Morgunblaðið - 03.06.1962, Qupperneq 13

Sunnudagur 3. júní 1962
MORCVTSBLAÐIÐ
13
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________j'
■O -"■■■■ -!■■■ ■— imii—• am................. 11 ....... —
Mikilvægasta
staðreyndin
Allt er í heiminum hverfult,
í stjórnmálum ekki síður en í
öðru. Flokkur hefur stundum
meðbyr og stundum blæs á móti.
Menn vænta minni breytinga
þar sem flest stendur í stað,
fólksfjöldi og ytri aðstæður, en
þar sem allt er í örum vexti og
framþróun. Því athygilsverðara
er, að Sjálfstæðisflokkurinn
Bkuli frá upphafi hafa haldið
sinni styrku stöðu hér í Reykja-
yík. —
Reykjavík er vaxtarbroddur
íslenzku þjóðarinnar. Hingað
hafa flykzt þúsundir og aftur
þúsundir manna, sem voru and-
stæðir Sjálfstæðisflokknum áð-
ur en þeir fluttust til borgar-
innar. Engu að síður heldur
Sjálfstæðisflokkurinn áfram að
yera langstærsti flokkurinn. —
Fylgi hans hefur að sjálfsögðu
reynzt misjafnlega mikið. Hann
hefur átt í stöðugri baráttu við
harðskeytta andstæðinga. Stund
um hafa smáhópar riðlazt úr
röðum flokksmanna og myndað
sérflokka. Allt hefur komið fyr-
ir ekki. Sjálfstæðisflokkurinn
hefur staðið af sér hverja raun.
Hann hefur ætíð verið lang-
stærsti flokkurinn við þingkosn
ingar og unnið allar bæjar-
stjórnarkosningar, nú siðastborg
arstjórnarkosningarnar á sunnu
daginn var með yfirburðum. —
Þessi styrkur flokksins er mik-
ilvægasta staðreyndin í íslenzk-
um stjórnmálum.
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugard. 26. maí
, Traustsy firlýsing
‘! Skýringin á hinu óbrigðula
trausti Reykvíkinga á Sjálfstæð
isflokknum er sú, að hann skil-
ur og túlkar bezt frelsisást, fram
faraþrá og framkvæmdamögu-
leika íslenzku þjóðarinnar, —
Hann nýtur og ekki stuðnings
Reykvíkinga einna, heldur er
hann langstærsti flokkur allrar
þjóðarinnar og stendur föstum
fótum í flestum byggðarlögum.
Margt er sér til gamans gert og
eumir andstæðinganna dunda nú
yið það að raða upp tölum, sem
eiga að sýna, að þeir hafi eitt-
hvað höggvið inn í raðir Sjálf-
Btæðismanna. Sá talnaleikur
ekiptir ekki máli. óhagganlegt
er, að Sjálfstæðisflokkurinn hef
ur unnið á frá báðum Alþingis-
kosningunum 1959, m. a. s.
Btórlega frá haustkosningun-
um þá. — Þær voru flokknum
eð vísu að sumu leyti erfiðar.
Flokkurinn kom þó svo sterkur
út úr þeim, að allir voru sann-
færðir um, að án hans væri ekki
ekki unnt að stjórna íslandi.
Síðan hefur flokkurinn haft for
ystu um efnahagsráðstafanir,
sem allir vissu, og af hálfu rík-
isstjórnarinnar var berum orð-
um viðurkennt, að ekki væru
líklegar til að verða vinsælar
í fyrstu. Þrátt fyrir það hefur
flokkurinn nú verulega styrkt
aðstöðu sína og stjórnarflokk-
arnir hafa nú í þeim kjördæm-
um þar sem fulkomnum saman-
Sjálfstæðisflokk-
urinn verður ekki
settur til hliðar
Talnaleikurinn, sem fyrr var
á drepið og sýna skal tap Sjálf-
stæðisflokksins, byggist á því,
að úrslitin nú eru öðrum þræði
borin saman við úrslitin í sveit-
arstjórnarkosningunum 1958. —
Auðvitað' er það rétt, að flokk-
urinn hefur nú nokkru minna
fylgi en hann náði þá. En allir
vissu fyrirfram, að svo mundi
reynast. Málflutningur Sjálfstæð
ismanna fyrir kosningar hneig
ekki sízt að því að sýna fram
á það og skýra orsakir þess.
Þær eru auðskildar.
Þá sat V-stjórnin að völdum.
Kjósendur fengu við þær kosn-
ingar fyrsta tækifærið til þess
að láta uppi hug sinn til henn-
ar. Þegar þeir áttu um það að
velja að greiða atkvæði sitt að-
standendum V-stjórnarinnar eða
votta Sjálfstæðisflokknum
traust, völdu Sjálfstæðisflokk-
inn þúsundir kjósenda, sem ella
fylgja honum ekki að málum.
Þeir vildu ekki una því, að nær
helmingur þjóðarinnar væri
„settur til hliðar,“ eins og þá-
verandi forsætisráðherra sagði
að væri keppikefli stjórnar sinn
ar. Svo hefur ætíð farið, þeg-
ar beita átti stjórnvaldinu til
þess að níðast á Sjálfstæðis-
flokknum. Þannig fór fyrir
Framsókn í þingkosningunum
1933 og aftur á fyrsta valdatíma
Hermanns Jónassonar og Ey-
steins Jónssonar sem neyddust
til að leita á náðir Sjálfstæðis-
flokksins 1939. Enn sannaðist
þetta 1958.
sannar. Við þessar staðreyndir
verður að miða nú. Sjálfstæðis-
flokkurinn hefir enn sýnt að
hann býr yfir því afli, sem sízt
má án vera við stjórn lands-
ins. —
Vinningur
Framsóknar
Jafn augljóst og það er, að
Sjálfstæðisflokkurinn hefur eflzt
við þessar kosningar, er það
einnig ótvírætt, að Framsókn
hefur unnið á. Um viðurkenn-
ingu þess skiptir ekki máli,
hvort menn telja vinninghenn-
ar maklegan og líklegan til
frambúðar eða ekki.
Framsókn hefur fyrr fengið
tvo bæjarfulltrúa kjörna í
Reykjavík. Hún náði tveimur á
árinu 1930, en hélt þeim báðum
einungis eitt kjörtímabil. —
1930 fékk hún milli 11 og 12%
atkvæða. Við alþingiskosning-
arnar sumarið 1959 og nú milli
12 og 13%. Miðað við hið stöð-
uga aðstreymi Framsóknar-
manna til Reykjavíkur og ann-
arra bæja, sem verið hefur und-
anfarna áratugi, má segja, að
það sé furðulegt, að hún skuli
hingað til ekki hafa reynzt fylg
ismeiri í kaupstöðunum en raun
ber vitni. í þingkosningunum
1959 sótti hún þó greinilega í
sig veðrið. Skefjalaus beiting at
vinnurekendavalds og alger
hentistefna í stjórnmálum á nú
sem þá ríkan hlut að. Að þessu
sinni hefur hún náð í nokkuð
af því fylgi, sem kommúnistar
og Þjóðvörn höfðu áður.
Fékk nokkuð af
burði verður komið við, saman-
lagt mjög svipað fylgi og þeir
höfðu í sumarkosningunum
1959. Úrslitin eru því ótvíræð
traustsyfirlýsing á viðreisnar-
etefnu ríkisstjórnarinnar.
Eftir að óstjórn vinstri flokk-
anna hafði hrökklazt frá þá í
árslok, komst flokkaskipan aft-
ur í sama horf og hún hafði
áður verið, svo sem samanburð-
ur kosninga 1953 til 1956 við
báðar þingkosningarnar -1959
vinstri kjósendum
Hið svokallaða vinstra fylgi
hefur löngum verið á reiki. Þeir,
sem síðar urðu kjósendur Þjóð-
varnar, áttu t. d. úrslitaþátt í
að koma Rannveigu Þorsteins-
dóttur á þing fyrir Framsókn
hér í Reykjavík á árinu 1949.
Þegar á reyndi brást Rannveig
og Framsókn trausti þessara
kjósenda. Af því kom uppgang-
ur Þjóðvarnar 1953.
Framsókn er harðskeyttasti
valdastreituflokkur hér á landi.
Á meðan hún hafði von um að
hægt væri að kúga Reykvík-
inga með því að halda fyrir
þeim rétti á borð við aðra
landsmenn, lagði hún sig alla
fram um það. Nú hefur hún
breytt til í orði, en fáir sem
til þekkja, trúa því, að svo verði
á borði. Áður fyrri átti hún
ekki nógu sterk orð til að sví-
virða Sjálfstæðismenn fyrir að
vera flokkur allra stétta, og
þóttist þá sjálf í senn vera
stéttarflokkur bænda og mið-
flokkur. Nú þykist hún vera
orðin allra stétta flokkur, en
jafnframt eindreginn vinstri
flokkur. Hætt er við að hún
reynist í þeim' yfirlýsingum
ámóta óheil og í utanríkismál-
um. Út af fyrir sig væri ekki
nema gott eitt um það að segja,
að hér sprytti upp heilbrigður,
þjóðlegur vinstri flokkur, án
tengsla við hinn alþjóðlega
kommúnisma. En Framsókn er
eins fjarri því að vera vinstri
flokkur og hægri flokkur. Hún
getur að vísu eins auðveldlega
verið yzt til vinstri og hún hef-
ur oft reynzt yzt til hægri. Af-
staða hennar mótast einungis af
því, hvað forráðamenn hennar
telja sér gagna í valdaþrátefl-
inu þá og þá stundina.
Endurnýja
kröfuna um
„þjóðfylkingu6
Þjóðviljinn og Tíminn eru nú
komnir í hár saman út af því,
hvor sé stærri kaupstaðaflokk-
ur, Alþýðubandalagið eða Fram
sókn. Sannleikurinn er sá, að
þau hafa í bili ruglað svo reit-
um sínum, að erfitt er að greina
á milli, hvor þeirra á meira
fylgi. Og Þjóðviljinn færir sig
nú upp á skaftið og heimtar í
forystugrein hinn 1. júní „sam-
starf“ Alþýðúbandalagsins og
Framsóknar, að þau standi sam-
an svo þau „nái sameiginleg-
um meirihluta í næstu þingkosn
ingum“.
Úrslit kosninganna eru
átakanlegur hnekkir fyrir Al-
þýðúbandalagið eða kommún-
ista, hvora nafngiftina, sem
menn vilja nota. Eða hver hefði
talið það líklegt eftir allan
hamagang kommúnista út af
ráðstöfunum núverandi ríkis-
stjórnar, að þeir töpuðu fylgi
við fyrstu almennar kösningar,
sem skoðun kjósenda á þeim
kæmi fram?
Þegar fyrir 20 árum, eða við
haustkosningar 1942, fengu
kommúnistar í Reykjavík 5980
atkvæði, en Sjálfstæðismenn ein
ungis 8292. Síðan hafa ýmsar
breytingar á orðið, en nú hafa
kommúnistar 6114 og Sjálfstæð
ismenn 19220. Af þessum tölum
sjá menn, hversu hætt var kom-
ið 1942 og hvílíkt kraftaverk
Sjálfstæðismenn hafa unnið hér
í bænum. Þrátt fyrir öll
skemmdarverkin og sleitulausan
áróður, standa kommúnistar
svo að segja í sömu sporum og
1942, þegar Sjálfstæðismenn
hafa meira en tvöfaldað at-
kvæðatölu sína.
Kommúnistar
hjakka í sama fari
og fyrir 20 árum
Barátta Sjálfstæðismanna fyr-
ir heill bæjarfélagsins og heil-
brigðum stjórnarháttum í land-
inu hefur sannarlega ekki verið
unnin til einskis. Þeir hafa
fylgzt með tímans straumi og
hlotið sívaxandi traust fólksins.
Kommúnistar náðu hins vegar
um skeið á 9. þúsund atkvæða
en eru nú komnir niður í það
sama, sem þeir höfðu fyrir 20
árum. Þeim hefur að vísu tek-
izt að kljúfa verkalýðshreyfing-
una og veikja Alþýðuflokkinn
með endurteknum klofningi.
Verkalýðshreyfingunni halda
þeir sundraðri og beita henni
nú með atbeina fjármagns
Framsóknar til skemmdar-
verka. En meira en lítil breyt-
ing þarf að verða á til þess að
kommúnistar geti haft von um
að hrifsa til sín völd yfir þjóð-
inni, svo sem þeir fyrir 20 ár-
um virtust á góðri leið með.
Hugarástand þeirra sjálfra lýs-
ir sér í því, að þeir þykjast
nú góðir af því að hafa unnið
varnarsigur. Þeir finna sjálfir,
að þeir áttu skilið miklu verri
útreið en þeir þó hlutu. Hið
sama kemur fram í því þegar
Þjóðviljinn skrifar berum orð-
um, að það þurfi „nýja
menn.“ Innan flokksins er hams
laus valdabarátta, hver klíkan
vill hina feiga, þó að þær að
þessu sinni sameinuðust í ör-
væntingarfullri baráttu til sjálfs
bjargar. Verkalýðshreyfingunni
ríður ekki á öðru meira en að
hrista allan þennan ófögnuð af
sér. Hún þarf að gera samtök
sín ópólitísk, svo að þau geti
án flokkshagsmuna unnið al-
þjóð til heilla.
Felldu annan
mann Alþýðu-
flokksins?
Um framtíð Þjóðvarnar skal
engu spáð. Fróðlegt verður að
sjá, hvort forystumenn hennar
hafa nú fengið nóg af samkrull-
inu við kommúnista og Fram-
sókn í samtökum hernámsand-
stæðinga.
Þau laumusamtök kommúnista
voru látin loka skrifstofu sinni
fram yfir kosningarnar en
kváðu eiga að opna aftur þessa
dagana. Þegar til átti að taka
reyndust forystumenn þeirra
flestir eða allir handbendi
kommúnista, svo sem heil-
skyggnir menn sáu raunar þeg-
ar frá upphafi. Spurningin er,
hvort Framsókn og Þjóðvörn
láta eftir á sem ekkert hafi
skeð og taka þessa piltunga í
sátt að nýju.
Hinn svokallaði bindindis-
mannalisti hefur sennilega orð-
ið til þess að hindra Alþýðu-
flokkinn í að vinna einn mann
af kommúnistum, eins og flest-
ir gerðu fyrirfram ráð fyrir. —
Margir segja, að það hafi eink-
um verið flokksbundnir Fram-
sóknarmenn, sem beittu sérfyr-
ir þessu framboði í því trausti,
að það yrði Sjálfstæðisflokkn-
um og Alþýðuflokknum til tjóns.
Ef framboðið hefur skorið úr
á milli annars manns Alþýðu-
flokksins og þriðja manns komm
únista, eins og ýmsir ætla, má
segja að það hafi náð nokkru
af tilætluðum árangri, þó að
Sjálfstæðisflokkurinn stæðist
atlöguna.
Færðu hættu yfir
bindindis-
hreyfinguna
Vafalaust hafa flestir, sem
listann kusu, gert það í þeirri'
góðu trú að þeir væru að vinna
bindindismálinu gagn. Eftir á
hljóta þeir að sjá á hvílíkar
villigötur þeir voru leiddir. —
Bindindismálinu er ekkert
hættulegra en að vera dregið
inn í hina pólitísku flokks-
streitu. Allra fráleitast var þó
að blanda því inn í borgar-
stjórnarkosningar, því að borg-
arstjórnin hefur engin úrslita-
ráð í þeim efnum.
Sumir hafa sagt, að hrakfarir
listans ættu að leiða til þess
Fr a Klc 1 *