Morgunblaðið - 14.11.1959, Blaðsíða 23

Laugardagur 14. nóv. 1959
MOnCVTSBLÁÐÍÐ
23
þau, að heimboðið sem Sveini^ur maður til þess að hann léti
Björnssyni hafði áður verið sent þetta á sig fá; allan þann tíma
Helga Valtýsdóttir og Brynjólfur Jóhannesson í hlutverkum sínum.
Allir synir mínir
1 KVÖLD verður útvarpað leik-
riti Leikfélags Reykjavíkur, „All
ir synir mínir“ eftir Arthur Mill-
er, sem sýnt var á sl. vetri við
frábærar viðtökur.
Brynjólfur Jóhannesson fékk
silfurlampann fyrir leik sinn í
hlutverki Joe Kellers og allir
leikaramir svo og leikstjórinn,
Gísli Halldórsson, hlutu frá-
bæra dóma. Sýningin var af
mörgum talin ein bezta, sem hér
hefur hézt.
„Frá Hafnarstjórn"
Framh. af bls. 1.
„Það lá ekki aðeins í augum
uppi hversu lítið Kristján X. iét
sér umhugað um íslendinga,
heldur varð þess einatt vart að
þeir voru honum ógeðfelldir og
að hann hafði þá barnalegu trú
að með því að vanda um við þá
mætti koma þeim í skilning um
að þeir og Danir væru eitt. Þetta
varð deginum ljósara jafnskjótt
og hann kom til ríkis, því að þá
sýndi hann á ýmsan hátt og af
litlum hyggindum fyrir konungs
valdið, meðal annars í viðtali
sínu við Hannes Hafstein, að
hann kærði sig ekki um að halda
við því góða samkomulagi við
íslendinga sem skapazt hafði
fyrir vinsemd Friðriks VIII. í
þeirra garð og gestrisni hans við
þá.
Jafnvel eftir að sambandslög-
in höfðu kveðið á um það árið
1918 að Danmörk og ísland væru
frjáls og fullvalda ríki í kon-
ungssambandi hvort við annað
breytti Kristján X. ekki fyrri af-
stöðu sinni, þótt hann að form-
inu til hliðraði sér ekki hjá þeim
skyldum sem leiddu af hinni
nýju skipan. íslandsferðir hans
voru skylduheimsóknir sem
hann fór ekki í con amore (af því
að hann langaði til þess), og
það dró hann enga dul á gagn-
vart þeim sem hann umgekkst í
Danmörku. Hann kom ætíð fram
í einkennisbúningi danska hers-
ins og hafði í fylgd með sér
danska aðstoðarforingja; rit Rík-
isdágsins kemst því réttilega að
orði þegar það segir að sú virð-
ing sem Islendingar ávallt sýndu
konungi er þeir tóku á móti hon-
um hafði verið likust því að ver-
ið væri að taka á móti þjóðhöfð-
ingja annarrar vinaþjóðar.
Þessi svipur á konungsheim-
sóknum til íslands átti að veru-
legu leyti rætur sinar að rekja
til þess að hann skorti hæfileika
og löngun til að leita eftir kunn-
ingsskap við íslendinga. Hinni
miklu gestrisni Friðriks VIII. var
ekki haldið áfram á tímum
Kristjáns X., og varð ekki hjá
því komizt að heyra erlenda
sendimenn í Kaupmannahöfn
harma það. Kannske er ekki
heimílt að gagnrýna þetta, en
það var að minnsta kosti ekki
hyggilegt af konungs hálfu að
láta gestrisnina liggja í láginni
gagnvart áhrifamönnum frá hinu
fjarlæga landi þar sem hann sjálf
ur réði ríkjum og að leggja þetta
atriði algerlega í hendur hinni
gestrisnu ríkisstjórn og embætt-
ismannastétt Danmerkur. Að
vísu var forsætisráðherra íslands
að jafnaði boðið heim þegar
hann kom til að sitja ríkisráðs-
fund, en hinum fyrra sið að bjóða
jafnframt fulltrúa hans í Kaup-
mannahöfn, sem nú var Sveinn
Björnsson, var ekki haldið á-
fram. Mér þótti fyrir þessu, og
einu sinni þegar ég átti tal við
konung, notaði ég tækifærið til
þess að segja við hann, að enda
þótt hann gæti fræðzt um ís-
lenzkar aðstæður hjá hinum ís-
lenzka konungsritara sínum
þætti mér sennilegt að það gæti
orðið honum til ánægju að hafa
jafnframt samband við sendi-
herra íslands, sem nyti svo mik-
ils álits heima fyrir. — Þetta
sáðkorn festi engar rætur. Allt
hélzt í gamla horfinu, jafnvel
kom það fyrir, er Sveini Björns-
syni hafði sem fulltrúa fslands
verið boðið, svo sem vera bar,
til einhverra hátíðahalda í kon-
ungsgarði að forsætisráðherra
fslands kom þá til Kaupmanna-
hafnar áður en veizlan var hald-
in, og varð þá að bjóða honum —
en jafnframt bárust sendiráðinu
þau skilaboð símleiðis frá stall-
ara konungs, sem þó var bersýni
lega ekki hreykinn af að flytja
væri þar með úr sögunni.
Ekki fór betur fyrir mér þegar
ég lét þess getið fyrir alþingis-
hátíðina í viðtali við Stauning
þáverandi forsætisráðherra að ég
hefði heyrt haft orð á því frá
íslandi að það hefði komið ó-
þægilega við menn við fyrri kon
ungskomur að þá hefði konung-
ur ætíð sýnt sig í einkennisbún-
ingi danska hersins og haft með
sér danska aðstoðarforingja.
Mér væri kunnugt að nú yrði
íslendingur í góðri stöðu feng-
inn honum til fylgdar meðan á
alþingishátíðinni stæði. Það gæti
því komið illa við ýmsa, ef hann
kæmi nú aftur fram í einkennis-
búningi danska hersins, einkum
þó þegar hann setti hinn sögu-
lega fund Alþingis í allra aug-
sýn á Þingvöllum. Stauning
skildi þetta til hlítar, kvaðst
mundu ræða málið við konung
og sagði mér nokkrum dögum
síðar að hann hefði beðið kon-
ung að koma fram í borgaraleg-
um klæðnaði á hátíðinni. Ekki
hafðist þó annað upp úr þessu
en það, að því er embættismað-
ur við hirðina tjáði mér, að kon-
ungur gaf fylgdarmönnum sín-
um þau fyrirmæli, að gefnu til-
efni frá Stauning, að hafa með
sér ferðaföt til að nota, ef til
kæmi að farið yrði á laxveiðar.
Næstu árin og allt til heims-
styrjaldarinnar veittust mér
færri tækifæri en áður til að
ræða við konung. Nokkrum sinn
um þegar mér fannst sérlega
brýna nauðsyn bera til bað ég
utanríkisráðherra að reyna að
koma því til leiðar að meira til-
lit væri tekið til óska íslands,
og var því ávallt vel tekið af
ráðherranum, en ég hætti þessu,
því að mér virtist svo sem þess-
ar málaleitanir til konungs væru
gagnslausar eða hefðu jafnvel
þveröfug áhrif. Að stjórnarat-
höfnum undanskildum var hann
mjög óráðþæginn. Ég þori ekki
um það að dæma hvort þetta á
að kallast festa eða stífni eða
þröngsýni. Miklir áhrifamenn
urðu einnig að sætta sig við það
að málaleitunum þeirra væri
synjað, t.d. formaður danska
hluta ráðgjafanefndarinnar dr.
Krag, þegar hann bað konung að
verða við hinni eindregnu ósk
Jóns Sveinbjörnssonar konungs
ritara um að fá kammerherra-
nafnbót — en þessi ósk var engan
veginn óréttmæt, þar eð dansk-
ir embættismenn sem gegndu
svipaðri stöðu við hirðina hlutu
þessa nafnbót. Krag skýrði svo
frá að málaleitaninni hafi verið
vísað á bug með þeim orðum að
í stjórnarathöfnum fylgdi kon-
ungur tillögum ráðgjafa sinna,
en þeim málum sem vörðuðu
hirðina vildi hann sjálfur ráða.
Jón Sveinbjörnsson konungsrit
ari sem ekki hafði annan starfa j
en embættið við hirðina hlaut
óhjákvæmilega að verða fyrir
mörgu misjöfnu vegna afstöðu
konungs, og stundum varð það til
leiðinda hve bágt hann átti með
að taka því með stillingu ef á
hlut hans var gengið.
Svéinn Björnsson var of stolt-
sem hann var f embætti hélt
hann uppi lýtalausu en formlegu
sambandi við konung. Konungi
mislíkaði að sönnu þegar Sveinn
Björnsson fór fram á það árið
1926 í samráði við ríkisstjórn
íslands að á hann væri litið sem
hvern annan meðlim corps diplo-
matique, í stað þess að áður var
hann við móttökur hjá konungi
settur í sérflokk samhliða (eða
á eftir) æðstu embættismönnum
Dana, því að þannig vildi konung
ur að það væri og þannig hafði
hann að eigin geðþótta komið því
fyrir fyrstu árin. Fyrir atbeina
danska utanríkisráðuneytisins
var farið að óskum Sveins Björns
sonar, en ég þóttist verða var við
gremju hjá konungi út af þessu.
Það var ekki fyrr en Sveinn
Björnsson gekk fyrir konung til
að kveðja hann í tilefni af heim-
för sinni ,eftir að Danroórk hafði
orðið fyrir því óláni að vera her-
numið af Þjóðverjum, að konung
ur ávarpaði hann svo hlýjum og
hjartanæmum orðum að Sveinn
komst mjög við. Hann var nógu
mikill maður til að setja það
ekki fyrir sig þótt fyrr hefði
andað köldu, og þegar hann tók
við embætti sem ríkisstjóri
skýrði hann frá hinni hjartnæmu
kveðju konungs er þeir skildu,
samtímis því sem hann bar fram
innilega ósk um að Danmörk og
konungur mættu brátt eiga betri
tímum að heilsa“.
Þorvarður Björns-
son yfirhafnsögu-
maður sjötugur
I DAG verður einn kunnastt
starfsmaður Reykjavíkurbæjar
sjötugur. Er það Þorvarður
Björnsson yfirhafnsögumaður.
Allt frá því að Þorvarður
komst á 14. aldursárið hefur hann
starfað við sjósókn og far-
mennsku. Árið 1923 gerðist hann
hafnsögumaður Reykjavíkurhafn
ar. Þar starf hefur hann æ síðan
stundað af mikilli prýði og er
hinn langi starfsferill Þorvarðar
við höfnina um margt merkileg-
ur.
Notib
LyFTIDUFT

Royal lyftiduft er
heimsþekkt gæðavara sem reynslan
hefur sýnt að ætíð má treysta.

Hjartans þakkir færi ég þeim, er minntust mín á 60
ára afmæli mínu 7. nóv. sl. með heimsóknum, gjöfum
og heillaóskum. Einnig þakka ég innilega öllum þeim, er
á einn eða annan hátt hafa rétt mér hjálparhönd síðan
íbúðarhús mitt brann 1957 og þannig gert mér fært að
byggja það upp að nýju.
Guð blessi ykkur öll oglauni fyrir mig.
Ragnheiður Böðvarsdóttir, Minniborg
Lokað
vegna jarðarfarar frá kl. 2.
VKRILVHUN
LAi
LAUCAVCC M
Bróðir okkar
GUÐNI G. SIGURÐSSON
málari,

er látinn.
Systkinin.
Konan mín
JÓRUNN ÓLAFSDÓTTIR
Akurhúsum, Garði,
andaðist 13. þ.m. í Keflavíkurspítala.
Þorlákur Benediktsson.
Bróðir minn
KRISTJÁN bjarnason
frá Stóru-Mörk undir Eyjafjöllum,
lézt í Landkotsspítala fimmtudaginn 12. þ.m.
Fyrir hönd vandamanna.
Guðrún Bjarnadóttir.

Þökkum hjartanlega auðsýnda samúð við andlát og
jarðarför
ANDRÉSAR L. KARLSSONAR
trésmíðameistara.
Fyrir mína hönd sona og tengdadætra.
Vilfríður Þ. Bjarnadóttir.
Hjartanlegt þakklæti votta ég öllum er auðsýndu mér
samúð og vinarhug við fráfall og jarðarför
GUÐMUNDAR JÓNSSONAR
fyrrum baðvarðar.
Sérstaklega þakka ég hr. forstjóra Gísla Sigurbjörns-
syni fyrir ógleymanlega velvild í hans garð, og ennfremur
hjúkrunarkonum og öðru starfsfólki á Elli- og hjúkr-
unarheimilinu Grund fyrir þess umhyggju og fórnfýsi.
Oddný G. Jónsdóttir, Baugsvegi 29.