geir Agnar vélfræðingur,
kvæntur Kristínu Natanaelsdótt-
ur, Gunnar cand. oecon., endur-
skoðandi, kvæntur Hebbu Her-
bertsdóttur, Áslaug, gift Gunn-
laugi arkitekt Pálssyni, og Ingi-
leif Sigríður kennari í Rvík. —
Af öðrum nákunnugum verða
væntanlega rakin að nokkru hin
margvíslegu störf Geirs G. Zoéga,
sem voru hvorttveggja í senn,
verkfræðileg og þjóðfélagsleg,
þótt eigi fengist hann við stjórn-
mál, svo kölluð. En aðalatriði
þeirra eru þó flestum landsmönn
um að miklu leyti kunn, þar sem
hann var, mátti segja, starfandi
um landið allt sem vegamála-
stjóri og æðsti ráðunautur ríkis-
stjórnar og Alþingis í þeim efn-
um öll árin. Meðal allra þessara
og ennfleiri var hann rómaður
fyrir atorku og samvizkusemi,
einnig fús til að leggja hönd að
verki í ýmiskonar öðrum fram-
kvæmdamálum, traustur og
mátti ekki vamm sitt vita, lipur
og þægilegur við hvern sem var
að eiga og lét aldrei til koma
skoðanamun í opinberum málum,
vakinn og sofinn í sínu starfi,
svo að jafnvel mátti kalla full-
mikið oft og tíðum, því að vissu-
lega sleit hann sér út að því er
virtist um of í öllu því umfangs-
mikla vafstri, er embætti og störf
um hans fylgdi, enda þótt hann
væri hið bezta af Guði gerður
bæði til sálar og líkama. Eins og
vænta mátti var hann og að
makleikum hylltur af samstarfs-
mönnum og öðrum, er hann lét
af embætti, og hefir mörgum
þótt sem sæti hans verði seint
fyllt til hlítar, þótt vel hafi raun-
ar til tekizt um eftirmann hans
í embætti vegamálastjóra. En
nýjum tímum fylgja líka nýjar
kröfur um nýja háttu og tiltekt-
ir.
Geir G. Zoéga var höfðings-
maður í allri framkomu, og alúð
og risna þeirra hjóna viður-
kennd bæði af útlendum mönn-
um sem innlendum, en hann
Vegamálastjóri
ÞEGAR skráð verður saga þeirr-
ar miklu byltingar, er varð í
samgöngumálum hér á landi á
fyrra helmingi þessarar aldar,
mun Geir G. Zoéga vegamála-
stjóra verða þar getið sem
helzta brautryðjandans í hinni
eiginlegu merkingu þess orðs.
Þegar hann kom heim að loknu
verkfræðiprófi í Kaupmannahöfn
árið 1911 og gerðist aðstoðarverk-
fræðingur hjá landsverkfræð-
ingi, sem þá var Jón Þorláksson,
voru akfærir vegir á öllu land-
inu einir 300 km og bílfærar brýr
aðeins 11 talsins. Verkefnin voru
því nóg, en starfsliðið fátt. Á
vegamálaskrifstofunni voru þeir
tveir einir, Jón og Geir. Sá Jón
um yfirstjórnina, fjármál og bók-
hald, en Geir teiknaði brýrnar,
mældi fyrir vegum og sá um
framkvæmdirnar. Á áruruim
1911—17 voru þó byggðar 33
brýr og lagðir tugir kílómetra af
vegum, en erfiðleikarnir voru
miklir, þar sem flytja varð allt
brúarefni á hestvögnum eða
reiða á klökkum, þar sem sjó-
flutningum varð ekki komið við.
Er Jón Þorláksson lét af starfi
landsverkfræðings 1917, var Geir
Zoéga skipaður vegamálastjóri,
hlaut að hafa mikil skifti við er-
lenda kunnáttumenn og fyrir-
menn, og var leiðsaga slíkra hon
um æði-oft falin, sem allt fór
honum úr hendi með ágætum,
var og kostur, að hann var tungu
málamaður góður, enda féll hon-
um fyrir þetta allt og annað í
skaut margvíslegur virðingar-
vottur, einnig í þessu landi, sem
óþarft er hér að telja.
Er nú skarði fyrir skildi, þar
sem hann er á brautu genginn, og
eftirsjá á marga vegu. En mestur
söknuður mun að vonumríkjaum
langa hrið með eftirlifandi ást-
vinum hans, eiginkonu og börn-
um, því að þar var hann hinn
umhyggjusamasti. En þó munu
þau bera það með hugprýði. Og
okkur vinum hans verður hann
ógleymanlegur. Af fjölmörgum
er nú vandamönnum hans öllum
vottuð innileg samúð, með árnan
blessunar og gæfu um ólifaða
ævidaga. Gísli Sveinsson.
/ nær 40 ár
og gegndi hann því embætti þar
til í ársbyrjun 1956, er hann lét
af störfum fyrir aldurs sakir.
Hafði hann þá starfað að vega-
málum hálfan fimmta tug ára og
sem vegamálastjóri í nær fjóra
áratugi.
Þegar hann lét af störfum, voru
akfærir vegir um 9000 km og
höfðu því aukizt þrítugfalt í tíð
hans. Brýrnar, sem í byrjun
starfsferils hans voru 11 talsins,
voru þá orðnar nær átta hundr-
uð. Þessar tölur gefa nokkra
hugmynd um þá framþróun, sem
varð í vegamálum undir hans
stjórn. Þegar þess er gætt, að
hann hafði frá fyrstu tíð alltaf
sjálfur samband við verkstjóra
sína og brúarsmiði og fylgdist
þannig með vandamálum þeirra
og erfiðleikum, tæknilegum sem
fjárhagslegum, auk alls annars,
er embættinu fylgdi, þá geta
menn gert sér í hugarlund, að
hann átti oft annríkt, enda var
það ósjaldan, að ljós sást á skrif-
stofu hans fram undir miðnætti.
Kunnugleiki hans á landinu
var meiri en nokkurs manns,
er ég þekki til, enda ferðaðist
hann um mestan hluta landsins
oftast árlega, fyrst á hestum,
síðan á bílum og flugvélum, er
þær komu til sögunnar. Leikur
lítill vafi á því, að enginn ís-
lendingur hafi fyrr eða síðar
ferðazt jafnmikið og víða um
landið sem hann.
Athyglisgáfa í bezta lagi sam-
fara óvenjulegu minni gerðu
honum kleift að bregða upp í
huga sér fyrirvaralaust mynd af
staðháttum og aðstæðum öllum
á ólíklegustu stöðum, hvenær
sem á þurfti að halda. Þessir
hæfileikar voru honum ómetan-
leg stoð í starfi, ekki hvað sízt
meðan fara varð á hestum um
mestan hluta landsins og landa-
bréf nær engin til.
Sem verkfræðingur og stjórn-
andi hafði Geir Zoéga marga
ágæta hæfileika. Hann hafði í
upphafi notið góðrar verkfræði-
legrar menntunar, og þeirri
þekkingu sinni hélt hann vel við
allt til dauðadags. Hann var að
eðlisfari nákvæmur og vandvirk-
ur og var afar fljótur að koma
auga á veilur eða vanhugsaða
hluti í áætlun eða greinargerð.
Hugkvæmur var hann í bezta
lagi og mjög hagsýnn, og komu
þeir eiginleikar sér vel við lausn
margvíslegra tæknilegra vanda-
mála við vega- og brúargerð, þar
sem fjárráð voru jafnan af skorn-
um skammti, en óteljandi verk-
efni framundan. Þótt hann sökkti
sér oft niður í lausn einstakra
vandamála, þá hafð; hann jafn-;
an glögga heildarsýn yfir þau
verkefni, sem unnið var að og
framundan voru hverju sinni í
vegamálum.
Þessir eiginleikar Geirs Zoéga
urðu fljótt þess valdandi, að hon-
um voru af Alþingi og ríkisstjórn
um falin mörg verkfræðileg
trúnaðarstörf, sem ekki snertu
vegamálin beint. Upptalning
allra opinberra trúnaðarstarfa
hans yrði of langt mál hér, og
skal því aðeins drepið á nokkur
þau helztu.
Hann undirbjó lögin um skipu-
lag kaupstaða og kauptúna og
var skipaður formaður skipu-
lagsnefndar ríkisins 1921 og
gegndi því starfi þar til hann
lét af embætti. Yfireftirlit með
brunavarnamálum utan Reykja-
víkur var honum falið 1929 og
gegndi hann því starfi til dauða-
dags. Frá árinu 1930 hafði hann
umsjón með landmælingum hér á
ÞEGAR Geir G. Zoéga fyrrver-
andi vegamálastjóri er kvaddur
af þjóð sinni hinztu kveðju, á
það vel við að verkstjórar hans
legðu þar orð að.
Margar minningar eigum við
um hann, húsbóndann okkar hátt
í 40 ár. Margar myndir réttar og
góðar mætti draga upp af hon-
um í samskiptum við trúnaðar
og verkamenn hans. Ég finn vel
að þessa mynd eins og hún er í
hugp mínum, og hefur alla tíð
verið, er ég ekki fær um að draga
upp, og þess vegna verða þessar
línur ekki samboðnar honum, eða
þeim sem báðu mig að senda
kveðju.
Geir G. Zoéga var glæsimenni
bæði í sjón og framkomu. Hann
naut trausts og virðingar allra
sem kynntust honum, jafn inn-
lendra sem útlendra lærdóms-
manna, fólksins út um byggðir
landsins og þeirra mörgu sem
unnu á hans vegum. Um þetta
þarf ég ekki að fjölyrða. Hitt vita
ekki allir hvernig hann um-
gekkst sína undirmenn. Hann
krafðist mikils af starfsmönnum
sínum bæði í hugsun og fram-
kvæmd. Hann sýndi mönnum
traust að fyrra bragði. Hann fól
þeim verk sem þeir gátu unnið
og stjórnað sjálfstætt. Hann leit-
aði álits þeirra og færði sér í nyt
reynslu og þekkingu annarra
manna, hafði þó sjálfur sterka
og nákvæma yfirsýn á öllum
verkum sem hann f ól öðrum fram
landi og útgáfu dönsku landmæl-
ingastofnunarinnar á uppdrátt-
um af íslandi. Vann hann þar
mikið og merkilegt starf. Er hann
lét af embætti sem vegamála-
stjóri gat hann helgað þessu starfi
meiri tíma en áður og kom þá
fótum undir vísi að íslenzkri
landmælingastofnun. Er mér
kunnugt um, að hann naut mik-
ils álits hjá dönsku landmælinga-
stofnuninni og að náin persónu-
leg vinátta hans við forstjóra
þeirrar stofnunar, prófessor Nör-
lund, átti mikinn þátt í þeirri
miklu aðstoð ,sem sú stofnun
hefur veitt íslenzkum landmæl-
ingum eftir 1944.
Geir Zoéga var alveg óvenju-
lega afkastamikill starfsmaður
að hverju sem hann gekk. Var
því mjög sótzt eftir því að fá
hann til starfa í nefndum og fé-
lögum, og var hann jafnan reiðu-
búinn að ljá góðu máli liðsinni,
þó að hann væri störfum hlað-
inn. Hann hlaut margháttaða og
verðskuldaða viðurkenningu fyr-
ir störf sín hérlendis sem erlend-
is. Félagi í Akademiet for de
tekniske Videnskaber í Dan-
mörku var hann kjörinn 1947 og
sama ár bréfafélagi í Norsk Ing-
eniörforening. Heiðursfélagi í
Norræna vegtæknisambandinu
var hann kjörinn sl. sumar og
átti að veita viðtöku sérstöku
heiðursskjali í því tilefni á fundi
í Stokkhólmi í nóv sl., en vegna
veikinda gat hann ekki sótt þann
fund.
Enginn íslenzkur verkfræðing-
ur hefur átt jafnmikinn þátt í
verklegum framförum hér á
landi, það sem af er þessari öld,
og Geir Zoéga. Það verður einnig
á þessum tímum sérhæfingar að
teljast ólíklegt, að nokkur geti
síðar lagt af mörkum eins marg-
þætt starf í verkfræðilegum efn-
um og hann hefur gert. Það verð-
ur að teljast mikil gæfa fyrir
verkfræðingastéttina og þjóðina
alla að hafa átt svo gáfaðan og
dugmikinn brautryðjanda og
Geir Zoéga að morgni tæknilegra
framfara hér á landi.
Að lokum vil ég færa Geir
Zoéga kærar þakkir fyrir margra
ára lærdómsríkt og ánægjulegt
samstarf, persónulega vinóttu og
margvíslega hjálpsemi fyrr og
síðar.
Eftirlifandi konu hans og börn-
um færi ég innilegustu samúðar-
kveðjur með ósk um gæfu og
gengi í framtíðinni.
Sigurður Jóhannsson.
kvæmd á. Með fáum hlýjum orð-
um þakkaði hann þeim vel unn-
ið starf. Hugsa ég að fleirum hafi
farið eins og mér, að meta meira
þá þökk en fé, eða finnast hún
betri.
Mér fannst alltaf Geir Zoéga
hafa lag á að framkalla það
bezta í hverjum manni sem hann
hafði yfir að segja.
Sjálfur var Geir Zoéga sínum
undirmönnum fyrirmynd, hann
helgaði starfinu alla sína krafta
og var hamhleypa við allt sem
hann gerði, bæði á skrifstofunni
og á ferðalögum, sem oft voru
löng og erfið, einkum á fyrri ár-
um. Var þá aldrei fengist um þó
vinnudagurinn væri langur.
Aldrei stóð á vegamálastjóra að
svara fyrirspurnum, seint eða
snemma, einnig á hans eigin
heimili. Oft var okkur stefnt
þangað heim með húsbóndanum
og veittur beini þegar hann átti
enga stund fría aðra en matmáls
tímann. Áttum við marga góða
stund þar, þessir menn víðsvegar
af landinu. Vorum við þar allir
eins og heimamenn hjá allri fjöl-
skyldunni.
Margar góðar minningar á ég
um ferðir með Geir G. Zoéga.
Það var á þeim tíma þegar vega-
lengdir voru meiri en nú, og far-
ið var á hestum. Sífellt var hann
að fræða mig, það var varla til
það örefni sem hann ekki þekkti,
að ég tali ekki um bæina, ég hygg
GEIR G. ZOÉGA
Var sjálfur undirmönnum sinum
fyrirmynd