Morgunblaðið - 09.01.1960, Blaðsíða 16

MOnCVlSJttAÐIÐ
Laugardagur 9. jan. 1960
w
lega að því fólki, sem henni féll
ekki í geð. Hvert sem hún fór,
kom lagsmærin alltaf á eftir —
aldrei samhliða — eins og skugg
inn hennar, þunnleit, föl, ljós-
hærð kona, með ótta í augum,
sem blygðaðist sín bersýnilega
alltaf fyrir ruddaskap húsmóður
sinnar og óttaðist hana jafnframt,
eins og djöfullinn holdi klæddan
Orosvár greifafrú var á sjöt-
ugasta og áttunda aldursárinu,
þegar hún veiktist skyndilega af
mjög ákafri lungnabólgu. I>á var
hún gestur í gistihúsinu í Terr-
ettet, þar sem Elisabeth keisara-
frú dvaldi svo oft. Hvernig frétt
in barst til Ungverjalands er
leyndardómur. En án nokkurra
fastmæla, komu ættingjarnir í
stórum hópum, fylltu gistihúsið,
eltu læknana með sífelldum
spurningum og biðu, biðu eftir
því að gamla konan kveddi þenn
an heim.
En geðilskan er dásamlegt
meðal til að halda í manni líf-
inu. Gamla drekanum batnaði og
daginn, sem sifjaliðið heyrði, að
sjúklingurinn, sem nú var orðinn
albata, myndi koma í fyrsta
skipti niður í anddyrið, tók það
saman pjönkur sínar og hélt
heimleiðis.
Þegar gamla frúin fékk veð-
u- aí komu þessarra óþreyju-
fullu, væntanlegu erfingja, mút-
aði hún, með sínu venjulega hat
ursfulla hugarfari, nokkrum
þjónum og þernum til að segja
sér hvert orð, sem farið hafði á
milli frændfólksins. Grunur
hennar reyndist bafa við rök nð
styðjast. Það hafði rifist eins og
humgraðir úlfar um það, hver
skyldi hljóta Kekesfalva, hver
Orosvár, hver perlurnar, hver
úkrainsku landeignirnar og hver
höllina í Ofnerstrasse. — Þetta
var fyrsta skotið. Mánuði síðar
kom bréf frá víxlara í Budapest,
Dessauer að nafni, þar sem hann
kvaðst ekki geta lengur hlift
Deszö bróðunsyni hennar við
málssókn, nema því aðeins, að
hún léti honum í hendur skrif-
lega yfirlýsingu um það, að hann
væri einn af samerfingjum henn
ar. Þetta fyllti loks bikarinn, svo
að út af flóði. Frú Orosvár gerði
þegar boð eftir málafærslu-
manni sínum í Budapest, lét
hann skrifa aðra erfðaskrá og
það sem meira var. — Illgirnin
skerpir skynsemina — í viður-
vis* tveggja lækna, sem vottuðu
samhljóða, að hún væri algerlega
með réttu ráði og ábyrg gerða
sinna. Þessa erfðaskrá tók lög-
fræðingurinn svo með sér til
Budapeist. I sex ár lá hún í inn-
sigluðu umslagi í skrifstofu
hans, þar eð gamla frú Orosvár
flýtti sér ekkert að kveðja heim
inn. Loks þegar sú stund rann
upp, að innsiglið var brotið og
erfðaskráin lesin, vakti hún
ákafa undrun. Erfinginn var sem
sé enginn annar en lagsmær
gömlu konunnar, ungfrú Annette
Beate Dietzenhof frá Westfalen.
Kekesfalva, Orosvár, sykurverk-
smiðjan og höllin í Budapest —
allt þetta erfði hún. Jarðeign-
irnar í Ukrainu og reiðufé sitt
ánafnaði greifafrúin hins vegar
ættborg sinni í Ukrainu, gegn því
skilyrði, að þar yrði reist rússn-
esk kirkja. Ekki einn einasti ætt-
ingi hennar fékk svo mikið sem
grænan eyri og í erfðaskránni
var það greinilega tekið fram, að
orsök þess væri einfaldlega sú,
„að þau gátu ekki beðið eftir því
að ég dæi“.
Þetta orsakaði óskaplegt upp-
þot. Frændfólkið hóf harmakvein
og' hjálparóp, æddi á fund mála-
færslumannsins og bar fram hin
venj.ulegu mótmæli gegn erfða-
skránni. Arfleiðandinn hefði
ebki verið með réttu ráðd, sagði
það, því að hún hefði skrifað
erfðaskrána í þungum veikind-
um og auk þess hefði lagskonan
haft óleyfileg áhrif á hana. — Á
því væri ekki nokkur vafi, að
hin síðarnefnda hefði með undir-
ferli og lymsku náð valdi yfir
vilja greifafrúarinnar, með tillög
um sínum. Jafnframt var reynt
að gera atvikið að eins konar
þjóðernismáli. Áttu ungverskar
eignir, spurðu þeir, sem höfðu
verið í eigu Orosvár-ættarinnar,
allt frá dögum Arpads, að lenda
í klóm útlendings, Prússa og
hinar eignirnar til grízku kirkj-
unnar?
í allri Budapest var naumast
um annað talað og dagblöðin
birtu heila dálka um málið. En
'þrátt fyrir mótmæli og kröfur
hinna illu leiknu ættingja, þá
stóðu þeir mjög höllum fæti, —
í tveimur undirréttum höfðu þeir
tapað málinu. Það varð þeim
líka til mikils óhagræðis, að báð-
ir læknarnir voru enn á lífi í
Territet og þeir staðfestu hið
fyrra vottorð sitt um andlegt
heilbrigði greifafrúarinnar, þeg-
ar erfðaskráin var samin.
Einnig hin vitnin urðu að við
urkenna, að enda þótt gamla
greifafrúin hefði verið undarleg
og sérvitur síðustu æviárin, þá
hefði hún samt verið alveg and-
lega heil heilsu. Öll hin venju-
legu lögmannsbrögð, allar ógn-
anir reyndust árangurslausar. —
Allar líkur bentu til, að yfirdóm
urinn myndi ekki ónýta þá dóma
sem til þessa höfðu verið kveðn-
ir upp, ungfrú Dietzenhof í viL
Að sjálfsögðu hafði Kanitz les
ið allar frásagnir og skýrslur um
málið, en hann hlustaði samt
með vakandi eftirtekt á hvert
orð, þar eð hann hafði mjög mik
inn áhuga á peningamálum ann-
arra, vegna þess, að hann gat
alltaf eitthvað af þeim lært. —
Auk þess hafði hann þekkt
Kekesfalva-eignirnar frá því á
umboðsmannsárum sínum.
„Þið getið bara gert yður það
í hugarlund", hélt skrifarinn
áfram. — „Hvernig húsbónda
mínum varð við, þegar hann
kom aftur og fékk að vita,
hvernig konubjálfinn hafði lát-
ið pretta sig og féflétta. Hún var
þá búin að afsala sér skriflega,
öllu tilkalli til Orosvár, hallar-
innar í Ofnerstrasse og láta
svíkja út úr sér Kekesfalva-eign
ina. Hún hafði bersýnilega Iagt
mikið upp úr loforði þessarra
slóttugu hunda, að henni skyldi
verða hlíft við ölluim frekari
málarekstri og að erfingjarnir
myndu jafnvel sýna það göfug-
lyndi, að greiða allan málskostn
að fyrir hana. Nú hefði að öll-
um líkindum verið flófa lagið að
ógilda þessa málamiðlun, þar
sem hún hafði ekki verið undir-
rituð í viðurvist lögbókara, held-
ur aðeins vitna, og það hefði ver-
ið barnaleikur að svelta þessa
fégráðugu þorpara til þrautar,
vegna þess að þeir áttu nú ekki
grænan eyri, til þess að standa
straum af nýjum málarekstri. —
Auðvitað var það skylda hús-
bónda míns að segja þeim til
syr.danna og ógilda þessa sáttar-
gerð. En þrjótarnir kunnu tökin
á honum. — Þeir buðu honum,
svona í hundahljóði, sextíu þús-
und króna þóknun, ef hann vildi
gera svo vel og halda kjafti. Og
þar sem hann var auk þess reið
ur við þessa heimsku meykerl-
ingu, sem hafði látið svíkja út ir
sér heila milljón á aðeins hálfri
klukkustund, lýsti hann því yf-
ir, að samningurinn væri í alla
staði góður og gildur og hirti mút
urnar — sextíu þúsund krónur.
Hvað segið þéir um það, að hann
skyldi þannig eyði'leggja málið
fyrir skjólstæðingnum, með
þessu asnalegu þo'ti sínu til
Wien? Nú á hinn hamingjusami
erfingi ekkert eftir af öllum
milljónunum, annað en Kekes-
falva og hún verður víst ekki
lengi að losa sig við það líka, ef
ég þekki hana rétt“.
„Hvað ætli hún geri við það?“
spurði hinn maðurinn.
„O, hún lætur pretta það út úr
sér, vertu viss. Annans hef ég
heyrt ávæning af því, að ein-
hverjir auðugir sykurframleið-
endur vilji fá sykurverksmiðj-
una lánaða. Ég veit ekki betur,
en að aðalframkvæmdastjórinn
sé væntanlegur frá Budapest eft
ir tvo daga og einhver Pedrovic,
sem hefur verið ráðsmaður þar,
kvað ætla að taka landeignina
Hmn (fleyrndi
að endurnýja!
HAPPDRÆTTI
HÁSKÓLANS
á leigu, en kannske fá sýkur-
framleiðendurnir hana líka. Þeir
hafa næga peninga. Það er sagt
að einhver franskur banki —
hafið þið ekki lesið um það í
blöðunum? — ætli að gerast
hluthafi £ bæheimsku sykurfram
leiðslunni".
Þegar hér var komið, urðu
samræðurnar almennara eðlis,
en Kanitz gat ekki gleymt því,
er hann hafði heyrt. Enginn
þekkti Kekesfalva betur en hann.
Hann hafði komið þangað fyrir
tuttugu árum, til að vátryggja
húsgögnin. Hann þekkti Petrovic
lika mjög vel. En það þýðingar-
mesta var, að Kanitz mundi
mjög vel eftir skápnum með kín
verska postulíninu, mynd-
skreyttu glösunum og silki-glit-
saumnum, sem afi Orosvár greifa
hafði átt, en hann var rússnesk-
ur sendiherra í Peking. Meðan
greifafrúin var á lífi hafði hann,
sem einn þekkti hið mikla verð-
gildi þessarra muna, reynt að fá
þá keypta fyrir Rosenfeld í
Chicago. Þetta voru listmunir
af fágætustu tegund og tvö eða
þrjú þúsund punda virði. Gamla
frúin hafði auðvitað ekki hug-
mynd um hið ótrúlega hóa verð,
sem gefið var fyrir austurlenzka
listmuni i Ameríku, og brást
hin. versta við tilmælum, Kanitz.
Hún neitaði öllum viðskiptum og
sagði að hann mætti fara til
fjandans. Ef hlutirnir væru
þarna enn — Kanitz titraði við
tilhugsunina — þá myndi eflaust
verða hægt að fá þá á gjafverði,
þegar eigendaskipti hefðu orðið.
Bezt væri auðvitað að tryggja
sér forkaupsrétt á öllum húsgögn
unum.
Kanitz vinur okkar lét sem
hann vaknaði skyndilega — sam
ferðamenn hans þrir höfðu þá
lengi talað um önnur málefni —-
gerði sér upp geispa og leit á úr-
ið sitt. Klukkan var tvö. Brátt
myndi lestin stanza í litla setu-
liðsþorpinu. Hann flýtti sér að
brjóta saman ullarsloppinn sinn,
klæddi sig í svarta frakkann og
lagfærði útlit sitt. Klukkan hálf
þrjú steig hann út úr lestinni og
ók til „Rauða ljónsins" þar sem
hann leigði sér herbergi. Klukk-
an sjö lagði hann af stað eftir
trjágöngunum til Kekesíalva-
hallarinnar. Ég verð að koma
þangað fyrstur, á undan ölluim
öðrum, hugsaði hann með sér. —■
Áður en hrægammarnir koma
fljúgandi frá Budapest.
Eftir dauða greifafrúarinnar
hafði þjónustuliðinu verið fækk
að að miklum mun, svo að Kan-
itz gat athugað staðinn í nræði,
án þess að eftir honum væri tek
Skáldið og mamma lítla
1) Jæja, Lotta, hvemig er litla 2) Hún er svoleiðis, að þegar 3) .... skilur maður fyrir hvað
stúlkan, sem er flutt á hæðina fyr- maður fer að kynnast henni .... ég er góð stúlka!
ir ofan?
— Er þetta snærið, sem þú
▼arst að biðja um Markús?
— Já, þakka þér fyrir Sirrí. Ég
vef því utan um árina og svo
getum við haldið áfram
— Nei, sjáið þið . . . Fleiri skóg
aarbirnir . . . Hér er allt fullt af
þeim.
— Já, og ég er viss um að þ-ir
vilja gjarnan breyta um matar-
ræði oð í stað bláberja komast <
matarbirgðir okkar
..... gparió yður hia.up
& mílli maj-gra verzku-ia •
ÚÓRUOOL
(1OIIUM
MWM1
Austurgtraeti
SHUtvarpiö
Laugardagur 9. janúar
8.00—10.00 Morgunútvarp (Bæn. — 8.05
Morgunleikfimi. — 8.15 Tónleik-
ar. — 8.30 Fréttir. .— 8.40 Tón-
leikar. — 9.10 Veðurfregnir. —
9.20 Tónleikar).
12.00 Hádegisútvarp. (12.25 Fréttir og
tilkynningar).
12.50 Oskalög sjúklinga (Bryndís Sig-
urjónsdóttir).
14.00 Laugardagslögin. — (16.00 Frétt-
ir og veðurfregnir.
17.00 Bridgeþáttur (Eiríkur Baldvins-
son).
17.20 Skákþáttur (Guðmundur Arn-
laugsson).
18.00 Tónleikar: „Childrens Corner" (I
barnaherberginu), sex píanólög
eftir Debyssy (Rudolf Firkusny
leikur).
18.25 Veðurfregnir.
18.30 Utvarpssaga barnanna: „Siskó á
flækingi'* eftir Estrid Ott; XIX.
lestur (Pétur Sumarliðason kenn
ari).
18.55 Frægir söngvarar: Benjamino
Gigli syngur.
19.35 Tilkynningar.
20.00 Fréttir.
20.30 Leikrit: „Farðu ekki til E1 Kuh-
wet“ eftir Giinther Eich, í þýð-
ingu Aslaugar Arnadóttur. —
Leikstjóri: Baldvin Halldórsson.
22.00 Fréttir og veðurfregnir.
22.10 Danslög. — 24.00 Dagskrárlok.