Morgunblaðið - 16.03.1962, Page 17

Föstudagur 16. marz 1962
MORGTnvnr. aðið
17
Leiöir til dmetanlegrar sam-
ræmingar í útsvarsálagningu
f
A FUNDI neðri deildar í gær
urðu töluverðar umræður um
frumvarp ríkisstjórnarinnar um
tekjustofna sveitafélaga, svo að
venjulegur fundartími deildar-
innar entist ekki og var fundi
fram haldið kl. 5.
Einn útsvarsstigi mjög
til bóta
' Halldór E. Sigurðsson (F) taldi
mjög frumvarpinu til gildis, að
með þvi væri ekki skert sjálf-
stæði sveitarfélaganna .Þá taldi
hann aðstöðugjaldið að því leyti
betra en veltuútsvarið, að það
væri frádráttarbært og talið til
útgjalda, sem veltuútsvarið var
ekki. Hins vegar gerði hann lítið
úr þeim ávinningi, að skattstjór-
er legðu útsvörin á, eftir að fram
talsnefndirnar hefðu búið verk-
ið í hendur þeirra og taldi þar
koma nefnd í nefndarstað, þar
sem þær væru í rauninni arf-
taki undirskattanefndanna. Þá
var hann sammála Hannibal
Valdimarssyni (K) um, að mjög
væri til bóta, að einn útsvarsstigi
Skyldi ákveðinn fyrir allt land-
ið. Einnig voru þeir sammála um,
sð heppilegt væri að taka upp
landsútsvar, kvað HES þó mega
deila um, hvar mörkin skyldu
vera, en HV skírskotaði til frum
varps um aðra tilhögun þeirra
tnála. Einnig taldi hann vel koma
til greina, að haga fasteigna-
gjöldum á annan veg, hins vegar
væri aðstöðugjaldið í raun og
veru ekkert annað en grímuklætt
veltuútsvar. Loks tóku þeir mjög
í sama streng um það. að þess
Ihefði verið vænzt, að meir ból-
aði á nýjum tekjustofnum í frum
varpinu, en raunin væri á.
Gunnar Thoroddsen fjármála-
ráðherra kvað það misskilning,
að framtalsnefndirnar ættu að
koma í stað undirskattanefnda.
ÍÞvert á móti væru framtalsnefnd
ir til og hefðu verið til í bæjar-
félögunum, en í hreppum hefðu
hreppsnefndir annast álagningu
útsvara. Hér sé því ekki um nýj-
ar nefndir að ræða og gert ráð
fyrir, að þetta haldist óbreytt.
Auk þess tóku þeir Skúli Guð-
mundsson (F) og Lúðvík Jósefs-
son (K) til máls. — Samþybkt
var að vísa frumvarpinu til 2.
umræðu og heilbrigðis- og félags
málanefndar.
Gagngera endurbóta var þörf
Gunnar Thoroddsen, fjármála-
ráðberra, gat þess í upphafi miáls
eíns, að þeim sem fengizt hafa
við sveitarstjórnarmál, hafi lengi
verið ljóst, að gagngerar endur-
bætur þyrfti að gera á lögum
um fjárhagsmál og tekjustofna
nveitarfélaga. Kæmi þar margt
til. í fyrsta lagi
er það óheppi-
legt og í raun-
inni óviðunandi,
*ð sveitarfélög-
in hafi svo að
pegja eingöngu
einn tekjustofn
til að byggja á,
sem sé útsvörin,
eem í flestum
tilfellum eru meira en 90% af
itekjum iþeirra. En einnig hefur
mönnum verið ljóst, að endur-
Bkoða hefur þurft frá grunni hin
*r áragömlu reglur um niður-
(jöfnum eftir efnum og ástæðum,
þótt þær kunni enn að henta í
hinum fámennustu sveitarfélög-
tim. En í sambandi við endur-
Bkoðun á tekjustofnum og fjár-
hagsmálum sveitarfélaganna þarf
þó að sjálfsögðu jafnan að hafa
{ huga það sjálfstæði, það sjálfs-
forræði sveitarfélaganna, sem er
einn af hyrningarsteinum hins ís
lenzka lýðveldis og lýðræðis og
hefur verið einn af homsteinum
þjóðskipulags okkar frá önd-
verðu.
Skömmu eftir að núv. ríkis-
stjórn tók til starfa var skipuð
fimm manna nefnd til að at-
huga og gera tillögur um tekju-
stofna sveitarfélaga. í þessari
nefnd áttu sæti: Hjálmar Vil-
hjálmsson ráðuneytisstjóri, Jónas
Guðmundsson form. Samb. ísl.
sveitarfél., og alþingismennirnir
Birgir Finnsson og Guðlaugur
Gislason. Skömmu eftir að nefnd
in tók til starfa, skilaði hún til-
lögum til bráðabirgða um breyt-
ingar á útsvarslögum og frum-
varpi um jöfnunarsjóð sveitarfé-
laga. Þessi frumvörp voru bæði
lögð fyrir Alþingi snemma árs
1960 og lögfest á því þingi. —
Nefndin hélt síðan áfram störf-
um og þetta frumvarp er árang-
ur þess.
Fasteignaskattur lögákveðinn
í núgildandi lögum er sveitar-
félögum veitt heimild til að
leggja á fasteignaskatta, sem all-
ir kaupstaðirnir og ýmiss sveitar
félög önnur hafa notfprt sér, þótt
ekki sé í allmörgum þeirra. Hér
er því gert ráð fyrir að sam-
ræma fasteignaskattana um allt
land, svo að öll sveitarfélög noti
þennan tekjustofn.
Er ákveða skyldi, hvaða hundr
aðstölur hér skyldu gilda, þurfti
að sjálfsögðu ítarlega athugun á
því, hverjar hundraðstölur sveit-
arfélögin notuðu. Kom þá í ljós,
að þær eru mjög mismunandi.
Fyrir 10 árum voru samþ. lög
á Alþingi, sem heimiluðu sveitar
stjórnum að innheimta fasteigna
skatt með allt að 400% álagi.
Sum sveitarfélögin notuðu þessa
heimild að fullu en sum að
nokkru leyti. Síðan kom í gildi
nýtt fasteignamat, 1955, og nið-
urstaðan varð sú, að sum sveitar-
félög, einkum þau, sem notað
höfðu álagsheimildina að fullu
hlutu talsvert minni tekjur en
áður. Var því sett ákvæði 1959,
um heimild til að innheimta fast-
eignaskatt til sveitarsjóða með
álagi. M. a. með hliðsjón af því,
að þær prósentutölur, sem sett-
ar eru inn í frumvarpið, muni
ekki valda því, að fasteignaskatt-
ur hjá sumum sveitarfélögum er
ákveðið, að með reglugerð, er
ráðherra staðfestir, geti sveitar-
stjórn ákveðið að innheimta fast
eignarskatt með allt að 200% á-
lagi. En jafnframt er haft í huga,
að allvíða í öðrum löndum er
það svo, að einn megintekjustofn
sveitarfélaga er fasteignarskatt-
ur. Virðist sú skoðun og eiga vax
andi fylgi að fagna hér á landi,
að réttmætt sé, að sveitarfélög-
in stefni meir í þá átt að ná hlut-
fallslega meiru af tekjum sínum
inn með fasteignasköttum en ver
ið hefur.
Veltuútsvörin afnumin
Um alllangt skeið hefur svo-
kallað veltuútsvar verið lagt á í
flestum sveitarfélögum. Ein á-
stæðan til þess, að veltuútsvarið
var tekið upp, er vafalaust sú, að
sveitarfélögin áttu ekki um aðra
tekjustofna að velja. Þeim var
meinað ár eftir ár að fá nýja
tekjustofna, þótt hlaðið væri á
þau nýjum útgjöldum, gripu þau
því til þess, svo að ekki þyrfti
að hækka hinn almenna útsvars-
stiga úr hófi. Annað kom þar
einnig til greina. Ýmis umfangs-
mikil fyrirtæki, sem kannski ár
eftir ár töldu sig ekki hafa tekju
afgang eða hagnað, sluppu þar
eða hefðu sloppið að mestu við
greiðslur til þess sveitarfélags,
sem þau voru í. Nú nota slík fyr-
ir tæki ýmiss konar fyrirgreiðslu.
sem sveitarfélögin veita með
ærnum kostnaði, og þótti því
eðlilegt, að í einhverju formi
yrðu þau látin gjalda fyrir slíka
aðstöðu. En einnig munu fleiri
ástæður hafa legið til þess, að
veltuútsvar var tekið upp. Hins
vegar hafa veltuútsvörin sem
skattstofn verið gagnrýnd ákaf-
lega mikið og á marga lund með
réttu. En jafnframt var það ljóst,
að vitanlega þurfti að bæta sveit
arfélögunum upp þann tekju-
missi, og er það annars vegar
gert- með því að leggja hið svo-
kallaða aðstöðugjald á og hins
vegar með landsútsvörum.
Hvetur til hagkvæmni í rekstri'
Kvað ráðherrann því sveitar-
stjórnum heimílt að innheimta
aðstöðugjald hjá atvinnurekend-
um og öðrum þeim, sem sjálf-
stæða atvinnu hafa í sveitarfélag
inu, með nokkrum undantekning
um þó. Aðstöðugjald skal miðað
við samanlögð útgjöld vegna at-
vinnurekstrarins næstliðið alman
aksár, þar með talin efnis- og
vörukaup og fyrningarafskriftir,
samkv. ákvæðum skattalaga. Það
er að því leyti frábrugðið veltu-
útsvari, að fyrirtæki, sem skilað
hefur hagnaði, hefur orðið að
greiða veltuútsvör af þeim hagn-
aði. Og hefur sá hagnaður því
a.m.k. verið tvískattaður til
sveitarfélaganna, þar sem bæði
hefur verið lagt á hann tekjuút-
svar og veltuútsvar, en með að-
stöðugjaldinu er þessi tvísköttun
afnumin. Þá er þess að geta, að
aðstöðugjaldið er greiðsla fyrir
aðstöðu eða þjónustu, sem sveit-
arfélagið lætur í té, og telst því
með reksturskostnaði og verður
að dragast frá rekstrartekjum
sem hver annar kostnaður. Varð-
andi viðmiðun má einnig geta
þess, að aðstöðugjaldið er viss
hundraðshluti af útgjöldum eða
tilkostnaði fyrirtækisins. Er það
því fyrirtækinu í hag að hafa
sem minnstan tilkostnað þjóðfé-
lagslega séð og með þjóðarhag
fyrir augum er það því veruleg-
ur kostur, þar sem aðstöðugjald-
ið hvetur þannig til aukinnar
hagkvæmni í rekstri
Landsútsvör
Þá er bað nýmæli í þessu frum
varpi, að lögð Skuii á landsút-
svör. Kvaðst ráðherrann ætla,
að komið sé nokkuð á annan ára
tug, síðan fyrst var farið að tala
um landsútsvör, og beindist þá
athyglin einkum að því, að ýmis
fyrirtæki og stofnanir. sem næðu
til allra eða miíkils þorra lands-
manna, greiddu í einu lagi lands
útsvör í stað þess að greiða á
þeim stöðum, sem fyrirtækin
störfuðu. f frumvarpinu er gert
ráð fyrir því, að ýmsar ríkis-
stofnanir greiði landsútsvör, auk
þess sölunefnd varnarliðseigna,
5%' af hagnaði sínum, og olíufé-
lögin, 1,33% af heildarsölu. Er
þá gert ráð fyrir, að, fjórðung-
ur landsútsvaranna, sem til falla
í hverju sveitarfélagi skuli korna
í hlut þess, en % hlutar skuli
ganga í jöfnunarsjóð og skiptast í
jöfnu hlutfalli við íbúatöluna.
Mjög hefði komið til athugunar,
að fleiri aðilar greiddu landsút-
svör, og þá einkum banikar og
sparisjóðir. Það hefði þó ekki
þótt fært að þessu sinni, en væri
mjög til athugunar framvegis.
Merkilegum áfanga náð
Þá kvað ráðherrann merkileg-
um áfanga náð með því að lög-
festa einn útsvarsstiga fyrir allt
landið, og rnunar einn af stærstu
áföngunum í okkar útsvars- og
skattamálum á síðari árum. En
það mun að sjálfsögðu leiða til
ómetanlegrar samræmingar í út-
svarsálagningu um landið. Und-
irbúningsnefndin hefur lagt
mikla vinnu í að komast að þess
ari niðurstöðu. En til þess að það
geti orðið eru m. a. sett inn þau
ákvæði, að auk þess frádráttar,
sem veittur er fyrir konu og
börn, er sveitarstjórn heimilt að
draga frá útsvari allt að 800 kr.
Og er þetta við það miðað, að
ekkert sveitarfélag þurfi nokkru
sinni eða á nokkrum aðila að
hækba útsvarið frá því sem ver-
ið hefur.
Þá er um verulegar breyting-
ar að ræða hvað viðvíkur til-
högun eða reglum um fram-
kvæmd útsvarsálagningar, sem
standa í sambandi við þá ger-
breyttu skipan á framkvæmd
skattamáia, sem gert er ráð fyr-
ir í frumvarpi um tekju og eigna-
Skatt. Meginatriði þess er, að við
álagningu útsvara sé nötað starfs
lði og þekking Skattstofanna, sem
ætlað er að koma á fót, níu að
tölu, hér á landi, sem allra mest
í sambandi við útsvörin, þótt
skattstjóri skuli vera bundinn við
þá skrá, um tekjur og eignir, sem
framtalsnefnd eða hreppsnefnd
lætur honum í té. En hlutverk
framtalsnefndar er í fyrsta lagi
að rannsaka skattframtölin og úr
skurða þau til útsvarsálagningar
og í öðru lagi að áætla tekjur og
eignir þeirra, sem ekki hafa skil-
að framtali og í þriðja lagi að
ákveða, að hverju leyti skuli til
greina tekin ýmiss atvik, sem
lög ábveða eða heimila, að tekið
sé tillit til. Þó þótti rétt að setja
sérákvæði varðandi hin fámenn-
ari sveitarfélög og er svo fyrir-
mælt, að í hreppum með færri
en 300 íbúa sé sveitarstjórn heim-
ilt að leggja á útsvör án milli-
göngu skattstjóra.
Loks verður sú mikla breyting
á, að útsvarskærur ganga beint
til ríkisskattanefndar frá fram-
talsnefndum.
Samkomur
Hjálpræðisherinn
Síðasta samkoman sem Ofursti
Kristjansen talar á er í kvöld kl.
8.30. Brigader Nilsen og frú og
fl. taka þátt.
Allir velkomnir.
Kristilegt félag hjúkrunarkvenna
heldur fund föstud. 16. þ. m.
kl. 8.30 í húsi K.F.U.M. og K.
Amtmannsstíg 2 B. Allar hjúkr-
unarkonur og hjúkrunarnemar
velkomnar.
IJtan við sig
GUÐMUNDUR J. GuS-
mundsson var bersýnilega
eitthvað utan gátta og illa
stemmdur 4 borgarstjóm-
arfundinum í gær, því að
það kom tvívegis fyrir við
atkvæðagreiðslu á fundin-
um, að hann gleymdi að
rétta upp hendina með
flokksbræðrum sínum og
hálfflokksbróður, Þórði
Björnssyni. — Fulltrúar
kommúnista kunnu þess-
um sljóleika heldur illa,
svo að í þriðja skipti, sem
atkvæðagreiðsla fór fram,
þótti þeim vissast að óska
nafnakalls í trausti þess,
að maðurinn rankaði við
sér, þegar hann heyrði
nafnið sitt kallað upp (!)
awlBÍLÁLEIGAN
LEIGJUM NYJA
AN ÖKUMANNS. SENDUM
, BÍLINN.
Sir-^ll-3 56 01
iuTIM
Telpu mockasinur
hvítar og rauðbrúnar.
Stærðir 28—34.
Drengjaskór
Litur: svart. Stærðir 28-39.
— Póstsendum —
SKðHÚSIB
Hverfisgötu 82.
Sími 11786.
Aðalfundur
Styrktar.
haldinn í
kl. 20,30.
og sjúkrasjóðs
Tjarnarcafé
verzlunarmanna verður
uppi fóstudaginn 16. marz
STJÓRNIN.
Frá Byggingarfélagi alþýðu Hafnarfirði
Efri hæðin á Selvogsgötu 19 er iil sölu. Félagsmenn,
sem vilja kaupa íbúðina, sendi umsókn fyrir 25. marz
til formenns félagsins, Kjartans Ólafssonar Sunnu-
vegi 3, sem gefur nánari uppiýsingar.
STJÓRNIN.
FéEag kjólameístara
heldur aðalfund laugardaginn 24. þ.m. kl. 3 e.h.
að Laufá.jvegi 8.
Venjuleg aðalfundarstörf.
STJÓRNIN.