Morgunblaðið - 28.07.1959, Qupperneq 6

r
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 28. júli 1959
Fylgjum ykkur af heilum
hug í landhelgisdeilunni
— þótf víkkun íslenzku fiskveiðiland-
helginnar komi hart niður á okkur, sögðu
fulltrúar Föroya Fiskimannafélags
EINS og frá hefir verið skýrt í
blaðinu. voru tveir fulltrúar frá
Fiskimannafélagi Færeyja stadd-
ir hér í s.l. viku, þeirra erinda
fyrst og fremst að freista þess
að flýta fyrir yfirfærslum kaup-
gjalds færeyskra sjómanna, sem
starfað hafa á fiskiflota okkar, en
þær hafa gengið harla treglega
eins og frá var skýrt samkvæmt
viðtali Færeyinganna tveggja við
fréttamenn s.l. laugardag.
★
Annar þeirra, Sigurð Joensen,
lögfræðingur Fiskimannafélags-
ins, kvaðst hafa sameinað
skemmtun og skyldustörf með
því að eyða hér sumarleyfi sínu
frá 8. júlí. ásamt konu sinni, en
hinn færeyski fulltrúinn. Jákup
í Jákupsstovu, sem er ritari Fiski
mannafélagsins, dvaldist hér hins
vegar aðeins nokkra daga í s.l.
viku. Báðir héldu þeir heim til
Færeyja um helgina.
Fiskur 98% útflutningsins
Ýmislegt bar á góma í fyrr-
greindu viðtali, auk þess. sem áð-
ur er frá skýrt. m.a. víkkun land
helginnar, sem ekki er síður mál
málanna fyrir Færeyinga en okk-
ur. — Þeir félagar sögðu það til
dæmis um mikilvægi fiskveið-
anna fyrir færeysku þjóðina, að
á árinu 1957 hefði heildarútflutn-
ingur Færeyinga numið tæplega
91.5 milljónum króna (fær.). en
þar af hefði fiskur og fiskafurð-
ir verið 98%. Langstærsti liður í
útflutningnum var saltfiskur, eða
rúml. 54 millj. kr. (þar af þurrk-
aður saltfiskur 38,5 millj.). Engin
stór frystihús sögðu þeir til í
Færeyjum. og væri því útflutn-
ingur á hraðfrystum fiski sama
og enginn. Hins vegar hefði á
síðasta Lögþingi verið flutt frum
varp um byggingu hraðfrysti-
húss, samkvæmt íslenzkri fyrir-
mynd. og kæmi það frumvarp nú
fyrir næsta Olavsvökuþing.
Nýir togarar í smíðum
í fiskiflota Færeyinga munu nú
vera um 150 skip, þar af 12 tog-
arar yngri og eldri. Þar á meðal
eru gamlir, íslenzkir togarar. svo
sem Gylfi frá Patreksfirði. sem
nú er notaður sem eins konar
móðurskip á Grænlandsmiðum.
Um 2000 Færeyingar starfa nú
við fiskveiðarnar við Grænland,
bæði á skipum og í landi, en þeir
hafa útgerðaraðstöðu í fimm
grænlenzkum höfnum. Er Fær-
eyingahöfn einna kunnust þeirra
og ein hin stærsta. en þaðan
eru m. a- flutt út fiskflök beint
til Ameríku.
Þeir Sigurð og Jákup kváðu
Færeyinga vinna að því að
byggja upp veiðiflota sinn sam-
kvæmt kröfum nútímans, en
hefðu hins vegar ekki bolmagn
til að gera það á eins skömmum
tíma og æskilegt væri. Þeir ættu
nú nokkra nýtízku togara í smíð-
um í Portúgal. Værj einn þeirra
þegar kominn heim og hefði
stundað veiðar um tíma. Væri
það vel byggt skip og fullkomið.
Veiði bezt milli 12 og 16 mílna
Það kom skýrt fram. að þeir
félagar voru óánægðir með sam-
komulagið við Breta, sem veitir
þeim rétt til veiða milli 6 og 12
mílna frá Færeyjaströnd. en að
öðru leyti gildir nú 12 mílna fisk-
veiðilandhelgi við Færeyjar, sem
kunnugt.er. — Kváðu þeir 'sam-
komulagið mæta mikilli og al-
mennri andúð meðal Færeyinga.
t. d. hefði skoðanakönnun leitt í
Ijós, að 94 af hundraði fiskimanna
væru því andvígir. — Annars
sögðu þeir 12 mílna fiskveiðiland
helgi engan vegin fullnægjandi
fyrir Færeyinga, og væri hún
áreiðanlega minna spor í áttina
fyrir þá en okkur. enda væri veiði
yfirleitt bezt milli 12 og 16 mílna.
— Við ramman reip væri hins
vegar að draga, því að Bretar
sæktust mjög eftir Færeyjafisk-
inum. sem talinn væri hinn bezti
á Bretlandsmarkaði.
Dregur að lokum ,.skútualdar“
í Færeyjum
Jákup og Sigurð sögðu, að víkk
un fiskveiðilandhelginnar við ís-
land kæmi að líkindum harðast
niður á Færeyingum allra þjóða.
mætti t. d. benda á það, að skútu-
útgerð á íslandsmið væri nær
útilokuð eftir víkkunina — og
mætti sejjja, að þar með væri
komið að endalokum .,skútuald-
ar“ í Færeyjum. Það bæri í sjálfu
sér ekki svo mjög að harma. ef
þjóðin hefði ráð til þess að endur-
nýja fiskiskipastól sinn á nægi-
lega skömmum tíma.
Þeir tóku það skýrt fram. að
þrátt fyrir þessa staðreynd, stæðu
Færeyingar eindregið með frænd
um sínum, fslendingum. í land-
helgisdeilunni og teldu þá ekki
hafa gert annað en það, sem þeir
hefðu fyllsta rétt til — en fyrir-
litu framferði Breta í íslenzkri
fiskveiðilandhelgi.
★
Þeir félagar ferðuðust hér
nokkuð, eínkum Sigurð, og voru
hinir ánægðustu með dvölina hér
— og kváðust vænta árangurs af
förínni varðandi kaupgjaldsmál
færeysku fiskimannanna. — Báð-
ir höfðu þeir haft nokkur kynni
af landinu áður. verið á skútum
á íslandsmiðum um árabil. Kváðu
þeir þvi svo varið um flesta Fær-
eyinga. sem komnir væru um eða
yfir miðjan aldur. að þeir hefðu
einhvern tíma dregið fisk úr sjó
á íslandsmiðum.
Gau’verjabæjarkirkja 50 óra
STUNDUM geta kirkjur orðið | gamni, að hann hafi lokað hlið-
líkt og vel klætt eftirlætisbarn, um helvítis, en opnað fátækri j
sem bera það með sér að öllum Framh. á bls. 13.
þykir vænt um þær. Aðrar geta
Gestabók í Þjórsárdal
Á SÍÐASTLIÐNUM vetri ákvað
stjórn Árnesingafélagsins í
Reykjavík að láta gera gestabók
og gefa að Stöng í Þjórsárdal.
Fyrir nokkrum dögum fór hópur
manna úr félaginú þangað inn eft
ir með bókina. og var í för með
þeim Gísli Gestsson safnvörður
í Þjóðminjasafninu. Að Stöng af-
henti formaður Árnesingafélags-
ins Óskar Sigurgeirsson bókina
með nokkrum orðum, en Gísli
veitti henni viðtöku fyrir safnsins
hönd.
Bókin er í útskornum tréspjöld
um og með koparlömum, vand-
aður gripur og smekklegur. Út-
skurðurinn er eftir Wilhelm Back
mann, en Hólaprent gekk frá bók
inni að öðru leyti.
Á þessu sumri eru 20 ár síðan
rústirnar í Stöng voru grafnar
upp. Gestakomur hafa þar ætíð
verið miklar síðan og eru enn.
enda er aðkoma þar góð og vel
að hinum merkilegu minjum bú-
ið. Yfir þeim er nýlegt þak, sterkt
og reisulegt, og bjart og þrifalegt
um að litast inni.
Bartimeus blindi
sýndur á lýðskóla
hátið i Rönde
SUNNUDAGINN 12. júlí vom
skrifar úr
dagleQq lifinu
aftur litið út líkt og olbogabarn
þjóðsagnanna. Enginn gefur
þeim neitt.
Gaulverjabæjarkirkja tilheyrir
hinum fyrrnefndu. Söfnuður
hennar er líka einhver sá ánægju
legasti, sem hugsazt getur.
Félogin í sveitinni, Kvenfélag-
ið, Ungmennafélagið, já, hrepps-
félagið sem heild, allir eru sam-
mála um fegurð og virðingu
kirkjunnar sinnar.
Samt eru einstaklingar, sem
mest hafa gjört, og verður bar
erfitt að nefna nöfn, en vart mun
nokkur ein manneskja hafa gefið
kirkjunni meira en frú Kristín
Andrésdóttir í Reykjavík, og
vestan af Kyrrahafsströnd barst
I fyrra forláta ljósastika á altari
frá Mrs. Ingibjörgu Jónsdóttur
Guðmundsson. Og synir hennar
komu alla leið að vestan í sumar
til að skoða þessa eftirlætiskirkju
móður sinnar og fannst mikið til
um gripi hennar, og er þó annar
þeirra prestur í Vesturheimi, en
þar ann fólkið mjög kirkjum
sínum að sögn og býr þær vel.
Gaulverjabær hefur lengi ver-
ið kirkjustaður, einn hinna elztu
á landinu. Þar hafa verið marg-
ir ágætir prestar og frömuðir
nýrra hugsjóna. Þarf ekki annað
en nefna séra Pál Ingimundar-
son, sem var aðalhvatamaður al-
þýðumenntunar og byggingar
barnaskólans á Eyrarbakka, sem
er hinn elzti alþýðu- eða barna-
skóli landsins, en áður hafði
samt barnafræðsla í Gaulverja-
bæ verið stunduð af snilld. Ann-
ar prestur í Gaulverjabæ var
séra Páll Sigurðsson, hinn mikli
frumherji frjálslyndis í kirkju ís-
lands, og er sagt um hann í
Riðu aðeins hluta
af fjallabaksleið
AÐ fer nú sífellt vaxandi að
fólk ferðist á hestum um ná-
lendi íslands og óbyggðir. Það
ágæta sport hefur aðdráttarafl
fyrir fslendinga og jafnvel út-
lendinga, eins og dæmin úr sur.i-
um sumarferðunum á þessu ári
sýna.
Nýlega efndi Ferðaskrifstofa
ríkisins til einnar slikrar ferðar
og hefur verið mikið um haua
skrifað, mikið gert úr því hve
ferðafólkið hafi verið duglegt og
svo framvegis. Ekki er ég að
setja út r það. En mér finnst illa
farið þegar auglýst er mikið og
þannig, að fólk fær rangar hug-
myndir um hvert farið er.
Fyrst af öllu er ferðin auglýst
og um hana ritað sem „Fjalia-
baksleið", en þannig er nefnd
leið sú sem Skaftfellingar fóru
áður fyr, að fjallabaki, til að
losna við sandana. Hlýtur hún
því að ná frá byggð til byggðar,
ég geri ráð fyrir að það tákni að
hún nái úr Skaftártungum, um
Landmannalaugar og í Lands-
sveit, þ. e. a. s. frá Búlandi að
Galtalæk.
Af frásögnum af ferðalaginu
sé ég aftur á móti að ferðamanna
hópurinn hefur aðeins farið frá
Galtalæk í Landmannaíaugar í
þremur dagleiðum, síðan skropp-
ið á einum degi í Jökuldali, eftir
dags hvíld í Laugunum, og konoið
| til baka þangað um kvöldið og
snúið að svo búnu við. Hvaða ís-
lendingar kalla þetta að ríða
Fjallabaksleið? Engir, að éghygg.
Þetta mundu flestir kalla að fara
ríðandi úr Landssveit í Land-
mannalaugar, eða að fara land-
mannaleið. Sú leið sem Lands-
sveitarmenn fóru inn í Laugar,
var að ég bezt veit áður köhuð
Landmannaleið og liggur húr. á
nokkrum hluta sainaH við Fjalla-
baksleið, en er að sjálfsögðu
miklu styttri. Til hvers er verið
að auglýsa 'svona, og gefa rangar
hugmyndir um hvert farið er.
Vatnslaus áningarstaður
N úr því ég er. nú farinn að
minnast á þetta ferðalag,
verð ég að segja að ég skellihló
þegar ég las um það hve erfitt
ferðalagið hefði verið og um alla
þá erfiðleika, sem fólkið átti í á
þessari ævintýralegu ferð. Á
fyrsta degi var farið frá Galta-
læk að tjaldstað í Sölvahrauni,
en þar kom í ljós að ekkert vatns-
ból var í áningarstað. Lætur önn-
ur eldabuskan hafa það eftir sér
að hún og fylgdarmaðurinn hafi
farið í jeppanum í vatnsleit (en
jeppi var með í ferðinni og flutti
farangurinn) og fundið það loks
eftir tvær klukkustundir. Hvor-
ugu virðist hafa aottið í hug að
aka til baka dagleiðina ofan að
Galtalæk, 20 km leið, nema það
sé einmitt þetta fundna vatnsból,
og 2 tímarnir reiknaðir í alla
ferðina. Sjálfur ók ég þetta
síðastliðinn laugardag á þremur
stundarfjórðungum eftir all-
sæmilegum vegi. Ekki var neitt
ílát til vatnsflutninga í svo stór-
um stil. Var vatnið flutt i pottum
og eldabuskan sat framan á með
brúsa (sem gárungarnii segja að
hafi verið fenginn að láni á bæn-
um þar sem vatnið var sótt).
Ferðamenn segja að íslendingar
ái venjulega við vatnsból. ú-
framhaldandi ferðalag hefur svo
nákvæmlega verið rakið í blöð-
um, að ég mun ekki gera það íér.
En dagleiðirnar voru: Frá Gal+a-
læk í Sölvahraun, þaðan í Land-
mannahelli og loks á þriðja degi
í Landmannalaugar. Til baka var
haldið í einum áfanga. og síðan
niður að Keldum.
Landmannaleið alveg eins fín
og Fjallabaksleið
Ég býst við að fleiri séu mér
sammála um að það sé allmikið
orðum aukið að kalla þetta erf-
iða ferð á hestum um „Fjallab^ks
leið“. Hestaferðir um óbyggðir
eru skemmtilegur þáttur í ferða-
lögum á íslandi, en þeir sem
kunnugir eru leiðum eða nenna
að líta á kort, vilja að staðir og
leiðir séu nefnd sínu rétta nafni.
Landmannaleið ætti ekki að hafa
neitt minna aðdráttarafl á ferða-
menn en Fjallabaksleið, og að
fara ríðandi inn í Landmanna-
laugar, hljómar hreint ekkert
verr, en að fjallabakL
mikil hátíðahöld í lýðskólanum í
Rönde á Jótlandi. — Dönsk blöð
geta þess, að við það tækifæri
hafi helgileikurinn .,Bartimeus
blindi“ eftir síra Jakob Jónsson
verið sýndur á útileiksviði skól-
ans fyrir 1200 áhorfendum. —
Leikstjóri var séra H. Skjerk,
sóknarprestur í Hornslet, en með-
al leikendanna voru einnig ein-
hverjir prestar. Leikendur voru
frá Aarhus og nærsveitum. — Inn
gangs-ávarp leiksins var flutt af
Blom Salomonsen námsstjóra.
Fitt blaðið kemst svo að orði:
,.Þetta er hrífandi leikur. sem
flytur mikinn boðskap. erfiður í
meðferð, en leikendur voru vald-
ir af nákvæmi, og flutningurinn
tók hina mörgu áhorfendur mjög
sterkum tökum“.
í Aarhus Stiftstidende segir
svo: Tólf hundruð áhorfendur sáu
helgileikinn ..Bartimeus blindi“
eftir Jakob Jónsson á íþróttavelli
skólans í gærkvöldi. — Séra H.
Skjerk frá Hornslet hafði æft leik
inn, og leikurinn hreif áhorfend-
urna. en æðisgengið þrumuveður
og stórrigning skall á rétt fyrir
leikslokin, og urðu áhorfendur
sem skjótast að leita sér skjóls“.
Næst verður ,.Bartimeus blindi'*
leikinn 2. ágúst í Lúkasarkirkj-
unni í Aarhus í sambandi við
norrænan prestafund, sem hefst
um mánaðarmótin. Leikstjóri og
leikendur verða hinir sömu, en
Rald prófastur á Friðriksbergi
mun var flytja ávarp á undan
leiknum. Organisti við sýninguna
verður dómorganistinn f Aarhus.
G. Fjellerad.