Morgunblaðið - 20.01.1959, Blaðsíða 3

Þriðjudagur 20. jan. 1959
MORCVTSBLAÐIÐ
3
Hjörtur Halldórsson
hreppti tíu þúsundir kr.
í útvarpsþœttinum ,,Vogun vinnur —
vogun tapar44
Á sunnudagskvöldið tókst
fyrsta þátttakandanum í útvarps-
þættinum „Vogun vinnur — vog-
un tapar“ að svara öllum spurn-
ingum rétt og hreppa hin eftir-
sótta hæsta vinning, 10.000 kr.
Það var Hjörtur Halldórsson,
söngkennari við Menntaskólann
í Reykjavík, sem leysti þetta
afrek af hendi. Aðeins einn kepp-
andi hefur komizt í úrslit áður,
Hendrik Ottóson, fréttamaður, en
han sprakk á limminu í loka-
sprettinum.
Mikil eftirvænting ríkti með-
al útvarpshlustenda í sambandi
við þennan þátt og var Sjálfstæð-
ishúsið þéttskipað áhorfendum,
þegar hann var tekinn upp. Hjört
ur fékk eina spurningu í fjórum
liðum til úrlausnar og var hún
svohljóðandi: ,
1. liður: Þú veizt það eflaust,
að skömmu fyrir og eftir nýtt
tungl, þegar aðeins er um að
ræða mjóa mánasigð í fullu sól-
arljósi, þá má jafnan sjá móta
fyrir öllum hinum hluta tungls-
kringlunnar, eins og í dufgrárri
skímu. Hvernig stendur á þessu?
Svar: Þetta er endurskin sólar-
Ijóssins frá jörðinni, sem lýsir
þann hluta af hinum dimma helm
ingi tunglsins, sem að jörðu snýr
nokkurs konar „jarðskin").
2. liður: Tunglið hefur bund-
inn möndulsnúning. Um þetta
er venjulega tekið svo til orða,
að tunglið snúi ævinlega sömu
hlið að jörðu. Að hvaða leyti
er þetta orðalag ónákvæmt í
stuttu máli? Svar: í raun og veru
sýnist tunglið vagga lítið eitt um
eins konar jafnvægisstöðu. Þetta
vagg (libration), sem gerist með
reglubundnum hætti, veldur því
að vér sjáum ofurlítið yfir á
„bakhlið" tunglsins, sem svo er
nefnd, ýmist til annarrar handar-
innar eða hinnar. (Með þessum
hætti verða alls um 3/5 hlutar
af öllu yfirborði tunglsins sýni-
legir að samanlögðu).
3. liður: Hversu langur er snún
ingstími tunglsins um möndul
sinn, ef miðað er við fastastjörnu-
hvolfið? Þ. e. hversu langur er
einn sólarhringur á tunglinu
(„sideriskur“ sólarhringur?)
Svarið má ekki muna meira en
einum jarðneskum sólarhring, að
það sé rétt. Svar: Snúningstím-
inn er jafnlangur einum stjarn-
mánuði, 27, 32 jarðn. sólarhring.
4. liður: Hversu langur er einn
tunglmánuður, sem kallaður er
á erlendum málum synodiskur
mánuður? Svar: 29,53 sólarhring-
ar (29 sólarhring. 12 klst. 44 mín).
Hjörtur svaraði öllum þess-
um spurningum hárrétt og hlaut
fyrir það kr. 10.000 eins og áður
er sagt.
Hjörtur er ákaflega fróður um
allt sem að tungliny lýtur, eins og
kunnugt er. Hann þýddi fyrir
nokkrum árum og flutti í útvarp
fyrirlestra eftir brezka stjarn-
fræðinginn Fred Hoyle, og gaf
fyrirlestrana skömmu síðar út,
undir nafninu „Uppruni og eðli
alheimsins“. Fleiri bækur hefur
Hjörtur þýtt um náttúrufræði-
leg efni, m. a. hina stóru bók
Almenna bókafélagsins „Heimur-
inn okkar“. Um þessar mundir
mun hann vera að þýða aðra bók
eftir Hoyle, sem heitir á ensku
„Frontiers of Astronomy".
í næsta þætti, spreytir annar
þátttakandi sig á 10.000 króna
spurningu, þ. e. a. s. ef hann
ákveður að hætta 5000 krónun-
um, sem þegar eru fengnar. Er
það Þórunn Guðmundsdóttir, sem
svarar spurningum úr Eddukvæð
unum.
Hvergerðingar vilja fá
hita úr holum í Ölfusdal
Sögusagnir um illt ástand vegna kulda
Höfuðkúbubrot
,Á laugardagskvöldið varð bíl-
slys. Þar sem mætast neðst í
Svínahrauni hin nýi Þrengsla-
vegur og gamli vegurinn, mynd-
ast allkröpp beygja á veginum.
Farþegi í fólksbíl, sem rann út
af beygjunni og hvolfdi, höfuð-
kúpubrotnaði og liggur í Landa-
kotsspítala. Maður þessi heitir
Einar Guðmundsson, Frakkastíg
24.
Bíllinn var á leið að austan til
Reykjavíkur, er slysið varð. Bíll-
inn skemmdist allmikið við velt-
una, en bílstjórann sakaði ekki.
HORNAFJORÐUR, 19. jan. —
Um miðjan mánuðinn var vél-
báturinn Gissur hvíti með mest-
an afla af bátum hér. Var
hann búinn að landa í 11 róðrum
74,9 tonnum. Næstur kemur Akur
ey með 72,1 tonn í 10 róðrum, Jón
Kjartansson með 67,9 í átta róðr-
um, Helgi 65 tonn í 10 róðrum,
Hvanney 49,2 tonn í átta, Sigur-
fari 46,9 í jafnmörgum. Eru nú
komin hér á land 276,3 tonn í
55 sjóferðum alls. Aflinn er mið-
aður við slægðan fisk með haus.
Fiskurinn hefur ýmist farið til
frystingar eða herzlu. Gunnar.
70-75% húseigenda
hafa ótryggt innbú
Úrslit birt i getraun Tryggingamið-
alrangar
í GÆR átti Mbl. stutt samtal við
oddvita Hveragerðishrepps, Odd-
geir Ottesen, en samtalið snerist
einkum um hitaveitu þeirra Hver
gerðinga. Er hún óvenjuleg
fyrir þær sakir, að hún byggist
á jarðgufu frá jarðhitasvæði
Hveragerðis. Hefur reynt mjög á
þolrifin í kuldunum undanfarið,
en flesta daga er frostið ekki
undir 10 stigum þar eystra.
Sumar borholurnar, sem hita-
veitan í Hveragerði fær hita frá,
hafa verið nokkuð óstöðugar und
anfarið. Starfsmönnum hitaveit-
unnar hefur þó tekizt að mestu
að firra stórvandræðum. Hef ég
heyrt undir væng sagði Oddgeir,
sögusagnir um að hitaveitan væri
alveg að gefa sig. Því er
ekki að leyna, að gufu vantar nú
í þessum langvarandi og hörðu
frostum, til þess að fullnægja
hitaþörfum gróðurhúsanna, sem
eru skiljanlega mjög miklar í slík
um frosthörkum.
Geta má þess ennfremur, að
nægur hiti er í hæli Náttúru-
lækningafélagsins, en borið hef-
ur á því, að fólk í Reykjavík hef-
ur afturkallað dvalarvist, af ótta
við kulda í hælinu'. Þessi ótti er
með öllu ástæðulaus og þar inni
er 25 stiga hiti, og vistfólkið
gengur um léttklætt.
Að lokum sagði Oddgeir að
hitaveita Hveragerðis hefði á und
anförnum 4 árum látið fram-
kvæma boranir á jarðhitasvæð-
inu þar með litlum borum. Því
miður hafa þessar tilraunir ekki
borið nægan árangur. Þetta staf-
ar af því að gufugosið úr holun-
um er svo ótryggt, þannig, að yf-
irvofandi er að holurnar verði
hvaða dag sem er óvirkar.
Af þessari reynslu teljum við
Hvergerðingar aðeins eina var-
anlega úrlausn koma til greina:
Virkjun á gufu úr djúpholum,
sem stóri jarðborinn einn getur
^orað.
Um þessar mundir er hrepps-
defnd Hveragerðis að leita eftir
samningum við ríkið, um að fá
gufuorku frá einhverri af hinum
öflugu gufuholum í ölfusdal,
sem boraðar voru á sl. hausti.
Ef samningar takast, sem við
vissulega vonum, þá verður það
allkostnaðarsamt að leggja
leiðslu frá hitaveitunni í þorpinu
og inn í Ölfusdal og má gera ráð
fyrir að sá 'kostnaður verði vart
undir einni milljón króna, sagði
Oddgeir Ottesen að lokum.
stöðvarinnar
TRYGGINGAMIÐSTÖÐIN efndi
fyrir jólin til getraunar í sam-
bandi við tryggingastarfsemina.
Voru getraunaseðlarnir auglýstir
í dagblöðunum fjórar helgar í röð
— og var frestur til að skila út-
fylltum seðlum útrunninn um
áramót.
Mjög margar ráðningar bárust,
enda voru góð verðlaun í boði:
Amerísk rafmagnseldavél, strau-
vél og hrærivél.
En aðeins 14,7% ráðninga
reyndust réttar. Forráðamenn
Tryggingamiðstöðvarinnar bjugg
ust við því, að meirihlutinn yrði
réttur, spurningarnar voru að
þeirra dómi það léttar — mjög
almenns eðlis utan tveggja
tryggingaþrauta — og var þetta
hugsað sem happdrætti.
Sagði Gisli Ólafsson, forstjóri
fyrirtækisins, á fundi með frétta-
mönnum í gær, að vanþekking
fólks á tryggingamálum hefði þar
berlega komið í ljós, því að ein-
ungis 29% svöruðu þeim spurn-
ingum rétt.
Kvað hann þetta vera í réttu
hlutfalli við þekkingu almenn-
ings og mat hans á tryggingunum.
I skoðanakönnun, sem fram fór
fyrir skemmstu, kom það a. m. k.
í ljós, sagði Gísli, að 70—80%
húseigenda tryggja innbú sitt
undir sannvirði og 10—15%
þeirra tryggja alls ekkert, gera
sér enga grein fyrir því hve
tryggingarnar veita mikið öryggi.
Og þá var komið að því að af-
henda vinningana. Philco raf-
magnseldavélina hlaut lítil telpa,
Kristjana Kristjánsdóttir, Leifs-
götu 20. Strauvélina Hansína Ól-
afsdóttir, Kálfsvík, Barðaströnd
— og hrærivélina Anton Ólafsson
Kolbeinsstöðum, Seltjarnarnesi.
Annað starfsár Tómstunda-
heimilis ungtemplara í Reykja-
vík hófst með námskeiðum í
föndri um miðjan otkóbermánuð
sl. og stóðu námskeiðin í 8 vikur.
Aðsókn að námskeiðunum varð
mjög mikil og reyndist ekki unnt
að veita öllum, sem vildu vera
með, aðgang sökum húsnæðis-
skorts. Alls störfuðu 7 flokkar
með samtals 120 þátttakendum
og eru það 3 sinnum fleiri þátt-
takendur heldur en sóttu nám-
skeið heimilisins á sama tíma
1957.
Nú á næstunni eða 26. janúar
byrjar starfsemin að nýju eftir
jólahléið. Ný námskeið hefjast
fyrir. byrjendur og þeim, sem
sóttu námskeiðin fyrir áramót,
verður gefin kostur á að kom-
ast í framhaldsflokk. Innritun
á námskeiðin verður að Fríkirkju
vegi 11 (bakhúsi) í kvöld og
næstu kvöld kl. 8—10. Ungu
fólki á aldrinum 12—25 ára er
heimil þátttaka meðan húsrúm
leyfir.
STAKSTEIHAR
Er Hermann núll?
Þjóðviljinn birti sl. sunnudaff
eina af greinum sínum um Ey-
stein Jónsson. Ekki er að efa að
margt og sennilega flest í skrif-
um Þjóðviljans um Eystein að
undanförnu er satt. Kommúnistar
þekkja hann auðsjáanlega vel að
loknu samstarfi. Það hefur verið
svo náið. En þó hljóta menn að
spyrja, hvort kommar geri hlut
Eysteins ekki of mikinn. Þeir láta
einfaldlega svo sem hann hafi
öllu ráðið af hálfu Framsóknar.
Er Hermann Jónasson þá algerð,
eiskisverð gunga, sem hlýðir boði
og banni Eysteins í öllu, aðeins
ef hann sjálfur fær nægar veg-
tyllur? Ómögulegt er að lesa skrif
Þjóðviljans, án þess að sjá að
þau eru rituð út frá þessari skoð-
un á skapferli og hæfileikum
Hermanns Jónassonar.
„Lék flokk sinn grátt“
Sunnudagsgrein Þjóðviljans um
Eysteinn er undir framangreindri
fyrirsögn. Upphaf hennar er:
„Framsóknarmönnum um allt
land kom það mjög á óvart, að
Eysteinn Jónsson skyldi rjúfa
stjórnarsamstarfið frá 1956 nú i
desember. Það kom þeim þó enn
meira á óvart, er í ljós kom, að
Eysteinn Jónsson hafði sett Fram-
sóknarflokkinn í þá aðstöðu að
vera ekki einungis utan ríkis-
stjórnar, heldur stæði hann einn-
ig frammi fyrir víðtækri breyt-
ingu á kjördæmaskipaninni á
næstu mánuðum. Munu þess fá
dæmi að stjórnmálaleiðtogi hafi
leikið flokk sinn eins grátt, og
geta Framsóknarmenn þakkað
frekju og þröngsýni Eysteins
hvernig flokkurinn stendur nú.
Munu margir þeirra hafa hug á
að þakka þá „forystu“ að verð-
leikum. Eysteinn finnur hve á-
fellisdómmr fiokksbræðra hans
brennur á baki og reynir með
vesælum tilburðum í Tímanum
að kenna öðrum um stjórnar-
slitin.“
Síðar í greininni er hert á:
.... Eysteinn stendur uppl
sem fífl, með flokk sinn í
mesta öngþveiti sem hann hef-
ur nokkru sinni lent í. Fram-
sóknarflokkurinn átti þess kost
að leysa kjördæmamálið með
verkalýðsflokkunum samkvæmt
stjórnarsamningmim frá 1956, en
getur nú þakkað Eysteini Jóns-
syni þær horfur að aðrir fiokkar
móti hina óhjákvæmilegu stjórn-
arskrárbreytingu“.
Harðyrðin um Eystein eru rétt,
en nærri heggur Þjóðviljinn sjálf
um sér og flokksbræðrum sínum,
því að hvernig fær ásökunin um
fiflsku Eystems og öngþveiti
Framsóknar staðist, nema komm-
únistar hafi verið reiðubúnir til
að svíkja í kjördæmamálinu, að-
eins ef þeir fengju að vera áfram
í stjórn með Framsókn?
Engin sameiginleg stefna
Enn segir Þjóðviljinn:
»>Nýjasta afsökun Eysteins er
sú, að Þjóðviljinn hafi ráðizt á
framkvæmdir einstakra ráðherra
og flokka í stjórninni. En hvað
hefur Tíminn gert? Lesendur
hans vita allra manna bezt, að
enda þótt Framsókn sitji í sam-
stjórn með öðrum flokkum, hefur
Tíminn talið sér leyfilegt og skylt
að halda uppi harðvítugri gagn-
rýni á samstarfsflokkana'og ráð-
herra þeirra. Og slíkt getur held-
ur ekki talizt óeðlilegt. Andstæð
viðhorf flokka til margvíslegra
mála þurrkast ekki út, þó þeir
myndi ríkisstjórn til framgangs
vissum málum sem þeir koma sér
saman um að vinna að. V-stjórn-
in kom sér raunar aldrei saman
um nein „viss mál til að vinna
saman að“, enda fór samlyndið
eftir því.