Morgunblaðið - 11.02.1959, Blaðsíða 6

MORGUWBLAÐtÐ
Miðvik'udagur 11. febr. 1959
Heilsuleysi Dullesar
veldur áhvgaium
Kemur „eyða" í stjórn utanrikismála
Bandarikjanna á alvarlegustu timum?
JOHN Foster Dulles, utan-
ríkisráðherra Bandaríkj-
anna hefur enn ,einu
Sinni veikzt og orðið að leggjast
á sjúkrahús. Veikindin eru alvar-
leg og mun hann verða skorinn
upp síðar í vikunni En nokkrar
vikur, að minnsta kosti munu
líða þar til hann getur tekið á
ný upp fyrri störf.
Vestanhafs eru menn áhyggju-
fullir yfir því, hve heilsutæpur
utanríkisráðherrann er, því að
segja má að Dulles sjálfur sé
utanríkisstefna Bandaríkjanna.
Þegar hann veikist kemur alvar-
leg eyða í starf utanríkisráðu-
neytisins. Þar er þá varla nokk-
ur maður eftir, sem getur tekið
stefnuákvarðanir upp á eigin
spýtur.
Fyrir tveimur árum varð að
skera Dulles upp og nema brott
úr innyflum hans byrjun að
krabbameini. Ekki hefur orðið
vart við að það mein tæki sig
upp, en Dulles hefur oft verið
veikur eða lasinn upp á siðkastið.
Það versta er, að hann virðist
ekki kunna að hlífa sér, heldur
vinnur hann fullan vinnudag í
utanrikisráðuneytinu og fer í
langferðir til fundarhalda í öðr-
um heimsálfum þvert ofan í ráð-
leggingar lækna.
1 desember s.l. fékk hann bólgu
í skeifugörnina og varð um tíma
að leggjast á sjúkrahús. Eftir það
fór hann til hvildardvalar í hollu
loftslagi brezku eyjarinnar
Jamaica í Kariba-hafinu. Þegar
heim kom eftir hvíldina fékk
Dulles vírus-sjúkdóm, eins kon-
ar inflúenzu Var hann mjög illa
fyrirkallaður, þegar Mikoyan sat
fund með honum í Washington í
95 mínútur. Eftir þann fund fór
Dulles beint heim til sín og í
rúmið og varð að afturkalla för
sina til Kanda, þar sem ræða
skyldi við Kanada-stjórn um
efnahagsmál.
Dulles hefur ætíð verið vinnu-
þjarkur og ekki kunað að hlífa
sér. Venjulega vinnur hann 18
klst. á sólarhring og er það vissu-
lega mikið fyrir sjötugan mann.
Hann kemur í skrifstofu sína kl.
7 á hverjum morgni, áður en
búið er að gera hreint í utan-
ríkisráðuneytinu. Hann hefur
hönd í bagga með öllu sem gerist
í ráðuneytinu. Fjóra hæfa að-
stoðarmenn hefur hann, þá
Christian Herter, Douglas Dillon,
Robert Myrphy og Livingstone
Merchant, en þeir hafa tæplega
haft neitt ákvörðunarvald í
meiriháttar stefnuatriðum. Nú
þegar Dulles hefur lagzt inn á
sjúkrahús fellur ábyrgðin af
utanríkismálunum á Christian
Herter
Veikindi Dullesar þykja eink-
um alvarleg að þessu sinni, vegna
þess að fyrirsjáanlegt er mikið
erfiði við stjórn utanríkismál-
anna. Forleikurinn er nú hafinn
að miklum og afdrifaríkum at-
burðum í Berlínar og Þýzkalands-
málunum. Dulles er einmitt að
koma úr þýðingarmikilli ferð til
Evrópu í sambandi við þau mál.
Þá standa og fyrir dyrum miklar
umræður um utanríkismál í
bandaríska þinginu. Atti það að
vera hlutverk Dullesar á næstunni
að gefa utanríkismálanefnd þings
ins skýrslu um stefnuna í utan-
ríkismálunum og aðstöðuna í
þeim efnum. Búizt var við, að
þetta yrði síður en svo auðvelt
verk, vegna þess að demokratar,
andstæðingar stjórnarinnar hafa
mikinn meirihluta á þingi og einn
helzti fjandmaður Dullesar, Ful-
bright öldungadeildarþingmaður
var nýlega kosinn formaður nefnd
arinnar. Mun Dulles ekki hafa
hlakkað til þeirra yfirheyrslna.
Við veikindi Dullesar upp á síð
kastið hefur verið talað um mögu
leika á því, að endurskipuleggja
starfsemi utanríkisráðuneytisins
til þess að létta byrðunum af
Dulles Hefur það þá rifjazt upp,
að um það leyti, sem hann tók
við embætti utanríkisráðherra
1952, kom hann með nýstárlega
■■■■" ; ■
Dulles utanríkisráðherra
uppástungu um það, eftir hvaða
leiðum eðlilegast væri að móta ut-
anríkisstefnuna í samræmi við
stjórnarfarsreglur Bandaríkj-
anna. Hann drap þá á það, að
sennilega væri það bezt, að hann
sjálfur flytti skrifstofu sína úr
utanríkisráðuneytinu í Hvíta
húsið og gerðist sérstakur ráðu-
nautur forsetans í utanríkismál-
um. Með því yrði létt af honum
meðferð minni mála.
En fyrst ekki varð úr því þá,
er talið óliklegt, að Dulles láti nú
verða af því að breyta þessu skipu
lagi, einkum þar sem hann yrði
þá ekki lengur ráðherra í ráðu-
neyti Eisenhowers.
Þessi mynd íylgdi greininni í „Euromarket" — án texta.
Sanngjarnar greinar um
fiskveiðar Islendinga
og landhelgismálið
I TVEIMUR nýlega útkomnum
enskum tímaritum eru birtar
greinar, þar sem nokkuð er fjall-
að um fiskveiðar íslendinga og
landhelgismálið. Eru báðar grein
arnar ritaðar af sanngirni og
nokkurri þekkingu á högum okk-
ar og þörfum í þessu efni.
★
í tímaritinu „Export“, nóvem-
berhefti 1958) sem gefið er út í
London, er grein eftir E. J.
Schatz, sem nefnist „The Ice-
landic Fisheries". — Drepur
höfundur fyrst á útfærslu land-
helgislínunnar 1952, og segist þá
hafa skrifað grein í „Export“ til
þess að skýra sjónarmið íslend-
inga. Hann kveðst að vísu ekki
vilja „mæla bót þeim einhliða
aðgerðum", sem íslendingar hafi
nú framkvæmt, en hins vegar
telur hann forsendur þeirra fyrir
útfærslunni góðar og gildar og
að taka beri tillit til hinna sér-
stöku aðstæðna hér.
Greinarhöfundur bendir á, að
97 prósent af útflutningsverð-
mæti íslendinga séu sjávaraf-
urðir. Allir hljóti að viðurkenna
þá staðreynd, að án hinna auð-
ugu fiskimiða gætu þeir ekki
lifað í landi sínu. Fiskimiðin séu
íslendingum raunverulega allt.
— Að lokum gerir greinarhöf-
undur eftirfarandi samanburð:
Aflamagn Englendinga á íslands-
miðum jafngildir 4,4 kg. af fiski
á hvern íbúa Englands; afli Þjóð-
verja jafngildir 3,8 kg. á íbúa
og Belgíumanna 2,4 kg. á
íbúa. En fiskafli Islendinga á
heimamiðum jafngildi 2.664 kg.
á hvern íbúa landsins.
í hinu tímaritinu, „Euromark-
et“ (febr. 1959), sem einnig er
gefið út í London og fjallar a3
mestu um markaðsmál Evrópu,
birtist grein undir fyrirsögninni
„Fish Set Iceland a Problem".
í undirfyrirsögninni segir, að Is-
lendingar hafi fært fiskveiðitak-
mörkin út í tólf mílur í septem-
ber sl. — og síðan er spurt: Var
þessi einhliða ráðstöfun réttlæt-
anleg?
Grein þessi er annars mjög á
sömu lund og sú, sem vitnað var
í hér að framan. Þar er t. d.
sagt, að heildaraflamagn á Is-
landsmiðum sé árlega um 900
þúsund lestir, en af því veiði
íslendingar sjálfir um helming-
inn, og fiskveiðar séu fimm sinn-
um stærri þáttur í þjóðartekj-
um þeirra en nokkurrar annarr-
ar þjóðar. — Þá segir, að fisk-
veiðideilan nú hafi mjög undir-
strikað það, hve íslendingar séu
gjörsamlega háðir þessum aðal-
atvinnuvegi sínum, fiskveiðun-
um.
Greininni lýkur svo með
tilvitnun í skýrslu frá OEEC,
Efnahagssamvinnustofnun Ev-
rópu, þar sem segir m. a., að
enda þótt það sé nú að mestu
háð möguleikum á því að auka
fiskaflann, svo og markaðshorf-
um erlendis, hvort íslendingum
takist að auka tekjur sínar af
útflutningi, þá „ætti ísland í
framtíðinni að reyna að koma á
fót nýjum útflutningsatvinnu-
vegurn".
Styrkveifingar Vísinda-
sjóSs á sumri komanda
í FRÉTTATILKYNNINGU frá
Vísindasjóði segir svo:
Vísindasjóður hefur nú auglýst
styrki lausa til umsóknar í annað
sinn. Eins og kunnugt er, skiptist
sjóðurinn í tvær deildir: Raun-
vísindadeild, og er formaður
deildarstjórnar þar dr. Sigurður
Þórarinsson, jarðfræðingur, og
Hugvísindadeild, og er formaður
þar dr. Jóhannes Nordal, hag-
skrifar iir
daglega iífinu
]
Áður iðrunarmerki —
nú glens og gaman
IDAG er öskudagurinn og krakk
arnir hlaupa á eftir vegfar-
endum, til að reyna að hengja á
þá öskupoka. Þetta eru leifar frá
kaþólskum sið, sem við siðaskipt-
in varð að glensi einu og gamni.
Fyrir þann tíma var þetta iðrun-
armerki, menn settust í sekk og
jusu ösku yfir höfuð sér.
f kaþólskum löndum er það
algengt að menn geri sér' glaðan
dag fyrstu tvo til þrjá dagana í
föstunni, en felli svo niður alla
gleði um lágnætti á miðvikudags-
nóttina. Á þriðjudeginum hafa
menn löngum gert sér glaðan dag
hér á íslandi og var siður að
borða vel þennan dag, áður en
fastan hæfist, en eftir það mátti
ekki svo mikið sem nefna kjöt.
Nú borða menn saltkjöt og baun-
ir.
Ef einhver hélt ekki föstuna,
hafði hann þau víti að missa leif-
anna í föstulokin og páskaketið i
tilbót, og þóttu það þungar skrift-
ir, sem von var, segir í Þjóðhátt-
um Jónasar frá Hrafnagili.
Svo fannst þeim Guðrúnu, konu
Sveins á Þremi, og Margréti, hjá-
aldar). Þær voru svangar á föst-
konu hans (á síðasta hluta 18.
unni og fóru að ná sér bita ofan
úr ræfrinu, meðan karl var í hús-
unum. En í því kom karl inn,
og varð þeim þá svo bilt, að þær
misstu ketið ofan á gólfið. Þá
varð karli að orði: „Hirtu mat-
inn, Margrét, en komdu, Guðrún,
og taktu út á líkamanum það, sem
þú hefir til unnið;“ — og hýddi
kerlingu rækilega. (Gríma III
37).
KARL Halldórsson, tollvörður,
skrifar:
„Skalat maður rúnir rista
nema ráða vel kunni“.
SUMIR menn eru fæddir með
þeim ósköpum, að þeir
vekja stöðugt á sér athygli
þannig, að séu þeim fengin
verkfæri í hendur, berja þeir
á fingur sér, eða missa
stjórn á eggjárninu unz það
stendur í þeirra eigin holdi. Slík-
ir menn eru almennt nefndir
klaufar. Þeirra á meðal er Jón
nokkur — úr vör.
Hann sendir mér pistil í Morg-
unblaðinu þ. 4. febr. sl. og virðist,
eftir orðanna hljóðan, vera all-
reiður. En það hljóta að hafa
verið einhvers k*nar mistök, því
auðvitað hefur maðurinn ætlað
að senda mér þakkargjörð fyrir
það, að ég birti í víðlesnasta dag-
blaði landsins, eftir vin hans og
skáldbróður, „myndhreint og
ljóðrænt kvæði að allri gerð“ og
við hliðina á því „afskræmingu“
ljóðs eftir sjálfan mig.
Hefur skáldið Stefán Hörður
Grímsson nokkurn tíma fengið
slíka auglýsingu fyrr? Og eru
nú ekki skáldalaunin honum til
handa viss fyrir bragðið? Ef það
skyldi nú samt sem áður bregð-
ast, mætti segja mér að það væri
fyrst og fremst klaufaskap Jóns
- úr vör að kenna. Mér sýnist t.d.
að hann hefði getað látið það vera
að auglýsa torleiði þessa vinar
síns með því að gefa ótvírætt í
skyn, að það hafi tekið hann, hið
„þjóðfræga skáld“ nokkur ár að
semja „Hvíta tjaldið" (Sbr. ára-
tugum fór hann yfir útlöndin).
Það ber allt að sama brunni hjá
Jóni — úr vör, hann hefur ekki
vald á verkfærinu, hittir ekki
naglann á höfuðið, en ber á fing-
ur sér. Þannig fór einnig fyrir
honum, er ég fyrir nokkrum ár-
um, benti honum á mistök hans
og kunnáttuleysi.
Og nú spyr þessi maður, hvort
mér finnist Stefán Hörður Gríms-
son skyggja á mig. Hvernig mætti
það vera, þar sem skuggi Stef-
áns Harðar er löngu kommn land-
norður yfir fjöll?
Að síðustu þetta: Hin svoköll-
uðu „rímlausu ljóð“ eða „atóm-
ljóð“, eins og þau eru venjulega
kölluð, eiga ekkert skylt við ís-
lenzka menningu. Þau eru fóstur
þeirra manna sem langar til að
láta á sér bera, en eru þess ekki
umkomnir, flýja frá vandanum,
birta bullið og heimta að vera
kallaðir skáld.
Þegar svo sjálft ríkisvaldið,
bókaútgefendur og aðrar þess
konar stofnanir leggja blessun
sína yfir og verðlauna slíka fram-
leiðslu, er ekki að undra þótt
æska landsins og framtíð ruglist
í ríminu, hætti að lesa.ljóð og
kvæði, hvað þá læra þau.
Hverju er það að þakka að ís-
lenzk þjóð er til í dag? Það er
því að þakka fyrst og fremst, að
hér var kveðið, lesið og lært.
Ef íslendingar missa sjónar á
menningu sinni, skapast hér upp-
lausn og óheillastefnum — land
helgisbrjótunum — verður leiðin
opin“.
fræðingur. Formaður yfirstjórn-
ar sjóðsins er dr. Snorri Hall-
grímsson, prófessor.
Raunvísindadeild annast styrk-
veitingar á sviði náttúruvísinda,
þar með taldar eðlisfræði og
kjarnorkuvísindi, efnafræði,
stærðfræði, læknisfræði, líf-
fræði, lífeðlisfræði, jarðfræði,
dýrafræði, grasafræði, búvísindi,
fiskifræði, verkfræði og taekni-
fræði.
Hugvísindadeild annast styrk-
veitingar á sviði sagnfræði, bók-
menntafræði, málvísinda, félags-
fræði, lögfræði, hagfræði, heim-
speki, guðfræði, sálfræði og upp-
eldisfræði.
Hlutverk Vísindasjóðs er að
efla íslenzkár vísindarannsóknir,
og í þeim tilgangi styrkir hann;
1) Einstaklinga og stofnanir
vegna tiltekinna rannsókn-
arverkefna.
2) Kandídata til vísindalegs
sérnáms og þjálfunar. —
Kandídat verður að vinna
að tilteknum sérfræðilegum
rannsóknum eða afla sér
vísindaþjálfunar til þess að
verða styrkhæfur.
3) Rannsóknarstofnanir til
kaupa á tækjum, ritum eða
til greiðslu á öðrum kostn-
aði í sambandi við starf-
semi, er sjóðurinn styrkir.
Við fyrstu úthlutun, er fram
fór í fyrrasumar, veitti Raunvís-
indadeild 17 styrki, samtals að
upphæð kr. 500.000.00, en Hugvís
indadeild veitti 12 styrki, og var
heildarupphæð þeirra kr. 200,-
000.00.
Umsóknir þurfa að hafa borizt
fyrir 20. marz nk., til þess að um-
sækjendur komi til greina við
þessa úthlutun. Sjóðurinn hefur
látið gera sérstök eyðublöð und-
ir umsóknir, og verður hægt að
fá þau hjá deildariturum, er
veita allar nánari upplýsingar.
Ennfremur munu eyðublöðin fást
í skrifstofu Háskóla Islands og
hjá sendiráðum íslands erlendis.
Deildaritarar eru, fyrir Raun-
vísindadeild Guðmundur Arn-
laugsson (sími 15657) og fyrir
Hugvísindadeild Bjarni Vil-
hjálmsson (sími 35036).