Morgunblaðið - 14.01.1959, Qupperneq 13

Miðvikudagur 14. jan. 1959
MORGTJNBLAÐIÐ
13
^J\ienJ'ióÁin o(j fi einiiíiS
Nokkur orð um lifur
KJÖT er nauðsynleg fæðutegund
flestum mönnum, en hvað holl-
ustu snertir kemst það þó ekki í
hálfkvisti við lifrina, sem er auð-
ug af öllum fjörefnum, A-fjörvi,
Bl-fjörvi, B2-fjörvi, B12-fjörvi,
C-fjörvi og D-fjörvi, niacini, fos-
fór, járni, kopar og eggjahvítu-
efnum. Þessu til viðbótar hafa
nýjustu rannsóknir leitt í ljós,
að lifrin inniheldur eitthvert ó-
þekkt næringarefni, sem er lík-
amanum nauðsynlegt til varnar
gegn sjúkdómum.
Auk alls þessa hefur lifrin svo
þann kost, að hún er ekki dýr
í innkaupi.
Það er því ekki að undra, að
næringarsérfræðingar hvetji fólk
til að neyta þessarar hollu fæðu.
Fyrir 25 árum færðu tveir lækn
ar í Boston sönnur fyrir því að
sjúklingar sem þjáðust af hættu-
legu blóðleysi (anemia pernici-
osa) gætu fengið bata, ef þeim
væri gefinn ákveðinn skammtur
af lifur, en sá sjúkdómur var
ólæknandi til þess tíma. Árangur-
inn varð sá að þúsundir, sem
áður voru dauðvona fengu fulla
heilsu.
Fjörvið B12 í lifrinmi, sem
læknaði þennan sjúkdóm fæst nú
í pillum og af því hefur leitt,
að sumum finnst óþarfi að borða
lifur. En það er hinn mesti mis-
skilningur. Lifur ætti að vera sem
oftast á borðum.
Við skulum nú athuga nánar
hið mikla næringargildi lifrarinn-
ar.
Fjöldi rannsókna hefur leitt í
Ijós, að A-fjörvi-skortur er einna
algengastur meðal fólks, en A-
fjörvið hjálpar líkamanum til að
mynda mótefni við ýmsum smit-
andi sjúkdómum. Við tilraunir
sem gerðar hafa verið á dýrum
við háskólann í Columbia í Banda
ríkjunum hefur komið í ljós, að
nægilegt A-fjörvi lengdi líf þeirra
um 10%.
f venjulegu kjöti er lítið sem
ekkert A-fjörvi en í lifur eru
10.000 til 40.000 einingar í hverj-
um 100 grömmum. í gulrótum,
sem einnig innihalda óvenju
mikið A-fjölvi eru aðeins 4000
til 12000 einingar.
B-fjörvi eða hið svokallaða
thiamin er mjög þýðingarmikið
fyrir allan líkamsvöxt. Það við-
heldur heilbrigðri matarlyst og
örvar efnaskiptin, svo að líkam-
anum verður full not af kolvetn-
unum í fæðunni. Bl-fjörvi á að
vera í brauði og kornmat, en oft
er það svo að það hefur eyðilagst
í meðferðinni að einhverju leyti.
f lifrinni er helmingi meira Bl-
fjörvi en í brauði og fimm sinn-
um meira en í eggjum.
B2-fjörvið eða riboflavinið er
líkamanum einnig mjög nauðsyn
legt til varnar og endurnýjunar
vefjum. f næringarefnarannsókn-
arstöð við Yale-háskólann í
Bandaríkjunum hafa verið gerð-
ar tilraunir með hunda, þar sem
fæða þeirra var sneydd B2-
fjörvi. Þeir hrörnuðu mjög og
urðu sem næst ósjálfbjarga
á skömmum tíma. En þeir hresst
ust fljótlega við þegar þeir fengu
nægilegt magn af því. Venjulegt
kjöt inniheldur hið dýrmæta rib-
oflavin en í lifur er fimmtán sinn-
um meira.
C-fjörvið skipar háan sess í
skýrslum næringarefnafræðinga,
þar sem komið hefur í ljós, að því
meira sem menn neyta af því, því
betra. Citrus-ávextir hafa sérstak
lega mikið C-fjörvi að geyma,
en lifur inniheldur % á við app-
elsínur. í kjöti er hins vegar
ekkert C-fjörvi. *
Niacin er enn eitt af hinum
mikilvægu B-fjörviefnum. Af því
er meira í lifur en nokkurri ann-
arri fæðutegund (að undanskjldu
hnetusmjöri).
Þá komum við að D-fjörviefn-
inu sem einnig fyrirfinnst í lifr-
inni.
Fyrr á tímum og allt fram á
seinni ár var algengt að sjá fólk
með bogið og snúið bak, afmynd-
að brjóst og bogna fætur, allt af-
leiðingar beinkramar frá barn-
æskunni. Nú er beinkröm mjög í
rénun, síðan menn komust að
raun um að D-fjörvin voru hin
öruggasta vörn gegn henni,- Þó
verður ekki brýnt um of fyrir
fólki að vera vel á verði gegn
þessum alvarlega sjúkdómi.
Ákveðið magn af fosfór er í
hverri frumu líkamans og er svo
þýðingarmikið að næringarefna-
fræðingar segja, að það verði að
teljast líkamanum jafn nauðsyn-
legt og eggjahvítuefnin. í lifr-
inni er helmingi meira af fosfór
en í kjöti.
Vísindalegar rannsóknir hafa
leitt æ betur í ljós, hversu sölt
og steinefni eru nauðsynleg, þótt
þau fyrirfinnist í líkamanum í
mjög litlum mæli.
Alkunnugt er, hve járnið er
líkamanum nauðsynlegt, en færri
gera sér ljóst, að kopar gegnir
mikilvægu hlutverki við mynd-
un rauðu blóðkornanna í líkam-
anum. Aðrar steintegundir, svo
sem mangan, kobalt og zink eru
viðurkenndar líkamanum nauð-
synlegar. Meira er af þessum efn
um í lifur en öðrum fæðutegund-
um — þrisvar sinnum meira en
í eggjum, — helmingi meira en
í rúsínum. í lifur er 20 sinnum
meira af kopar en i kjöti, átta
sinnum meira af zinki og tölu-
vert meira af mangan.
Nákvæmar rannsóknir sýna að
næringargildi lifrarinnar er næst
um hið sama, hvort heldur lifrin
er úr fiski, sauðkind eða stórgrip,
og sem betur fer, missir hún lít-
ið sem ekkert af gildi sínu við
matreiðslu.
Grein þessi er lauslega þýdd
úr amerísku tímariti, og ef til
vill er óþarfi að brýna slíkt sem
þetta fyrir fólki hér á landi, þar
sem flestir eða margir hverjir
taka lýsi sér til heilsubótar. Þó
skaðar ekki að menn geri sér
ljóst, hversu holl fæðutegund lifr
in er, sérstaklega þeir, sem hafa
óbeit á lýsi eða þola það ekki og
þeir eru því miður sjálfsagt marg-
Appelsmukaka
í hana þarf 5 egg, 300 gr.
sykur, 200 gr. hveiti, 80 gr. smjör
og 5 appelsínur. Smjörið er brætt
hægt og ekki hitað mikið. Egg-
in eru þeytt saman, rifnum app-
elsínuberki af tveimur appelsín-
um bætt í, ásamt sykrinum og
þetta þeytt saman, svo það verði
létt og loftkennt. Hveitinu bætt
Ostaleifar má nota á
margan háti
EF síðasti bitinn af oststykkinu
er orðinn þurr og harður eins
og grjót, má leggja hann í skál
með mjólk yfir nóttina. Þá er
hann orðinn mjúkur eins og hann
Eruð þér þreyttar?
fiorð/ð þér lauk?
ÞAÐ gerðu Egyptar til forna og
laukur var oft notaður sem lækn-
islyf fyrr á dögum.
í góðum, gömlum húsráðum er
oft talað um hráan lauk, og marg
ir eru þeir enn þann dag í dag
sem trúa á lækningamátt lauks-
ins. Til sveita í Danmörku voru
oft hengdir upp laukar yfir eld-
stóinni og áttu þeir að bægja burt
veikindum frá heimilinu, og rauð
laukur getur stundum læknað
hið hvimleiða kvef.
★ Tölur eru alltaf að detta af
karlmannsbuxunum, og því er
gott ráð að festa þær með vax-
bornum tvinna. Leggið tvinnann
tvöfaldan saman, strekkið á hon-
um og nuddið vaxinu á. Ef þráð-
urinn er svo látinn tvinna sig
saman, ætti hann að duga jafn-
lengi og tölurnar, sem með hon-
um eru festar.
I Frakklandi er lauksúpa einn
helzti þjóðarrétturinn og íþrótta
menn gæða sér oft á lauksúpu,
áður en þeir fara til keppni.
En laukurinn hefur aðra eigin-
leika en þá að krydda matinn.
Þoli menn illa terpentínulyktina
í nýmáluðum húsakynnum, næg-
ir að setja niðurskorinn lauk á
undirskál með svolitlu vatni.
Hverfur þá málningarlyktin á
skammri stund.
Af hýði lauksins þykjast sum-
ir geta ráðið væntanlegt tíðar-
far. Menn segja að veturinn verði
mildur, sé hýðið þunnt á laukun-
um, en harður, sé hýðið gróft og
þykkt.
Við erum þó ekki eins hrifin
af lauknum og Forn-Grikkir voru
því þeir lofsungu hann bæði í
bundnu og óbundnu máli, og í Eg
yptalandi voru vitni látin sverja
við lauk, eins og aðrir láta sverja
við Biblíuna.
I Suðurlöndum er laukur not-
aður miklu meira til manneldis
en hjá okkur. Múhameðstrúar-
menn eru þó undanskildir, því
saga þeirra segir, að þegar Satan
hafi gengið út úr Edensgarði í
líki tvífættrar slöngu, þá hafi
sprottið upp hvítlauksplöntur alls
staðar þar sem hann steig til
jarðar. Það er því ekki undarlegt,
þótt börn Allah borði ekki lauk.
Múhamed sjálfur ku hafa haft
slíka óbeit á lauklykt að hann
féll í ómegin, ef hún varð á vegi
hans. Fuglar þola einnig illa lauk-
lykt, enda þótt þeir falli ekki
beinlínis í ómegin af henni. Það
er því gott ráð að hengja nokkra
hráa laukbita á greinar berja-
trjáa, til að fæla fuglana frá.
Vefnaðarvöruverzlun
óskar eftir að ráða til sín strax, ábyggilega stúlku.
Eiginhandarumsóknir, er tilgreini aldur, menntun
og fyrri störf, óskast sendar afgreiðslu Morgun-
blaðsins fyrir 17. jan. merktar: „Ábyggileg — 5643“.
var í upphafi, næsta morgun. En
það er hægt að gera margt fleira
við þurrar ostaleifar. Til dæmis
má búa til það sem Danir kalla
„potkæs". Osturinn er rifinn,
hrærður með smjöri, svolitlu kú-
meni og út í settir nokkrir drop-
ar af koníaki. Sett í glas með
þéttu loki. ( Ef lokið er ekki þétt
þornar osturinn aftur).
Ágætt er líka að rífa ostinn
og geyma hann í lokuðu íláti. Þá
getur verið gott að grípa til hans
til að nota hann með „spaghetti"
eða til að krydda með honum
súpur eða sósur.
Smáréttur með rifnum osti:
Hráar kartöflur eru skornar í
örþunnar sneiðar. Sneiðunum
raðað í þunnt lag í eldfast fat,
hökkuðum lauk, salti og pipar
stráð yfir, síðan annað lag af
kartöflum o. s. frv. eftir því,
hversu stór skammturinn á að
vera. Loks er litlum smjörbitum
dreift yfir og fatið sett inn í heit-
an ofn. Þegar kartöflurnar eru
meyrar, er rifnum osti stráð vel
yfir og fatinu stungið í ofninn
enn einn stundarfjórðung. Þessi
réttur er ágætur einn og sér sem
smáréttur á kvöldborðið, en séu
heitar pylsur bornar með (hitað-
ar í ofninum við hliðina á kart-
öflufatinu) er þetta auðvitað orð
inn fyrirtaks miðdegisréttur.
út í, og þeytt aftur í nokkrar
mínútur og brædda smjörinu
bætt út í á meðan, nema hvíta
botnfallinu. Deigið aftur þeytt í
nokkrar mínútur og það sett í
form með lausum botni, og bakað
við meðalhita. Það er fullbakað,
þegar brúnirnar fara að losna
frá. Á meðan deigið er í ofnin-
um er börkurinn rifinn af hin-
um appelsínunum og safinn press
aður úr þeim öllum, og nokkr-
um msk. af sykri bætt út í. Lát-
in koma upp suðan og vökvinn
síaður.
Kakan er tekin út úr ofninum
strax og hún er bökuð og heitum
appelsínusafanum hellt hægt yfir
kökuna, þannig að hann sígi of-
an í hana. Ef hún er stungin ofur
lítið með prjóni gengur það fljót-
ara. Bezt er að búa kökuna til
daginn áður. Kakan er síðan
skreytt með rjóma, áður en hún
er borin á borð, og má þá raða
ofan á hana appelsínulaufum, ef
vill.
Jón N. Sigurðsson
hæstarcUarlöginaður.
Múlt'lutningsskrifstofa
Lfaugavegi 10. — Sími: 14934.
ORN CLAUSEN
heraðsdómslögmaður
Málf'utningsskrifstofa.
Bankastræti 12 — Sirri 13499.
Einar Ásmundsson
hæstarcttarlögmabui.
Hafsteinn Sigurðsson
hcraðsdómslögmaður
Sími 15407, 19813
Skrifstofa Hafnarstr. 8, II. Iiæ8.
4ra herb. íbúðarhœð
í nýju steinhúsi við Birkihvamm í Kópavogi er til
sölu. íbúðin hefur sér inngang, sér hita, sér lóð og
bílskúrsréttindi. Upplýsingar gefur Málflutnings-
skrifstofa og fasteignasala, Laugavegi 7.
Stefán Pétursson hdl.
Guðm. Þorsteinsson
sölumaður. — Símar 19545 og 19764.
Stúlkur - atvinna
2 duglegar stúlkur óskast strax í verksmiðjuvinnu
að Álafossi. Hátt kaup.
Upplýsingar í
Á L A F O S S
Þingholtsstræti 2.