Morgunblaðið - 24.07.1959, Qupperneq 2

2
MORCrxnLAÐIÐ
Föstudagur 24. júlí 1959
Frams'óknarmenn viðurkenna
ekki úrslit kosninganna af því
þeir hiðu lœgri hlut
Fyrsfa umræða um stjórnarskrárfrum-
varpið á Alþingi i
gær
STJÓRNARSKRÁRFRUMVARPIÐ var tekið til 1. umræðu
i neðri deild Alþingis í gær á fundi, sem hófst kl. 1.30 síð-
degis. Gerði forsætisráðherra stutta grein fyrir frumvarpinu,
en aðrir ræðumenn voru: Einar Olgeirsson og Framsóknar-
mennirnir Eysteinn Jónsson, Björn Björnsson, Halldór E.
Sigurðsson og Óskar Jónsson. Héldu Framsóknarmenn því
mjög fram, að nýafstaðnar kosningar gæfu ekki rétta mynd
af afstöðu þjóðarinnar til kjördæmabreytingarinnar, en að
öðru leyti snerust umræðurnar upp í einvígi milli Einars
Olgeirssonar og Eysteins Jónssonar um það, hvort Fram-
sóknarflokkurinn eða Alþýðubandalagið hefði svikið meira
t vinstri stjórninni. Talaði Eysteinn þrisvar en Einar tvisvar.
Fundi lauk klukkan rúmlega 7 í gærkvöldi. Var 1. umræðu
um málið þá lokið, en atkvæðugreiðslu og nefndarkjöri var
frestað til dagsins í dag.
stöðu með Sjálfstæðisflokknum í
þessu máli, enda væri þetta í
þriðja skiptið á 28 árum, sem
þessir aðilar hefðu staðið saman
um kjördæmabreytingu, en Fram
sóknarflokkurinn hefði kosið sér
það hlutskipti að gerast flokkur
forréttínda og afturhalds í þess-
um málum. Framsóknarmönnum
yrði tíðrætt um kjördæmabyit-
ingu en bylting skapaðist þegar
steinblindir forréttindaflokkar
stæðu á sínum forréttindum fram
í rauðan dauðann.
Þegar stjórnarsamstarfið hefði
hafizt 1956, hefði Eysteinn Jóus-
son lofað iðrun og yfirbót og
m. a. haft undirskrifaða skyldo í
2% ár að leita, að þessarí sam-
komulagsleið um kjördæmabreyt
ingu, sem hann segði nú nauðsyn
á að finna. — Verkalýðurinn á
Islandi vildi jafna atkvæðisrétt-
inn og hann hefði sjaldan orð'ð
að upplifa annað eins og verka-
fólk í samvinnufyrirtækjum á
Akureyri hefði orðið að uppl'fa
við síðustu kosningar.
Einar Olgeirsson varpaði fram
þeirri spurningu, hvort nokkuð
væri eðlilegra frá bæjardyrum
Framsóknarmanna séð en að þess
ir byltingarflokkar hefðu sam-
vinnu um forsetakjör á Aiþingi.
Kvað hann sinn flokk aldrei htfa
látið það standa í vegi fyrir góðu
málefni með hverjum hann ynni
og sæti sízt á 1. þm. Sunn-Mýl-
inga að hneykslast á samstarfinu
við forsetakjörið svo nýkominn
sem hann væri úr samstarfi við
kommúnista. Hann hefði einnig
lengur en nokkur maður anrar
Emil Jónsson, forsætisráðherra,
fylgdi frumvarpinu úr hlaði.
Kvaðst hann ekki rekja það efnis
lega, því breyting sú, er í
frumvarpinu fælist, væri Öll-
um kunn. Það hefði verið
samþykkt á síðasta þíngi
með atkvæðum 35 þingmanna
gegn 17. Samkvæmt stjórnar-
skránni hefði þing síðan verið
rofið og efnt til nýrra kosnirga.
Niðurstöður þeirra hefðu orð'ð
þær að þeir 3 flokkar, sem að
kjördæmabreytingunni stæðu
hefðu fengið tæp 73% atkvæða
og 33 þingmenn kjörna, en and-
stæðingar kjördæmabreytingar-
innar hefðu fengið rúm 27% at-
kvæða og 19 þingmenn kjörna.
Mætti því með sanni segja, að
þjóðin hefði látið vilja sinn í ijós
á mjög ótvíræðan hátt, enda þótt
Framsóknarflokkurinn hefði tttot
ið fleiri þingsæti en honum bar,
í krafti ranglátrar kjördæmaskip
unar.
Væri nú aðeins eftir að sam-
þykkja þetta frumvarp og kvaðst
ræðumaður vilja vænta þess að
málið fengi hér skjóta og góða
afgreiðslu. Hann lagði til að lok-
um, að frv. yrði vísað tíl sér-
stakrar nefndar, skipaðri 7 mönn
um, er deiidin kysi.
Eysteinn Jónsson, 1. þm. Sunn-
Mýlinga kvaddi sér hljóðs og
kvaðst aðallega vilja ræða þ »ð
viðhorf, sem skapazt hefði í þessu
máli eftir þær kosningar, sem nú
hefðu farið fram. Ræddi hann
kosningabaráttuna og vék einnig
að þeim kosningum, sem fram
fóru á Alþingi daginn áður um
forsetakjör. Kvað hann Sjálfstæð j unnið aif ð Sjálfstæðismönnum.
ismenn hafa viljað láta líta á sig
sem krossferðarriddara gegn
kommúnistum á íslandi, en nú
hefðu þeir kosið Einar Olgeirsson
í mestu virðingarstöðu neðri
deildar. Alþýðubandalagið hefði
hins vegar kosið Bjarna Bene-
diktsson sem forseta sameinaðs
þings, þó hann hefði löngum
verið megn andstæðngur komm-
únista og hefði meira en nokkur
maður annar grafið undan vinstri
stjórninni.
Eysteinn Jónsson sagði að lok-
um, að í síðustu kosningum hefði
risið alda gegn kjördæmabyltiag-
unni og væri því skylt að taka
málið upp til endurskoðunar og
finna nýja samkomulagsleið.
Einar Olgeirsson talaði næstur.
Hann sagði að þetta frv. snerist
um það, hvort verkamenn í land-
inu ættu að hafa sama kosninga-
rétt og kaupfélagsstjórar Fram-
sóknar. Það væri ekkert undar-
legt þó verkalýðurinn hefði sam-
Dagskrá Alþingis
FUNDUR í neðri deild kl 1,30.
1. Stjórnarskrárbreyting, frv.
(frh. 1. umr.).
2. Frumvarp til kosningalaga.
1. umr.
upp á fólkið til þess eins að flokk
arnir upskeri réttilega fylgi sitt.
Óskar Jónsson, þingmaður V-
Skaftfellinga, var næstur á mæl-
endaskrá og flutti jómfrúarræðu
sína á Alþingi. Kvað hann síðustu
kosningar hafa átt að snúast ein-
vörðungu um kjördæmamálið, en
núverandi stjórnarflokkar hefðu
misbrúkað þetta mál með því að
segja kjósendum ósatt. Hefðu
aðrir flokkar ásakað Framsóknar
flokkinn "yrir að taka þessu máli
eins og vera bar. Þá hefði flokks-
valdið verið notað óspart í hin-
um nýafstöðnu kosningum og
væri ljóst dæmi um það, að sjá í
Fregnmiðanum, sem Sjálfstæðis-
flokkurinn hefði gefið út í vor
Hefði Sjálfstæðisflokkurinn rað-
ist á Kristin í Borgarholti fyrir
að láta uppi andstöðu gegn kj'ir-
dæmabyltingunni og jafnvel talað
um ölteiti í sambandi við skrif
Kristins í Tímanum.
Ræðumaður sagði, að höfða-
tölureglan skapaði ekkert rétt-
læti út af fyrir sig. Þýðingar-
meira væri að skapa landsmönn-
um góð lífsskilyrði. Sem dærr.i
um haldleysi höfðatölureglunnar
nefndi ræðumaður að hér
Reykjavk hefðu allir sama at-
kvæðisrétt en byggju hins vegar
ekki allir við sömu kjör, og sama
væri að segja um Vestur-Skafta-
fellssýslu. Kjördæmabyltingin
væri óbein valdníðsla af hendi
þéttbýlismanna að óþörfu. I
nýafstöðnum kosningum hefði
ekki náðst fram hinn sanm þjóð-
arvilji og því bæri að fella þetta
frumvarp.
Eysteinn Jónsson talaði næstur.
Hann kvaðst hafa kvatt sér
hljóðs, enda þótt talsmenn Sjálf-
stæðisflokksins hefðu ekki tekið
til máls um frumvarpið. Mundi
tilgangur þeirra með því að ræða
þetta mál ekki vera sá, að óv’. ða
Framsóknarflokkinn en raun-
verulega væru þeir að óvirða A1
þingi.
Þá vék hann að ræðu Einar
Olgeirssonar, sem hefði sagt að
allt vinstra samstarf hefði ætíg
strandað á ráðríki Framsóknar.
Kommúnistar hefðu hins vegar
talið sig hafa mikii völd í vinstrii
stjórninni, þegar þeir væru að
segja frá því sem hún hefði vel
gert. Þá kvað Eysteinn Fram-
sóknarflokkinn hafa verið reið j-
búinn til þess að leysa kjördæma-
málið eftir þeim málamiðiunar-
tillögum, sem þeir lögðu fram á
síðasta þingi, allan þann tíma
sem vinstri stjórnin sat.
Einar Olgeirsson talaði aftur
og vék fyrst að þeim ummælum
Eysteins, hvort Framsóknarmenn
eða kommúnistar hefðu ráðið
meiru í vinstri stjórninni. Sagði
hann, að fulltrúum Alþýðubanda
lagsins hefði tekizt að koma ýmsu
góðu til leiðar í vinstri stjórn-
inni, en öðrum nauðsynjamálum
hefðu þeir ekki getað komið fram
vegna ofríkis Framsóknar.
Nefndi hann þar sérstaklega
brottför hersins.
Umræðunum lauk með stuttri
athugasemd frá Eysteini, en kL
liðlega 7 tók forseti málið af dag
skrá og sleit fundi.
Atkvæðagreiðsla fer fram I dag
og væntanlega verður einnig kjör
in sérstök nefnd til að fjalla um
málið, eins og tillaga hefur ka*n
ið fram um.
1. þm. Sunn-Mýlinga gerði sér
ekki Ijóst hvað væri forkastan-
legt í íslenzkri pólitík og m«ð
sinni íhalds og afturhaldsstefnu
væri hann að drepa hverja vinstri
stjórnina á fætur annarri.
EinarOIgeirsson skýrði frá því
að lokum, að fylgi Alþýðuband3-
lagsins v.'ð þetta mál væri jatn
eindregið og það hefði verið fyr-
ir kosningar. s .
Björn Björnsson, 2 þm. Rang-
æinga, bað næstur um orðið, og
kvaðst telja sig skyldan að láta
sitt álit á málinu í ljós. Hann
kvað stjórnarskrárbreytingar eiga
að vera hafnar yfir sjónarmið
flokka. Afnám gömlu kjördæm-
anna væri spor aftur á bak og
þjóðinni allri fyrir beztu, að
frumvarpið yrði fellt.
Er Bjö: n Björnsson hafði lokið
máli sínu laust fyrir kl. 4, var
gert fundarhlé til kl. 5.
Halldór E. Sigurðnson, þing-
maður Mýramanna, tók pá til
máls. Sagði hann, að því hefði
verið haldið að kjósendum fyrir
kosningarnar af formælendum
kjördæmabyltingarinnar að kjósa
ætti um allt annað en hana. Lægi
því ekki fyrir neinn ákveðtnn
vilji almennings í landinu um
kjördæmamálið. Þessa nýju
kjördæmaskipan ætti að neyða
Þátttakendurair í fegurðarsamkeppninni á Langasandi eru hér
að koma úr flugvél, klæddar þjóðbúningi. Sigríður Þorvalds-
dóttir veifar hér til mannfjöldans, sem fagnar þeim. Við hlið
hennar gengur ungfrú England.
Kosningalagafrumvarpið
komið fram á Alþingi
Kosningalagafrumvarpinu var út-
býtt á Alþingi í gær. Er það mik-
ill lagabálkur í 146 greinum og
38 síður. Athugasemdir við frum-
varpið eru á þessa leið:
Hinn 9. maj þ.á. var samþykkt
á Alþingi frumvarp til stjórn-
skipunarlaga um breytingu á
stjórnarskránni. Ef frumvarpið
nær einnig samþykki aukaþings
þess, sem það verður lagt fyrir-
er óhjákvæmilegt, að sett verði
ný lög um kosningar til Alþingis
í samræmi við hin nýju stjórnar-
skrárákvæði. Verður aukaþingið
því einnig að setja kosningalögin,
svo að unnt verði að efna til
nýrra kosninga að því þingi af-
stöðnu. Er þá einnig haganlegt,
að kosningalögin öðlist gildi sam-
tímis stjórnarskrárbreytingunni.
Við samningu frumvarps þessa
hafa að sjálfsögðu verið lögð til
grundvallar gildandi lög um kosn
ingar til Alþingis, nr. 80 7. sept.
1942. ásamt þeim breytingum*
sem síðar hafa verið á þeim gerð
ar. sbr. lög nr. 56 7. maí 1946.
lög nr. 20 2. marz 1950, lög nr. 66
11. nóvember 1953, lög nr. 36 13.
maí 1957, lög nr. 91 27. desember
1957 og lög nr. 9 12. marz 1959.
Látin hafa verið haldast óbreytt
að mestu ákvæði gildandi kosn-
ingalaga, sem stjórnarskrárbreyt
ingin tekur ekki til að neinu leyti.
Hin fyrirhugaða breyting á kjör-
dæmaskipun og kosningafyrir-
komulagi veldur því hins vegar.
að gera verður meiri eða minni
breytingar á mörgum greinum
laganna eða endursemja þær.
Niðtirjöfimn úl-
svara í Eeflavík
NÝLOKIÐ er niðurjöfnun út-
svara í Keflavík og var jafnað
niður áætlaðri útsvarsupphæð
11,7 milljón krónum, að viðbætt
um 10% fyrir vanhöldum, sarn-
kvæmt heimild útsvarslaganna.
Gjaldendur eru 1270 einstakl-
ingar og 67 félög og fyrirtæki.
Útsvarsstiginn er nú 6% lægri
én í fyrra og auk þeSS voru nú
felld niður útsvör á 15—20 þús.
króna skattskyldar tekjur, og út-
svör á 20 til 40 þúsunc króna
tekjur sérstaklega lækkuð um
10%. Fylgt var sömu reglum og
í fyrra um persónufrádrátt, sjó-
mannafrádrátt og frádrátt vegna
tekna giftra kvenna. Heildarupp-
hæð útsvaranna er nú um 1,8
millj. krónu hærri en árið áður,
en þrátt fyrir það hefur tekizt
að lækka útsvarsstigann um 6%
og er það bæði að þakka almennt
hærri tekjum og einkum þó hjá
sjómönnum og nokkurri fjölgun
gjaldenda.
Þeir gjaldendur sem greiða
yfir 50 þúsund krónur eru eftir-
taldir:
Keflavík h.f. 217.830.00; Fisk-
iðjan s.f. 210.790.00; Snæfell h.f.
127.600.00; Jóhann Ellerup, apó-
tekari 125.950.00; Hraðfrystihús
Keflavíkur 121.000.00; Kaupfélag
Suðurnesja 118.470.00; Jökull h.L
hraðfrystihús 115.420.00; Hrað-
frystistöð Keflavíkur 99.660.00;
Dráttarbraut Keflavíkur h.f.
77.170.00 Geir Goði s.f. 75.27000;
Bræðslufélag Keflavíkur s.f.
74030.00; Byggingaverktakar
Suðurnesja h.f. 70.400.00; Olíu-
samlag Keflavíkur 66.440.00;
ESSO 55.000.00; Verzlunin Nonni
& Bubbi 53.940.00; Rafmagns-
verktakar Keflavíkur h.f.
52.800.00. — H.S.J.
VARSJÁ. 23. júlí. — Stjórnmála-
fréttaritarar telja. að heimsókn
Krúsjeffs til Póllands hafi heppn-
azt betur en margir höfðu búizt
við — og hvergi hafi honum ver-
ið sýnd bein andúð. Eins og menn
rekur minni til var grunnt á
því góða með Rússum og Pólverj-
um 1956, en þá reyndi Krúsjeff
að beygja Pólverja, sem svöruðu
fullum munni. Síðan hefur Gom-
ulka reynt að lægja öldurnar og
draga úr andúð landa sinna í garð
Rússa.
Ekki bólar á „andanum frá Genfu
GENF. 23. júlí. — Utanríkisráð- ' mánudag eða þriðjudag. Vonirn-
herrarnir héldu fund í dag, en ár-
angurslausan. Enn situr við það
sama og ekki er útlit fyrir. að
næsti fundur verði fyrr eu á
ar um einhvern árangur dofna nú
dag frá degi. Herter fer í heim-
sókn til Berlínar á laugardag, en
kemur aftur tii Genfar samdæg-
urs.