Morgunblaðið - 05.02.1960, Qupperneq 13

JTöstu<3agur 5 fehrúar 19S0.
jf /» n r tí w n r 4 n f f)
T3
Erlendir viðburðir - vikuyfirlit
De Gaulle sigraði
Hinum hörðu átökum í Alsír
er lokið að sinni. Það er nú ljóst
að öfgafullir hægrimenn bæði í
Alsír og heima í Frakklandi hafa
lengi undirbúið nýjar byltingar-
tilraunir til að steypa de Gaulle.
Það má búast við því að fjöldi
herforingja hafi verið viðriðinn
samsærið. Óánægjan með stefnu
de Gaulles fór stöðugt vaxandi
í Alsír, hennar gætti ekki sízt
meðal herforingjanna. Það var
aðeins tímaspursmál hvenær
ólgan bullaði og brytist út. Það
vildi svo, að það var hinn vin-
sæli hershöfðingi Massu, sem gat
ekki lengur þagað. Ef til vill
var samtal hans við þýzkan blaða
mann fyrirfram skipulagt. Með
því var kveikt í tundrinu, sem
átti að sprengja de Gaulle.
En de Gaulle stendur enn
óhagganlegur. Samsærið og bylt-
ingartilraunin hafa verið kveð-
in niður. Forsetinn virðist nú
ætla að nota tækifærið til gagn-
sóknar og til þess að uppræta
hin öfgafullu hægriöfl í landinu.
Það má segja að það yrði góð
hreingerning, en hér er de Gaulle
og franskt lýðræði komin inn á
hættusvæði. Með heiftrækni for-
setans nú má vera, að franskt
lýðræði slokkni. pe Gaulle hef-
ur einræðisvald og nú er hann
byrjaður að beita því.
Að þessu sinni ætla ég ekki að
skrifa langar umsagnir um þá
stórviðburði, _sem gerzt hafa í
Frakklandi. Ég ætla heldur að
reyna að rekja fyrir lesendunum
atburðarásina, svo að meginat-
riðin í henni komi fram og verði
sem skýrust. Það er einskonar
annáll Alsír-viðburðanna.
ÞRIÐJUDAGUR 19. JANÚAR
birtist samtal þýzka blaðamanns-
ins Kempskis við Massu hers-
höfðingja í Múnchen-blaðinu
Súddeutsche Zeitung. Samtalið
var ekki mjög áberandi í blað-
inu. Byrjun þess var á forsíðu
með lítilli fyrirsögn en megin-
málið1 í framhaldi aftar í blað-
inu.
Massu sagði m. a.:
„Eg veit ekki, hvort de Gaulle
forseta er fyllilega ljóst að
hverju hann stefnir í Alsír. Ef
hann hefur einhverja stefnu þá
er vist, að það er ekki okkar
stefna.“
„Herinn mun sýna kraftana,
ef aðstæður heimta það. Herinn
skilur ekki lengur stefnu de
Gaulles. Ekki aðeins í Alsír held-
ur í öllu franska samveldinu,
þar sem það er ljóst, að Afríku-
þjóðir ætla sér að beita sjálfs-
ákvörðunarrétti sínum til þess að
yfirgefa franska samveldið. —
Mestu vonbrigðu hægrimanna
eru, að de Gaulle hefur reynzt
vera vinstri maður.“
„De Gaulle var eini maður-
inn sem hægt var að leita til í
byltingunni í maí 1958 og það
voru ef til vill mistök hjá hern-
um, að koma honum til valda.“
— ★ —
Snemma morguns var samtal
þetta komið til vitundar frönsku
stjórninni og var engu líkara en
þar hefði orðið sprenging. De
Gaulle varð sár og öskureiður
er hann las J>að. Lét hann Debré
forsætisráðherra og Guillomat
hermálaráðherra hringja marg-
sinnis til Algeirsborgar. Massu
var kallaður heim til til að gefa
skýringar. Hann sagði við kom-
una, að hann hefði ekki átt eig-
inlegt samtal við Kempski, þeir
hefðu aðeins rabbað saman.
Kona Massu sagði: — Ef mað-
Urinn minn hefði fyrir framan
sig serkneskan uppreisnarmann
og þennan þýzka blaðamann og
mætti skjóta annan þeirra, þá
myndi hann skjóta blaðamann-
iinn.
Seint um kvöldið sátu bæjar-
stjórar Algeirsborgar og ná-
lægra bæja á fundi og gáfu yfir-
lýsingu: „De Gaulle þarf að
skilja það, að Alsírbúar ætla að
vera áfram franskir og munu
tryggja það með öllum ráðum,
m .a. með því að grípa til vopna.“
— Yfirlýsingin verkaði eins og
olíu væri kastað á eld.
MIÐVIKUDAGUR 20. JANÚAR
Stöðugir fundir ýmist í ríkis-
stjórn eða ráðuneytum í París.
Ríkisstjómin gefur út yfirlýsingu
þar sem hún segist halda fast
við þá ákvörðun að viðurkenna
sjálfsákvörðunarrétt Alsírbúa.
Þess er krafizt að Massu gefi
de Gaulle hollustuyfirlýsingu.
Þá yfirlýsingu orðar hann mjög
undarlega: „Vald Challe yfir-
hershöfðingja er ekki véfengt í
Alsír. Eg og hermenn mínir
standa einhuga á bak við Challe
hershöfðingja, en hollusta Chall-
es við forseta ríkisins verður
ekki dregin í efa.“
FIMMTUDAGUR 21. JANÚAR
De Gaulle heldur fund með
allmörgum hershöfðingjum frá
Alsír. Fundurinn hafði verið
ákveðinn nokkru áður. Massu
fékk ekki að vera á fundinum.
Delauvrier lcemur til París.
Einn helzti stjórnmálaforingi
hægrimanna, Georges Bidault
ætlaði að fara til Alsír. Honum
er bannað það. Bidault, sem er
gamalkunnur og áhrifamikill
stjórnmálamaður, móðgast mjög.
Af þessu þykir sýnt, að de Gaulle
ætlar að láta skerast í odda við
hægrimenn.
FÖSTUDAGUR 22. JANÚAR
Massu vikið úr starfi sem yfir-
manni herjanna við Algeirsborg.
Eftirmaður hans er Jean Crepin,
tryggur Gaullisti.
Bidault hverfur og er talið að
hann ætli að fara í leyfisleysi
til Alsír.
Brottvikning Massu vekur svo
mikla furðu í Alsír, að í fyrstu
er sem foringjar landnemanna
séu lamaðir af undrun.
LAUGARDAGUR 23. JANÚAR
Fylgismenn öfgamannsins
Josephs Ortiz fara búð úr búð
og inn á hvert veitingahús í Al-
geirsborg og ráðleggja mönnum
að loka í mótmælaskyni við
brottvikningu Massu. Um hádegi
hefur svo til öllum fyrirtækjum
verið lokað. Óvenju fjölmennt er
á götum borgarinnar. Menn a
bílum og mótorhjólum þeyta
lúðrana og gefa stöðugt merkið,
þrjú stutt og tvö löng, sem þýð-
ir „Alsír franskt".
Sterkur her og lögregluvörður
við stjórnarbygginguna. Um
hundrað unglingar safnast fyrir
framan hana um kvöldið og kasta
grjóti. Lögregla dreifir hópn-
um.
Delouvrier landsstjóri snýr
heim frá París og tilkynnir bæj-
arráði Algeirsborgar, að franski
herinn muni ekki líða neina ó-
reglu á strætunum og ef á hann
verði skotið muni hann svara
með skothríð.
Flokkur Joseph Ortiz dreifir
um kvöldið flugmiðum, þar sem
boðaður er útifundur daginn eft-
ir á aðaltorgi Algeirsborgar, svo-
nefndu „Forum“.
SUNNUDAGUR 24. JANÚAR
5000 hægri öfgamenn og stúd-
entar eru saman komnir um há-
degi á mótmælafundi á „Forum“.
Um 1000 vopnaðir lögreglumenn
eru á verði um stjórnarbygging-
una, sem er við sama torg. Mik-
ill mannfjöldi stöðugt á torginu.
Fylgismenn Ortiz eru margir
vopnaðir vélbyssum.
Mannfjöldanum á Forum er
gefin skipun um að dreifa sér.
Hann hlýðir ekki og kl. 6 fá lög-
reglumenn fyrirmæli um að
dreifa hópnum með valdi. En
þegar lögreglusveitirnar koma
út úr stjórnarbyggingunni hefja
fylgismenn Ortiz skothríð á þær.
í skothríðinni falla 24 menn,
þeirra á meðal átta lögreglu-
menn og 136 særast. Mikill hluti
fólksins á torginu flýr við skot-
hríðina, torgið tæmist, en æst-
ustu stuðningsmenn Ortiz, sem
eru vopnaðir fara inn í hliðargöt-
ur og búast til varnar.
Uppnám hjá frönsku stjórn-
inni í París, þegar fréttirnar
berast. De Gaulle flytur útvarps-
ræðu og skorar á óeirðarseggina
að leggja niður vopn.
MÁNUDAGUR 25. JANÚAR
Um nóttina hafa byltingar-
menn reist virki úr götusteinum
á strætunum umhverfis Forum.
Byltingarmenn eru í hátíðar-
skapi. Þeir syngja franska þjóð-
sönginn og draga franska fánann
upp á virkjunum.
Herlið er kvatt til borgarinn-
ar frá nálægum héruðum, en
greinilegt er, að það er hlynnt
byltingarmönnum. Yfirmaður
fallhlífasveitanna, Jean Graci-
eux hershöfðingi, segir: „Eg mun
aldrei fyrirskipa árás á franska
föðurlandsvini“.
í Algeirsborg er öllum fyrir-
tækjum lokað og allsherjarverk-
fall ríkir. Urmull fólks þyrpist
niður í miðbæinn. Torgið Forum
er troðfullt af fólki, sem gengur
innan um hermenn og byltingar-
menn til skiptis. Allir eru í bezta
skapi. Það er hrópað „Lifi Frakk
land“ og „de Gaulle í gálgann".
Um kvöldið breiðist bylting-
in til annarra borga í Alsír. —
Debré forsætisráðherra flýgur
um nóttina á laun til Algeirs-
borgar.
ÞRIÐJUDAGUR 26. JANÚAR
Debré forsætisráðherra dvald-
ist aðeins nokkrar klukkustundir
í Algeirsborg. Hann snýr aftur
til Parísar og segir sínar farir
ekki sléttar. Hann er vonlaus,
eftir það sem hann sá í Alsír
og segir de Gaulle, að franski
herinn sé ófáanlegur til að bæla
niður byltingu franskra föður-
landsvina. Debré hótar jafnvel
að segja af sér, ef de Gaulle
skipar hernum fram.
Á þessum degi virðist sem allir
séu að yfirgefa de Gaulle. Bylt-
ingarmenn í Algeirsborg hafa
búið um sig á tveimur stöð-
um í háskólahverfinu undir
stjórn Lagaillards og í banka
einkum við Forum undir stjórn
Ortiz. Þeir þykjast nú eiga sigur
vísan, því að de Gaulle virðist
einskis megnugur.
MIÐVIKUDAGUR 27. JANÚAR
Stuðningur frönsku þjóðafinn-
ar við de Gaulle byrjar að eflast.
Fólki fer fyrst að vera ljóst, hve
alvarlegir atburðirnir í Algeirs-
borg eru. Blöðin heima fyrir
byrja að fordæma byltingartil-
raunina og verkalýðsfélögin lýsa
yfir stuðningi við de Gaulle.
Aðgerðarleysi hersins gagn-
vart byltingarmönnum verður
nú mjög áberandi og glöggt er
að hann hlýðir ekki fyrirmæl-
um forsetans.
FIMMTUDAGUR 28. JANÚAR
De Gaulle gengur nú á yfir-
menn hersins, að þeir fram-
kvæmi skyldu sína. Þetta er erfið
asti dagurinn fyrir Challe
yfirhershöfðingja og Delouvrier
landsstjóra. Þeir verða að gera
upp við sig, hvorum þeir ætli
að fylgja. Þeir hlíta fyrirmæl-
um de Gaulles um að flytja bæki
stöðvar hers og landsstjórnar frá
Algeirsborg en gefa um leið yfir-
lýsingar um það, að þeir muni
aldrei gefa fyrirskipanir um að
skjóta franska menn og að Alsír
skuli ætíð verða franskt. De
Gaulle reiðist mjög er hann frétt-
ir af þessum yfirlýsingum og
lætur bera þær til baka.
Paul Ely, herráðsforingi
Frakka kemur til Alsír og sezt
að í hinum nýju bækistöðvum
hersins utan Algeirsborgar.
Hann mun hafa stjórnað hernum
bak við tjöldin.
FÖSTUDAGUR 29. JANÚAR
Allan daginn bíða menn í of-
væni eftir því að de Gaulle flytji
ræðu í útvarp og sjónvarp. Ur-
hellisrigning í Algeirsborg veld-
ur vanlíðan byltingarmanna í
götuvirkjunum og dregur senni-
lega úr kjarki þeirra.
Þegar de Gaulle hefur útvarps-
og 6jónvarpsræðu sína kl. 8 um
kvöldið verður sú útlitsbreyting
á öllum frönskum borgum, að
göturnar verða auðar. Fólk situr
við tæki sín og hlýðir og horfir
á forsetann.
De Gaulle flytur ræðuna i
hershöfðingjabúningi og vekur
það upp endurminningar manna
af honum úr heimsstyrjöldinni.
Hann er einarður og ákveðinn,
kallar byltingarmennina lygara
og samsærismenn, stendur fast
við yfirlýsingar sínar um sjálfs-
ákvörðunarrétt Alsírbúa og seg-
ir hernum, að hann hafi engan
rétt til að meta málin sjálfur
eða setja skilyrði fyrir aðgerð-
um. Verkefni hersins sé að hlýða
og fyrirskipun til hans sé að upp-
ræta byltingarseggina.
Öll franska þjóðin hrífst af
ræðu de Gaulle. Hann er nú ó-
umdeilanlegur leiðtogi. Með þess
ari ræðu er allur kjarkur dreg-
inn úr byltingarmönnum og nú
bregður svo við, að herinn verð-
ur einhuga á bandi de Gaulles.
Gracieux hershöfðingi gefur
þegar um kvöldið út fyrirskipun
um að varaliðsmenn séu kvadd-
ir í herinn. Þetta er fyrirskipun,
sem kemur einna verst við bylt-
ingarmenn vegna þess, að mikill
hluti þeirra er í varaliðinu. Ef
þeir ekki hlýða kalli, teljast þeir
liðhlaupar.
LAUGARDAGUR 3«. JANÚAR
Herinn byrjar virkar aðgerðir
i Algeirsborg gegn byltingar-
mönnum. Hermenn slá þéttum
hring umhverfis allt virkjasvæði
byltingarmanna. Aragrúi fólks
úr Algeirsborg safnast utan við
hermennina og það er sýnilegt,
að borgararnir hafa ekki látið af
andstöðu sinni við de Gaulle. —
Mannfjöldinn hrópar stöðugt:
„Lifi franskt Alsír“ eða „d«
Gaulle í gálgann"
Foringjar byltingarmanna, La-
gaillard og Ortiz hittast um dag-
inn og lýsa því yfir að mót-
spyrna þeirra við de Gaulle sé
óbreytt. Þeir flytja báðir æsinga-
ræður. Lagaillard kveðst hafna
úrslitaskilmálum hersins, þeir
séu móðgun við minningu þeirra
sem fallið hafi í fimm ára styrj-
öld við Serki.
Múgurinn brýzt á nokkrum
stöðum gegnum raðir hermann-
anna og fólkið hnappast utan
um götuvirkin. Ortiz flytur ræðu
gegnum gjallarhorn og skorar á
eiginkonur byltingarmanna að
raða sér framan við virkin, svo
að herinn skjóti ekki á eigin-
menn þeirra. Fólk í Algeirsborg
er æst og um leið harmi þrung-
ið, )*ví að það finnur á sér að
orustan er töpuð.
Um kvöldið fara margir heim
til sín, nema harðasti kjarni bylt-
íngarmanna, sem dvelst áfram í
virkjunum. Herinn hét því að
gera ekkr árás um nóttina.
Framh. á bls 19.