Morgunblaðið - 23.12.1959, Blaðsíða 13

Miðvilcudagur 23. des. 1959
MORGUNBLAÐIÐ
13
Árni G. Eylands:
Rogalandsbréf um
jarðræktarfræði
í HAUST gekk ég um götur
í Reykjavík. Svo leizt.mér, aS
aldrei hefðu bókabúðirnar verið
fleiri né jafnvel búnar. Er slíkt
undrunarefni og hitt þó eigi
minna hve mikið gæti erlendra
bóka misjafnra, að mér fannst,
þó margt væri að sjá gott af þeirn
uppruna. Því veitti ég athygli,
sem mér kom ekki neitt nýstár-
lega fyrir sjónir, að hvergi
sá ég útlenda bók um bún-
armál, og raunar tæpast íslenzka
heldur. Um íslenzku búnaðar-
bækurnar ber það nú raunar til,
að þar er ekki um auðugan garð
að gresja. Útgáfa íslenzkra bún-
aðarbóka er að vonum lítil, þó
sumt sé raunar verra að vonum,
t. d. engin íslenzk bók skuli vera
fáanleg um sauðfjárrækt. Slíkt
er ótrúlegt endemi, hef ég marg-
sinnis komist í hann krapp-
an hér á landi — í Nor-
egi, að þurfa að opin-
bera þann sannleik, er ég hef
spurður verið um íslenzka bún-
aðarætti. — Svo er nú það.
En einmitt sökum þess, hve
fátt er um íslenzkar búnaðar-
bækur, mætti ætla að íslenzkum
búnaðarmönnum væri mikil au-
fúsa erlendar búnaðarbækur
gimilegar til fróðleiks, og að ein-
hver hinna mörgu bókabúða í
Reykjavík sæi sér leik á borði
að flytja inn og selja álitlegar
búnaðarbækur erlendar. Svo mun
þó eigi vera, og mun það byggj-
ast á þeirri staðreynd að nær
engir gerast til að kaupa slíkar
bækur. Hins er og að gæta ali
búnaðarmenn þeir, er í helztu
embættum sitja vinna við stofn-
anir er fá reiting af útlendum
búfræðiritum tilsendan, þó eng-
an veginn sé það nægilegt tii
að fylgjast með því nýja sem
gerist svo ört, miðar nú áfram.
Einnig er þess að minnast, að
þeir ráðunautar sem starfa með
búsetu utan Reykjavíkur munu
lítils í njóta um að fá slíkar sendi-
ingar.
Hvort sem það er nú fánýtt
eður eigi, hefi ég oft eigi getað
á mér setið að minnast á stöku
rit útlend um búnað, sem ég tel
girnileg fyrir íslenzka búnaðar-
menn að líta, t. d. héraðsráðu-
nautana og bændur, sem hug hafa
á að lesa meira um búnað en það
sem er að finna í Frey, Búnað-
arritinu, Ársriti R. N. o. s. frv.
Enn mun ég vega í þann hné-
runn.
í ár er komið út í Svíþjóð —
auðvitað hjá hinu góðkunna L.
T. útgáfufyrirtæki — ný jarð-
ræktarfræði, sem er þess verð að
henni sé gaumur gefinn. Bókin
sem er í tveimur bindum — 243
+ 423 bls., heitir fullu nafni:
Jordbrukslára för ungdomsskol-
or, jordbrukskurser och sjálv
studium. Það er félag kennara
við bændaskólana sænsku, sem
að bókinni stendur, en þrir menn
úr þeirra hópi hafa skipað rit
nefnd. Höfundar eru þó fleiri.
Þetta er í rauninni 8. útgáfa bók-
arinnar, hún hefur verið endur-
skoðuð hvað eftir annað og færð
til nýs tíma eftir því sem málin
skipast og rannsóknum fleygir
fram. Er jarðræktarfræði þessi
komin út í 46 þúsund eintökum
samanlagt.
Fyrra bindi: Almenn jarðrækt-
arfræði, skiptist í þessa kafla:
1. Jarðvegurinn.
2. Framræsla og áveitur.
3. Jarðvinnsla.
4. Áburður og kölkun.
í kaflanum um jarðvinnslu er
einnig rætt um nýrækt og í kafl-
anum um framræslu er dálítið um
skurðgröfur. En því nefni ég
þetta með skurðgröfurnar, að
slíkt mun vera nokkur nýjung í
jarðræktarbókum á Norðurlönd-
um utan íslands. Sænska bókin
nefnir og hefur myndir af gröf-
um, eins og vér eigum að venj-
ast, með dragskóflu og með ræsa-
skóflu (höggskóflu). — Það er
dálítið fróðlegt að athuga að það
var á voru landi íslandi sem slík-
ar vélar voru fyrst notaðar á
Norðurlöndum og þær fyrst
nefndar og umræddar sem snar
þáttur af búnaðarræktinni, sam-
anber Ársrit R. N. 1946 og Búvél-
ar og ræktun 1950. Það hefur sem
sagt liðið meir en tugur ára frá
því íslendingar tóku gröfurnar
í búfræðibækur og til þess að
Svíar gera það.
f kaflanum um tilbúinn áburð
er rætt um sporefnin sem helzt
koma til greina meir og betur en
áður hefur verið á slíkum bók-
um norrænum. Það er rætt um
áburð.sem hefur inni að halda
magnesium og brennistein, og
svo sérstaklega mangan, bór og
kopar.
Síðara bindið — jurtarækt —
skiptist í þessa kafla:
1. Sáðvörur, uppruni þeirra,
Kynbætur jurta og sáðskipti.
2. Uppskeran, hirðing hennar
og geymsla.
3. Þættir jarðræktarinnar,
korn, belgjurtir, grænfóður,
olíujurtir, spunajurtir, tóbak
o. fl.
4. Rótarávextir.
5. Kartöflur.
6. Túnrækt, bæði til slægna
og beitar.
7. Grænmetisræktun á ökrum
úti.
8. Illgresi og baráttan við það.
9. Plöntusjúkdómar.
10. Meindýr, sem valda skaða á
ræktun.
Að sjálfsögðu er það kaflinn
um túnræktina og um karöflum-
ar, sem mestu máli varðar ísl.
búskap og með bindinu fylgir
sem smárit, greinargott yfiriit
um tegundir og afbrigði tegunda
af túnjurtum, sem helzt er ráðið
til að nota í Svíþjóð. Auðsjáan-
lega gert ráð fyrir að endurnýja
það yfirlit oftar en bókina alla.
Ég hefi gaman af því að nöfn
jurta eru einungis á sænsku —
latínunöfnin ekki tekin með —
og yfirleitt er þannig við bún-
aðarkennslu á Norðurlöndum
utan lands vors. í því efnum
verðum vér að gera meiri kröfur
til nemenda. Það víst (og von-
andi) óbreytt ennþá sem Sigurð-
reyndist því miður þannig, þó
satt sé og oftast verðum við að
ur skólastjóri á Hólum lagði
áherzlu á í jarðræktarkennslu
sinni allt frá upphafi 1902, og
latínunöfnin urðum við strákarn-
ir að læra og kunna eins og Faðir
vorið, án þess værum við ekki
í húsum hæfir sem búfræðingar,
ekki ferðafærir út fyrir land-
steinana og ekki læsir á erlend
rit um búfræði. — Hið síðara
taka flóru til hjálpar til þess að
vera vissir • hvað við sé átt í
venjulegum ritum Skandinavíu-
þjóðanna þegar rætt er um jarð-
rækt og nytjajurtir.— En hvað
sem því líður kemur það sér oft
vel að vita deili á hinum latn-
esku nöfnum helztu nytjajurt-
anna.
18. desember 1959.
Þurfa oð lœra
sitt íag

Eins og skýrt hefur verið frá
hér í blaðinu kom nýlega hing-
að til lands norskur verkfræð
ingur, Johan Meyer, til að
vinna að rannsóknum á þvi,
hvort íslenzk bifreiðaverk-
stæði gætu aukið afköst sín
og starfsgetu. \
Meyer hefur nú lokið þeirrii
tveggja mánaða áætlun, semi
hann vann að hér á landi, og
er farinn heim. Tíðindamaður
blaðsins hitti hann að máli
rétt áður en hann hélt úr landi
og spurði hann um árangur
starfs hans og hverju væri
helzt ábótavant á sviði bif-
vélaverkstæða hér á landi.
Meyer lagði áherzlu á hve
mikla þýðingu það hefði, að
bifvélavirkjar lærðu sitt fag
vel þegar í byrjun, en rann-
sóknir sýndu, að mikið mætti
bæta skipulagningu iðnfræðsl
unnar. Taldi hann nauðsyn
bera til, að nemarnir fengju
fræðilega og verklega undir-
stöðukennslu í iðnskólum áður
en þeir byrjuðu nám á verk-
stæðunum sjálfum. Þá minnt-
ist Meyer einnig á verðlags-
ákvæði þau, er íslenzk bifreiða
verkstæði eru háð og hvernig
þau gerðu verkstæðunum erf-
Johan Meyer
itt að leggja í þá fjárfestingu,!
sem nauðsynleg væri til að|
bæta þjónustuna.
Meyer sagði að lokum, aðl
allir aðilar hérlendis hefðuf
sýnt starfi hans mikinn skiln-
ing og má því vænta góðsj
árangurs af dvöl hans og rannf
sóknum hér.
\0:00:0:0::0:0:0:0:0:000:00:00:00-000:0:0:00:0:0:00:0:0::0i
,,Álitamá\44
eftir Simon Jóhann Agústsson
Stóru skipin
leggjast upp að
í Ólafsvík
ÓLAFSVÍK, 21. des. — Nú er
lengingunni á hafnargarðinum,
sem unnið var að í sumar, lokið.
Hefur garðurinn verið lengdur
um 33 m.
Vatnajökull kom hér á stór-
straumsfjöru um daginn, til að
sækja fisk til útflutnings, og
lagðist beint upp að garðinum.
Nú eru festingar orðnar það
traustar að skipin geta lagzt upp
að garðinum. Vonumst við til að
fossarnir komi nú beint upp að í
góðu veðri. Er geysilega mikil
samgöngubót að þessari lengingu
garðsins. — Bjarni.
Dr. Símon Jóh. Ágústsson, próf-
essor er ritfær maður í bezta lagi
og mikill smekkmaður á íslenzka
tungu. Allt sem hann skrifar ber
mannvini og hugsjónamanni fag-
urt vitni. Hann hefur greinilega
ánægju af því að miðla öðrum
af fróðleik sínum og gerir það
á þann hátt, að allir mega vel við
una, bæki leikir og lærðir.
Núna fyrir jólin kom út eftir
Símon á ísafoldarforlagi safn rit
gerða um sálfræðileg, uppeldis-
fræðileg og siðfræðileg efni, grein
ar og erindi sem Símon hefur
samið á sl. 15 árum.
Fyrstu þrjú erindin heita Skiln
ingstréð góðs og ills, Um lífs-
hamingjuna og Hvað varðar mest
í lífinu. Þetta eru allt siðfræði-
legar og heimspekilegar bolla-
leggingar, sem hverjum manni
er hollt að kynna sér, ekki sízt
þeim sem efnishyggjan hefur
fært í fjötra, svo þeir sjá ekki
né skynja neitt gildi, sem ekki
verður vegið né mælt.
Fjórða erindið er Hugleiðing
um Hávamál. Þetta erindi var
upphaflega samið að beiðni Hafn
arháskóla, en þangað var Símoni
boðið til fyrirlestrahalds fyrir
nokkrum árum. Var gerður góð-
ur rómur að erindi hans þar og
ekki síður hinum vel völdu til-
vitnunum hans í Hávamálin
sjálf. Þeir, sem ekki hafa áhuga
á fræðum Símonar almennt, en
vilja kynnast hugieiðingum hans
um frægar bókmenntir munu
með ánægju lesa þetta erindi.
Einna mislagðastar hafa Sím-
oni verið hendur í sambandi við
fimmta erindið Greind og frjó-
semi, þar sem hann rekur rann-
sóknir nokkurra erlendra sálfræð
inga, sem færa vildu rök að því,
að greind mannkynsins færi
hnignandi sökum þess, að ógreint
fólk yki kyn sitt í æ ríkara mæli.
Nú er þess fyrst að geta, að um
sama leyti og Símon var að
vinna úr þessu erlenda efni hafði
þessi kenning þegar verið afsönn
uð með öðrum rannsóknum, en
þótt svo hefði ekki verið hefði
reynslan og saga kynslóðanna
átt að geta kennt eins athugulum
manni og Símon er, að þessi
kenning fær ekki staðizt. Ef hún
hefði verið rétt hefði mannkynið
fyrir langa löngu verið liðið und-
ir lok sökum greindarskorts. Þá
benda vísindaaírek síðustu ára-
tuga sízt til þess að mannkyninu
hraki hvað vit snertir. Hitt er
svo annað mál að full ástæða er
til að koma í veg fyrir, að mjög
vangefið fólk auki kyn sitt, en
eins og verkaskipting þjóðfélag-
anna er, mega heldur ekki allir
vera stórgáfaðir.
Mjög merkilegt er yfirlit það
sem Símon gefur yfir hinar heims
frægu rannsóknir dr. Alfreðs C.
Kinseys á kynlífi karla og kvenna
í Bandaríkjunum.
Hér á landi hefur kynlíf fólks
löngum verið feimnismál nema
þegar komið hefur verið út fyr r
landssteinana til sjóróðra eða i
fjallgöngur á haustin. Þá hefur
feimnihulunni allajafna verið
svipt á brott, og það oft á þann
hátt, að sú fræðsla, sem viðræð-
um hinna fullorðnu hefur fylgt,
hefur sízt verið heppileg fyrir
háifþroskaða unglinga. Nú er
löngu viðurkennt, að fræðsla um
kynlíf sé jafneðlileg eins og
fræðsla um önnur mál og skyn-
samir foreldrar láta börnum sín-
um hana í té eftir því, sem þekk-
ingarþörf þeirra, þroski og að-
stægur gera hana eðlilega. ■— í
Bandaríkjunum hafa allskonar
undarlegar hugmyndir verið ríkj
andi í þessum málum ekki síður
en hér, og má því segja að dr.
Kinsey hafi unnið mikið mann-
úðarstarf með hinum frægu rann
sóknum sínum. Má það teljast
óvenjulegt afrek af manni, sem
kominn er yfir miðjan aldur að
hefja svo umfangsmiklar rann-
sóknir, enda sagði konan hans:
„Síðan Alfreð fór að hafa áhuga
á kynlífinu, sé ég hann svo að
segja aldrei“.
Mjög þörf hugvekja er grein
dr. Símonar Nokkrar vafasamav
kennisetningar í uppeldisfræði.
Margir „snöggsoðnir“ fræðimenn
hafa iðkað þá iðju undanfarin
ár að halda að fólki mjög hæpn-
um kenningum um uppeldi barna
og unglinga og borið fyrir sig
að sálfræðingar teldu þetta eða
hitt rétt. Of hafa þessi „fræði'“
byggst á vanskilningi, misskilr,-
ingi eða alls engum skilningi og
er því góðra gjalda vert, að
Símon bendir á nokkrar helzta
firrurnar. Mikla djörfung þykir
það skírt og skorinort, að oæpið
mér hann sýna með því að segja
sé að hefja lestrarnám barna of
snemma, vitandi 'að fánaberar
meðalmennskunnar hafa gengið
berserksgang gegn öllum, sem
hafa leyft sér að benda á að
kennsluna á að miða við þarfir
barnanna, en ekki reyna að laga
börnin að ákveðnu námsefni.
Mannúðleg og íróðleg er grein-
in Áhrif líkamslýta á skapgerð
barna. Sem betur fer eykst sú
aðstoð, sem fötluðum börnum
er veitt ár frá ári enda má með
sanni segja, að fátt sýni betur
menningarstig þjóða en það á
hvern hátt þær búa að þeim,
sem á einn eða annan hátt hafa
borið skarðan hlut frá borði hvað
mannvit og líkamlega og andlega
færni snertir.
Þá er mjög athyglisvert það,
sem dr. Símon segir um geðvemd
kennara og ekki síður greinin
Uppeldisgildi íþrótta og líkams-
rækt. Bendir hann þar á hversu
hættulegt er að gera íþróttir að
tómri keppni í stað þess að nota
þær til þess að auka hreysti og
þol mannsins.
Þeim, sem vinna að barnavernd
armálum er sérstakur fengur að
greininni Um ættleiðingu bama
og eins Móðurvernd og föður-
handleisðla. f þessum greinum
kemur greinilega fram hófsemi
dr. Símonar og vilji til þess að
tala málstað barnanna.
Mér finnst, að allir, sem þurfa
á einn eða annan hátt að sinna
uppeldis- og félagsmálum ættu
að lesa þessa bók vandlega, þeir
munu áreiðanlega skilja margt
að lestri hennar loknum sein
hverju foreldri og kennara u
betra að vita en vita ekki.
Ólafur Gunnarsson.