Morgunblaðið - 11.03.1962, Blaðsíða 12

12
MORGVJSBIAÐÍÐ
Sunnudagur 11. marz 1962
UTAN ÚR HEIMI
■ PHW f.I "...iipu I IU ... *
IHPII
INIorski málarinn
Henrik Sörensen
JttwgiittMafrifr
Utgefandi: H.f Arvakur. Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: A.rni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Augiýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 55.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 3.00 eintakið.

MENNINGAR VIKA “ I
ÁRÓÐURSSKYNI
Tjtyrir skömmu efndu kommf-
únistar til svokallaðrar
„menningarviku“ í því skyni
að nota listina stefnu sinni til
framdráttar að boði hús-
bænda sinna í Rússlandi. —
Kommúnistar hafa oft leikið
þennan leik og orðið talsvert
ágengt, því allmargir lista-
menn hafa ánetjazt, sumir af
ástæðulausum ótta, aðrir af
gömlum vana. Sá ósómi tíðk-
ast sem betur fer ekki nema
í kommúnistaríkjunum, að
listinni sé beitt fyrir pólitísk-
an vagn. Sú fyrirlitning á
listinni, sem er forsenda
slíkrar misnotkunar, á sér
fáa formælendur í lýðræðis-
löndunum. Þeir íslenzkir lista
menn, sem taka hlutverksitt
alvarlega, neita að láta Einar
Olgeirsson spenna sig fyrir
flokksvagn kommúnista,
neita að láta nota sig. Ein-
asta von kommúnista hefur
því verið sú að blekkja lista-
menn til fylgis við stefnu
sína, villa um fyrir þeim.
Ekki virðast allir íslenzkir
hstamenn enn hafa gert sér
grein fyrir því, að aðild ís-
lands að NATO hefur verið
bezta tryggingin gegn of-
beldi. Þó að nokkur óþæg-
indi kunni að stafa af því að
Atlantshafsbandalaginu er
þörf á varnarliði á íslandi til
að gegna skyldum sínum,
bæði við okkur og önnur að-
ildarríki bandalagsins, eru
þau aðeins sem dropi í hafið
í samanburði við örlögþeirra
þjóða, sem orðið hafa komm-
únismanum að bráð. Sá tími
mun koma, og það fyrr en
kommúnistar ætla, að hver
einasti íslenzkur listamaður
gerir sér grein fyrir þessari
'staðreynd. En þangað til
reyna kommúnistar að dul-
búa starfsemi sína og fyrir-
ætlanir með nöfnum eins og
„hemámsandstæðingar“. Þó
að undarlegt sé láta allmarg
ir myndlistarmenn kommún-
ista ennþá nota nöfn sín og
verk. Samt hefur engin grein
listarinnar orðið eins fyrir
barðinu á rússneska komm-
únismanum og einmitt mynd
listin. Það væri gaman að
sjá framan í suma þeirra
listamanna, sem lögðu nafn
sitt við þann hégóma sem
nefndist „menningarvika her
námsandstæðinga“, ef þeim
^ væri fyrirlagt að mála eða
höggva „sósíalrealistískar“
myndir eftir forskrift.
★
Þjóðviljinn minntist á
Oscar Wilde um daginn. Það
mætti segja um þessa lista-
menn, að þeir réru að því
öllum árum að drepa yndið
sitt, list sína og köllun. Hver
sá myndlistarmaður, sem
gengur á mála hjá kommún-
istum, kallar dauðadóm yfir
list sína. Og ef Morgunblað-
ið hamlar gegn slíkri öfug-
þróun, hrópar „Þjóðviljinn“
að það sýni enn einu sinni
„fjandskap Morgunblaðsins
við listamenn“! Morgunblað-
ið mim framvegis sem hing-
að til standa gegn pólitískri
misnotkun á íslenzkri list.
Við erum ekki kommún-
istar, við erum bara „her-
námsandstæðingar,“ svara
kannski einhverjir þessara
manna,- En ætla þeir þá að
skrifa undir kommúnistaáróð
urinn og óhróðurinn, sem
birtist í sýningarskrá „her-
námsandstæðinganna“? Þar
er talað um, að andstæðing-
ar kommúnismans á íslandi
séu „krabbamein í þjóðar-
líkamanum“; þar er talað um
„íslenzka braskara“ og „póli-
tíska vikapilta“,. sem „gera
sig reiðubúna til að skríða
með þjóðararf okkar og sjálf
stæði að fótúm erlendra iðju
hölda“. Undir þessum víg-
orðum var „menningarvika“
kommúnista haldin.
Þessi innantómu orð voru á
sínum tíma sett saman í
Moskvu, og hafa síðan marg-
sinnis verið prentuð í „Þjóð-
viljanum“ og öðrum Moskvu
málgögnum á íslandi. „Þjóð-
viljinn“ lýsir yfir undrun
sinni á því, að Morgunblaðið
skyldi ekki hafa auglýst
„menningarviku“ kommún-
ista! Því er til að svara, að
Morgunblaðið birtir hvorki
auglýsingar né áróður ' í
þágu kommúnistaflokks-
ins á íslandi, hvort semhann
heitir „Sameiningarflokkur
alþýðu, Sósíalistaflokkurinn“,
„Alþýðubandalagið“ eða
„Samtök hernámsandstæð-
inga.“ Morgunblaðið leggur
að jöfnu kommúníska „menn
ingarviku“ og aðra starfsemi
á vegum þessa óþjóðlegasta
flokks, sem hér hefur skotið
rótum.
NORSK málverkalist hefur misst
margra Ara merkisbera sinn.
Henrik Sörensen dó á laugardag-
inn var. Nokkrum dögum áður
höfðu blöð og útvarp minnst hans
veglega í tilefni af áttræðisaf-
mæli hans og ummælin báru með
sér að hann var tvímælalaust tal
inn mesti málari Noregs síðan
Edvard Munch leið, og jafnframt
vinsælasti listamaður þjóðar sinn
ar.
Hann var fæddur í Vermlandi
en foreldrar hans voru norsk og
fluttist hann með þeim til Nor-
egs tólf ára gamall. Þó hann hefði
gaman af að teikna frá barns-
aldri var hann í upphafi alls ekki
róðinn í því að verða listamaður.
Það var ekki fyrr en hann hafði
gengið í verzlunarskóla og unn-
ið nokkur ár í skrifstofu, að hann
yfirgaf kaupsýslubrautina, sem
ar. En það lá sérstök ástæða til
þess að Eileen Anderson köm
fyrir rétt í sundbol. Hún er ensk
og var 25 ára gömul, þegar hún
fór til að freista gæfunnar í Holly
wood og náði sér reyndar í feg-
urðarverðiaun, var „Ungfrú
NÝLENDUKÚGUN
KOMMÚNISTA
Á sama tíma sem hinn vest-
vestræni heimur hefur
verið að afnema nýlendu-
skipulagið og hjálpa hverri
nýlenduþjóðinni á fætur ann
arri til frelsis og sjálfstæðis,
hafa Sovétríkin undir for-
ystu kommúnista tekið upp
nýtt nýlenduskipulag og
læst milljónir manna í fjötra
þess. Eitt gleggsta dæmið um
honum hafði verið ætluð, og fór
í teikniskóla og síðan til náms
bjá danska snillingnum Zahrt-
mann.
Og þaðan lá leiðin ti'l Parísar.
í hinn fræga listamannaskóla
„Academie Coiarossi“, sem marg-
ir norskir listamenn sóttu um
þær mundir. Og þaðan var hald-
íð heim á ný og nú hófst margra
ára barátta við sult og seyru —
fyrir viðurkenningu og frægð.
Sörensen var þó ekki nema 26
ára þegar mynd eftir hann var
sýnd í fyrsta skipti á haustsýn-
ingunni, 1908, Og árið eftir sýndi
hann fimm myndir þar, meðal
þeirra „Svartbaoken“ — af út-
laga í Vermlandi — margslungið
listaverk, sem sameinar kyrð
skógarins og hræðslu og einstæð-
ingskennd hins útlæga glæpa-
manns.
tyggigúmmí árið 1957“ og „Ung-
frú þjóðvegur 1958“. Þá varð hún
fyrir bíl og ekki var framar um
fegurðarsamkeppnir að ræða.
Hún krafðist skaðabóta og mætti
fyrir réttinum 1 Los Angeles, án
þess að hafa lögfræðing sér til
varnar, en í rauðum sundbol,
sem afhjúpaði örin. Hún vann
málið og fékk 18 þúsund dali.
nýlendu- og innlimunar-
stefnu Rússa eru Eystrasalts-
ríkin þrjú, Eistland, Lettland
og Litháen ,sem fengu sjálf-
stæði í svipaðan mund ogís-
land, að lokinni fyrri heims-
styrjöldinni. Öll þessi lönd
hafa Rússar nú innlimað í
Sovétríkin. Og kommúnistar
hæla sér af því að hafa
„þegjandi og hljóðalaust“
svipt þjóðir þeirra öllu sjálf-
stæði og frelsi.
Fregnir hafa borizt um það
Hann fór til Parísar á ný og
gerðist lærisveinn meistarans
Matisse og varð nú fyrir gagn-
gerðri breytingu sem listamað-
ur. En ekki verður sagt að hann
yrði við eina fjölina felldur fyrir
því. En svo mikið er víst, að eft-
ir samvistirnar við Matisse eyði-
lagði hann yfir fimmtíu eldri
myndir sínar og byrjaði síðan á
nýjan leik. Eftir fyrri heimsstyrj-
öldina settist hann aftur að í Par-
ís um skeið Og málaði nú meðal
annars rnyndir með efni úr
Biblíunni, — „Getsemane“,
„Golgate‘“, „Pieta“ og síðast en
ekki síst „Inferno“, sem vakti
feikna athygli.
Næst tekur við það tímabi'l,
sem varaði til hins síðasta. Það
vOru töfrar og dulmagn norskr-
ar náttúru, sem gagntóku hug
hans og hann skildi aldrei að
fullu við til dauðadags, þó að líka
legði hann gjörfa hönd á annað,
svo sem andlitsmyndir og margt
fleira. Og- það voru ákveðnir
blettir í Þelmörk, sem hann mál-
aði ár eftir ár. í dómkirkjunni i
Linköping er stór altaristafla eft-
ir hann Og aðrar minni í ýmsum
kirkjum í Noregi. Og hann mynd
skreytti sveitasögu Björnson.
Hann var fenginn til að gera
veggmynd í salnum í húsi Al-
þjóðasambandsins í Geneve, og
í aðalsal ráðhússins í Osló þek-
ur æfintýri í myndum innvegg-
inn, um 60 fermetra stórt mál-
verk á steminn, um þróun og
daglegt líf norsku þjóðarinnar,
saga í æfintýrastíl. Er þetta
stærsta olíumálverk sem til er I
veröldinni. Málverkasöfnin i
Osló og Bergen eiga margar
myndir eftir Henrik Sörensen,
sömuleiðis söfn í Stoikkhólmi,
Gautaborg, Kaupmannahöfn,
Helsinki eg Berlín.
Listgáfa Sörensens var fjölþætt
og alhliða, enda þótti hann víð-
sýnn er hann dæmdi um verk
annarra. Réttlætikennd hans
gerði 'hann svo vinsælan, að naura
ast mun nokkur norskur málari
verið meir afhaldinn í lifanda
lífi en hann. Frjálslyndi hans var
viðbrugðið og jafnan tók hann
svari lítilsmagnans. f vinahóp
var hann hrókur alis fagnaðar.
f litlu kveri, sem hann gaf vin-
um sínum og lærisveinum hefur
hann skrifað þessi orð: „Eini veg
vísari listamannsins er sá heilagi
eldur og tilfinning, sem ræður
hjartalagi hans, en þó fyrst og
fremst kærleikurinn. Án kær-
leilkans ekkert. Eins og í öllu
öðru hér í veröldinni. — Þrennt
er allt: Hjartað, eldurinn og
draumurinn.“ — SK.SK.
með flóttamönnum frá Eystra
saltslöndunum til Norður-
landa, að Rússar hafi flutt
hundruð þúsunda af íbúum
þeirra burt frá heimkynnum
þeirra, langt inn í Rússland
eða jafnvel austur í Asíu. I
staðinn hefur svo rússneskt
fólk verið flutt til Eystra-
saltslandanna og því fengin
óðul og eignir hinna rændu
og kúguðu.
Svona kaldrifjuð og sví-
virðileg er hin nýja nýlendu
stefna kommúnista.
Þáð er ekki algengt að konur
komi fyrir rétt svona léttklædd-