Morgunblaðið - 14.10.1960, Blaðsíða 6

6
MORCVTSTtr 4mn
Pðstudagur 14. oKt. 1960
Fkkert annað en mjög rót-
tækar ráöstafanir máttu
aö gagni koma
lég merki, að hin nýja stefna
hefir valdið algjörum straum-
‘hvörfum, og muni á ekki löng-
um tíma koma þjóðarbúinu á
réttan kjöl, sé hvergi frá henni
kvikað.
Ræða Gunnars Guðjónssonor, formanns Verzlunarráðs
*
Islands, á aðalfundi ráðsins í gær
EFNAHAGSLKGAR ráðstafanir
Og athafnir líðandi stundar
verða, sem kunnugt er, ekki
metnar svo að einhlítt sé, nema
í ljósi reynslunnar. Tíminn hef-
ir þá leitt í ljós áhrif ýmissa
ófyrirsjáanlegra atvika, ýmist af
náttúrunnar eða manna völdum,
sem enginn gat séð fyrir. Slíkar
athafnir verða því að byggjast
á þeim staðreyndum sem fyrir
Uggja-
Kngin mál hafa verið ofar á
baugi með þjóðinni undanfarin
ár, en efnahagsmálin, og það i
ekki að ófyrirsynju. Alþjóð hef-
ir horft á það um langt árab.'l,
hvernig sigið hefir á ógæfuhlið-
ina í þessum málum, verðbólga
magnazt og þjóðin hlaðið á sig
skuldum erlendis þrátt fyrir stór
felda óendurkræfa efnahagsað-
stoð af hálfu Bandaríkja Norð
urameríku. Henni er í fersku
minni hve fyrrverandi forsætis-
ráðherra vinstri stjórnarinnar
lýsti ástandinu réttilega við
valdatöku sína 1956, er hann
sagði efnahagskerfið „helsjúkt".
og brýna nauðsyn skjótra að-
gerða, svo fremi þjóðarbúskapur
inn ætti ekki að fara í kalda kol.
Tðldu víst flestir, að hér væri
sízt ofmælt, og mörkuðu af þess-
um orðum, að þáverandi stjórn
væri fullljóst hvernig efnahags-
málum þjóðarinnar væri komið
Væntu menn því athafna af
hendi þessarar stjómar, sem
byggðar væru á þeim forsend-
um sem fyrir lágu. En því mið-
ur, þær athafnir létu algjörlega
á sér standa, og þjóðin varð þar
fyrir vonbrigðum. Hinu hel-
sjúka efnahagskerfi elnaði sótt-
in jafnt og þétt. unz svo var
komið undir síðustu árslok, að
þrátt fyrir bráðabirgðaráðstaf-
anir snemma á árinu til stöðv-
unar dýrtíðarskrúfunnar, blasti
engu að síður við alvarleg verð-
bólga og gjaldeyriskreppa, ef
ekki yrðu þá þegar gerðar rót-
tækar frambúðarráðstafanir.
Engri stjórn verður legið á
hálsi fyrir það, að draga álykt-
anir sem reynast skakkar, ef ó-
fyrirsjáanlegir átburðir hafa á-
hrif á rás viðburðanria. Hins
vegar hlýtur þjóðin að áfellast
og glata trausti til þeirra þjóð-
arleiðtoga, sem hliðra sér hjá að
horfast í augu við þær stað-
reyndir sem við þeim blasa og
þeir hafa til fullnustu kunnað
að meta, og marka stefnu sína
samkvæmt því.
Engum duldist, að ekkert ann
að en mjög róttækar ráðstafanir
máttu að gagni koma, enda al-
þjóð, orðið ljóst, þegar hér var
komið, að slíkar ráðstafanir
væru óumflýjanlegar, enda þótt
í þeim mundi felast um stund,
eigi óverulegar þrengingar fyrir
landsmenn. Þjóðin trúði ekki
lengur fullyrðingum þeirra
stjórnmálaleiðtoga sem iUu
heilli, og á móti betri vituni,
vildu telja henni trú um, að
hægt væri að komast úr ógöng-
unum, án þess að nokkur þyrfti
að sér að leggja. Bitur reynsla
hafði sannfært allt skyni borið
fólk um, að slíkt fékk ekki stað-
izt.
Stjórn sú sem tók við völdum
í nóvember síðastliðins árs, sner
ist við bessum vandamálum á
allt annan og ábyrgari hátt en
hingað til hefir tíðkazt í íslenzk-
um stjórnmálum. Hún lét það
verða sitt fyrsta verk að fela
sérfræðingum framkvæmd gaum
gæfilegrar rannsóknar á gjör-
völlu efnahagskerfi landsins, og
völdust til þess úrvalsmenn, sem
allir báru traust til. Á grund-
velli þeirra staðreynda, sem
þessar athuganir leiddu í ljós,
lagði hún síðan fyrir Alþingi
í byrjun þessa árs, frumvarp um
nýja skipan efnahagsmáTa, sem
varð að lögum i febrúarbyrjun,
sem kunnugt er. Hér var horfzt
beint í augu við staðrevndirnar,
og róttækari aðgerðir fram-
kvæmdar í efnahagsmáhim þjóð
arinnar, en áður hafa þekkzt.
enda ekki seinna vænna. Við um
ræðurnar um frumvarpið á Al-
þingi, kom í Ijós, hve 'ggvæn-
legt pólítískt siðferðisástar.d rík-
ir meðal fjölmargra framá-
manna þjóðarinnar á löggjafar-
samkomu hennar. Þeir þing-
menn stjórnarandstöðunnar, sem
áður höfðu lýst með sterkustu
orðum. hinu algjöra öngþveiti í
efnahagsmálunum, vildu nú
sannfæra alþjóð um, að lítrlia,
•_Biðstöð_við
JLandssjntalaim
Forráðamenn stærtisvagn
anna eru öðru hverju að gera
lagfæringar á ferðum vagn-
anna um bæinn og bæta við
ferðum, og eiga þakkir skild-
ar fyrir það. í bréfi, sem Vel-
vakanda barst frá „Rosknum
sjúklingi“, er uppástunga um
e&t atriði, sem gæti farið
betur:
eða engra aðgjörða væri þörf.
Hins vegar hefi ég fyrir satt, að
af öllum hagfræðingum lands-
ins, að einum eða í hæsta lagi
tveim undanskildum, hafi eng-
inn, hvaða stjórnmálaskoðun
sem hann aðhylltist, talið fært
eða koma til mála að fara inn
á aðrar brautir, en þær sem fól-
ust í þessu efnahagsmála frum-
varpi.
Hér skal ekki farið inn á ein-
stök atriði þessara laga, sem öii-
um eru gjörkunn, en þótt sá
tími sem um er liðinn síðan lög-
Gunnar Guðjónsson
in tóku gildi, geti ekki geíið
nema vísbendingu um þær verk-
anir til heilbrigðis, sem siðar
eiga eftir að koma á daginn, vil
ég engu að síður drepa á hver
árangurinn af framkvæmd afna-
hagsmálalöggj afarinnar hefir orð
ið hina fyrstu sjö mánuði eftir
gildistöku hennar. Þó þetta sé
alltof stuttur tími til þess að
fyllilega hafi getað komið í
ljós, hvoct efnahagsmálaráðstaf-
anirnar nái tilætluðum árangri,
má þó nú þegar sjá þess greini-
„Það sem mér liggur á
hjarta varðar biðstæði stræt-
isvagnanna í nágrenni Lands
spítalans skrifar hann. Eng-
inn strætisvagn stanzar við
aðalhlið spítalalóðarinnar,
hvorki við Hringbraut né
Barónsstíg. Næsta biðstöð við
Hringbraut er niðri við Kenn
araskóla og við Barónsstíg, er
biðstöðin ennþá lengra frá
sjúkrahúsinu.
í Landsspítalann fer stöð-
ugt mikill fjöldi nokkurn
Þegar hefir náðst mikilvægur
árangur í gjaldeyrismálum, og
allar horfur eru á, að gjaldeyris-
aðstaða bankanna muni batna all
verulega á þessu ári, sem má
marka af því, að gjaldeyrisað-
staða þeirra hefir batnað um 60
millj. krónur til ágústloka ! ár,
samanborið við, að hún versnaði
um 220 millj., miðað við núver-
andi gengi á sama tímabili fyrra
árs. Ber þó þess að gæta, að ým-
iskonar misbrestur varð á afla-
brögðum. Karfav.eiðar á fjarlæg
um miðum gáfu mjög lélegan ár
angur, og síldarvertíð við Norð-
urland brást, að heita má. Þá
varð stórfellt verðfall á lýsi og
mjöli, sem áætlað er að geti sam
svarað allt að 7% af útflutnings-
tekjum landsins. Gefur þetta
tvennt oss tilefni til að festa oss
vel í huga, að aflabrestur og
verðfall afurða, er hluti af þeirri
rás atburða, sem við fáum ekki
við ráðið, og leggur þjóðinni þá
skyldu á herðar, a stilla jafnan
fjárfestingu og neyzlu svo 4 hóf,
að hún fái komið sér upp vara-
sjóðum til þess að mæta slíkum
skakkaföllum. Þjóð, sem ekki
gerir sér þetta ljóst, á jafnan á
hættu, að henni bíði beininga-
stafurinn, fyrr en varir. Mundi
þá mörgum þykja lítið viður-
væri í orðum ýmissra pólitískra
seiðmanna.
Einnig í peningamálum hefir
hin nýja stefna þegar borið ár-
angur. Vaxtahækkun sú sem
framkvæmd var á árinu og rnið-
aði að því að draga úr verðbóigu
verkandi eftirspurn eftir lánsfé,
og hvetja til sparifjármyndunar,
ásamt nýjum reglum um sam-
skipti seðlabankans við viðskipta
banka og sparisjóði, hafa haft
þær verkanir, að útlánaaukning
banka og sparisjóða til ágúst-
loka í ár. er 143 millj. krónum
minni í ár, en í fyrra, en hlut-
deild sparifjáraukningar í aukn-
ingu útlánanna er 44%, á móti
veginn rólfærra sjúklinga
utan úr bæ, bæði í röntgen-
deildina og til blóðmælinga
(kransæða- og æðabólgu-
sjúklingar), sumir dag^ega,
aðrir 1—2 í viku. Margt af
þessu fólki er það lasburða
og aldrað, að það munar um
hvert sporið, ekki sízt í ó-
veðrum. Og fólk sem hefur
litlar eða engar tekjur, get-
ur ekki notað leigubíla mán-
uðum eða árum saman.
Þess vegna datt mér í hug
34%, á sama tímabili síð.
asta árs. Sparifjárinnlögin
hafa aukizt um 162 millj.
krónur frá febrúarlokum, en
skuldir peningastofnana við
seðlabankann hafa í stað bess
að aukast um 88 millj. kr. til
ágústloka í fyrra. minnkað um
14 milljónir á sama tímabili á ár,
Þá hefir aðstaða ríkissjóðs
gagnvart seðlabankanum aðeins
versnað um 8 milljónir króna iil
ágústloka, á mótí 98 milljónum
í fyrra, svo góðar horfur eru á,
að ríkisbúskapurinn verði halla-
laus, og er þá mikilsverðum ár-
angri náð í þá átt að fyrir-
byggja þenslu í hagkerfi af hahs
völdum.
Það liggur í augum uppi. að
stefna sú sem hér hefir vetið
upp tekin, hefir ekki verið sárs-
aukalaus fyrir nokkurn iands-
manna, enda þótt ráðstafanir
væru gerðar til Þess að létta und
ir með þeim, sem sízt máttu við
kjaraskerðingu, en eflaust mut
að vanda hverri stétt finnast
sem sinn hlutur sé fyrir borð
borinn. Hins vegar fer það ekki
á milli mála, að afturhvarf á
þeirri braut sem stefndi að al.
gjörri upplausn og var afleiðing
margra ára ofeyðslu og fjárfest-
ingar, sem ekki byggðist aS
nægu leyti á aukinni sparifjár-
myndun og jók ekki framleiðsiit
afköstin nægilega, hlýtur að
láta til sín finna, meðan verið er
að fara fyrsta spölinn á hinni
nýju braut. Er óþarfi að lýsa
þeim margvíslegu vndamálum,
sem þessar róttæku aðgerðir
hafa skapað, bæði einstakling-
um og fyrirtækjum, en þau eru
óumflýjanleg, og þeim verður
hver og einn að mæta sem bezt
getur, þó að hart þyki.
Hver er nú hlutur verzlunar,
iðnaðar og ýmislegs atvinnu-
rekstrar í þesum efnum. Þessar
stéttir hafa jafnan lýst sig fúsar
til þess að taka á sig, að sínu
leyti, þær byrðar sem nauðsyn-
legar væru til þess að horfið
yrði frá kerfi uppbóta og hafta,
og komið á heilbrigðu verðmynd
unarkerfi og frjálsum verzlun-
arháttum. Hljóta þær að fagna
þeim ráðstöfunum sem gerðar
hafa verið í þá átt. Munu fáir
harma afnám innflutningsskrif-
stofunnaí, sem um nærri þrjá
áratugi hefir staðið sem ímynd
spilltra verzlunarhátta og kaldr-
ar loppu skriffinnskunnar, auk
þess sem afnám hennar sparar
3 milljónir árlega. Hins vegar
Framh. á bls. 19.
að biðja yður að skrifa um
þetta í dálkum yðar“.
•JLeiðitrstytt
VELVAKANDI veitti því at.
hygli ekki alls fyrir löngu,
að búið er að leggja hellur
frá gangstéttinni, þar sem
strætisvagnarnir stanza við
Kennaraskólann og upp yfir
túnið að spítalanum. Við það
styttist leiðin frá strætis-
vagnabiðstÖðinni og ekki þarf
að krækja fyrir túnið að hli8
unum, en satt er það, að þá
sem lasburða eru, munar um
hvert sporið.
ÞÁ LIGGUR hiá Velvakanda
bréf, sem skrifað var í sam-
bandi við umræðurnar um
bókmenntakennslu hér í dálk
unum ekki alls fyrir löngu. —
Telur bréfritari að hér vanti
alveg íslenzka bókmennta-
sögu, þ.e.as. heildarsögu um
íslenzkar bókmenntir fyrir aL
menning, og vill fá einhvem
af okkar ágælu fræðimönnum
til að taka að sér að semja
slík sögu.
Það mun vera orðum aukið
hjá bréfritara að slík saga
sé alls ekki til. En ég vii
gleðja hann með því, að á
næsta ári er væntanleg ís-
lenzk útgáfa af hinni islenzku
bókmenntasögu, sem dr. Stef-
án Einarsson ritaði nýlega á
ensku á vegum The Americaai
Scaadinavian Foundation.