Morgunblaðið - 03.06.1962, Qupperneq 10

morcvnblaðið
Sunnudagur 3. júní 1962
Ekki komin að Hitler
i mannkynssogunni
UM þessar mundir standa yf-
ir sýningar í Kópavogsbíói á
kvikmyndinni „Mein Kampf“,
sem öður nafni ber heitið
„Sannleikurinn um hakakross
inn“. Þjóðverjinn Erwin Leis-
er hefur samið handrit kvik-
myndarinnar og sótt allt efni
hennar í skjala- og mynda-
safn í Austur- og Vestur-
Berlin, þó fyrst og fremst í
fyrrverandi leynisafn Göbbb-
els. Einnig hefur hann fengið
heimildir frá Póilandi, Frakk-
landi, Englandi, Ameríku,
Sovétríkjunum og viðar.
Erwin Leiser er fæddur
1923 í Berlín, sonur lögfræð-
ings, sem varð að flýja Þýzka
land 1938 vegna ofsókna naz-
ista. Hann lauk stúdentsprófi
frá Ivundi og síðar heimspeki-
prófi, en tók þá að rita grein-
ar í blöð um menningarmál
og er kunnur fyrir bókmennta
þætti í ssenska útvarpinu.
Hann hefur auk þess gefið út
nokkrar baekur.
Leiser segir m. a- í formála
fyrir kvikmyndinni:
„Hugmyndin að þessari kvik
mynd varð til, þegar ég rak
mig á það hvað eftir annað,
að börn, sem vaxið höfðu úr
grasi eftir að Hitler var allur,
báru fram fráleitar spurning-
ar um þessi ár og fengu svör,
sem hvorki voru nægilega
tæmandi né veittu upplýsing-
ar um það, sem gerzt hafði.
Veldi nazistanna er tímabil,
sem margir vilja helzt ekki
lengur minnast á, og súmum
finnst sú tilhugsun ógeðfelld
myndinni, ennfremur foreldra
sem þarna voru með börnum
sínum, unglingum liðlega
fermdum. Einn föður heyrð-
um við segja, er orð var á því
gert að hann væri með son
sinn á fermingaraldri með
sér: „Já, ég held að ungling-
arnir hafi gott af að sjá hvevn
ig ástandið var í raun og
veru.“ Heyra mátti upphróp-
anir eins og þær, að myndin
hefði verið ægileg, stórkost-
leg, hrikaleg, og það mátti
jaifnvel sjjá að rígfullorðið
fólk, sem lesið hafði heilar
b'ækur um ástandið í ríkjum
nazistanna, ætlaði vart að
trúa sínum eigin augum og
gekk furðu lostið út úr kvik-
myndahúsinu að sýningu lok-
inni.
Þótt komið væri fast að mið
nætti, þegar sýningin var á
enda, tókst okkur að tefja ör-
litla stund fyrir sjö ungling-
<jr kvikmyndinni: SS-sveitir ganga fylktu liði fyrir Hitler.
og vissu ekki að þetta
hefði verið svona ægilegt
Nokkrir unglingar spurbir um álit
t>eirra á kvikmyndinni „Mein Kampf
að þurfa að réttlæta gerðir
sínar. Skólabækur eru ágrips-
kenndar og frásögnin af þess-
um blóðtímum fær engan
raunsæisblæ í augum hinnar
nýju kypslóðar. Þess vegna
datt mér í hug að láta mynd-
irnar tala beint til fólksins,
sem þannig gæti umbúðalaust
séð þessa horfnu tíma. Ófals-
aðar myndir áttu að segja þá
sögu, sem engin orð megna
að leiða fram í dagsljósoið."
★
Er það fréttist fyrir nokkru
að von væri á þessari kvik-
mynd hingað til lands, en vit-
að var þá að hún hafði vakið
mikla athygli víða um heim,
kom fram sú hugmynd að rétt
væri að hitta nokkra unglinga
sem séð hefðu kvikmyndina
í Kópavogsbíói og leita álits
þeirra og skoðunar eftir sýn-
inguna.
Það er ekki eðlilegt að ungl
ingar, „sem vaxið hafa úr
grasi eftir að Hitler var allur“
geri sér fulla grein fyrir því
hörmungarástandi, sem ríkti
á dögum heimsstyrjaldarinn-
ar síðari í Þýzkalandi naz-
istanna og þeim löndum, sem
þeir fóru um eldi, hertóku og
brutu undir veldi sitt.
Það er af þessum sökum,
sem blaðamenn og ljósmynd-
ari Morgunblaðsins brugðu
sér í Kópavogsbíó til þess að
heyra þar álit nokkurra ís-
lenzkra unglinga á þess-
ari merkilegu heimildarkvik-
mynd.
Heyra mátti ýmsar athuga-
semdir fullorðinna út af kvik-
Guojon, Fetur og omar.
um, sem séð höfðu kvikmynd-
ina. Það vakti raunar furðu
okkar, hve margt ungt fólk
fór til að sjá þessa mynd.
★
Við tökum þrjá unga pilta
tali og ræðum við þá alla í
senn. Þeir heita Guðjón Arn-
grímsson, til heimilis að Lind
argötu 37 í Reykjavík, og er
hann 16 ára, Pétur Óskarsson,
til heimilis að Lindargötu 36
í Reykjavík, sem er lö ára,
og Ómar Jónasson, til heim-
ilis að Hvanneyrarbraut á
Siglufirði, en hann er 14 ára.
Piltarnir segjast allir eiga
það sameiginlegt að þeir hafi
lítið vitað um nazistana fram
að þessu. í skóla hafi þeir
lesið talsvert um heimsstyrj-
öldina fyrri en lítið sem ekk-
ert um nazismann og síðari
styrjöldina. Þeir höfðu eitt-
hvað heyrt talað um þetta, en
„maður hefði aldrei getað
ímyndað sér að það hefði ver-
ið svona ægilegt,“ svo notuð
séu orð Guðjóns Arngrímsson
ar,
• „Hvernig gekk ykkur
að skilja myndina, var ekki
danski textinn ykkur fjötur
um fót?“
• „Maður er nú ekki góð-
ur í dönsku, segir Pétur, en
ég held við höfum nokkum
veginn náð þræðinum." Og
Pétur bætir við, þegar við
spyrjum hvernig þeim félög-
um haíj liðið, á meðan þeir
horfðu á myndina:
• „Ég veit það eiginlega
ekki, ég star5i bara eins og í
leiðslu.“
• „Já, ég held að enn sé
til eitthvað í áttina við þetta,
// en ekki eins ægilegt,“ sagði
Pétur.
Ólaf Jóhannsson, 15 ára,
til heimilis að Vífilsgötu 4,
hittum við í anddyrinu á leið-
inni út. Hann var í fylgd með
föður sínum, sem beið róleg-
ur fyrir utan bíóið meðan
drengurinn var „yfirheyrður".
— Mér datt aldrei í hug að
þetta hefði verið svona hræði-
legt, sagði Ólafur. Ég hef les-
ið heilmikið um seinustu
heimsstyrjöld, bæði bækur og
greinar, og auk þess hefur
pabbi sagt mér frá því, bæði
áður og á leiðinn] í bíóið. Ég
vissi því að eitthvað slíkt
hafði átt sér stað, en að með-
ferðin á Gyðingunum hafi ver
ið svona miskunnarlaus, það
hvarflaði aldrei að mér.
• „Mynduð þið fara aftur
og sjá kvikmynd í líkingu við
þetta, sem fjallaði um aðrar
einræðishreyfingar, sem uppi
eru í heiminum?" ■
• „Já, það myndum við
hiklaust gera,“ svara piltarn-
ir allir einum rómi.
• „Haldið þið að atburðir
á borð við þessa geti enn
gerzt?“
Það voru fáar unglingsstúlk
ur í bíó þetta kvöld og vorum
við um tíma úrkula vonar um
að fá að heyra álit ungu súlkn
anna á þessari mynfl. Loks
komum við auga á tvær yngis
meyjar, sem reyndust vera
systur, Þórunn og Gerður
Pálmadætur, 14 og 15 ára, til
Ólafur.
•heimilis að Hraunteig 23, og
skömmu síðar rákumst við
á Huldu Cathinou Guð-
mundsdóttur frá Hafnarfirði,
sem er 14 ára gömul. Stúlk-
urnar áttu ekki nógu sterk
lýsingarorð til að láta í ljósi
skoðun sína á myndinni. „Hún
er alveg hryllileg!" sagði Þór
unn. „Þvílíkar skepnur!“
sagði Hulda. „Ég hef aldrei
gert mér í hugarlund hvernig
þetta hefur verið, að sjá þess-
Framhald á bls. 23.
Gerður, Þórunn og Hulda í anddyri Kópavogsbíós.